Հոգեվարքից հետո (օրագիր)

[StrangeLittleGirl]

Նենց տարօրինակ զգացողություն ա. ոնց որ օրվա մեջ մեկ-երկու ժամ ավելացած լինի, ու չիմանամ՝ ինչ անեմ էդ ժամերի հետ: Ուրեմն վերջերս քնկոտությունս ու հոգնածությունս էն աստիճանի էր հասել, որ երեկոյան ժամը տասին տուն գցվելուն պես հանգում-քնում էի, առավոտյան էլ ութին հազիվ աչքերս բացում էի: Դե էլ չասեմ, որ գործի տեղը շշմած էի ֆռֆռում: Ու ի՞նչ արեցի, որ լավ լինի: Վիտամին D-ին հուպ տվեցի ու օֆիս տարա իմ հին ու լավ ավանդական նեսկաֆե գոլդը (դրա դիմաց ցանկացած էսպրեսո ք*ք ա կերել): Ու հիմա գնա, գալիս եմ: Ութ ժամ քունը լրիվ բավարար ա: Աշխատում եմ արդյունավետ: Տուն մտնում եմ ժամը տասին, ու մինչև քնելս դեռ երկու ժամ կա, քունս էլ չի տանում: Գիրք կարդալս չի գալիս, որովհետև էդ պահին արդեն մեկուկես ժամ Տոլստոյ եմ լսած լինում: Էսպես վեր եմ ընկնում, չեմ իմանում՝ ինչ անեմ: Աչքիս գործ պլանավորեմ, գործի մի մասը տանը անեմ: Ափսոս ա էս պայծառ ուղեղը հենցընենց վատնեմ:

[StrangeLittleGirl]

Նենց պահանջ ունեմ օրագիր պահելու: Ձեռագիրը չի ստացվում. ահավոր հետ եմ սովորել ձեռագիր գրելուն, ու հաճախ էնպիսի զգացողություն է, որ մտքերս ավելի արագ են գնում, քան գրիչս: Դրանից ներվայնանում եմ, էլ չեմ գրում: Ձեռագիր տեքստերս միշտ կաղում են, վատ գրված են, ամեն ինչ չէ, որ մեջն է, հաճախ չեմ հասկանում, թե ինչ եմ ասում:

Հետո, մի տեսակ ուզում եմ, որ ընթերցող լինի: Բայց չգիտեմ՝ ինչ քանակով ընթերցողն է օպտիմալ: Բլոգս լրիվ վարի է գնացել ընթերցողների շատացման պատճառով: Մեկ մտածում եմ՝ բլոգումս փակ գրեմ, որ ով գիտի գաղտնաբառը, նա կարդա: Մեկ մտածում եմ՝ ֆեյսբուքում չշեյրեմ, բայց էդպես էլ ընթերցողների թիվը շատ է փոքրանում: Չգիտեմ, չգիտեմ ինչ եմ ուզում: Չգիտեմ՝ ինչ եմ ուզում գրել և ով եմ ուզում կարդա:

Էս շաբաթ աշխատելուց բացի համարյա ոչնչով չեմ զբաղվել: Ու զգում եմ՝ ցնդում եմ դրանից: Չգիտեմ՝ էդ գերհաջողակ մարդիկ ոնց են էդքան ժամանակ տրամադրում աշխատանքին, բայց ինձ մոտ այսօր արդեն չորրորդ օրն էր առանց գործից դուրս որևէ բան անելու, ու զգում էի՝ ցնորվում եմ: Լավ էր, հեռախոսով մի քիչ խոսեցի սիրելիիս հետ, մի քիչ ցրվեցի, թե չէ սկսելու էի տան եղած-չեղածը շպրտել, որ սթրեսը ներսիցս դուրս գար:

Չգիտեմ, ես չեմ ուզում գերհաջողակ լինել: Ինձ միջին հաջողությունն էլ հերիք է: Միայն թե շուրջս մարդիկ լինեն: Դրանից լավ բան չկա:

[StrangeLittleGirl]

Իրիկունը ժամը յոթն ա: Երկուշաբթի օրվա դասս եմ պատրաստում: Դեռ առաջին ժամն եմ մի կերպ ավարտին հասցնում: Դեռ կես ժամ առաջ տարածքում մենակ չէի. շատ հստակ լսեցի, թե ոնց մեկը գնաց զուգարան: Նենց լռություն էր, որ անգամ միզելու ձայնն էր լսվում: Բայց ժամը յոթին ոնց որ թե արդեն մենակ էի: Մեկ էլ ինչ-որ ձայն եմ լսում: Ոնց որ սիգնալիզացիա միացած լինի: Հրդե՞հ: Բայց եթե հրդեհ լիներ, շուխուռն ավելի մեծ կլիներ: Հետո, էդ սիգնալիզացիան ինքն իր համար միացել էր: Շուրջը հեչ խուճապի նշույլ չկար: Դուրս եկա միջանցք, գտա աղբյուրը. դռան մոտից էր ու մոտակայքում շատ ավելի ուժեղ էր:

Անշտապ հետ գնացի օֆիս, վերջացրեցի առաջին ժամվա սլայդները, հավաքեցի վեշերս: Կոմպս արդեն անջատել էի, երբ սիգնալիզացիան կտրվեց: Մտածեցի՝ միացնեմ, շարունակեմ: Ախր մտքիս դրել էի երկրորդ ժամն էլ էսօր վերջացնել, դեռ երրորդ ժամն էլ գոնե սխեմատիկորեն կառուցել: Չէ, ուշ ա: Վեր կացա, դուրս եկա մեր մասնաշենքից: Սիգնալիզացիան նորից միացավ: Ըստ երևույթին, ինչ-որ ժամից հետո էդ դուռը բացելիս համակարգը ձենը գցում ա գլուխը:

Պիտի մյուս շենքիկների միջով անցնեի, որ մտնեի հիվանդանոցի գլխավոր շենք, հետո դուրս գայի, հասնեի կանգառ: Շենքիկներից մեկի լույսն անջատած էր: Մթության մեջ խարխափելով մի կերպ հասա մյուս ծայրին: Դուռը չէր բացվում: Մթության մեջ փակված էի մնացել տարածքում: Հետո չգիտեմ ոնց մի կերպ բացեցի դուռը, ու երբ հայտնվեցի գլխավոր շենքում, թեթևացած շունչ քաշեցի:

Ուրեմն վաղը նորից աշխատանք: Մյուս օրն էլ: Ու էսպես մինչև Զատիկ:

[StrangeLittleGirl]

Անցյալ գիշեր ընկերներիցս մեկի հետ խորացել էինք սիրո ու հարաբերությունների թեմայով: Երբ ասացի, որ հաղորդակցությունը, միմյանց հետ մինչև վերջ անկեղծ լինելն ամուր հարաբերություններ կառուցելու ամենակարևոր գործոնն է, զարմացավ ու սկսեց հակառակը պնդել, թե անկեղծությունը կործանիչ է, ինչ-որ կինոներից օրինակներ բերեց:

Չգիտեմ՝ մեր օրերում որտեղից է հայտնվել այն միտքը, որ անկեղծությունը վնասակար է, բայց երբ հետ եմ նայում ու փորփրում իմ կյանքը, չեմ կարողանում որևէ դեպք գտնել, երբ բաց ու անկեղծ լինելու արդյունքում տուժել եմ: Հակառակը՝ այն դեպքերում, երբ անմիջապես չեմ արտահայտվել, լիքը բաներ կուտակվել, բարդացել են, խնդիրներ դարձել, որոնք արդեն արտամատական լուծում են պահանջել:

Հիշում եմ նաև դեպքեր, երբ դիմացինը պատրաստ չի եղել այդ անկեղծությանը կամ չի հավատացել ու ամբողջ ուժով տրորել է: Նույնիսկ այդ դեպքերի համար չեմ փոշմանում, որովհետև դրանք թույլ են տվել ուղղակի վտանգը շուտ տեսնել ու հեռանալ՝ վնասը նվազագույնի հասցնելով:

Զրուցակիցս ոնց որ կամաց-կամաց համոզվեց: Բայց չգիտեմ, չեմ հասկանում, թե ինչու են մեր հասարակության մեջ կեղծիքը, խաղերը, մանիպուլյացիաները քաջալերվում: Չեմ հասկանում, որովհետև դրանք ուղղակի չեն աշխատում: Ավելի լավ բան չկա, քան նստել ու դիմացինին բացատրել, թե ինչի կարիք ունես կամ ինչ ես ուզում և լսել, թե ինքն ինչի կարիք ունի ու ինչ է ուզում: Եվ դա միայն սիրային հարաբերություններին չի վերաբերում: Ամեն տեղ՝ սկած աշխատանքից, վերջացրած ծնող-երեխա հարաբերություններով, նույնն է:

[StrangeLittleGirl]

Կես տարի: Շնորհավոր, թանկագինս: Շնորհակալ եմ էս գեղեցկագույն ճանապարհի համար, որ անցել ենք միասին, էն կատակների, էն խոխմ հիշողությունների համար, որոնց վրա ծիծաղում ենք ու որոնց մասին պատմում ենք մեր մտերիմներին: Շնորհակալ եմ ինձ էնպես սիրելու համար, ինչպես ուզում եմ սիրված լինել:

[StrangeLittleGirl]

Ժամանակին ինձ համար շաբաթ-կիրակիները սրբություն էին: Ինչ ուզում էր, լիներ, ես էդ օրերին պիտի հանգստանայի. ոչ մի գործ, ոչ մի դաս: Բայց արդեն մի ամսից ավելի է, ինչ շաբաթը գոնե մի օր հանգստանալը երջանկություն է, երբ անգամ մինչև ուշ երեկո աշխատելը չի փրկում: Ինչ խոսք, պատճառը նաև այն է, որ երկուշաբթի օրերը դաս եմ տալիս, ու հաճախ հերթական դասը չվերջացրած ուրբաթ երեկոյան յոթ-ութի կողմերը ասում եմ՝ ֆաք իթ, վեշերս հավաքում, գնում տուն, որ շաբաթ-կիրակի աշխատեմ:

Բայց նաև սկսել եմ սիրել էս վիճակը: Կիրակի առավոտը վեր եմ կենում, սուրճ-մուրճ, նախաճաշ, փաթաթվում ադյալի մեջ, միացնում երաժշտությունն ու անցնում գործի: Մեկ-մեկ նույնիսկ կիրակի աշխատելն ավելի արդյունավետ է լինում, քան մյուս օրերին:

Հիմա էլ անհամբեր սպասում եմ, թե երբ է Զատիկի արձակուրդը գալու, որ հասցնեմ գոնե խանութ գնալ, հոդվածներս էլ վերջացնեմ, ուղարկեմ գիտական ամսագրերին:

Ու մեկ էլ արձակուրդ եմ ուզում: Ու մեկ էլ գարունը չի գալիս, ու դա շատ ավելի տխուր ա, քան ամռան չգալը: Բայց դե օրերը երկարել են, էդ էլ է բան:

[StrangeLittleGirl]

Մինչ նրան բացատրում էի Մարտի 8-ի կարևորության մասին, ու թե ինչպես են հայ տղամարդիկ իրենց կանանց տարին մեկ ծաղիկ նվիրում, իսկ մնացած օրերին քշում խոհանոց, որտեղից որտեղ սովորեց հարբած բառն ու սկսեց կրկնել` հարբած Բյուրակնիկ: Փրկեեեք: :))

[StrangeLittleGirl]

Հինգերորդ հարկի այդ պստիկ լսարանից ամբողջ քաղաքը երևում էր, մինչև մենք գրատախտակի հետևում թաքնված վայելում էինք կարճատև ընդմիջումը:
- Դու ակադեմիայում ես մնալու հավետ,- ասաց:
- Հաստա՞տ:
- Հաստատ:
Ժամեր անց phd-ների միության ներկայացուցիչը պիտի հարցներ, թե ներկաներից քանիսն են հաստատ վստահ, որ ակադեմիայում են մնալու: Ոչ ոք ձեռք չբարձրացրեց: Ոչ էլ ես, բայց գիտեի, որ այդպես չէ: Գիտեի, որ մնալու եմ:

[StrangeLittleGirl]

Թեթև տանելու մասին

Եթե մի բան սովորել եմ կյանքիս ընթացքում, էդ թեթև տանելն ա: Ճիշտ ա՝ միշտ չի, որ ստացվում ա, բայց աշխատում եմ անգամ ամենասթրեսային իրավիճակներում ամեն ինչին թեթև նայել: Դա բավական հետաքրքիր երևույթ ա ինձ նման հեշտ ափերից դուրս եկող մարդու համար, բայց համ էլ ահագին օգնում ա, որ անկապ չսթրեսվեմ կամ գիշերը չքնեմ: Օրինակ, երկու շաբաթից դանիերենի քննություն ունեմ: Երբ դասատուն էդ մասին ասեց, մտքիս մեջ հաշվարկեցի՝ ինչ պիտի անեմ, քանի օր ծախսեմ, լավ ա, երկու շաբաթ դաս չեմ տալու, էդ ընթացքում ժամանակ կգտնեմ, մի քիչ կպարապեմ: Գործի տեղն էլ բոլորին կստիպեմ հետս դանիերեն խոսել: Բայց արի ու տես, որ դանիերենի խմբումս բոլորը խառնվել են իրար: Էրեկ մի ուկրաինացի աղջիկ հարցրեց, թե ոնց եմ զգում ինձ քննությունից առաջ:
- Ո՞նց պիտի զգամ,- ասեցի,- շատ-շատ կտրվեմ, կուրսը նորից կրկնեմ:
Էշացած ինձ նայեց: Չհասկացավ՝ ոնց ա հնարավոր չանհանգստանալ:

Մեկ էլ շեֆերիցս մեկին թուղթ ստորագրել տալն էր: Ուրեմն էդ մարդը, ի տարբերություն մնացած բոլորի, գերմանացի ա, հետն էլ բավական խիստ ու վախենալու դեմք ա: Քանի որ գերմանացի ա, չգիտեմ՝ իրա կաբինետ կարո՞ղ եմ հենց էնպես մտնել, թե՞ պիտի նախապես պայմանավորվեմ, ժամ վերցնեմ-բան: Գցեցի-բռնեցի, որոշեցի, որ սենց թե նենց էսօր թակելու եմ իրա դուռը: Եթե թռնի դեմքիս, էդ հո իմ մասին որևէ վատ բան չի ասելու, իրա մասին ա ասելու: Հետո, թուղթ ա էլի, պիտի ստորագրվի, գնա:

[StrangeLittleGirl]

Ապաքինում 2, оր 1

Սկսում ենք նորից :) Գիտեմ անցյալ անգամ ոնց էր, նույն փուլերի միջով նորից կանցնեմ, գուցե ավելի թեթև, գուցե ավելի ծանր: Բայց ես արդեն գիտեմ, թե դա ինչպես է կատարվում: Գիտեմ ու նորից կանցնեմ նույն ճամփան, այս անգամ ավելի հեռու կգնամ:

Էսօր լացել չեմ ուզում, պատեպատ խփվել չեմ ուզում: Ինձ համար հանգիստ նստած եմ տանն ու կիրակնօրյա կեսօրն եմ վայելում առանց որևէ պարտականության, առանց որևէ մեկի սպասելու, վայելելով իմ սեփական ներկայությունը, իմ սեփական ընկերակցությունը: Ինձ թվում ա՝ երջանկության բաղադրիչներից մեկն էլ հենց էդ ա, երբ ինքդ քեզ հետ ես, քեզ լավ ես զգում:

Կուզեի, որ այս հանգստությունս շարունակվեր մնացած օրերի ընթացքում: Իհարկե, գիտեմ, որ վատ պահեր եմ ունենալու, երբ միայնությունից չեմ իմանալու՝ ինչ անեմ: Գիտեմ, որ դեռ երկար ժամանակ շատ բաներ Դ-ին կհիշեցնեն, գիտեմ, որ դեռ պիտի շեֆիս բացատրեմ, թե ինչու Դ-ն մեր պրոյեկտում չի լինելու: Բայց ոչինչ, ես կանցնեմ էս բոլոր փուլերով, կանցնեմ ու նույնիսկ ամենավատ պահերից օգուտ կքաղեմ՝ զգալով, որ ապրում եմ:

Ու կգրեմ, շատ կգրեմ:
Գրողը տանի, մի տարի անցավ: Ինչերի՜ միջով անցա էդ տարվա ընթացքում: Հիմա որ հետ եմ նայում, նենց հպարտանում եմ ինձնով, որ մի տարի անց էստեղ նստած եմ սաղ-սալամաթ, առողջ, գործիս կպած: Էդ մարդն իմ կյանքում մի էպիզոդ էր, կարճ էպիզոդ, բայց հսկայական հետք է թողել: Ու չնայած դրան, վաղուց արդեն վերացել են նրան հիշեցնող երևույթները, վայրերը, երգերը, ֆիլմերը: Ոնց որ վերցնեի ու փոշին սրբեի:
Գրողը տանի, շատ ավելի հեռուն գնացի, քան այն ժամանակ պատկերացնում էի, ու էդ հեռավորությունը մի այլ կարգի է ինձ դուր գալիս:

Մեկ-մեկ մտածում եմ՝ տեսնես Դ-ն ո՞նց է: Էսպես էլ բան կլինի. մի տարվա ընթացքում ոչ մի խեր-խաբար: Մենակ էն գիտեմ, որ դեռ Կոպենհագենում է, որովհետև մեկ-մեկ երբ անցնում եմ իր տան մոտով, պատուհանագոգին դեռ էն թանկարժեք լամպը կա:

Մեկ-մեկ մտածում եմ՝ բայց ինչքան մեծ բան կորցրեց ինքը ու ինչքան մեծ բան գտա ես հեռանալով: Մտածում եմ՝ իմ կյանքի ամենալավ որոշումներից էր, շատ էլ որ թանկ նստեց վրաս, ու էդ ծակոցը դեռ երկար եմ զգալու: Մտածում եմ նաև, թե ինչքան շատ են իմ շրջապատում դժբախտ մարդիկ, որոնք տարիներ շարունակ հանդուրժում են նման վերաբերմունքը չես հասկանում ինչի համար:

[StrangeLittleGirl]

Սկանդինավիայում երկար ես սպասում գարնանը: Հենց փետրվարը վերջանում է, ամեն օր սրտատրոփ սպասում ես, որ ջերմաստիճանը հինգ-վեցից կբարձրանա, արև դուրս կգա: Ու մեկ էլ մարտի վերջին վերջապես գալիս է գարունը: Բայց գիտես, որ հենց գալիս է, էլ դժվար ձմեռը հետ գա: Վստահ ես, որ դրանից ցուրտ էլ երկար ժամանակ չի լինելու, ու դրանով մխիթարվում ես: Բայց հետո գալու է հունիսը, ու ամեն օր սրտատրոփ սպասես ամառվան: Ամառը, ի տարբերություն գարնան, չի մնում: Եվ եթե հանկարծ այդ օրերին էնպես է ստացվում, որ երկրում չես, ափսոսում ես, որ բաց ես թողել այդ տարվա ամառը, ինչքան էլ ավելի տաք երկրներում եղած լինես:

[StrangeLittleGirl]

Որ ասում եմ՝ արձակուրդը մարդուն ավելի աշխատունակ ա սարքում...
Զատկի արձակուրդին ոչ մի տեղ չգնացի: Հիմնական պատճառն էն էր, որ իբր որոշել էի էդ օրերին էլ աշխատել ու պատրաստվել դանիերենի քննությանը: Իրականում ո՛չ աշխատեցի, ո՛չ քննություն պարապեցի: Մենակ տեղը տեղին հանգստացա:

Էրեկ առաջին օրն էր, որ գործի էի: Հիմա որ հետ եմ նայում, չեմ հավատում, որ էդ սաղ մի օրում եղավ: Ուրեմն էքսպերիմենտս մինչև վերջին ստորակետը ծրագրավորեցի-պրծա: Հոդվածս ուղարկեցի ամսագրին: Ղեկավարս շնորհավորեց, ուրախացանք: Մեկ էլ որ իմացավ՝ էքսպերիմենտս էլ ա պատրաստ, զարմացավ, թե՝ կարծում էի առաջիկա ամիսներին դա չի լինի:

Դրանից հետո էլ վազեցի դանիերենի քննության: Լրիվ աննամուսավարի առանց պարապելու: Մտնում եմ լսարան, խմբի սաղ ժողովուրդը վերջին տառերից կախված, մարդ ա մի բաբաթին անգլերեն-դանիերեն բառարան ա հետը բերել, զանազան տեղերում շպարգալկաներ: Ներվերս անջատած պայուսակիցս գրիչս հանեցի ու նստեցի: Թքած, կտրվում եմ, կտրվեմ:

Քննությունից դուրս էկա, գլուխս պայթում էր: Ընթացքում էլ շատ հոգնած էի, հազիվ էի ուղեղս աշխատացնում: Արդեն համոզված էի, որ կտրվելու եմ:

Էսօր դասախոսս նամակ ուղարկեց, որ ստացել եմ քննությունը: Շշմած հա ստուգում եմ մեյլը: Հաստատ ստացել եմ: Ու նենց մի տեսակ վատ եմ լինում էն էրեխեքի համար, որոնք էդքան պարապել էին, իսկ ես լոդր-լոդր ստացել եմ:

Սաղ հեչ, էրեկ լավ օր էր: Բացառիկ հաջող օր: Բայց էսօր էներգիաս լրիվ սպառված էր: Սաղ հեչ, էսօր էլի ծիածան տեսա: Հենց թեկուզ տարին մի քանի անգամ ծիածան տեսնելու խաթր արժե Դանիայում ապրել:

[StrangeLittleGirl]

Եթե Հայաստանից գնալու պատճառների ցուցակ կազմեմ, էդ ցուցակի ամենաներքևներում կլինի Հայաստանի փոքրությունը, այսինքն՝ էն, որ բոլորը բոլորին ճանաչում են: Պաթետիկ հայրենասերների համար դա լուրջ պատճառ չի հայրենի օդ ու ջրից հրաժարվելու համար: Ինչ-որ տեղ համաձայն եմ, որովհետև եթե միայն դա լիներ, մի կերպ կհարմարվեի-կապրեի ճիշտ այնպես, ինչպես հիմա եմ հարմարվում Դանիայի փոքրությանը: Երկու տարի անց արդեն օր չի լինում, որ փողոց դուրս գամ ու ծանոթ մարդու պատահաբար չտեսնեմ: Դե էլ չեմ խոսում զանազան ընդհանուր ծանոթների մասին, որ ունեմ տարբեր մարդկանց հետ:

Հետաքրքիր ա, երբ էքսպատները բողոքում են, թե դանիացիների հետ մտերմանալը շատ դժվար ա: Էս երկու տարում նկատել եմ, որ ինձ մոտ ճիշտ հակառակն ա. դանիացիների հետ ավելի հեշտ ա, կողքից մի քանի էքսպատ ու վերջ: Ու հետաքրքիրն էն ա, որ ինձ մտերիմ էքսպատները գերմանացի-ավստրիացի են: Մյուսների հետ չի ստացվում: Շատը Շինի ասած մի օր հանդիպենք, գնանք խմելու տեսակի պատճառներով: Խնդրեմ, էրեկ էլ պիտի մեծ խմբով հավաքվեինք: Վերջին վայրկյանին քանի հոգի քենսըլեց, որոնց միջից մենակ մեկն էր դանիացի:

Էհ եսիմ, ես ինձ ստեղ լավ եմ զգում, ինչ ուզում եք, ասեք:

[StrangeLittleGirl]

Հա ասում եմ՝ պետք ա անցել ավելի շատ գրելուն, ու հա չի ստացվում:

Էսօր շատ հավես օր էր: Օրը միասին սկսեցինք: Առավոտյան արևն էնքան ուժեղ էր, որ էլ անկողնում մնալ հնարավոր չէր: Դե իմ վարագույրներն էլ լավ չեն աշխատում: Միասին նախաճաշեցինք, հետո դուրս եկանք ռոլիկ քշելու: Արդեն քչից-շատից ստացվում է: Ճիշտ է՝ դեռ ձեռքը բռնած, բայց ոնց որ քշվում է: Մի անգամ էլ զմփացի գետնին ու ծիծաղելով ոտքի կանգնեցի:

Հետո միասին քշեցինք մինչև գործիս տեղը: Ինքը գնաց տուն, ես՝ աշխատասենյակս, որ վաղվա լեկցիան պատրաստեմ: Արանքներում տատիկիս զանգեցի, մամայիս, պապիկիս ու Լիլիթի հետ սկայփով խոսեցի: Լիլիթի հետ պատերազմից խորացանք: Պատմում էր, թե ոնց էր ադրբեջանական լրատվամիջոցներն ուսումնասիրում: Հստակ օրինաչափություն էր գտել, թե կոնկրետ ինչ ինֆորմացիա էին ուզում էնտեղից հասցնել ադրբեջանցիներին: Ասում է՝ Հայաստանի վերջը չի գալու, քանի էդպիսի ոգի կա:

Գործից քշեցի տուն: Կծու ընթրիք սարքեցի՝ բրնձով, գազարով ու աշխարհի բոլոր համեմունքներով: Հետո ուկուլելեն վերցրի, մի քիչ նվագեցի: Գրողը տանի, նվագել ստացվում է, երգել ստացվում է, երկուսը միասին՝ ոչ մի դեպքում: Ես գիտեմ, որ իմ աշխատանքային հիշողությունը պրոբլեմատիկ է, բայց է՞ս կարգի:

Հիմա էլ գնամ, փռվեմ անկողնուս մեջ ու Նորա Վեբստերը կարդամ: Մի նոր ու ծանր շաբաթ է սպասվում, բայց մենակ էն միտքը, որ ուրբաթ աշխատանքային չէ, ահագին ուրախացնում է: Դե հետո էլ մի շաբաթով արձակուրդ, հետո՝ Սոֆյան է հյուր գալու, հետո՝ Սիլվիան:

Էսօր ասում էր՝ բա երեսունամյակդ որտե՞ղ ենք նշելու: Եսի՞մ: Ասում էր՝ Հայաստանում, որ բոլոր իմ մարդիկ էնտեղ լինեն: Իմ բոլոր մարդկանց մի տեղում հավաքելն անհնար մի բան է: Աշխարհով մեկ ցրիվ եկած բազմազգ ընկերներս: Բախտավոր մարդ եմ:

[StrangeLittleGirl]

Սիրուն բան են գարնանային առավոտները: Օրվա ընթացքում եղանակը փչանում է, քամին էնքան ուժեղ է փչում, որ քիչ է մնում՝ հեծանիվդ շուռ գա, մեկումեջ անձրև է գալիս: Բայց առավոտյան սովորաբար արև է: Օրվա իմ սիրած պահն է, երբ ևս տասը րոպե քնելու համար անկողնուց դուրս չեմ գալիս, ու արևն ուղիղ ինձ վրա է ընկնում:

Գարունն ընդհանրապես հետաքրքիր բան է: Սկզբում անհամբեր սպասում ես, թե երբ է գալիս: Երբ գարնանը հիշեցնող ինչ-որ բան գալիս է, ու գոնե ծաղկած ծառերի հոտ ես առնում, մի քիչ ուրախանում ես: Բայց մյուս կողմից էլ ձմեռվանից հետո մի տեսակ ուժասպառություն է իջնում վրադ, մի քիչ էլ ներվայնություն ու անհամբերություն, հաճախ նաև ծուլություն: Եվ նույնիսկ այդ վիճակում դու գիտես, որ էդ բոլորն անցնելու է հունիսի սկսվելուն պես: Նույնիսկ եթե ամառ որպես այդպիսին չգա:

Այս տարի ամառս նույնիսկ ավելի կարճ է լինելու:

[StrangeLittleGirl]

Անսովոր շաբաթ էր: Դե արդեն վերջացավ, որովհետև վաղը ոչ աշխատանքային օր ա էստեղ: Էս վերջին շաբաթներին ոչ աշխատանքային օրերն աշխատանքայիններից տարբերվում են նրանով, որ տանն եմ աշխատում: Ոչինչ, մի քիչ էլ ձգեմ, ու մյուս շաբաթ Հռոմ:

Անսովոր շաբաթ էր էն իմաստով, որ երեկոներս շատ ռուտինային էին դարձել: Տուն եմ մտնում, ուշ ընթրիքս անում, ուկս նվագում, մի քիչ էլ կարդում ու հանգում: Սիրում եմ, երբ էդպես ամեն ինչ հասցնում եմ: Բայց միշտ չի, որ ստացվում ա: Հազվադեպ ա ստացվում գործից դուրս բաներին ժամանակ տրամադրել: Ու էս ամենի մեջ ամենասիրունն էն ա, որ էսօր առավոտյան վեց անց կես եմ արթնացել իմ հոժար կամքով, առանց մի կաթիլ քնկոտության:

Ինչ ուզում եք, ասեք, բայց ռուտինը սիրուն բան ա: Ռուտինն օգնում ա, որ տրամադրություններս միշտ տեղը լինի, չխառնվենք իրար, չմեղադրենք մեզ էս կամ էն բանը չանելու համար:

Մեկ մտածում եմ՝ եթե ավելի կենտրոն տեղ տեղափոխվեմ, ինչքա՜ն ժամանակ կխնայեմ ճամփեքի վրա ու ինչքա՜ն ավելի շատ բան կհասցնեմ: Մեկ էլ թե՝ ուղղակի էսքան հեծանիվ չեմ քշի: Ուրեմն ֆիզիկական ակտիվության պակասը ջիմում պիտի լրացնեմ:

Էսօր ընթերցանության ակումբում «Հարյուր տարվա մենությունն» էինք քննարկում: Ինչքան խոսում էինք, հա խոսելիք կար: Հետո եսիմ ոնց շեղվեցինք թեմայից, սկսեցինք ուրիշ բաներից խոսել: Լուիզն ասում ա՝ ինչու՞ են մարդիկ ավելի շատ սիրուն բողոքել, խոսել էն բաներից, որոնք իրենց դուր չեն գալիս, քան էն բաներից, որոնք իրենց ուրախացնում են: Հետո պատմեց, որ սիրում է գործի գնալիս մի երկու կիլոմետր ավել քշել, էնքան որ ճամփին կակաչները տեսնի:

Եսի՞մ: Իսկականից, ինչու՞ ենք էդքան բողոքում:

Էսօր տուն քշելու ճամփին մայթի նստարանին նստած, ադյալներով փաթաթված մի զույգի տեսա: Հավես էր: Էս արձակուրդիս մի մասը Կոպենհագենում եմ անցկացնելու: Ուզում եմ ուղղակի վայելել քաղաքը, երբ ստիպված չեմ աշխատել:

[StrangeLittleGirl]

Սրտիցս մի ծանրագույն քար ընկավ էսօր: Եթե էդքան հեշտ էր ստացվելու, ինչու՞ մինչև հիմա չէի անում: Բայց մյուս կողմից էլ ահագին ռիսկային էր, ու որ հիմա մտածում եմ, եթե սադրանքներին տրվեի, նույն ահավոր վիճակում էի հայտնվելու, ինչ անցյալ տարի: Չտրվեցի: Ու հանկարծ զրույցը փափկեց, ուրիշ ուղղություն ստացավ: Բայց, միևնույն է, չէր կարողանում հասկանալ, թե ոնց կամ ինչ եմ սովորել էդ կատաստրոֆիկ պատմությունից:

Էսօր ոչինչ չանելու օրերից էր: Անձրևի պատճառով առավոտյան ուղիղ տուն եկա, էլ գործի տեղս չկանգնեցի: Ու երևի պետք էր, որովհետև ուժերս սպառվել էին անցյալ շաբաթվանից հետո: Իսկ վաղը արդեն լավ հանգստացած կլինեմ ու կկարողանամ աշխատել:

Հետաքրքիր բան է, թե ինչպես է արվեստը բալանսի մեջ պահում: Ինչ սկսել եմ ինձ ստիպել ամեն օր թեկուզ հինգ րոպե կարդալ ու նվագել, ավելի կայուն վիճակում եմ: Արվեստը ու սերը: Էս երկու բաներն օգնում են մեզ, որ ապրենք:

[StrangeLittleGirl]

Իմ շրջապատում լիքն են դեպրեսիա ունեցողները: Ոչ թե հայավարի ասած դեպրեսվածները, այլ հենց դիագնոզվածներ, դեպրեսիայի դեմ բուժում ստացողներ: Ու չես կարող ասել՝ քեզ թափ տուր, էս արա, էն արա, որ դուրս գաս էդ վիճակից: Էս մարդիկ իրոք դեպրեսիա ունեն ու դա իրոք լուրջ խնդիր ա իրենց համար: Դանիան աշխարհում ամենաշատ հակադեպրեսանտ նշանակող պետություններից ա:

Օֆիսակիցս էլ էդ դեպրեսիա ունեցողներից մեկն ա: Էրեկ երեկոյան ժամերին մեկ էլ տեսնեմ՝ լացում ա: Ասում եմ՝ ինչ ա էղել: Ասում ա՝ չգիտեմ ընթրիքին ինչ եմ սարքելու: Ասում եմ՝ իսկ ի՞նչ կուզեիր ուտել: Ասում ա՝ չգիտեմ, ու ավելի ա լացում: Մեղքս էկավ պահի տակ, բայց մյուս կողմից էլ մտածում եմ՝ էս դեպրեսիան մտել ա դանիական առօրյա հենց անդարդությունից: Էնքան անդարդ են էստեղ մարդիկ, որ դա մի կերպ կոմպենսացնելու համար շատերը դեպրեսիա են ձեռք բերում, ու քանի որ չկան լուծում պահանջող կենսական անհրաժեշտության խնդիրներ, դարդոտվում են նրանից, երբ չեն իմանում՝ ինչ են ուզում ուտել ընթրիքին:

[StrangeLittleGirl]

Մայիսն ահավոր չեմ սիրում: Ճիշտ է՝ երեկվանից սկսել են գարնան (կամ ամառվա, էստեղ նույն բանն է) նշաններ երևալ, իսկ էսօր առաջին անգամ առանց ձեռնոցի հեծանիվ եմ քշել, բայց մեկ է, մայիսն ինչ-որ տարօրինակ դեպրեսիվ ամիս է: Ու դա նորություն չէ, ինչ ինձ հիշում եմ, պատճառով, թե առանց պատճառի, մայիսին վատ եմ եղել:

Էս մայիսն էլ առանձնապես չի տարբերվում նախորդներից: Հենց ամսի մեկից պանիկան սկսվեց: Մյուս կողմից, սկսվեց, որովհետև հիշեցի դեդլայնիս մասին. ուղիղ մի տարի անց մայիսի մեկին պիտի դիսերտացիաս հանձնած լինեմ: Ու ինչքա՜ն բան է կախված էդ դեդլայնից:

Մտածում էի՝ ամսի մեկն է, կանցնի: Բայց երկուսին ավելի վատ էի, իսկ երեքին՝ գլուխս լրիվ կորցրած: Չգիտեմ՝ ինչ է էս մայիսյան էֆեկտը: Գուցե ձմեռվանից մնացած վերջին ուժերս են սպառվում, ու նոր տարվա ուժեր դեռ չեմ կուտակել: Գուցե կիսամյակի վերջն է ու անհամբեր սպասումը, որ շուտով ամառային արձակուրդները կսկսվեն: Չգիտեմ: Բայց արևը ոչ մի օգուտ չի տալիս: Ու ես նստած օրերն եմ հաշվում, թե երբ է հունիսը գալու:

Վերջին օրերին Սոֆյան էր էստեղ: Երեք տարի չէինք տեսնվել, չնայած կապի մեջ էինք, անգամ սկայփվում ենք մեկ-մեկ: Աշխարհագրականորեն ամենահեռվում գտնվող ընկերներիցս էր. Նոր Զելանդիա: Հիմա տեղափոխվել է Լոնդոն: Հավես էր Կոպենհագենում հանդիպելը: Խրոնինգենի մեր օրերն էինք հիշում: Ընկերս էլ առաջին անգամ իմ նախակոպենհագենյան կյանքից մեկի հետ ծանոթացավ:

Ամսի մեկին նստած էինք Թղթի կղզում՝ խարույկի մոտ: Այ էդ ժամանակ տրամադրությունս սկսեց հետ-հետ գնալ: Գլուխս խառնվեց: Բարձրաձայն փորձեցի պլանավորել շաբաթս, որ սթրեսից ազատվեմ: Չստացվեց:

Ծխի հոտը կուրտկայիս էր կպել: Էսօր ընդհանրապես չկամ: Չգիտեմ՝ ոնց ուժերս վերականգնեմ: Շաբաթ օրը բարդ օր է լինելու: Մտքովս չէր անցնում, որ էդ մարդուն էդ կարգի չեմ ուզում տեսնել: Ախր որ հանդիպենք, ինչի՞ց ենք խոսելու: Պիտի դնեմ, մի գլուխ վիրավորեմ ու ճամփեմ:

[StrangeLittleGirl]

Սկզբում թվաց, թե ոչ մի տեսակի ժամանակ էլ չի անցել, ու դա մեր հերթական սուրճ խմելու կիրակին է: Երբ նստեցինք իրար դիմաց ու սկսեցինք խոսել անկարևոր թեմաներից, զգացի, որ ինքը լրիվ նույնն էր մնացել, իսկ ես ուրիշ մարդ էի: Ներքուստ շատ ուժեղ էի զգում, ու ոչ մի բառ այլևս չէր կարող կոտրել ինձ:
- Ինձ մանիպուլացնում էիր,- ասացի:
- Կարծում ես՝ գիտակցվա՞ծ էր:
- Սկզբում, երբ շատ ջղայնացած էի, մտածում էի, որ հա: Իսկ հետո ուղղակի չէի ուզում վատը մտածել քո մասին:
Համառոտ պատմեցի, թե ապաքինման ինչ դաժան ճանապարհ եմ անցել ու թե ինչքան շատ բան եմ սովորել ու ինչքան լավ եմ հիմա: Զարմացավ ու ասաց, որ ինքը ոչինչ չի սովորել: Չհասկացավ, թե էդ ինչ ճանապարհ է: Լավ է, որ այդ բոլորը գրավոր գրանցած ունեմ՝ որպես ապացույց, որ իրոք ինչ-որ ճանապարհ եմ անցել, թե չէ երևի մտածեի՝ ինքնախաբեություն է:

- Էս մեր կողքի աղջիկներին տեսա՞ր,- ասաց,- տարօրինակն էին:
- Հա, իբր իրար հետ էին, բայց իրար հետ չէին:
Ծիծաղեցինք: Էն հին օրերից ինչ-որ կայծ շողաց, ներս ընկավ: Ու հասկացա, որ էն, ինչ կորցնելու համար ափսոսում էի, նորից տեղում է: Իսկ էն, ինչը չարժեր պահել, արդեն չկա:

Վերադարձա տուն, զանգեցի սիրելիիս ու ասացի, որ հանդիպումն ավելի լավ անցավ, քան սպասում էի:

Սիրտս քար ընկավ: Մի մե՜ծ քար, որ ամիսներ շարունակ տանում էի հետս ու չգիտեի՝ ուր:

[StrangeLittleGirl]

Ասում է՝ մենք բոլորս պիտի փորձեինք ու սխալվեինք, իսկ դու այնքան իմաստուն էիր, որ այդ ամենը վաղուց գիտեիր: Ես ասում եմ, որ «Մայրամուտից առաջ» ֆիլմի հերոսները հիմար են, որովհետև կառչում են անցյալի ինչ-որ մի օրվանից, իդեալականացնում այն ու դրա հետ կապում իրենց երջանկության բոլոր հնարավորությունները, որովհետև դրա անունը դնում են իսկական սեր ու չեն կարողանում միմյանցից հեռու երջանիկ լինել: Ես ասում եմ, որ անցյալից կառչել չի կարելի, իսկ սերը չի կարող ապրել, եթե չսնես: Իրարից հեռու առանց իրար հետ շփվելու, առանց իրար հետ ապրելու սնելու հնարավորություն չկա: Ուրեմն սեր չկա: Կա իդեալականացված ինչ-որ գիշեր, որն ավելի կախարդական ու ռոմանտիկ է դառնում, որովհետև օտար քաղաքում է:

Ասում է, որ նման կայծ մարդու կյանքում ընդամենը մի քանի անգամ է լինում: Ասում եմ՝ ճիշտ է, բայց բոլորովին պարտադիր չէ, որ դա սեր դառնա կամ նույնիսկ՝ ավելի հաճախ չի էլ դառնում: Հերթով հիշում եմ զանազան առաջին ռոմանտիկ պահեր իմ կյանքից: Ու պետք է լինում մոռանալ դրանց հաջորդած չստացվածության, անհաջողության զգացողությունը, որ դրանք որպես կախարդական զգացողություններ հիշեմ: Որն էլ շարունակություն չի ունեցել, պահվել է որպես «Մի անգամ», որպես մի քաղցր դրվագ իմ կյանքում, որը գիտեմ, որ չեմ վերադարձնելու:

Ես շատ չեմ սխալվել, որովհետև վաղուց գիտեի, թե ինչ եմ փնտրում: Ու հենց հասկանում էի՝ սա փնտրածս չէ, արագ անցնում էի առաջ: Ես միշտ ասում էի, որ ինքս ինձնով երջանիկ եմ ու մեկի հետ կլինեմ միայն այն դեպքում, երբ զգամ, որ ավելի երջանիկ եմ, քան ինքս ինձ: Շատերը կողքից նախատում էին, թե՝ տղամարդիկ չեն սիրում էսպիսի ու էնպիսի կանանց, քեզ էսպես ու էսպես պահիր, էս ու էն արա: Իսկ ես ասում էի, որ ինձ պետք չէ մի տղամարդ, որի սիրուն արժանանալու համար պիտի ուրիշ մարդ դառնամ: Երբեմն հույսս կորցնում էի՝ մտածելով, որ երևի շատ պահանջկոտ եմ, որ երևի պիտի մի քիչ ինձ փոխեմ ու հարմարվեմ մեկին, որը ցուցակիս բոլոր կետերին չի բավարարում: Բայց ինձ համար սերը ներդրում է, ու ես չէի ցանկանում դա սխալ մարդու մեջ անել:

Ինձ համար սերը Փարիզում թափառելն ու հետո այլևս երբեք իրար չտեսնելը չէ, ոչ էլ կամրջի վրայի համբույրը կամ անվերջ գրվող երգերն ու բանաստեղծությունները: Սերն ինձ համար տառապանք չէ: Տառապանքը կպչունություն է, ոչ թե սեր: Սերն ինձ համար երկնքից աստղեր իջեցնելը չէ, ոչ էլ տեսակ-տեսակ խոստումները:

Սերը քո թխած ու գործի տեղս հասցրած շոկոլադի տորթն է, որ դասիցս հետո ու գործնական հանդիպումից առաջ ուտեմ: Սերը քո ձեռնոցներն են քո ձեռքերի սառելու հաշվին, որպեսզի իմերը չմրսեն: Սերն առանց քշել իմանալու անվաչմուշկների վրա կանգնելն է, որովհետև գիտեմ, որ դու ինձ բռնել ես, ու չեմ ընկնի: Սերը մերժված հոդվածից հետո քեզ զանգելն ու սառը դատողությունդ լսելն է: Սերը մեր միջև վստահությունն է:

Ու չգիտեմ՝ ինչու առողջ սիրո մասին երգեր չեն գրվում ու կինոներ չեն նկարահանվում:

Սերը որոշում է: Ամեն օր որոշում եմ սիրել քեզ:

[StrangeLittleGirl]

Էս շաբաթ-կիրակին որոշել եմ ստեղծագործականությանը նվիրել: Ընդհանրապես շատ վաղուց ամբողջական պատմվածք չեմ գրել: Մենակ նշումներ են, կիսատ-պռատ տեսարաններ, որոնց հա խոստանում եմ, որ վերադառնալու եմ: Բայց էդպես էլ չեմ վերադառնում: Մտածում եմ՝ էս շաբաթ-կիրակի մի բան գրեմ, վերջացնեմ:

Ընդհանրապես, ստեղծագործականությունը վերջերս լրիվ ուրիշ դրսևորում է ստանում: Ավելի ճիշտ, առաջվա պես էն «հոգու ճիչ» վիճակները չեն, որ նստում, գրում-գրում էի էնքան, մինչև ինչ-որ բան էր ստացվում: Հիմա լրիվ գիտական աշխատանքի նման եմ մոտենում, որպես խնդիր, որը լուծում է պահանջում: Սկզբում գաղափարն եմ հստակեցնում, հետո՝ գործիքները, հետո՝ միջոցներ փնտրում գաղափարն իրականացնելու համար: Ու էդպես էլ ոչ մի բան չեմ անում: Մտածում եմ՝ իմ ամբողջ կյանքի ընթացքում ահռելի քանակության տեքստ եմ կուտակել, ահռելի քանակությամբ սևագիր, որոնց վրայով անցնելով ու իրար կապելով լիքը նյութ կարելի է ստանալ: Մտածում եմ ու չեմ անում:

Մտածում եմ նաև երկու կիսատ գրքերի մասին: Ու չնայած կողքից բզում են, հավես չեմ անում վերջացնել: Մթոմ ինչի՞ համար: Էս տարի ամառային արձակուրդս լրիվ ստեղծագործական է լինելու: Առավոտից իրիկուն գրելու եմ: Էն բոլոր չիրականացած գաղափարներն իրականացնելու եմ:

[StrangeLittleGirl]

Երբ երկու տարի առաջ տեղափոխվեցի Դանիա, կարծում էի՝ էստեղ սուսուփուս, աջ քաշած ապրելու եմ, քաղաքականությունն էլ կողքովս է անցնում: Բայց այս երկու տարվա ընթացքում աչքիս առաջ է հրաշալի պետությունը գնալով կործանվում: Ու չէ, նույնասեռականները կամ հրեա-մասոնները չեն, որ քանդում են, այլ անգրագետ պոպուլիստ քաղաքական գործիչները: Գալով իշխանության՝ մեկը մեկի հետևից տխմար օրենքներ են ընդունում: Ու տեսնում ես, թե ոնց արդար ընտրություններով ժողովրդավար պետությունը կարող է կամաց-կամաց վարի գնալ: Տեսնում ու համեմատում ես Հայաստանի հետ, որը վարի գնացած վիճակից փորձում է ինչ-որ բան դառնալ: Ու չի դառնում:

Վաղը գնալու եմ բողոքի ցույցի: Քաղաքականության կողքով անցնել ուղղակի չի ստացվի: Որ երկրում էլ լինեմ: Մանկուց դրա մեջ եմ եղել ու կմնամ:

[StrangeLittleGirl]

Օրհուսում (Դանիայի երկրորդ քաղաքը) կանալի ափին քայլում էինք: Մեկ էլ տեսնենք՝ բադիկներ են դրսում քայլում: Ճվճվալով, մոլորված առաջ էին գնում: Որ ուշադիր նայեցինք, նկատեցինք, որ կանալից դեպի դուրս գնացող աստիճաններ կան: Ըստ երևույթին, էդ աստիճաններով էին դուրս եկել, բայց քայլում էին աստիճաններին հակառակ: Կանալի մեջ էլ երկու չափահաս բադ (հավանաբար ծնողները, որովհետև մեկը արու էր, մեկը էգ) ձեն են տալիս, ճղճղում են, բայց չեն գտնում իրար: Ծնողներն էլ հակառակ ուղղությամբ էին լողում: Նայում էինք էդ տեսարանին, ու սիրտներս կտոր-կտոր էր լինում: Հետո ընկերս առաջարկեց՝ գնանք, երեկոյան ուշոտ նորից կգանք, կտեսնենք՝ գտել են, թե չէ:

Մի քանի ժամից էկանք: Ջրի մեջ մենակ մեծ բադեր էին: Դարդոտեցի ահավոր, ասում եմ՝ հաստատ չար մարդիկ բռնել, կերել են: Համոզում ա, որ տենց բան չի կարա լինի: Էդ պուճուր բադիկին էդքան փիդրահան են անելու, հետո պուճուր միս ստանան: Ո՞վ հավես ունի: Ասում եմ՝ բայց միամիտ էրեխեք են, ամեն մարդու մոտ կգնան: Տենց, քայլեցինք կանալի երկայնքով: Մեկ էլ մի քիչ հեռու տեսնենք էն նույն կորած բադիկները ջրի մեջ հավեսով լողում են: Նե՜նց էինք ուրախացել: Էս կենդանիների կյանքը մի ամբողջ աշխարհ ա, կարաս նստես ու լիքը պատմություններ տեսնես: Էն ա, որ համարյա չենք անում տենց բաներ:

[StrangeLittleGirl]

Իմ կյանքում իմ ամենասիրած բաներից մեկը սովորելն է: Դա կարող է լինել, օրինակ, կոդ գրել կամ դանիերեն կամ ուկուլելե նվագել կամ ասենք Մարվին ռոբոտին աշխատացնել: Կարող են լինել բաներ իմ մասին կամ ինձ շրջապատող մարդկանց կամ այն մասին, թե ինչպես եմ տեսնում աշխարհը: Մի խոսքով, սիրում եմ սովորել բառի բոլոր իմաստներով:

Ու մի շատ կարևոր բան սովորեցի էս վերջին շաբաթների ընթացքում: Այն է՝ երբ ինչ-որ մեկը եղել է քո կյանքում ու ինչ-որ դեր է ունեցել, երբ միասին ինչ-որ լավ բան եք կերտել, ափսոս է թույլ տալը, որ դա գնա ու կորչի, որովհետև ինչ-որ բան սխալ է ստացվել: Պետք է աշխատել ու եղածը պահել ու զարգացնել ինչ-որ ուրիշ տեսքով, ինչ-որ ուրիշ վիճակում:

Իմ կյանքի ամենամեծ ձեռքբերումներից մեկը Դ-ն է: Եթե մի օր հարցնեն, թե ինչով եմ հպարտանում, անպայման կպատմեմ էս ամբողջ պատմությունը: Կպատմեմ, թե ինչպես հանդիպեցինք, սիրահարվեցին(ք) (մինչև հիմա հարցականի տակ եմ դնում, թե արդյոք ինքն ինձ սիրել է), ունեցանք լիքը հրաշալի ու ահավոր պահեր, հետո ես բոլոր կապերս կտրեցի ու հեռացա ու չորս ամիս չարչարվեցի, որ ներսս բուժեմ: Կպատմեմ, թե ինչպես դրանից հետո հանդիպեցի իմ կյանքի ամենաառողջ ու ամենաերջանիկ սիրուն ու ինչպես կամաց-կամաց մնացորդային վերքերս բուժվեցին: Կպատմեմ նաև, որ երբ վերքերս այնքան էին բուժվել, որ ընդամենը թեթևակի ծակոց էի զգում, այն էլ շատ հազվադեպ, որոշեցի նրան վերադարձնել իմ կյանք: Ու ինչպես Դ-ի հետ կապված մնացած որոշումներս, այս մեկն էլ էր շատ ճիշտ, որովհետև ավելի քան մեկ տարի անց առաջին անգամ հանդիպելուց հետո այդ ծակոցն էնպես վերացավ, ասես չէր էլ եղել: Ու Դ-ն վերադարձավ իմ կյանք որպես պարզապես շատ լավ ընկեր, որի հետ կարելի է լիքը պրոյեկտներ անել: Հիմա նստած ինձ ու ինձ հպարտանում եմ, թե ինչ մեծ ձեռքբերում էր էս ճանապարհն ընդհանրապես անցնելը: Ու մտածում եմ՝ մեր կյանքում կան մարդիկ, որոնք ամենևին էլ չպետք է գոյություն ունենան այնպես, ինչպես մենք ենք ուզում, բայց նաև կարևոր է նրանց ներկայությունը: Ու մեր խնդիրն է էդ սխալ վիճակի վրա աշխատելը, ճիշտ ու ընդունելիի վերածելը:

[StrangeLittleGirl]

Մեկ-մեկ մտածում եմ՝ իմ կյանքում կգա մի պահ, որ այլևս ամեն երկու-երեք տարին մեկ ստիպված չլինեմ լուրջ ու ծանր որոշումներ կայացնել, որ վերջապես կունենամ մշտական աշխատանք ու մշտական բնակավայր: Քանի այս վերջին տարիս հալվում-գնում է, ես նորից կանգնում եմ հարցերի առաջ. ի՞նչ եմ ուզում: Ակադեմիա՞, հոգեբուժությու՞ն, թե՞ ինդուստրիա: Բոլորն իրենց պլյուսներն ու մինուսներն ունեն: Բոլորն էլ ինչ-որ չափով գրավում են, ինչ-որ չափով՝ վանում: Իսկ վերջերս ստացածս առաջարկը լրիվ մոխրոտիկային ժանրից էր:

Ինձ ամենից շատ մտահոգում ա, որ իմ պոտենցիալն ամբողջովին չի օգտագործվում: Իսկ դա կարա լինի մենակ էն ժամանակ, երբ հարյուր տոկոսով գոհ եմ աշխատանքիցս: Ակադեմիայում կարող եմ գոհ լինել մենակ էն դեպքում, երբ ծայրից ծայր անեմ էն, ինչ ես եմ ուզում, ոչ թե էն, ինչ պրոֆեսորներն են պարտադրում: Մի ուրիշ մինուս նաև առաջիկա տասը տարիների ընթացքում կայուն աշխատանք չունենալն է: Հոգեբուժությունն ընտիր կլինի, բայց մտածում եմ՝ զահլա կա՞ էդ բոլոր բյուրոկրատական ու քննական պրոցեսներով անցնելու: Ինդուստրիայի լավը կայունությունն ու բարձր աշխատավարձն է, բայց մյուս կողմից էս ինտելեկտուալ գժանոց միջավայրը չկա էնտեղ: Չգիտեմ, բան չգիտեմ: Մենակ մի բան գիտեմ. ուզում եմ Դանիայում լինի հաջորդ աշխատանքս: Լավ է, որովհետև երեք տարի առաջ սա չգիտեի:

[StrangeLittleGirl]

Մեր կյանքում կան ընկերություններ, որոնք անցյալում են մնում: Անիմաստ է դրանք վերակենդանացնելու փորձ անելը:

Երբ խոսում են դպրոցից, ոչ մի լավ բան չունեմ հիշելու: Երևի միակ բացառությունը չորս աղջիկներով ավարտական քննություններին միասին պատրաստվելն էր: Հավաքվում էինք մեր դասարանի Վերայենց տանը, լիքը ջրիկանում, բայց հետն էլ ահագին պարապում: Տարիներ անց մյուս աղջիկները ընկալում էին մեզ որպես չորս մտերիմ ընկերուհիներ, իսկ ես խորը մտերմություն այդպես էլ չեմ հիշում: Համենայնդեպս, համադասարանցիներիս հետ կապ չպահպանելն էդպես էլ խղճիս վրա չէր նստում, չնայած միշտ էլ ուրախանում էի աղջիկներին էստեղ-էնտեղ պատահաբար տեսնելիս:

Էս վերջերս աղջիկներից մեկն ինձ գրեց, իմացավ, որ գալու եմ, առաջարկեց, որ չորսով հավաքվենք: Սկզբում ոգևորվեցի: Բայց հետո անցավ, սկսեց անձնական խիստ տհաճ հարցեր տալ ու անդուր կատակներ անել: Ոգևորությունս հինգ րոպե տևեց: Հետո արդեն հասկացա, թե ինչու վերջին տասներեք տարիների ընթացքում էդպես էլ չորսով չենք հանդիպել:

[StrangeLittleGirl]

Կիթառ նվագելն ահագին հետաքրքիր բան ա ինձ համար: Անտանելի կարգի մոռացել եմ: Ո՛չ նոտա եմ կարողանում կարդալ, ո՛չ ժամանակին նվագածս գործերից եմ բան հիշում, ո՛չ հիշում եմ, թե որ նոտան որտեղ ա: Դե ակորդներն էլ սենց թե նենց երբևէ կարգին չեմ էլ իմացել (դասական կրթությանս հետևանքը): Ու լրիվ սկսնակի կնմանվեի, բայց կա մի բայց. տեխնիկաս լրիվ տեղում ա: Մի ակորդից արագ անցում մյուսին, մատներս առանց մեդիատորի վարժ սահում են լարերի վրայով: Ուղղակի պետք ա ինձ ակորդների տեղն ասել, ասել՝ ինչից հետո ինչ ա գալիս, որը որ նոտան ա, որովհետև գաղափար չունեմ, դրանք լրիվ կորել են հիշողությունիցս: Բայց մեկ էլ մի տոննա տեսություն եմ հիշում տակտերի ու տևողությունների մասին: Կիթառ նվագելն ինչ-որ տարօրինակ, անլիարժեք գիտելիք ա դարձել ինձ համար: Ոնց որ տպել իմանաս, բայց տառերը չիմանաս, լեզվի քերականությունն իմանաս, բայց բառերը չիմանաս: Ու ասենք սկսնակի դասագրքերից չեմ կարողանում օգտվել, որովհետև էնտեղ գիտելիքը համաչափ ա բաշխվում, ու երբ մի քսան էջ թռնում եմ, որ կիթառ բռնելու ու ձեռքը ճիշտ պահելու մասերը բաց թողնեմ, մեկ էլ պարզվում ա՝ լիքը ակորդներ էլ հետը թռա: Յություբով վիդեոներ չեմ կարողանում նայել, որովհետև նայելիս ջոկում եմ, թե կոնկրետ ինչ սխալներ են անում նվագողները: Սխալը ջոկում եմ, ճիշտը չեմ կարողանում: Ահավոր տարօրինակ վիճակ:

Բայց մյուս կողմից, էլ չգիտեմ ոնց շնորհակալ լինեմ էն մարդուց, որը սենց բզում ա ինձ, որ բոլոր էն բաները, որոնք ժամանակին ստացել են «չեմ կարող» պիտակն ու ուղարկվել գրողի ծոցը, հիմա հերթով ջրի երես են դուրս գալիս, ու «չեմ կարող»-«կարող եմ»-ը փոխարինվել ա «չեմ ուզում»-«ուզում եմ»-ով: Կիթառ նվագել ու երգել ուզում եմ, ուրեմն կանեմ:

[StrangeLittleGirl]

Երեկոյան համերգ եմ գնալու: Հանդիսատեսի մեջ լինելու են վեց տարբեր մարդիկ, որոնք ինչ-որ կերպ կապված են միմյանց հետ: Այս վեց հոգին երեք զույգ է լինելու: Այս վեցից չորսն առաջին անգամ միասին նույն տեղում հայտնվել է Ջեֆ Թուիդիի համերգին: Հայտնվել են նույն տեղում, բայց չեն ճանաչել իրար, չեն կասկածել միմյանց գոյության մասին: Հիմա այս երեկո վեցն էլ կանգնելու են ուղիղ բեմի դիմաց ու շշմած իրար են նայելու: Վեցն էլ վայելելու են Դամիեն Ռայսի համերգը:

Անցյալ տարի ինքս ինձ խոստացել էի այլևս երբեք Դամիեն Ռայսի համերգին չգնալ: Էս տարի խոստումս խախտում եմ: Սիրում եմ էսպիսի խոստումներ խախտել ու սիրում եմ, երբ դա անում եմ ժամանակին: Որովհետև եթե դա անեի անցյալ տարի, այնտեղ լինելու էին այդ վեցից երեքը ու պլյուս մեկ ուրիշը՝ յոթերորդը: Լինելու էին սխալ տեղերում:

[StrangeLittleGirl]

Ուրբաթ օրը Մառլենն ասում ա՝ կարո՞ղ ա կիրակի գաս, հեծանիվով գնանք Լուիզիանա: Ասում եմ՝ օքեյ:

Կիրակի առավոտն ինձ սմս ա գրում, որ 2,5 ժամ ա մի ուղղությունը, որ հոգեպես պատրաստվեմ: Ասում եմ՝ օքեյ: Տենց, հանդիպում ենք, քշում ենք ափի երկայնքով: Գժանոց տեսարաններ, հարուստ դանիացիների տներ, լիքը բլուրներ, որ վերև-ներքև ենք անում, տեղ-տեղ քանդած ճամփեք, կատաղի մոտոցիկլիստներ-բան: Ճամփին հարցնում եմ Մառլենին, թե ինչ հեռավորություն ա, երևի մի 40-45 կմ: Ասում ա՝ չէ, 35 ա: Ու հասնում ենք Լուիզիանա: Մառլենը ժամին նայում ա, 1 ժամ 45 րոպե: Ու ծիծաղում ա: Ասում ա՝ անցյալ անգամ Անդրեասի հետ 2,5 ժամ ա տևել: Ստեղ են ասել՝ աղջկա պես հեծանիվ քշել:

[StrangeLittleGirl]

Ասում ա՝ ֆիլմի սցենար գրելիս մի տեղ տոռմուզի էինք հասել: Զույգի միջև կոնկրետ հարց պիտի քննարկվեր, չգիտեինք՝ ոնց էդ մասը ներկայացնենք, երկուսս էլ տենց փորձ չէինք ունեցել: Ասում եմ՝ բա հիմա գիտե՞ս: Ասում ա՝ հա: Ասում եմ՝ ո՞նց: Ասում ա՝ դե դու ինձ ուղիղ էդ հարցը տվեցիր: Ծիծաղում եմ: Ասում եմ՝ էդ նույն բանը ես պատմվածքներիս մեջ եմ զույգերի հետ անում, շատերն ասում են՝ կեղծ ա, շատ ուղիղ ա, տենց չի կարա լինի: Բայց դե ինչ անեմ, որ նենց եմ գրում, ոնց որ ես կասեի: :))

[StrangeLittleGirl]

Էս հուլիսն ու՞ր կորավ:

Չեմ հիշում, թե վերջին անգամ երբ է պատահել, որ էսպես կիրակի երեկոյան նստեմ կոմպի դիմաց, մի բաժակ լիմոնաջուրը կողքիս, երաժշտությունն ականջներիս, և ուղղակի գրեմ:

Էսօր, երբ Ցյուրիխ-Կոպենհագեն ինքնաթիռը վայրէջք էր կատարում, անտանելի անհամբեր էի դարձել: Րոպեներն էի հաշվում, աչքերս հա բացում-փակում, որ էկրանին երևացող հեռավորությունն անընդհատ փոքրանա, ու վերջապես ինքնաթիռը դղրդա գետնին կպչելուց: Ոչ մի ուրիշ տեղ էնքան չեմ կարոտում, ինչքան Կոպենհագենը: Մի երկու օր բացակայությունը հերիք է, որ ուզենամ հետ գալ: Չգիտեմ՝ ինչն եմ էդպես կարոտում: Սուտ կլինի, եթե ասեմ մարդկանց, որովհետև էստեղի ընկերական կյանքը դանդաղ է. եթե ամիսը մեկ հարմարացնում ենք հանդիպել, ուրեմն լավ է: Ընկերս էլ չէ (նրան Կոպենհագենից առանձին եմ կարոտում). Երևանում եղած ժամանակ ինքն էլ հո հետս էր, երբ չորրորդ-հինգերորդ օրը սկսեցի նվնվալ, թե Կոպենհագեն եմ ուզում: Ինքն ինձնից շատ էր ուզում Երևանում մնալ:

Հուլիսն իսկական խառնաշփոթ էր: Մի շաբաթ Երևանում, հետո՝ հիվանդանոցներ: Պահ էր լինում, երբ զղջում էի, որ վիրահատվել եմ: Բայց երբ բժիշկը կարերս հանեց, ու տասը օր ընդմիջումից հետո առաջին անգամ հեծանիվ նստեցի, զգացի, որ իզուր չէր: Էդ օրը տուն եկա ու մի մեծ կտոր պանիր կերա: Գրողը տանի, թե իմանայի էսքան լավ եմ լինելու, չէի թողնի էսքան ձգվեր:

Դեռ կարգին չապաքինված, մեկնեցի Գերմանիա մի քիչ ման գալու, հետո էլ Քիրսթենին տեսնելու: Մտածում եմ՝ վերջը Գերմանիայում չի մնալու որևէ քչից շատից մեծոտ բնակավայր, որտեղ չեմ եղել: Գերմանական քաղաքներն ինչ-որ հետաքրքիր ձանձրալիություն ունեն, որտեղ անելիքներդ սահմանափակվում են հին քաղաքում քայլելով, սուրճ խմելով, գիրք կարդալով ու գրելով: Եթե բախտդ բերեց, քաղաքը պալատ էլ կունենա, ու կայցելես այն: Բայց էս ձանձրալիության կարիքը զգում ես ժամանակ առ ժամանակ: Պիտի անպայման էդպիսի մի բան անես, որ ուղեղդ դատարկվի ու թարմանա:

Ու հիմա հետ Կոպենհագեն: Դեռ մի շաբաթ էլ արձակուրդ ունեմ, բայց ուզում եմ Կոպենհագենում անցկացնել: Մարտի վերջերին, երբ պիտի արձակուրդս պլանավորեի, առանց մի վայրկյան անգամ կասկածելու որոշեցի մի շաբաթ Կոպենհագենում մնալ: Ինչքան էլ ճամփորդել սիրեմ, չեմ կարողանում այստեղից երկար բացակայել: Բայց արձակուրդիս վերջին մասը մի ուրիշ բանով է կարևոր. ժամանակիս մեծ մասն անցկացնելու եմ գրելով ու արդեն գրածներս խմբագրելով: Ոնց որ էս անգամ գործը գլուխ է գալու:

[StrangeLittleGirl]

Էսօր Մայային հաջող արեցի: Երեկոյան էլ Արային հաջող կանեմ: Ընկերներս գնում են Դանիայից: Մտածում եմ՝ կապ չունի, թե որտեղ ես ապրում, մեկ է, ընկերներդ գնալու են: Դա էնքան երկրից չէ, ինչքան հենց քեզնից: Դու սովոր ես ընկերանալ արկածասեր ու մեծ նպատակներ ունեցող մարդկանց հետ, որոնք տեղից տեղ են գնում ու հանգիստ չեն գտնում: Ու անգամ այն պետությունում, որտեղ մարդկանց տեղաշարժն այնքան էլ մեծ չէ, միևնույն է, ընկերներս գնում են: Մի ժամանակ էլ Հայաստանում այդ ընկերը ես էի: Ու իմ գնալուց հետո իմ մտերիմներից գրեթե ոչ ոք չմնաց էնտեղ: Մեկ-մեկ մտածում եմ՝ տեսնես կգա՞ մի օր, որ էս բոլոր-բոլոր մարդիկ հավաքվեն մի տեղում: Մեկ էլ մտածում եմ՝ իմ կյանքի գեղեցկությունը հենց դրանում է, որ ամեն տեղ մեկին ունեմ, ու արձակուրդներս հարմարացնում եմ հին ընկերներին հանդիպելու հետ: Ու հա, ինձնից է, որ շրջապատս էդպիսին է: Ինձնից է, որովհետև ընկերոջս շրջապատն էլ է էդպիսին: Եվ դեպի Հելսինկի կատարվելիք ճամփորդությունը պլանավորելիս չգիտենք, թե ինչպես երկու օրվա մեջ տեղավորենք մեր բոլոր ընկերներին:

Ինձ թվում է՝ լավ է իմանալը, որ աշխարհի ամեն մի կետում մի ընկեր ունես: Մի տեսակ հանգստացնող է, աշխարհը փոքրացնում, տեղավորում է ձեռքիդ մեջ, ու գիտես, որ ամեն տեղ լավ մարդիկ կան:

[StrangeLittleGirl]

Ու ինչքա՜ն չգործածված նյութ կա կուտակված բլոկնոտներում, հենց էս օրագրում, կոմպիս զանազան անկյուններում, գուգլ դրայվի վրա, գլխիս մեջ: Պիտի բոլորը հերթով վերցնես ու պատմվածքներ սարքես: Գժանոց վիճակ. առավոտից մինչև ուշ կեսօր գրում եմ: Հետս սուրճի բաժակներ ու շոկոլադներ: Ու ո՜նց եմ հաճույք ստանում էս վիճակից: Բա չվարձատրեի՞ն ինձ դրա համար:

Քոլմ Թոբինն ասում էր՝ ամեն գրող պիտի մի բաց տարածք գտնի ու իրեն վերցնի: Ինքը Վեքսֆորդն է վերցրել: Իսկ ես լիքը չգործածված տարածքներ եմ գտել ու չգիտեմ էլ՝ կհասցնե՞մ էդ բոլորը գրական ստեղծագործություն սարքել, թե չէ: Բայց էս օրերին գրում եմ ու խմբագրում, խմբագրում ու գրում: Մենակ թե էսպես շարունակվեր, մենակ թե մտքիս դրածը կարողանամ իրականություն սարքել:

[StrangeLittleGirl]

Անցյալ օգոստոսին սովորեցի առանց զարթուցչի առավոտյան 8-9-ին արթնանալ: Մի տարի պետք եղավ հասկանալու համար, որ շուտ արթնանալն ու աշխատանքի շուտ գնալը տարբեր բաներ են: Ուրեմն էս օգոստոսից էլ պիտի սովորեմ տնից շուտ դուրս գալ: Առանց սուրճ խմելու, առանց նախաճաշելու, առանց ֆեյսբուքում ներվ քայքայելու: Արթնանալ, դուշ ու դուրս: Էսօր առաջին օրն էր ու ստացվել էր: Հույս ունեմ՝ հետագայում էլ կստացվի:

Երևի արժե ամեն մի լավ սովորություն ձեռք բերելուն մի տարի նվիրել: Մի անգամ Ջեսիի հետ էի խոսում, քննարկում էինք շուտ արթնանալն ու շուտ գործի գալը որպես լավ սովորություն: Ջեսին ասում էր՝ լավ են համարվում, որովհետև ուղղակի ուշ արթնանալը հասարակությունն անընդունելի է համարում: Չգիտեմ, երևի ասածի մեջ ճշմարտության հատիկ կա: Ասենք, ժամը ութին արթնանալը լավ է, բայց հեչ լավ չէ, երբ գիշերը երկուսին ես քնել: Բայց գործի շուտ գնալը նրանով է լավ, որ շատ բան ես հասցնում, երեկոյան էլ չես աշխատում, կարող ես ուրիշ բաներով զբաղվել:

Մի խոսքով, ֆեյսբուքում չզվռնել, տնից շուտ դուրս գալ: Սուրճս գործիս տեղը կխմեմ:

[StrangeLittleGirl]

Էդքան համերգների եմ գնում, բայց Պատի Սմիթը միշտ մի ուրիշ տեսակ ա, բեմի վրա մի ուրիշ ներկայություն է: Բեմի վրայից ինչ-որ հզոր ուժ ես զգում, հայացքդ չես կարողանում կտրել էդ հզոր կնոջից ու երազում, որ իր տարիքում դու էլ էդպիսին լինես:

Անցյալ տարի Պատի Սմիթը երկու համերգ տվեց Կոպենհագենում: Առաջինին ես էի գնացել, երկրորդին՝ ընկերս: Էն ժամանակ դեռ իրար չէինք ճանաչում, կես ամիս անց պիտի ծանոթանայինք: Լավ եմ հիշում էդ համերգը. մեկ թագավորական թատրոնի ողջ դահլիճն իրենով արած Պատին էր, մերթ հանդիսատեսն էր, որը համերգին նույնքան մասնակից էր, որքան բեմի վրայի հավաքվածները: Էդ ժամանակ էր, որ շուրջս նայեցի ու փնտրեցի ինչ-որ մեկի, որ գիտեի՝ պետք է էդտեղ լիներ, բայց չկար: Հետո կիթառի մեդիատորները բաժանեցին: Չնայած դրանց համար կռիվ էր, չգիտեմ ոնց ինձ երկու հատ բաժին հասավ: Պահեցի մոտս ու որոշեցի մեկը նվիրել այն մարդուն, որը կուզեի՝ էդ օրը հետս լիներ: Ամիսներ անց այն նվիրեցի Մորթենին, որը չէր ճարել առաջին համերգի տոմս, երկրորդին էր գնացել:

Երեկ միասին էինք Պատիի համերգին: Միասին էինք զգում էդ հզոր ներկայությունը: Էս անգամ տոմսով մեր տեղերն իրար կողք էին:

[StrangeLittleGirl]

Էսօր գնացինք Արք բուքս, որ տեսնենք՝ Լուիզիանայի գրական փառատոնի մասնակից ինձ հետաքրքրող հեղինակներից ում գրքերից ունեին: Էս տարի ամբողջ ցուցակը ոտով-գլխով ուսումնասիրեցի, բոլոր անունները գուգլեցի ու պարզեցի, որ ընդամենը երկու հեղինակ կա, որոնց հարցազրույցին կուզենայի ներկա գտնվել (համեմատության համար. անցյալ տարի Քոլմ Թոբինի մենակ անունը տեսնելը հերիք էր, որ վազեի Լուիզիանա):

Արքում Լուիզիանայի մասնակից գրողների գրքերի մեջ էջանշաններն էին դրել, վրան ձեռագիր գրված. «Գալիս է Լուիզիանա»: Էդպես տակնուվրա արեցինք, ինչ հեղինակ ասես, կար, արդեն ազգություններն ու դեմքերն էլ էի հիշում, այ էդքան լավ ուսումնասիրել էի ցուցակը: Ինձ հետաքրքրող հեղինակներից մեկն էլ կար, բայց ոչ ինձ հետաքրքրող գիրքը: Էսսեների հավաքածու էր: Ասա՝ այ տխմարներ, եթե ինքը որպես վիպագիր ա հայտնի, էսսեների գիրքն ո՞վ ա առնելու:

Տենց տխուր-տխուր, որ տենց էլ բան չառա, արդեն ուզում էինք դուրս գալ, մեկ էլ աչքս ծակեց նարնջագույն մի գիրք: Մեջն էդ էջանշանից չկար, բայց հեղինակը Լորի Մուրն էր՝ ինձ հետաքրքրող երկրորդ հեղինակը: Գիրքն էլ ինձ հետաքրքրողը չէր, բայց բացեցի, թերթեցի: Տեսնեմ՝ եքա հավաքածու ա: Լորի Մուրի մի քանի գիրք հավաքած էր մեկի մեջ: Տենց, առանց տատանվելու մոտեցա վաճառողուհուն, մի հատ տեղյակ պահեցի, որ մեջը պիտի Լուիզիանայի էջանշանից լիներ, առա գիրքը, էկա տուն:

Մահճակալիս կողքն արդեն գրքերի կույտ ա գոյացել: Ու քանի որ վերջերս թարգել եմ էլեկտրոնային կարդալը, էդ կույտը լրիվ ֆիզիկական կույտ ա, ոչ թե քինդլում ֆայլերի կուտակում: Սենց նայեցի էդ գրքերին, ասեցի՝ մեկ ա Լորի Մուրը պիտի կարդամ: Երբ հավես ունենամ, մի պատմվածք կկարդամ: Էնքան որ մինչև փառատոնը մի քիչ ծանոթ լինեմ գործերին:

Մեկ էլ որ Լորի Մուրի պատմվածքների նկարագիրը կարդացի, մի քիչ վախ ունեի, որ ինքը հենց էն թեմաներով ա ստեղծագործում, ինչով՝ ես: Մտածում էի՝ կջղայնանամ ու կնեղվեմ, կթարգեմ սենց հավեսով սկսած պրոյեկտս: Տենց, իրիկվա կողմ բացեցի, մի պատմվածք կարդացի: Լացելու աստիճան լավն էր: Գրականության մեջ փնտրածս էն բացն էր, որից պիտի ազդվեի ու իմը ստեղծեի: Ու էդ պատմվածքը լրիվ ներսս խառնեց իրար: Միանգամից լուծում գտա չստացվող գործերիցս մեկի համար: Ու պլյուս հասկացա, որ ընտրածս թեման էնքան էլ անհեթեթ ու անիրական չի: Հիմա անհամբեր սպասում եմ Լուիզիանայի փառատոնին, որ Լորի Մուրը ստորագրի գիրքս:

[StrangeLittleGirl]

Եղանակի տեսություն. մաքսիմալ ջերմաստիճանը 16, ամպամած, 9 մ/վ քամի դեպի արևմուտք: Հլը մի կողմ թողնենք, որ ամառն արդեն անհույս վերջացավ: Մի կողմ թողնենք, որ բախտս գեշ բերել ա, ու անձրև չի գալիս: Դե արի ու 14 կմ քշի գործի, երբ սաղ ճամփադ դեպի արևելք ա: Սովորաբար 55-60 րոպեում եմ էդ ճամփան անցնում: Գուշակեք, թե էսօր քանի րոպեում անցա: Մեկ էլ գուշակեք, թե ինչ հալի էի: Ու սա ընդամենը օգոստոս ա: Մենակ սա հերիք ա հիշելու համար, որ էդ կողմերում ապրել չեմ ուզում: Ինչ-ինչ, բայց բացառված ա, որ Ամայի հարավներում էլի տուն վերցնեմ:

[StrangeLittleGirl]

Անցյալ շաբաթ Սյուզան Վեգայի համերգի ժամանակ երգչուհին պատմեց իր 18 տարեկանի մի սիրո մասին, հետո մի երգ կատարեց նրա մասին. տղան հետ էր գնացել Անգլիա, ինքը մնացել էր ԱՄՆ-ում, ու էդպես բաժանվել էին: Բնական է, որ շատ տարիներ առաջ մի էդպիսի երգ գրած կլինի: Բայց ամբողջ համերգի ընթացքում նաև հասկանալի դարձավ, որ Վեգայի 90-ականների երգերից մի քանիսն էլ են այդ նույն տղայի մասին: Համերգից հետո ասում եմ.
- Փաստորեն, էդ տղան շատ ուժեղ հետք է թողել, որ մինչև հիմա նրա մասին երգում է:
- Ամեն մեկն էլ իր կյանքում մի էդպիսի սեր ունի,- ասում է:
- Ես չունեմ:
- Ունես. ես եմ:
- Դու չես: Եթե մենք բաժանվենք, ահագին կտառապեմ, բայց հետո լավ կլինեմ:

Բայց իսկապես, ում նայես, բազմաթիվ տարիներ անց մի էդպիսի մեկից կախված է: Մտածում եմ՝ ինչու ուրիշներն ունեն դա, իսկ ես՝ չէ: Էդ չի նշանակում, որ ժամանակին պակաս եմ սիրել կամ պակաս եմ տառապել: Բայց մի տեսակ էդ բոլորը թողել եմ մի կողմ, կյանքս շարունակել: Ու երբ որևէ մեկին հիշում եմ, ոչ մի տեղս չի ցավում:

Ինձ մեկ-մեկ քննադատում են, որ սիրո հարցում ահավոր պրագմատիկ եմ: Բայց հենց էդ պրագմատիզմն է ինձ պաշտպանում ավելորդ տառապանքից ու երջանկությունս կրկնապատկում: Երբ հասկանում ես, որ ամեն ինչ քեզնից է կախված, ոչ թե ինչ-որ աներևույթ ուժերից, երբ գիտես, որ դուք միասին եք միայն ու միայն որովհետև երկուսդ էդպես եք ուզում, ոչ թե ինչ-որ պատահականությունների շնորհիվ, ամեն ինչ անում եք դա պահպանելու համար: Ինձ թվում ա՝ ընդհանրապես մարդիկ ավելի երջանիկ կլինեին, եթե տեղը տեղին պրագմատիկ լինեին: Մի կողմից, ժամանակ չէին վատնի չստացվող հարաբերության վրա, մյուս կողմից կստեղծեին ստացվող հարաբերություն մեկ ուրիշի հետ:

[StrangeLittleGirl]

Կոպենհագենի բնակարանային խնդրին նոր չի, որ ծանոթանում եմ: Բայց շրջապատիս մարդիկ ի վերջո ճարում են հարմար սենյակ կամ բնակարան, իսկ իմ բնակարանային պայմանները միշտ վատից էլ վատ են լինում: Հիմա արդեն երկուսով ենք բնակարան փնտրում, ու ոչինչ չկա: Անօգնական, հուսահատ վիճակ ա, էն որ չգիտես՝ ինչ անես:

[StrangeLittleGirl]

Մի շաբաթ առաջ, երբ Մագդայի հետ գարեջրվում էի, ասաց, որ վերջերս սկսել է գժավարի աշխատել. առավոտից իրիկուն թեզի վրա նստած է: Ասացի, որ սպասում եմ, թե երբ եմ ես էլ էդ վիճակում հայտնվելու: Գիտեմ, որ բոլորի մոտ էլ վերջին ամիսներն էդպես են: Դիթեն ու Միեն ընդհանրապես անհետացել են. օգոստոսի վերջին պիտի թեզը հանձնեն: Բայց ես դեռ չեմ կարողանում գոնե օրը յոթուկես ժամ աշխատել:

Էսօր լանչից առաջ Սոնյան էկավ: Անցյալ տարի մեզ մոտ փոխանակային PhD էր Իսպանիայից, իսկ հիմա ուղղակի հյուր է եկել: Ինքն էլ է իր վերջին ամիսներին հասել: Ինձ հարցրեց, թե ինչքան է ինձ մնացել: Ասացի՝ ութ ամիս, 14 օր: Ու մեկ էլ որ գնաց, զգացի, որ ուղեղիս ճտտիկները միացան: Լանչից հետո, երբ սուրճ խմեցի, ինչ-որ տարօրինակ պրոդուկտիվություն իջավ վրաս, ու մի քանի ժամում արագ-արագ է՛լ լիքը կարդացի, է՛լ վերջապես որոշեցի, թե թեզս ինչի մասին է, է՛լ պլան կազմեցի, թե հերթական հոդվածս ոնց եմ գրելու, է՛լ վերջին էքսպերիմենտից հավաքած տվյալների վրա աշխատեցի: Ու էստեղ զգացի, որ հանկարծ ես էլ մտա էդ վերջին շրջանը, երբ առանց հոգնելու աշխատում ես էնքան, մինչև թեզդ հանձնում ես ու ուշաթափված ընկնում գետնին: Էն կարգի էր, որ նույնիսկ դանիերենի չէի ուզում գնալ, ուզում էի մնալ օֆիսում, աշխատել: Իսկ երբ ի վերջ հասա դանիերենի, ուղեղս էլի նույն թափով էր աշխատում:

Հիմա եկել եմ տուն, սուպս եմ սարքում: Վաղն էլի հիվանդանոցում եմ գործի, բայց նեղվելու, նվնվալու փոխարեն սպասում եմ, թե երբ առավոտը կգա: Տեսնես՝ էս աշխուժությունս ինչքա՞ն կձգի:

[StrangeLittleGirl]

Վերջերս իմ բժշկական ուսանողական տարիներից մի պատկեր է առաջս եկել ու չի գնում. առավոտյան սառը սուրճ ու սնիքերս Կառա տոտայի բուդկայից, դրանից հետո՝ ուղիղ գրադարան: Չեմ հիշում՝ հինգերո՞րդ կուրս էի, թե՞ արդեն պետականներն էին: Բայց էս ռուտինն օգնող էր, նպաստում էր, որ գրադարանում կենտրոնանամ ու մինչև ուշ երեկո պարապեմ:

Էդ պատկերը մտքումս արդեն քանի օր է առավոտյան շուտ եմ գնում աշխատանքի: Գնում եմ մտածելով սառը սուրճի ու սնիքերսի մասին, չնայած վաղուց սնիքերս չեմ ուտում, իսկ սուրճս էլ սովորաբար տաք է: Հասնում եմ համալսարան կամ հիվանդանոց, արագ սուրճ սարքում ու քրուասանով կամ այլ հացատիպ մի բանով նախաճաշ անում: Իմ սիրած պահն է առավոտյան, երբ սկսում եմ պլանավորել օրս, մտածում, թե ինչ է սպասվում: Ու էդ ժամանակ արդեն ո՛չ կատաղած ստատիստիկան, ո՛չ խառըխշտիկ ռոբոտը ու ո՛չ անգամ այլ մարդկանց հետ հաղորդակցվելու ու օգնություն խնդրելու հեռանկարն ինձ չեն վախեցնում:

Ընդհանրապես, ասում են՝ շուտ արթնանալ կարողանալու համար պետք է երեկոյան մտածել մի բանի մասին, որին անհամբերությամբ ես սպասում: Իմ աշխատանքում չկա էդպիսի բան: Ավելի ճիշտ, օրվա սիրածս պահը՝ նախաճաշը, տեղափոխել եմ աշխատավայր: Ու ստացվում է, որ դրան հասնելու համար պետք է տնից դուրս գամ: Էլ չկա ժամերով տանը նստել: Առավոտյան արթնանալուն պես ինձ դուրս եմ գցում, ու արդեն ավելի քան մի ժամ տևող քամուն հակառակ հեծանիվ քշելն էդքան սարսափելի չէ:

Անցյալ ուրբաթ էլ Լիզա Հանիգանի նոր ալբոմը դուրս եկավ: Էսօր ստացել եմ վերջապես, Լիզայի ստորագրությունը վրան: Հրաշալի ալբոմ է: Երևի հենց էս մեկը կդառնա իմ դիսերտացիան գրելու ալբոմը, որը կմիացնեմ ամեն առավոտ սուրճի ու քրուասանի հետ: Լիզա Հանիգանն ինձ ընդմիշտ մի մարդու կհիշեցնի: Հուսամ՝ լավ է:

[StrangeLittleGirl]

Էրեկ գրանցվեցի դանիերենի քննության համար: Նոյեմբերին հանձնելու եմ, ու վերջ: Ամենասարսափելին բանավորն է, որովհետև հազվադեպ եմ խոսում (չնայած հանուն արդարության պիտի ասեմ, որ նախորդ քննությանը բանավորը գերազանց հանձնեցի, իսկ կարդալու մասից համարյա կտրվել էի): Բայց էսօր դանիերեն խոսելու օր է:

Ուրեմն Սոնյան էկավ, հերթով բոլորիս հավաքեց մեր գրասենյակներից, միասին ճաշեցինք: Ութ PhD-ուսանող կամ արդեն վերջացրած: Մայքլն անցյալ տարի է վերջացրել (բա, մի տարի արդեն անցավ), Սիգրիդը մի ամիս առաջ հանձնեց, Միեն մի քանի օրից կհանձնի, մյուսներս էլ մեկս մի քիչ շուտ, մյուսս մի քիչ ուշ: Լինեն հետս կպած դանիերեն էր խոսում, ես անգլերեն էի պատասխանում: Էնքան հավես էր: Հետո մանրից ես էլ դանիերենի անցա: Դա միակ ելքն ա: Երբ ես համառություն չունեմ անընդհատ դանիերեն խոսելու, դիմացի դանիացին պիտի էդ համառությունն ունենա, որ խոսակցությունը բնականից անգլերենից փոխվի դանիերենի:

Հետո էդ ութովս գնացինք սուրճ խմելու: Էսօր էն հազվադեպ արև օրերից էր: Հետն էլ գիտես, որ մի երկու շաբաթից էլ արևի հույս չես էլ կարող ունենալ: Ութովս տեղավորվեցինք բակի օղակաձև նստարանին: Տարօրինակ կառուցվածքով նստարան էր. ոտքներս օղակի ներսում էինք դրել: Դեսից-դենից խոսեցինք: Ասում եմ՝ խմբակային պրոկրաստինացիա ենք անում: Էդպես արևի տակ մնացինք մի քիչ ու շարժվեցինք մեր գործերով: Նենց եմ սիրում մեր էս թեզային վիճակները: Որ վերջացնեմ, անկախ նրանից՝ մնամ ակադեմիայում, թե չէ, էս վիճակները կարոտելու եմ: Պոստդոկները չունեն սենց համայնքային զգացողություն, ավելի շատ իրար միս են կրծում: Իսկ մենք իրար հետ մրցակցելու պատճառ չունենք. տարբեր ոլորտներից ենք: Ավելի շատ իրար օգնում ենք, սատար կանգնում, ու դա էնքա՜ն հեշտացնում ա PhD-ի ընթացքը:

Յակոբին ասեցի, որ նոյեմբերին քննություն եմ տալու: Առաջարկեց մեկ-մեկ գնալ իր գրասենյակ ու դանիերեն խոսել: Յակոբն ամեն օր իմ գրասենյակի մոտով անցնում է ու դեսից-դենից հարցուփորձում: Դանիերեն:

[StrangeLittleGirl]

Բայց ինչքան կարևոր ա միջազգային փորձը: Ղեկավարս իր դոցենտ հալով տաք տեղը նստած գիտության հետ կապված լիքը նրբություններ չգիտի, իսկ ես ու Վիոլենը հա պատերազմներ ենք մղում էդ նրբությունների համար: Մի տեսակ տարօրինակ ա էն զգացողությունը, որ քո ոլորտում ղեկավարիցդ շատ բան գիտես: Իբր Հայաստանում դրանից էի փախնում, էկա, ընկա նույն թակարդը: Ինչ լավ ա Սիլվիային էլ գործի վերցրեցին: Հիմա արդեն երեք արտասահմանցիներով կլինենք:

[StrangeLittleGirl]

- Flamethrowers-ն եմ կարդում,- ասաց:
- Լա՞վն է,- հարցրի,- գիրքն առել եմ Լուիզիանայից:
- Լավն է,- ասաց,- քեզ դուր կգա:
...
- Գիտես, Լիզա Հանիգանն անցյալ տարի Բաստարդ կաֆեում համերգ է տվել: Էնքան հավես էր, հազիվ մի հիսուն հոգի էր ներկա: Մեկ էլ Դամիեն Ռայսենք մի քանի տարի առաջ Վեգայում համերգ տվեցին: Լիզա Հանիգանն արդեն հեռացել էր, շրջագայության վերջին համերգն էր, ու նվագում էին ինչ ուզում էին:
- Դամիեն Ռայսին այս տարի Դուբլինում տեսա:
- Մենա՞կ, թե՞ խմբի հետ:
- Մենակ:
...
- Պրագան գիտե՞ս ինչու եմ սիրում: Ինչ-որ հոգի ունի, կուտակված տրամադրություն:
- Հասկանում եմ՝ ինչ ես ասում: Դրա համար ես ամեն տարի աշխատում եմ Պրագա գնալ ու ժամերով թափառում եմ այնտեղ՝ հեռու տուրիստական կենտրոններից:
- Ինձ համար էդպես Հելսինկին է: Որ ուզում եմ խաղաղվել, գնում եմ այնտեղ: Ֆինլանդիայում որտե՞ղ ես ապրել:
- Յոենսուում:
- Որտե՞ղ է դա, նույնիսկ ես չգիտեմ:
- Արևելքում:
- Ո՞րն է ամենամոտ մեծ քաղաքը:
- Սանկտ Պետերբուրգը: 500 կմ այն կողմ:

Անցյալ տարվա այս օրը շատ լավ եմ հիշում: Էս բոլորից հետո եկել էի տուն, կծկվել էի ադյալի տակ, թեյ էի խմում ու գիրք կարդում: Պատկերացում չունեի անգամ, որ էդ օրն էնքան է կարևորվելու, որ մի տարի անց անգամ տոնվելու է: Իսկ այս փոքրիկ նմանությունները ոչինչ էին լինելու էն հսկայական ֆունդամենտալ ընդհանրությունների համար, որ ունեինք: Կպատկերացնեի՞ արդյոք, որ մի օր հանդիպելու եմ մեկին, ով իմ մեջ տեսնելու ու գնահատելու է հենց այն, ինչը տարիներ շարունակ շատ-շատերը քննադատում էին:

Առավոտյան ամբողջ բակը մշուշի մեջ էր: Չորացած շորերս հավաքելու համար թվում էր՝ պիտի ամպերի միջով անցնեմ: Իսկ դռան դիմաց սարդը հասցրել էր նոր սարդոստայն հյուսել: Ես ամեն օր քանդում եմ, ինքն ամեն օր սարքում է: Մեր բակի սարդերին արդեն դեմքերով գիտեմ: Հիմա նստած եմ ճամպրուկներիս ու արկղերիս վրա, որ հավաքեմ վերջին իրերս:

Էս տանը մի տարի ապրեցի: Վերջին հինգ տարիների ընթացքում տասներկու անգամ հասցե եմ փոխել: Իսկ էստեղ մի տարի ապրեցի, ու հեռանալը տխուր է: Աստղազարդ երկնքին փոխարինելու են գալու քաղաքի լույսերը, մենակությանս՝ մի ուրիշի տաք ներկայությունը, աշխարհի վերջին՝ զգացողությունը, որ աշխարհը մեծ է, ու վերջ չունի, ձիերին՝ հեծանիվներն ու մեքենաները, իսկ ճամփին ինձ խանգարելու է ոչ թե ընթացքիս հակառակ փչող քամին, այլ հեծանվային խցանումները:

Առջևում ձմեռ է, ուրեմն միասին ենք թեյի բաժակը գրկած թաքնվելու ադյալի տակ: Ձմեռային երեկոներն անցկացնելու ենք դարչնաոլորներ թխելով ու անվերջ բանավիճելով: Անվերջ, ժամերով ու առանց անձնական մակարդակի անցնելու: Իսկ երբ զգանք, որ մեկս մյուսին չի համոզելու, փաստարկներն էլ սպառվեն, ասելու ենք՝ լավ, արի ընդունենք, որ էս հարցում համաձայն չենք, որովհետև էսպես մենք սիրում ենք նաև միմյանց տարբերությունները:

Ու այսօրվանից մեր նմանություններն ու տարբերությունները լինելու են մի տեղում, քնելու են միասին, արթնանալու են միասին: Իսկ ես երբեմն կարոտելու եմ աշխարհի վերջի այս տունը, որտեղից ինքնաթիռների ձայներ էին լսվում ու սարդերը մի գիշերում դռան դիմաց էնպիսի հսկայական սարդոստայններ էին հյուսում, որ ստիպված էիր լինում քանդել դուրս գալ կարողանալու համար:

[StrangeLittleGirl]

Էսօր էս ինչ լավ օր էր: Առավոտը մեր գրելու խմբով էինք հավաքվել: Վաղուց չէի հարմարացնում էդ խմբին հանդիպեի: Երեք ժամում շատ բան չհասցրի անել. հազիվ պլանավորեցի հոդվածիս խմբագրման մի մասը: Բայց դե հավես էր էրեխեքին նորից տեսնելը, հետո էլ իրար հետ չաչանակելը: Չաչանակելն էլ ինչ չաչանակել: Վերջին քաղաքական իրադարձություններից խոսեցինք ու աջերին մի լավ քֆրտեցինք գիտությունից փողերը կտրելու ու հարուստների հարկերը թեթևացնելու համար: Մեկ էլ Շոնը Ֆարոյան կղզիների կետերի որսից պատմեց, թե ոնց ա ամեն ինչ կարգավորվում էնտեղ: Մյուս անգամ էլ էդ արյունոտ նկարները դեմ տան ինձ, ասեն՝ ճի՞շտ ա, որ Դանիայում սենց ա, արդեն գիտեմ՝ ինչ եմ պատասխանելու:

Լանչից հետո էկա օֆիս, շարունակեցի խմբագրման պլանավորումը: Էսօր օրվա մեծ մասը գնաց պլանավորման վրա: Հիմա կասեք՝ պրոկրաստինացիայի ձև ա, բայց իրականում էսպես հատիկ-հատիկ ամեն ինչ դասավորելն ու պուճուր դեդլայններ դնելը լիքը ներվ ու ժամանակ ա խնայում հետագայում: Պատկերացնում եմ՝ չիմանայի քանի հոդված կա ամփոփելու կամ ինչ անալիզ նորից պիտի անեմ: Սաղ շիլաշփոթ էր դառնալու: Մտածում եմ՝ PhD անելիս ամենակարևոր բաներից մեկը որ սովորում ես, հենց պլանավորելն ա:

Լինեի հետ մի քիչ խոսեցի: Ասեցի, որ իր դիսերտացիան վերցրել եմ գրադարանից, որ կառուցվածքի մասին պատկերացում կազմեմ: Ցույց տվեց էն տեղերը, որ ուրիշ ձև կաներ, ասաց, որ նույն սխալը չանեմ: Ինքը հոդվածային դիսերտացիա անող առաջիններից էր, դրա համար լիքը բաներ սխալ են գնացել: Հետո լիքը մեր շեֆերից խոսեցինք:

Միջանցքում Միեին տեսա: Էրեկ հանձնել էր դիսերտացիան: Շնորհավորեցի: Ասում եմ՝ ո՞նց էին վերջին օրերդ, անհանգի՞ստ էիր: Ասում ա՝ չէ, մտքովս չէր անցնում, որ չեմ հասցնի, լավ էի պլանավորել: Ու գիտեմ՝ ինչ ա ասում:

Ցերեկը մի պահ Կատայի ու Յուլիի հետ գնացինք նոր PhD-ներին բարև ասելու ու մեր ակումբ հրավիրելու: Երևի ակումբի կոմիտեից դուրս կգամ մի երկու ամսից, բայց ինձ լիքը բան տվեց էնտեղ լինելս:

Հետո մեր ամբիոնով Թղթի կղզում ընթրիքի էինք: Սիլվիան էլ էր էկել: Նենց ընտիր բան ա, որ Սիլվիան էստեղ ա: Ասում եմ՝ էն ժամանակ մագիստրոսական թեզս վերջացնել տվեցիր, հիմա էլ PhD-ս եմ քո շնորհիվ վերջացնելու: Մտածում եմ՝ ինչ բախտավոր մարդ եմ, որ ինքն էստեղ ա: Մասնագիտական կյանքում ինձ ոչ ոք էնքան չի ոգեշնչել, ինչքան Սիլվիան: Ոչ մեկի քննադատությունն էնքան կոնստրուկտիվ չի էղել, ինչքան իրանը: Ուզում ա տասը հազար հատ քոմենթ լինի հոդվածի վրա, մեկ ա, Սիլվիան էնքան լավ ա էդ բոլորը գրում, որ գիտես՝ ինչ ես անելու:

Դիթեին էլ տեսանք: Եսիմ ոնց դեդլայնը ձգել էր, մի քանի օր ուներ դիսերտացիան հանձնելու համար: Դիթեին ծանոթացրի Սիլվիայի հետ: Ինձ ծանոթ երկու ամենաարագ խոսող մարդիկ նույն տեղում էին: Հոկտեմբերից Դիթեն մեր պրոյեկտում ա աշխատելու: Եվս մեկ ընտիր դեմք: Մենք հզոր թիմ ենք լինելու: Եթե ակադեմիան Դիթեն ու Սիլվիան են, ես ուզում եմ էնտեղ մնալ:

Շատ եմ սիրում PhD-ական կյանքս: Ինչքան էլ սթրեսը շատ լինի, մի տեսակ չեմ ուզում վերջացնել: Էնքան գունավոր ա, էնքան բազմաշերտ, էնքան բան ես սովորում, որ մնացած ամբողջ կրթությանդ ընթացքում չես սովորել: Ու էստեղ հանդիպածդ մարդիկ էլ լրիվ քո կտորից են: Մի քիչ տխուր ա, որ արդյունքում ակադեմիայից դուրս հատուկենտ մարդկանց հետ ես կարողանում շփվել, բայց մյուս կողմից էլ էս աշխարհն ահավոր ձգող ա: Ակադեմիան միակ տեղն ա, որտեղ ինչքան էլ սովորես, մեկ ա էլի սովորելու բան ունես:

Երեկոյան մայրամուտի միջով քշեցի տուն: Նոր տունս: Միասին թեյ խմեցինք, փախլավա կերանք: Ու հիմա երկուսով նստած աշխատում ենք: Ահավոր երջանիկ եմ: Հրաշալի սեպտեմբերի մեկ էր: Հույս ունեմ՝ մյուս տարի էս օրը գործազուրկ չեմ լինի:

[StrangeLittleGirl]

Հելսինկին մի յուրահատուկ լռություն ունի, որ աշխարհի որևէ մայրաքաղաքում չես գտնի: Էնտեղ պետք է լինել կարճ ժամանակով. մի քանի ժամով կամ ամենաշատը երկու օրով:

Ֆիններին մի ուրիշ կերպ եմ սիրում: Էդ յուրահատուկ պարզությունը, պարզության տակի ջերմությունը, որ շատերը դժվարությամբ են տեսնում, սուր հումորի զգացումը: Չգիտեմ՝ աշխարհագրությունը կապ ունի՞, բայց Եվրոպայում ինչքան հյուսիս ես գնում, մարդիկ էնքան ավելի ուղիղ ու անկեղծ են, միևնույն ժամանակ՝ ավելի չխոսկան ու ինտրովերտ: Միշտ մտածում եմ՝ Կոպենհագենն էդ առումով իմ մաքսիմումն է, դրանից հեռու չեմ կարող գնալ: Բայց Հելսինկին էլ ձգող ուժ ունի: Երբ տեսնում ես մարդիկ ինչ մտածում, ասում են: Երբ տեսնում ես, որ ոչ մի ձևականություն չկա, ոնց որ ինչ-որ քար ընկնի ուսերիցդ:

Մեկ-մեկ կատակով խոսում ենք Ֆինլանդիա տեղափոխվելու մասին:
- Պիտի պատրաստ լինես, որ ընկերներ չես ունենալու,- ասում է Յանեն,- ունենալիս էլ հանդիպելու ենք ու ժամանակի մեծ մասը լռության մեջ անցկացնեք: Օտարերկրացիների համար անհարմար լռություն է, մեզ համար՝ սովորական:

Լռության համար պետք է Ֆինլանդիա գնալ:

[StrangeLittleGirl]

Հաճախ շատերն ասում են՝ ինչների՞ս է էսքան PhD-ն, եթե հետո չենք կարողանալու աշխատանքով ապահովել: Ժամանակին ես էլ էի էդպես մտածում, ու ակադեմիական վերելքը հասկանում էի զուտ որպես գոյության պայքար, թե ինչպես են իրար միս ուտելով մի մասը վերանում, մյուս մասը հասնում բաղձալի պրոֆեսորի կոչմանը: Բայց ավելի քան երկու տարի այդ միջավայրում լինելով հասկացա, որ իրականոմ էդպես չէ: Ավելի ճիշտ, իրար ուտոցին կա, բայց միշտ գտնվում են էնպիսի PhD-ներ, որոնք նախընտրում են թողնել ակադեմիան: Գտնվում են նաև այնպիսիք, որոնք իրենց կյանքը գիտական աշխարհից դուրս չեն պատկերացնում: Հենց վերջիններս էլ ի վերջո մշտական աշխատանք են ստանում, որովհետև պարզապես վիզ են դնում դրա համար:

Բայց էդ դեպքում իմաստը ո՞րն է էսքան PhD պատրաստելու, եթե նրանց շատ փոքր տոկոսն է ակադեմիայում մնալու: Մանավանդ Դանիայում PhD-ների թիվն ահագին մեծ է: Ու պլյուս PhD-ուսանողը լրիվ դրույքով աշխատող է, հետևաբար համալսարաններն աշխատավարձ են վճարում, կենսաթոշակային հատկացումներ են անում:

Ինձ երկու տարի պետք եղավ հասկանալու համար, որ PhD անելու իմաստը ոչ էնքան նեղ թեմայի մեջ խորանալն է, որքան էդ թեմայի մեջ խորանալու հմտություններ ձեռք բերելը: Էս կրթությունը շատ սպեցիֆիկ է, քեզ լրիվ ուրիշ մարդ է սարքում, աշխարհը սկսում ես ուրիշ կերպ տեսնել: Ու հա, չեմ վախենում էդ բառն արտասանելուց. ավելի խելացի ես դառնում: Դառնում ես նաև ավելի ճկուն, ավելի արագ սովորող: Զարգացնում ես քննադատական մտածողությունդ ու լուծումներ փնտրելդ: Ձեռք ես բերում կարևոր ինֆորմացիան վայրկյանների ընթացքում քաղելու ունակություն: Ու էս ամենի հետ սովորում ես մարդկանց հետ հաղորդակցվել:

Էս բոլորը բաներ են, որ մենք չենք հասկանում մեր PhD-ն սկսելիս: Չեն հասկանում նաև ավարտած շատ մարդիկ, ու սիվիներում որպես հմտություն նշում են դիսերտացիայի թեման, ոչ թե էս գժական հմտությունները, որ ցանկացած գործատու փնտրում է իր աշխատողների մեջ: Բայց եթե նայես, թե ինչով ես զբաղվում էդ երեք տարում, սպասելի կլինի լրիվ ուրիշ մարդ դառնալը. տոննաներով գրականություն, որ պիտի կարդաս, զանազան համակարգչային ծրագրեր, որ պիտի կարողանաս կիրառել, գիտական թիմ, որի հետ պիտի հաղորդակցվես: Էս ամենին գումարած՝ երեք տարի ժամանակ պրոյեկտդ վերջացնելու համար: Ինչ ուզում ես, արա, պիտի վերջացնես: Նրանք, ովքեր չեն կարողանում տեսնել էդ վերջակետը կամ ընկալել PhD-ն որպես մեկ ամբողջական պրոյեկտ, որն իրականացնելու գործիքներն ընթացքում են ձեռք բերելու, չեն էլ կարողանում ավարտել:

Ու հիմա մտածում եմ՝ հասարակությանը պետք են էսպիսի մարդիկ: Պետք են մարդիկ, որոնք ամեն ինչը հալած յուղի տեղ չեն ընդունի, ու տակով-վրայով շուռ կտան, մինչև կարծիք կազմեն, որ անընդհատ կփնտրեն ապացույցներ ու փաստարկներ, որ չեն վախենա նոր բաներ փորձելուց ու կյուրացնեն նորը կարճ ժամանակում, որ կտեսնեն հարցերի բոլոր կողմերը ու կկարողանան մեծ պրոյեկտներ վերջացնել սահմանափակ ժամանակում: Չգիտեմ՝ արդյոք էսպիսի հակում ունեցող մարդի՞կ են PhD անում, թե՞ ցանկացած ոք կարող է էս հատկանիշները ձեռք բերել: Բայց գիտեմ, որ շատերն էդպիսին չեն լինի, եթե PhD չանեն: Ու հենց դրա համար էլ Դանիայում շատ են PhD ունեցողները:

[StrangeLittleGirl]

Ասում ա՝ դուք որ սաղ օրը քուիզերի ու համերգների եք, ե՞րբ եք հասցնում էդ քուիզերի հարցերին պատասխանելու գիտելիքները ձեռք բերել :))

[StrangeLittleGirl]

Էսօր ռոբոտը բռնեց ու խփեց հետազոտության մասնակցին ու աթոռին: Երկուսս էլ լեղաճաք էինք եղել, որովհետև նման բան օրենքով պիտի չլինի. ռոբոտը մարդու հետ զգույշ է լինում, իսկ վախեցած մարդուց հեռու է փախչում:

Մեկ էլ նստած ժամերով խմբագրում եմ հոդվածս: Տո ի՞նչ ժամեր, արդեն երկու շաբաթ: Մտածում եմ՝ տարիքի հետ ենք սկսում սիրել խմբագրելու արվեստը: Առաջներում ուղղակի մի բան արագ-արագ կգրեի, կնաղդեի դասախոսին կամ ընթերցողին: Իսկ հիմա հատ-հատ, պարբերություն առ պարբերություն, բառ առ բառ պիտի ամեն ինչ տեղում լինի, մինչև ղեկավարիս ուղարկելը:

Ու հետաքրքիր ա՝ խմբագրման կարևորության մասին մաստերիցս սկսած միշտ իմացել եմ, բայց չեմ կարողացել կիրառել մինչև վերջերս: Դա ինձ հույս ա տալիս, որ դիսերտացիաս կարդալ կլինի: Գրողը տանի, յոթուկես ամիս մնաց:

[StrangeLittleGirl]

Ըստ ժամանակակից աշարհի կանոնների, մենք հիմա պիտի ատեինք իրար, պիտի իրար տեսնելիս կա՛մ գզեինք միմյանց, կա՛մ ցուցադրաբար արհամարհեինք: Բայց ես քեզ ընկալում եմ որպես իմ մի ուրիշ տեսակ, որպես այն մարդը, որը կդառնայի, եթե կյանքիս տարբեր հատվածներում այլ որոշումներ ընդունեի: Ուրիշ կյանքում գուցե մտերիմ ընկերուհիներ լինեինք, միասին սուրճի բաժակներ դատարկեինք, տղամարդկանցից խոսեինք, քաջալերեինք իրար: Բայց էսօրվա աշխարհը դա թույլ չի տալիս մեզ, ու ամենաշատը, որ կարող եմ անել, քո համերգին գալն է ու ասելը, որ դու գերազանց արտիստ ես: Էսօրվա աշխարհը թույլ չի տալիս, բայց քեզ գրկում եմ ամեն անգամ տեսնելիս:

Քեզ ճանաչում եմ գրեթե այնքան լավ, ինչքան ինքս ինձ: Լրիվ թափանցիկ ես ինձ համար: Կարծես նույնիսկ զգում եմ քո ցավը և ուզում եմ ձեռք մեկնել: Ու երազում եմ, որ մի օր հանդիպենք բոլորովին այլ պայմաններում, որտեղ աշխարհն իր օրենքները չի թելադրի, նստենք ու մի կուշտ զրուցենք:

[StrangeLittleGirl]

Մեզ մոտ արդեն ձեռնոցով հեծանիվ քշելու սեզոնը բացվել ա: Որոշեցի աշնանային ձեռնոց պատվիրել (ունեցածներս խորը ձմեռային են): Էդ օնլայն խանութում էլ գնա գալիս եմ տեսականի ա։ Մի ժամ վերև-ներքև արեցի։ Որոշեցի, որ մուգ գույն եմ ուզում, որովհետև հեծանիվ քշելիս շուտ են կեղտոտվում ձեռնոցներ։ Որոշեցի նաև, որ սևը տխուր կլինի, մի քիչ գույնը չէր խանգարի։ Տենց, գտա գունավոր պուտիկներով սև ձեռնոց։ Ուզում էի արդեն պատվիրել, մեկ էլ ասում ա՝ չափս ընտրի։ Առաջին անգամ եմ իմանում, որ ձեռնոցները չափսով են։ Մտածում եմ՝ փոքրն ընտրեմ, թե միջինը։ Բայց գաղափար չունեմ ձեռնոցների չափսերից։ Գուգլում եմ, ձեռս չափում ու նկատում, որ իմը համապատասխանում ա ամենամեծ չափսին։ Չէ, ախր տենց չի կարա լինի։ Ես հո գիտեմ, որ իմ ձեռքերն էդքան մեծ չեն։ Ուզում եմ նավսյակի միջինը պատվիրել, բայց մեկ էլ նկատում եմ՝ «մանկական ձեռնոց»։ Ու էդպես արխային ինձնից գոհ ամենամեծն եմ ընտրում։

Ով իմ ձեռքերը տեսել ա, կհասկանա :))

[StrangeLittleGirl]

Օստեբրոյի ընթերցանության ակումբում Մարջան Սատրապիի «Պերսեպոլիսն» էինք քննարկում։ Շատերը դժվարացել էին կերպարի մաշկի տակ մտնել ու հասկանալ։ Էդպես, մի ժամ բավական ակտիվ քննարկում գնաց։ Էվան ասում էր, որ նկարներին պետք էր ուշադրություն դարձնել, դրանք ավելի շատ էին «խոսում», քան տեքստը։ Մի սևամորթուհի քֆրտում էր կերպարին, թե ինչ ա նշանակում խախտել երկրի օրենքները, որոնց մանցածը հնազանդվում էին (ասենք, պատերին արևմտյան երաժիշտների պոստերներ կախել-բան): Ոչ մի կերպ ուղեղի մեջ չէր տեղավորվում, ասում էր՝ ինադու անում էր, որ ի՞նչ: Ես էլ պատմեցի, թե ոնց էր ծնողներիս սերունդը Սովետի վախտով ստեղից-ընդեղից Բիթլզի ձայնապնակ ճարում, կասետից կասետ ձայնագրում ու լսում: Պատմեցի նաև, թե ոնց են պարսիկները սահմանը հատում ու հաճույքով Հայաստանում ալկոհոլ գործածում, բաց-մաց շորեր հագնում: Պարզվեց՝ գրքի մասին կարծիքները շատ տարբեր են. «4»-ից մինչև «10» ինչ գնահատական ասես կար: Էս խմբում «10»-եր չեն շռայլվում, բայց էս անգամ երկու հոգի «10» դրեց:

Քննարկումից հետո դուրս էինք գալիս, մեկ էլ նոր անդամներից մեկը մոտեցավ ինձ, թե բա.
- Դու հա՞յ ես: Գիտե՞ս, որ Հայաստանում երկու անգամ եղել եմ: Նե՜նց եմ սիրում ձեր երկիրը: Երևանն ի՜նչ ընտիր քաղաք ա: Մարդիկ՝ ընկերասեր, տաք, ուտելիքը՝ համով:
Ինքնասիրությունս նենց շոյվեց: Ասողն էլ թարսի պես իռլանդացի էր:
- Բա գիտե՞ս, որ ես էլ ձեր երկիրն եմ շա՜տ սիրում: Երկու անգամ եղել եմ:
- Բայց ես Իռլանդիան չեմ սիրում,- ասեց,- դու էլ երևի Հայաստանը չես սիրում:
Ձեն չհանեցի: Տուն գնալու ամբողջ ճամփին մտածում էի՝ Հայաստանը սիրում եմ, թե չէ:

[StrangeLittleGirl]

Էրեկ մի փարթիի էինք գնացել, որ մեր լեզվի դպրոցն էր կազմակերպել։ Պիտի որ հավես բան լիներ, որովհետև պիտի որ Կոպենհագենում բնակվող ինձ նման արտասահմանցի ջահելներ լինեին ներկաները։ Բայց հենց ներս մտանք, սիրտներս կանգնեց. լիքը աղջիկներ մեկը մյուսից բեթար պրտված ու պլպլան շորերով։ Չգիտեմ՝ վերջին անգամ երբ եմ սենց տիպերի մի տեղում հավաքված տեսել։ Մորթենն ասում ա՝ լավ, ոչ մի մերոնքական մարդ չկա՞ մեջները:

Մերոնքականները չէին էկել: Դեռ անցյալ շաբաթ Կատայենց տանը հավաքված իսլանդական կոմեդիա նայելիս որոշեցինք, որ բոլորովս գնալու ենք էդ փարթիին: Բայց հետո հերթով սաղ ասեցին, որ չեն կարա գան: Կատան գրեց, որ ինքը գալու ա: Բայց էդպես էլ չեկավ: Մենակ Մառլենը ուշոտ էրևաց: Էդպես երեքով կանգնած նայում էինք ժողովրդին ու քննարկում։

Մեկ էլ որտեղից որտեղ մի ծանոթ դեմք երևաց։ Ասենք, էնքան էլ զարմանալի չի հիմնականում արտասահմանցիներից բաղկացած փարթիին ծանոթ դեմքեր տեսնելը, որովհետև էքսպատ համայնքը բավական փոքր ա։ Հա, ուրեմն էս ծանոթ դեմքն իտալուհի էր։ Ընդհանուր մասսայից առանձնանում էր նրանով, որ ինքն էլ պրտված չէր։ Կարծեմ նաև ճարտարապետ էր։ Մենակ մի անգամ եմ տեսել իրան նախկինում. Ադամի տան բուսակերական փարթիին էր մոտ երկու տարի առաջ։ Չգիտեի՝ ինձ տեղը կբերի՞, թե՞ չէ։ Ամեն դեպքում նայեցի դեմքին, փորձեցի բարևել։ Ռեակցիա չտվեց։ Երևի չէր հիշում։

Ուշոտ, երբ տուն էինք գնում, Մորթենը հարցրեց, թե ինչու չխոսեցի իտալուհու հետ։ Ասեց, որ ամբողջ ժամանակ ինձ էր նայում ու սպասում ռեակցիայի։ Ասեցի՝ ոչինչ, էլի կհանդիպենք։

Ադամի տան փարթին հիշեցի ու էնտեղի տաք մթնոլորտը։ Հիշեցի իտալուհուն։ Էն ժամանակ նոր էր Կոպենհագեն ժամանել։ Երբ շփվեցի հետը, զգացի, որ լրիվ «մերոնքական» է, ու արժե հետը մտերմանալ։ Էդպես էլ չմտերմացա։ Հիմա էլ երկրորդ անգամ տեսա ու մտածեցի, որ «մերոնքական» է։ Էդպես էլ որևէ բառ չփոխանակեցի։

Հիմա ինտերնետն եմ փորփրում, փորձում հիշել անունը, բայց չի ստացվում։ Մեկ էլ երևի Ադամին գրեմ։ Գնացել է Ավստրալիա։ Տեսնես՝ ո՞նց է։ Կոպենհագենում հեչ երջանիկ չէր։ Ադամն էլ է էն մարդկանցից, որի հետ արժեր մտերիմ լինել, բայց մենակ փարթիներին էի հետը շփվում։ Կարոտեցի իր տան փարթիները, էնտեղի ժողովրդին, Ադամի գրադարակները հետաքրքիր ու բազմազան գրքերով։

Փաստորեն, Կոպենհագենում արդեն էնքան երկար եմ ապրել, որ կան բաներ, որոնք նոստալգիա են առաջացնում։

[StrangeLittleGirl]

Էս վերջին երկու շաբաթն էս ինչ գժանոց էր։ Ու ամենաահավորն էն էր, որ գնալով ավելի ու ավելի գժանոց էր դառնում։ Ասենք, անցած շաբաթ-կիրակի, որ մտածում էի մի քիչ կհանգստանամ, մի քիչ էլ կաշխատեմ, հանկարծ պարզվեց, որ Նորան պիտի հյուր գա։ Իրականում հավես էր, որ էկավ. վաղուց չէինք տեսնվել։ Հասցրինք ամբողջ կուրսից բամբասել, խոսել զանազան հարցերից, սելֆի անել ու Սրջանին ուղարկել։ Բայց դե արդյունքում շաբաթ-կիրակիի մնացած մասն ու հետագա ամբողջ շաբաթս ավելի զբաղված դարձան, քան պիտի լինեին։

Իրականում հաճույք էի ստանում դրանից։ Մի տեսակ ամեն ինչ ճիշտ էր թվում, երբ ինը ժամ աշխատելուց հետո գնում էի Քրիստիանիա՝ գիտություն և կոկտեյլների, հետո գալիս տուն, պոստերի վրա աշխատում։ Ճիշտ էր թվում նաև, երբ պոստդոկի առաջին դիմումս սարսափելի արագությամբ գրեցի՝ վստահ լինելով, որ մեկ ա, չեն վերցնելու ինձ։ Ու արագ գրեցի, որ հետո նստեմ հեծանիվս, վազեմ բժշկական թանգարան։ Ճիշտ էր թվում նաև բժշկական թանգարանում այցելուներին ժամերով բացատրելը, թե ինչ է ուղեղի ստիմուլյացիան, նաև տեղում ցույց տալը։ Ու դա անելը մինչև կեսգիշեր։ Ու հետո իմանալը, որ օրվա ընթացքում 1200 հոգու հետ ենք գործ ունեցել։

Բայց արդյունքում էսօր օրվա ուղիղ կեսը կիսապարալիզված վիճակում էի։ Զանգերին, ֆեյսբուքի մեսիջներին, ոչ մի բանի չէի պատասխանում։ Չէի ուզում նույնիսկ նայել, թե ով է զանգողը կամ գրողը։ Ինձ ուղղակի պետք էր բազմոցին վեր ընկնել ու քնել։

Չգիտեմ՝ մարդիկ ոնց են հաջողացնում իրենց PhD-ի վերջին ամիսներին անդադար աշխատել, որովհետև երեկ կեսգիշերի կողմերն արդեն զգում էի, որ խեղդեն էլ, չեմ կարող էլ մտավոր աշխատանք կատարել։ Լրիվ տառապած ինձ տուն գցեցի։

Բայց մտածում եմ՝ հետաքրքիր շաբաթ էր, որովհետև ամեն մի վայրկյանն էսօրվա օրով եմ ապրել։ Օրով էլ չէ, րոպեով։ Ու դա էնքան առողջ բան ա, էնքան օգնում ա կենտրոնանալուն, երբ մենակ մտածում ես էն բանի մասին, ինչով զբաղված ես էդ պահին։

Մի խոսքով, էսօր խախանդ շաբաթ անցկացրի Մորթենի հետ։ Ամբողջ օրը տանն էինք, ես՝ բազմոցին վերընկած, ինքը՝ աշխատում էր։ Հետո իրար հետ ճաշ եփեցինք ու քրուասան թխեցինք։ Էս իմ երազած կյանքն ա։ Ուզում եմ շաբաթվա ընթացքում սենց ճռռալ ու շաբաթ-կիրակի վերընկնել։

Բայց մյուս շաբաթ երկու օրով արձակուրդ ունեմ։ Գնում ենք Համբուրգ Զեմֆիրայի համերգին։

[StrangeLittleGirl]

Մի կերպ ինձ զոռում եմ, որ գրեմ։ Արդեն մի ամիս կլինի, ինչ ո՛չ օրագրումս եմ գրել, ո՛չ բլոգումս, ո՛չ զանազան ստեղծագործական պապկաներումս։ Ու երևի պիտի զոռով մի երկու տող բստրեմ, որ էս սթրեսը հանեմ ներսիցս։ Իսկ սթրեսս գնալով շատանում է։ Ահավոր մի բան. վերջին վեց ամսվա սթրես։ Ու դրանից հետո անորոշություն։

Վերջին կես տարվա սթրեսի մասին շատերն էին զգուշացրել։ Ասում են՝ քունդ կորցնում ես, դառնում ահավոր պրոդուկտիվ։ Առաջինը կա, երկրորդը՝ չէ։ Իհարկե, մի կողմից հազար ու մի սոցիալական պարտականություններն են խանգարում, որոնք խոստացել էի ամիսներ առաջ, իսկ երբ օրերը հասնում են, դժվարանում եմ հրաժարվել։ Բայց մյուս կողմից էլ չքնած վիճակում աշխատելը սարսափելի մի բան է. անտանելի սրտխփոց, անվերջ քնկոտություն, իսկ սուրճը չի փրկում։

Մեկ-մեկ նախկինում ունեցածս անհաջողություններից մի քանիսը գլուխ են բարձրացնում ու հարցեր տալիս։ Ինքնագնահատականս հավասարվում է զրոյի։ Հիշում եմ ինձ տասնվեց-տասնյոթ տարեկանում ու մտածում՝ բա ես սրա՞ն էի արժանի։

Կյանքս ոնց որ քաոս լինի, ու ընթանում ա սարսափելի արագ, էնքան արագ, որ չեմ էլ հասցնում մտածել, գնահատել, զգալ։ Կոպենհագենում ձմեռ եկավ, ինքս էլ չնկատեցի՝ ինչպես։ Օրերն անտանելի շուտ են մթնում արդեն, իսկ ես նույնիսկ մոռանում եմ ցերեկային լամպս միացնել։ Մեկ-մեկ մտածում եմ՝ մի սիրուն հրաշք կընկնի գլխիս, ու գոնե մայիսից հստակ պլաններ կունենամ։ Հետո հիշում եմ, որ հրաշքներն ինձ համար չեն, ու որևէ բանի հասնելու համար պետք ա ջանք թափել։ Էսօր գնամ Քրիստիանիա՝ գիտություն և կոկտեյլներ, հետո՝ տուն։ Ինչ լավ է, որ Մորթենը կա։ Կյանքիս էս շրջանը ինքնուրույն չէի ձգի։

[StrangeLittleGirl]

Հետաքրքիր ա՝ հիվանդանոցում աշխատելու ընթացքում մի քանի էնպիսի բան եմ սովորել, որ կյանքում ուրիշ տեղ չէի սովորի։ Դրանցից մեկը կպչուն, աներես լինելն ա։ Երբ ինչ-որ բան ինձ պետք ա, վախվխելով, մեյլեր ուղարկելով հարցերը չեն լուծվում։ Պետք ա ներխուժել մարդկանց օֆիս, պատին դեմ տալ, ասել՝ էսինչն ինձ շատ պետք ա, ժամանակ գտի, որ անենք։ Ու առաջ գնալու միակ ձևն էդ ա։ Հակառակ դեպքում ամեն ինչ անվերջ ու անորոշ կերպով հետաձգվում ու դանդաղում ա։

Մեկ էլ սովորել եմ մեյլերով չշփվել մարդկանց հետ։ Իմ ինտրովերտ կողմի համար մեյլն իսկական երջանկություն ա. որևէ մեկի դեմքը չես տեսնում, չես քաշվում, չես անհանգստանում։ Գրում ես ու սպասում պատասխանի։ Բայց էդ սպասելը կարող է օրեր ու շաբաթներ տևել, ու էդպես էլ ոչ ոք չարձագանքի։ Իսկ այ երբ դեմդիմաց ես որևէ բան խնդրում, մերժելու հավանականությունը ձգտում է զրոյի։ Դեռ չի եղել դեպք, որ մեկին դեմդիմաց բան խնդրեմ, ասի՝ կներես, զբաղված եմ։ Ու դա կարևոր բան ա. բոլոր տեսակի վախերը հաղթահարելն ու գնալ ինչ-որ մեկից մի բան խնդրել։

Ու մեկ էլ սովորել եմ մեյլերին պատասխանողներին չպատասխանողներից տարբերել։ Էս առաջին խմբի մարդիկ իսկական երանություն են, որովհետև գիտես, որ դուռը ծեծելու կարիք չի լինելու։

Բայց էս բոլորը սովորելու ու ժամանակն ըստ այդմ պլամանավորելու համար մի տարի պետք եղավ։ Ու ոնց որ շա՜տ քիչ է մնացել, մինչև լիովին անկախ դառնամ։

[StrangeLittleGirl]

Չեմ սիրում էսպիսի գրառումներ անել, բայց էս անգամ չդիմացա։

Մի ակումբցի կա, բոլոր էն գրառումների տակ, որտեղ որևէ մեկը որևէ կերպ ինձ կպնում, նախատում, նկատողություն ա անում, հավեսով շնորհակալություններ ա շարում։ Սկզբում ինձ թվում էր՝ պատահական ա, բայց երբ նկատեցի, որ շարունակվում ա ամիսներով, հասկացա, որ հեչ էլ պատահական չի, ու էս ակումբցին հաճույք ա ստանում նման գրառումներից։ Ախր բան ունես ասելու, ինքդ ասա, ինքդ էդպիսի գրառում արա, մի լավ կռվենք, հանգստանանք։ Չեմ սիրում էսպիսի վարքագիծ ։(

[StrangeLittleGirl]

Ամեն առավոտ արթնանալիս ինձ ու ինձ կրկնում եմ. «Մի սթրեսվի, մի սթրեսվի, մի սթրեսվի»։ Ու ամեն օրս սկսում եմ ներվերս անջատած՝ փորձելով չմտածել առաջիկա ամիսների մասին, փորձելով չնկատել, որ օրերը վազելով անցնում են, իսկ ես չեմ հասնում դրանց հետևից, փորձելով թեթև տանել, որ վերջին էքսպերիմենտս դեռ չեմ էլ սկսել։ Ու էդպես ժպիտը դեմքիս շրջում եմ, ձևացնում, թե ամեն ինչ լավ է, թե հեչ էլ չեմ անհանգստանում, բայց գիշերը քնելուց առաջ քնաբեր եմ կուլ տալիս, որը ոչ մի օգուտ էլ չի տալիս։ Հետո մի տեղից դուրս է գալիս էդ լարվածությունը։

- Ինչու՞ չէիր ասում, որ իռլանդական պարեր գիտես,- ասում է։
- Բայց ո՞վ ասեց, որ գիտեմ,- ասում եմ։ Երկրորդ շիշ Ֆրանցիսկաներն եմ խմել։ Չգիտեմ՝ ինչից է, բայց էս գարեջուրը շատ ուժեղ է գլխիս խփում։ Ասում են՝ պարում էի։ Ես դա ընկալում եմ որպես հարբած մարդու պար։ Ասում են՝ սխալ եմ ընկալում։ Ասում են՝ էնպես էի պարում, ասես էդ պարերն իմ ԴՆԹ-ի մեջ լինեին։

Էդ գիշեր լրիվ ինձ բաց էի թողել։ Բոլոր անհանգստություններս դուրս էին թափվում։ Ուզում էի անծանոթների ուսին լացել։ Անծանոթի հետ հեշտ է. ապրումակցում է, բայց սիրտը չի ցավում։ Հարազատները մտահոգություններս տեսնելիս իրենք էլ են սթրեսվում, բայց չեն հասկանում։ Դրա համար ամեն ինչ թաքցնում եմ։

Անորոշությունից սարսափելի բան չկա։ Ես չգիտեմ՝ վեց ամիս անց հետս ինչ է լինելու։ Այդ գիշեր ասում էի՝ գնալու եմ Հայաստան, որովհետև էնտեղից ինձ ոչ ոք չի կարող քշել։ Կարծեցին՝ թաքուն ուզում եմ Հայաստան վերադառնալ։ Առավոտյան բացատրեցի, որ դա ամենավատ լուծումը կլինի։ Ուղղակի այդ գիշեր մտածում էի հնարավոր ամենավատ տարբերակի մասին։ Ու փախչում դրանից։ Ինքս ինձ հանգստացնում եմ. վատագույն դեպքում ՄակԴոնալդսում կաշխատեմ։ Լեզուն էլ հո գիտեմ, շանսերս մեծ են։

Նորից անպիտանիության զգացողություն է իջնում վրաս։ Երբ ամիսներ են անցնում, ու ոչ մի դրական արձագանք կամ արդյունք չես ստանում, մի տեսակ կորում ես քո սեփական աշխարհում։ «Քեզ սիրում եմ, հերիք չէ՞»։ Հերիք է կամ գուցե ամեն ինչ ավելի վատ կլիներ, եթե դու չլինեիր։ «Տեսնու՞մ ես ինչքան քեզ սիրող ընկերներ ունես»,- ասում է։

Ինձ թվում է՝ ես հսկայական պոտենցիալ ունեմ, ու դա ուղղակի չի օգտագործվում։ Դրանից ծուլանում եմ, տհաճությամբ եմ գործս անում։ Թեզիս թեմայից մի այլ կարգի զզվել եմ, ղեկավարիցս առավելևս։ Ու թերևս դա է հիմնական պատճառը, որ ուզում եմ ժամանակին պաշտպանել՝ անկախ թեզիս որակից։ Հետո կարող եմ ՄակԴոնալդսում աշխատել։

[StrangeLittleGirl]

Ինձ մոտիկ մարդիկ գիտեն, որ ինձ ամենաշատը սարսափեցնող բաներից մեկը սխալվելն է։ Էս հիվանդանոցում էլ էնքան բյուրոկրատիա կա, որ եթե մի պահ զգոնությունդ կորցրեցիր, հաստատ մի բան սխալ կանես։ Ու հետն էլ լիքը մարդ նստած սպասում ա, թե երբ ես սխալ անելու, որ թռնի դեմքիդ։

Ուրեմն ամռանը էքսպերիմենտ անելու բազմաթիվ բյուրոկրատական փուլերից մեկն անցնելու համար տվյալների ապահովության դիմում էի գրել։ Հիվանդանոցի ադմինիստրացիային ուղարկելուց առաջ պիտի մեր բաժնի պատասխանատուները նայեին։ Երկու անգամ նամակ գրեցի, որ նայեն։ Պատասխան չկար։ Կատաղեցի, ոնց կար, էդպես էլ ուղարկեցի ադմինիստրացիային. կորցնելու ժամանակ չունեի։ Հաստատումը եկավ մի քանի շաբաթ անց։ Դրանից էլ մի քանի շաբաթ անց հայտնաբերեցի, որ ըստ բաժնի «ճիշտ կանոնների» պիտի հաստատումն ուղարկվի բաժնի պատասխանատուներին։ Տենց, մեյլը ֆորվարդ արեցի։ Մեկ էլ մի կատաղած պատասխան ստացա, թե՝ ինչու՞ մեր քոմենթները հաշվի չես առել, որ ուղարկել ես։ Շշմել-մնացել էի։ Վերջը, մեյլս փորփրեցի, գտա, թե երբ են պատասխանել։ Իմ արձակուրցի ընթացքում էր։ Ուրեմն արձակուրդից որ հետ էի էկել, հիվանդանոցի մեյլիս վրա 200 հատ մեյլ կար։ Քանի որ մեծ մասը ներքին մեյլինգ լիստերին ուղարկված մեյլեր են, արագ անցել էի վրայով՝ անտեսելով համապատասխան պատասխանատուների նամակը։ Բացեցի նամակը, մի քանի բառ էս կողմ-էն կողմ էր, դրանից կատաստրոֆիկ բան չէր փոխվելու։ Մարդ պիտի հաստատումը բացի, հաստատված դիմումը բառ առ բառ կարդա, որ նկատի՝ քոմենթները հաշվի առած չեն։

Դրանից մոտ մի շաբաթ նեղված էի։ Բայց հետո աշխատում եմ հիվանդանոցում ոչ մի բան սխալ չանել։

Էս ուրբաթ էլ պիտի ՄՌ անեի։ Մի կերպ ՄՌ-ի ղեկավարիս գրաֆիկը ճզմելով ժամ էի գտել։ Սաղ շաբաթն անցկացրեցի մասնակից գտնելու վրա։ Առավոտը 8։45 հասնում եմ գործի, գնում եմ ղեկավարիս մոտ, ասում՝ գնում եմ մասնակցին բերեմ, հինգ րոպեից արի սկաների սենյակ, ասում ա՝ բայց ես հիմա հանդիպում ունեմ, ես գիտեի՝ չենք անելու սկան։ Հազար անգամ ներողություն խնդրեցի։ Սկսեց ինձ մեղադրել, որ ուշադիր չեմ կարդացել իր նամակը, որ սրանից հետո ուշադիր լինեմ, էսպես չի կարելի և այլն։ Փորձեցի արդարանալ, որ ախր մեր պայմանավորվածությունն էր, որ եթե մասնակից չճարեմ, կգրեմ իրեն։ Էդպես, ահագին տհաճ իրավիճակ էր։ Մի կերպ ուրիշի գտավ, որ ինձ ղեկավարի։ Բացեցի մեյլերս, նայեցի՝ ինչ ենք խոսել։ Իմ վերջին նամակն էս էր. «Լավ, էս մասնակցին կհամոզեմ, որ ժամը 9-ին գա։ Եթե չստացվի, ուրիշի կճարեմ»։ Չգիտեմ՝ ոնց ա էս տեքստից ենթադրել, թե քենսըլվում ա։ Բայց էդ միջադեպի պատճառով սաղ շաբաթ-կիրակի վատ էի։

Հիմա էս շաբաթ էլի ունեմ սկան։ Դեռ չեմ ասել ղեկավարիս։ Բայց մի տեսակ էնքան վիրավորված եմ, որ գնալու եմ, իմ էշն առաջ բրդեմ, ասեմ՝ էսինչ օրն էսինչ ժամին մասնակից ունեմ։ Կարա՞ս ղեկավարես։ Լավ։ Չէ՞։ Ասա՝ ում դիմեմ։

[StrangeLittleGirl]

Էսօր լավ օր էր։ Վերջին պիլոտն էնքան սահուն անցավ, էնքան առանց խնդիրների, որ ես ու Վիոլենը զարմացել էինք, բայց համ էլ ուրախացել։ Մյուս շաբաթվանից իսկական էքսպերիմենտը սկսում ենք։ Տուն գալուց հեծանիվս էնքան թեթև էր գնում, որ մի քանի անգամ զամբյուղի մեջ դրած ուսապարկս ստուգեցի, որ տեսնեմ՝ կոմպս հաստա՞տ մեջն է, թե՞ մոռացել եմ հիվանդանոցում։

Ուղիղ մի տարի տևեց։ Գաղափարից մինչև իրականացման ռեալ հնարավորություն էս ամենը մի տարի քաշեց։ Լիքը տեխնիկական խնդիրներով, լիքը դժվարություններով, լիքը մարդկանց անիծելով։ Բայց վերջը լաբում էդքան ժամանակ անցկացնելուց հետո լիքը բան սովորեցի։ Հիմա մտածում եմ՝ ոնց եմ էդ բոլորն ինքնուրույն սովորել։ Ոնց եմ՝ էդքան բան կոորդինացնում։ Մի տեսակ ափսոս ա, որ PhD-ից հետո էս մեթոդը կարող ա չօգտագործեմ։ Հիմա, երբ արդեն գիտեմ՝ ինչը ոնց է աշխատում, երբ որպես անձ էլ լիքը աճել եմ՝ աշխատելով լիքը տարբեր բնույթի մարդկանց հետ, հասկանում եմ, որ ես սա ուզում եմ շարունակել էս ոլորտում։ Ի վերջո, կոնգիտիվ հետազոտություններով զբաղվող TMS անող մասնագետներ շատ քիչ կան աշխարհում։

Մեր կողքի ամբիոնը պոստոդկի աշխատատեղի հայտարարություն է դրել։ Համակարգչային լեզվաբանություն։ Մեկ ասում եմ՝ դիմեմ, մեկ ա, ապագան դրանն ա։ Մեկ ասում եմ՝ դա լրիվ առանձին մասնագիտություն ա, պետք ա նստեմ, ճռռամ հենց թեկուզ դիմումս ամբողջական սարքելու համար։ Չգիտեմ։ Բայց էսօր ապագան էնքան էլ մութ ու մռայլ չի թվում, որովհետև էսօր գոհ եմ ներկայից։

[StrangeLittleGirl]

Այն հազվագյուտ ժամերին, երբ տանը չես, իսկ ես տանն եմ ու ինձ չաշխատելու ազատություն եմ տվել, սիրում եմ նստել ու մտածել մեր մասին։ Ինձ զարմացնում է մեր սերը, չնայած ամբողջ կյանքում հենց էսպիսի սիրո մասին եմ երազել։ Ինձ զարմացնում է մեր՝ անվերջ աճող մտերմությունը, ու անընդհատ ինքս ինձ հարցնում եմ, թե ինչպես կարող են երկու մարդ արարած էսքան բաց լինել իրար հետ։ Եվ մեր անվերջ աճող մտերմության մեջ հաճախ կորցնում եմ իմ ու քո սահմանները ու մեզ ընկալում որպես մի ամբողջություն։ Ինձ զարմացնում է, որ երկրիս երեսին կա մի մարդ, որի հետ անընդհատ ժամանակ անցկացնելով ոչ միայն չեմ հոգնում, այլև անհամբերությամբ սպասում, թե երբ եմ տուն հասնելու ամեն երեկո, որ նորից ինձ գրկես, որ նորից նստենք իրար դիմաց ու խոսենք մեր օրերից, երաժշտություն միացնենք, կինո նայենք, խաղեր խաղանք։ Ու կինոյից հետ կվիճենք, որովհետև մեկիս դուրը կգա, մյուսիս՝ չէ, իսկ խաղի պարտվողը մյուսի վրա կջղայնանա։ Հետո ամեն ինչ կանցնի, կսկսենք իրար պատմություններ պատմել։

Սիրում եմ մեր օրերը միասին։ Դրսի աշխարհը ավելի պակաս մռայլ է թվում, ձմեռը՝ պակաս նկատելի։ Սիրում եմ, երբ շաբաթ օրերը միասին ենք գնում հացթուխի մոտ, ու դու ինձ ողջ ճամփին օգնում ես արտասանել այդ օրվա հացի անունը։ Սիրում եմ կատակներդ, սիրում եմ երգերդ։ Սիրում եմ, երբ մենք մի տարածքում միասին ենք, անպայման մեր մարմիններն ինչ-որ կերպ իրար հպվում են։

Ու շարունակում եմ զարմանալ։ Զարմանում եմ, որ շատ հազվադեպ ենք կռվում, կռիվներն էլ շատ հեշտ ենք հարթում։ Զարմանում եմ, թե որքան հեշտ է քեզ հետ տարածք կիսելը։ Զարմանում եմ, որ կարոտում եմ ու ժամերը հաշվում, թե երբ պիտի տուն գաս։

Ու մտածում եմ՝ ինչու՞ աշխարհի բոլոր սերերն էսպիսին չեն։

[StrangeLittleGirl]

Ոչ մի տարվանից էնքան չեմ սարսափել, ինչքան 2017-ից եմ սարսափում։ Հա, էլի գիտեմ, որ լավ կլինի, բայց դե մեկ ա վախենալու ա։ Ուզում եմ տարին սկսել ակումբն ու ֆեյսբուքը բլոկ անելով. ոչ մի ավելորդ ինֆորմացիա չպիտի ստանամ։ Ուզում եմ չորս ամսով բլոկ անեմ, ոնց որ մագիստրոսական թեզս գրելու ժամանակ էր։ Տեսնեմ՝ կստացվի՞։

[StrangeLittleGirl]

Էրեկ պոստդոկի դիմում ուղարկեցի։ Դիմումը ո՞րն ա։ Երեք օրվա մեջ գրած, իմ ոլորտի հետ էնքան էլ կապ չունեցող, արագ-արագ անփութորեն արած գործ։ Միակ հույսս «ծանոթի» պահն ա, որովհետև պոստդոկը մեր համալսարանում ա, իրանց շեֆն էլ ղեկավարիս ճանաչում ա։

Բայց մի տեսակ խնդալու ա։ Եթե ստացվի, շատ կուրախանամ։ Բայց մյուս կողմից, կյանքում մտքումս չէր անցնի, որ էդքան կշեղվեմ դեպի տեխնոլոգիա։ Ասենք, քիչումիչ ծրագրավորում իմանալը մի բան ա, բայց դա մասնագիտական առանցք սարքելը՝ լրիվ ուրիշ։

[StrangeLittleGirl]

Սյուզանի մասին ասում էին, որ դիսերտացիան չի կարողանում վերջացնել: Դրա համար մի քանի շաբաթով մեկնել էր հատուկ էդպիսի մարդկանց համար նախատեսված ամրոց, որտեղ ո՛չ ինտերնետ կա, ո՛չ որևէ տեսակի կապ արտաքին աշխարհի հետ, ու միակ բանը, որով զբաղվում են, դիսերտացիա գրելն է: Սյուզանը ժամանակին վերջացրեց դիսերտացիան:

Ընդհանրապես, վերջին ամիսների PhD-ներն անզեն աչքով տեսանելի են: Ինչ-որ ցրվածություն, հոգնածություն կա նրանց դեմքին: Հաճախ նաև շաբաթներով չեն երևում համալսարանում, իսկ երբ հայտնվում են, խոսելիս կցկտուր են լինում, սուրճն արագ խմում, անցնում են գործի։ Ուզում են մարդկանց հետ շփվել, բայց այդ շփումը մի տեսակ խուսափողական է։ Էդպես շարունակվում է մինչև դիսերտացիան հանձնելու օրը։ Դրանից հետո դառնում են նույն մարդը, որին ճանաչել ես մինչև այդ վերջին ամիսները։

Բայց որոշ բացառություններ լինում են։ Բեքեն էդ բացառություններից էր։ Վերջին ամիսներին ոչ միայն համալսարան էր գալիս, այլև բոլոր միջոցառումներին մասնակցում էր այնպես, կարծես ոչինչ չէր եղել, ոչնչից սարսափած չէր։ Նրա պաշտպանությանը հասա շնչակտուր՝ հիվանդանոցից, լաբորատորիան կարգի բերելուց հետո։ Ամբողջ առաջին մասը բաց էի թողել։

Պաշտպանությունը շատ չէր տարբերվում նրա վերջին ամիսների հոգեվիճակից. բոլոր հարցերին հանգիստ ու ձիգ պատասխաններ էր տալիս՝ առանց հուզվելու, առանց շփոթվելու։ Չնայած կոմիտեի գնահատման տեքստից արդեն պարզ էր, որ իսլանդական ձեռագրերի հետազոտության համար Բեքեն ստանալու է դոկտորի աստիճան, պաշտոնական հայտարարությունը բուռն ծափերով ողջունվեց, ու բոլորս անկեղծ ուրախ էինք։

Ընդունելությանը գնացի մի քանի րոպեով։ Աղմուկից ու մարդաշատությունից նեղվում էի։ Թաքնվեցի իմ գրասենյակում՝ մինչև երեկույթի ժամը գար։ Բայց երեկույթին էլ նույն զգացողություններն ունեցա։ Էլի աղմուկ, էլի լիքը մարդ, որոնցից փախչել էի ուզում։ Իմ երբեմնի ընկերներն այդ պահին հեռացած էին թվում, իսկ նոր մարդկանց հետ շփվելու ցանկություն չունեի։ Մի ժամ անց քաջությունս հավաքեցի ու մոտեցա Բեքեին՝ ներողություն խնդրելով, որ մնալ չեմ կարող, որովհետև իմ վերջին ամիսներն են։ Ասաց՝ քիչ մնաց, մի քիչ էլ ձգվիր։ Հետո մյուսներին հաջող արեցի։ Սյուզանն էլ էր էնտեղ։ Ասաց, որ հասկանում է վիճակս։ Սրահում կա՞ր մարդ, որ չհասկանար։

Մայրս չի հասկանում։ Վերջերս գրել էի, որ խառն եմ։ Հարցրել էր՝ ինչո՞վ ես խառը։

Տուն եկա ու Մորթենին խոստովանեցի, որ իրենից բացի ոչ մեկի տեսնել չեմ ուզում։ Անգամ այն ժամերին, երբ չեմ աշխատում, նախընտրում եմ կոմպի մոտ վերընկնել կամ կարդալ կամ ոչինչ չանել, բայց ոչ մի դեպքում մարդկանց միջավայրում չլինել։ Ու դա Նոր տարվա գիշերվանից էր սկսվել, երբ Կոպենհագենում ինձ ամենահարազատ մարդիկ մի տեսակ հեռու էին թվում, հրավառությունն էլ չէր գրավում, ու ես ամբողջ ժամանակ երազում էի տուն գնալու ու թեյ խմելու մասին։ Կարծում էի՝ Փարիզի ճամփորդությունից հետո դեռ լավ չեմ հանգստացել։ Բայց ինչքան օրերն անցնում են, էնքան սոցիոֆոբիաս մեծանում է։

Ինձ համար 2017-ը նոր տարի չի թվում։ Հնի շարունակությունն է՝ ընդամենը մի շաբաթ ընդմիջումով։ Որ ինձ մնար, այդ ընդմիջումն էլ չէի անի։ Սա կյանքիս միակ արձակուրդն էր, որ չնայած լավ անցավ, բայց աշխատանքի վերադարձա նույնքան սթրեսված, որքան մինչև արձակուրդն էի։ Գուցե ավելի երկար դադարի կարիք ունեի կամ գուցե դադարները հիմա ինձ ընդհանրապես հակացուցված են։

Բայց Փարիզը լավն էր։ Էնտեղ կարելի է գնալ առանց Էյֆելյան աշտարակ բարձրանալու, Լուվրի համար հերթ կանգնելու, Նոտր դամ մտնելու, ու էլի հրաշալի ժամանակ անցկացնել։ Փարիզում մեր սիրած գրքերն ու գրողներն են, ու ամենն էնպես է պահպանվել, որ թվում է՝ հեչ էլ 21-րդ դարում չես, թվում է՝ Սեն Ժերմեն բուլվարում Հեմինգուեյին կհանդիպես, իսկ մոտակա սրճարանից Ջոյսը դուրս կգա:

Հիմա կիրակի օրով հիվանդանոցում նստած եմ: Հետազոտությանս մասնակիցը սկաների մեջ է: Ամեն անգամ մտածում եմ՝ այս քսան րոպեներն օգտագործեմ դիսերտացիաս գրելու համար: Ու ամեն անգամ չի ստացվում:

[StrangeLittleGirl]

Էսօր Սիլվիայի ու Մարիայի հետ գարեջրվելու էի գնացել: Աշխարհի բոլոր թեմաները քննարկելուց հետո սովորության համաձայն հասանք տղամարդ-կին հարաբերություններին: Մարիան էլ, Սիլվիան էլ սինգլ են: Երկուսն էլ ասում են, որ էդպես ավելի հեշտ ա, երբ չգիտես՝ վաղը որ երկրում կլինես: Էնքան հետաքրքիր ա. հենց էս պատճառով հարաբերություն ունենալը ես ոչ թե թերություն եմ համարում, այլ առավելություն, որովհետև միշտ ուզեցել եմ, որ աշխարհագրությունս սահմանափակվի, որ որևէ երկիր գնալու կամ էնտեղ ապրելու միակ պատճառս գործ ճարելը չլինի:

Հետո սկսեցի մտածել, թե ինչքան հաճախ են սինգլները փորձում մյուսներին համոզել, որ դա ա ճիշտ ապրելակերպը, հարաբերություն ունեցողները՝ որ կողքին մեկին ունենալն ա ճիշտ: Կախված մշակույթից, կրթությունից ու անհատական առանձնահատկություններից դա արվում ա հիստերիկ չամռվելուց ու քեզ ինքնախաբեությամբ զբաղվող անվանելուց մինչև «ես կարծում եմ, որ ինձ համար լավագույն տարբերակը սա ա» ձևակերպումներով, բայց դե բովանդակությունը նույնն ա: Ու երևի պատճառ կար, որ Լոբստեր կինոն ստեղծվել ա:

Նենց հետաքրքիր ա, որ էս հարցերում մարդիկ մտածում են, թե իրենց կարգավիճակն ա ճիշտը: Ես երկուսում էլ եղել եմ, եղել եմ նաև զանազան-զարմանազան միջանկյալ կարգավիճակներում: Միջանկյալները միանշանակ սխալ եմ: Բայց եղել եմ երջանիկ սինգլ ժամանակ: Ու երջանիկ եմ նաև հիմա, երբ հարաբերություն ունեմ: Իհարկե, ինձ համար հարաբերությունը երբեք գերնպատակ չի եղել, այլ եղել է «ամեն ինչ կամ ոչինչ» սկզբունքով, այսինքն՝ կա՛մ պիտի ունենամ էնպիսի հարաբերություն, որ սինգլ կյանքս չկարոտեմ, կա՛մ պիտի ուղղակի սինգլ մնամ: Ու հիմա, երբ գտել եմ էն մարդուն, որի հետ եղած ժամանակ ոչ մի վայրկյան չեմ կարոտում սինգլ կյանքս, ինչու՞ պիտի ուզենամ նորից սինգլ լինել:

Ինձ թվում ա՝ ամենաճիշտ բանն ուղղակի երջանկությունն ու ռոմանտիկ կարգավիճակն իրար հետ չկապելն ա: Եթե մեկը մտածում ա, որ հենց մեկին ճարի, երջանիկ կլինի, հաստատ սխալվում ա: Ու եթե մտածում ա՝ հենց մեկից բաժանվի, երջանիկ կլինի, էլի սխալվում ա: Երջանկությունն ինչ-որ բանի առկայությամբ կամ բացակայությամբ պայմանավորված չի: Էս էլ պատասխան էս վերջերս ֆեյսբուքում շրջող երկար-բարակ քննարկումներին:

[StrangeLittleGirl]

Իրիկունը նստած գործի դիմում եմ գրում: Էս ամեն ինչը նենց սյուռ ա թվում: Մի տեսակ հավատս չի գալիս, որ երեք ամսից ամեն ինչ վերջանալու ա, ու ես սկսելու եմ նոր գործ ման գալ: Ներսից ինչ-որ թաքուն բնազդ ինձ փորձում ա համոզել, որ հետ գնամ Հայաստան՝ «ապահով» անկյուն, մինչև գործ ճարեմ էս կողմերում: Ծիծաղս գալիս ա, երբ Դանիան թողած Հայաստանն եմ ապահով տեղ համարում:

Վաղն առավոտը ութից մինչև երեկոյան յոթը գործի եմ: Էսպիսի խելագարություն դեռ չեմ արել, բայց ուղղակի չէի կարող մի օրում չորս էքսպերիմենտ խցկելու գայթակղությանը դիմանալ: Եթե էս շաբաթ ամեն ինչ ըստ պլանավորածի ընթանա, տասնհինգ էքսպերիմենտ արած կլինեմ: Գրողը տանի, նախատեսված վաթսունից տասնհինգը մի շաբաթում: Մարդիկ էս վաթսուն էքսպերիմենտը վեց ամսում են անում, իսկ ես եսիմ ոնց մեկուկես ամսում ուզում եմ հասցնել: Բայց ախր հասցնում եմ: Ե՞րբ ա հասնելու էն օրը, երբ վերջին մասնակցին վճարման թուղթը ստորագրել կտամ ու տուն կգնամ: Դրանից հետո արդեն ես իմ շեֆն եմ լինելու, էլ կախված չեմ լինելու ուրիշներից:

Մեկ էլ երազում եմ, որ էս դեդլայնս շուտ գա, անցնի: Մի տեսակ գիտակցում եմ, որ սա կյանքիս առաջին ու վերջին մեծ դեդլայնն ա: Էլ երբեք ստիպված չեմ լինելու ֆիքսված ժամանակահատվածում էս ծավալի աշխատանք անել: Փոքր պրոյեկտները տանելի են:

Մասնակիցներիս մեյլերին պատասխանելը տեղափոխել եմ օրվա վերջ: Ահագին օգնում ա. ով ինձ պետք չի, չեմ պատասխանում: Իսկ առաջ դնում, երկար-բարակ բացատրություններ էի տալիս, թե ով ում բարեկամն ա: Էսպես սովորում եմ էգոիստ լինել ու ժամանակս իմ շահերին ծառայացնել:

[StrangeLittleGirl]

Մենակ մի փոքր միտք էր պետք, որ կարող ա տեղափոխվենք ուրիշ երկիր, որ հասկանայի, որ գրողը տանի, ախր ես էս կյանքս ահավոր շատ եմ սիրում: Էս տունս, էս աշխատանքս, հեծանիվս, միջավայրը, սիրածս մարդը: Ամեն ինչն էնքան ներդաշնակ ա, էնքան էնպես, ոնց որ ուզում եմ, որ սարսափում եմ էն մտքից, որ կարող ա մի օր ստիպված լինեմ էս բոլորը թողնել ու ուրիշ երկիր գնալ:

Գրեթե երեք տարի տևեց, որ էս բոլորը կառուցվի: Ու մի տեսակ սխալ ա, որ նոր գործ պիտի գտնեմ մայիսից: Էս ժամանակներն ինձ թույլ են տալիս հասկանալ, որ ուզում եմ, որ նոր գործս լինի հնի հետ կապված, հնի որոշ մարդկանց ներառելով: Ինձ երեք տարին հերիք էր հասկանալու համար, որ ամբիոնում մնալ չեմ ուզում, որովհետև էնտեղ լիքն են անասուն ռասիստները, այլ ուզում եմ հիվանդանոցի հետազոտական կենտրոնում լինել, որտեղ կարևորվում է գիտությունը:

Թեզս գրելու տեղ եմ ման գալիս: Կենտրոնական գրադարանը չստացվեց, որովհետև հերթեր են էնտեղ, ինձնից առաջ 155 հոգի կա: Երևի սև ադամանդ գնամ. թե՛ կամպուսին ա մոտիկ, թե՛ տանը: Մնում ա հասկանամ, թե ոնց եմ շալակելու հսկայական գրքերս:

[StrangeLittleGirl]

Ընդհանրապես, հայկական միջավայրում մեծանալիս էրեխեքին մտցնում են «ամեն ինչ կամ ոչինչ» օրենքի տակ ու դրանով ահագին դժվարացնում կյանքը: Հայաստանում դու կա՛մ տաղանդավոր ես, կա՛մ տաղանդավոր չես, մի բան կա՛մ կարող ես անել, կա՛մ չես կարող: Հեծանվորդները բաժանվում են լավ ու վատ քշողների, բլոտ խաղացողները՝ լավ ու վատ խաղացողների, գրողները՝ լավ ու վատ գրողների, պարողները՝ լավ ու վատ պարողների: Գրեթե չի խոսվում էն մասին, որ եթե աշխատես, կարող ես այս կամ այն հմտությունդ լավացնել:

Էս մտածողության պատճառով շատ եմ տառապել: Դեռ մանկապարտեզից ստացել եմ ռուսերեն չիմացողի պիտակը, ու տարիներ շարունակ համոզված եմ եղել, որ էդպես էլ ռուսերեն չեմ իմանալու: Ինձ ահագին ժամանակ պետք եղավ հասկանալու համար, որ լեզվակրի ու լեզուն ընդհանրապես չիմացողի միջև տարբեր աստիճաններ կան, ու որ հնարավոր է այդ աստիճաններով բարձրանալ լեզուն օգտագործելու շնորհիվ:

Մյուս կողմից, փոքրուց ինձ ասել են, որ լավ եմ գրում: Էդ պատճառով ահագին ժամանակ համոզված էի, որ ինչ գրեմ, լավն է լինելու: Տարիներ պետք եղան հասկանալու համար, որ կարելի է միշտ էլ ավելի լավ գրել, իսկ դրան հասնելու համար պետք է ուղղակի ավելի շատ գրել:

Բայց սրանք միակ օրինակները չեն: Նման մտածելակերպի պատճառով կյանքումս բազմաթիվ բաներ ուղղակի չեմ փորձել կամ կիսատ եմ թողել մի երկու փորձից հետո: Ու միայն չորս տարի առաջ հասկացա, թե որքան սխալ է կարծելը, որ մեզ ի վերուստ տրված է այս կամ այն ունակությունը, ու եթե ինչ-որ բանից լավ չենք, էդպես էլ լավ չենք լինելու:

Եվ միայն այդ ժամանակ սկսեցի աշխատել ինձ վրա: Եթե մի բան չէր ստացվում, նորից էի փորձում, ջանք թափում: Հեշտ չէր, որովհետև միշտ էլ հանձնվելու գայթակղությունը մեծ էր լինում: Միշտ ուզում էի պիտակել, թե էս հարցում անտաղանդ եմ, անցնել առաջ:

Բայց աճի գաղափարն առավելապես ամրապնդվեց PhD անելիս: Հիմա, երբ մի նոր բան պիտի անեմ, չեմ վախենում, որ սկզբում դանդաղ է գնում: Մտքիս մեջ պատկերացնում եմ, որ ինչքան շատ անեմ, էնքան արագ ու լավ է ստացվելու: Ու դա օգնում է ինձ:

Ինչու՞ հիշեցի սա: Ուղղակի իմ պրոյեկտի հետ կապված մոտ հինգ հազար աուդիո ֆայլ պիտի սեգմենտավորեմ: Առաջինը երբ արեցի, հինգ րոպե տևեց: Եթե դա տասը տարի առաջ լիներ, մի կողմ էի շպրտելու, ասելու էի՝ չեմ կարող: Բայց այս դեպքում խորը շունչ քաշեցի ու շարունակեցի: Հիմա հասել եմ ֆայլ/կես րոպե արագության: Իսկ երեկոներս նվիրում եմ կիթառ ու ուկուլելե նվագելուն ու երգելուն: Էն կիթառը, որը տասնհինգ տարեկանում մի կողմ շպրտեցի՝ մտածելով, որ էդպես էլ երբեք լավ նվագող չեմ դառնա:

[StrangeLittleGirl]

Մեկ-մեկ նվնվում եմ, որ կյանքս շարունակելու համար ինձ օդի-ջրի պես որևէ պարգևատրում ա պետք: Մորթենն ասում ա՝ ես քեզ հա էլ պարգևատրում եմ: Բայց էդ նույնը չի, որովհետև իր պարգևատրումն իմ մասնագիտական կարիերայի հետ կապ չունի:

Ահավոր սարսափելի բան ա երեք տարի PhD անելն ու որևէ տեսակի գնահատական չստանալը: Նենց զգացողություն ա, որ լողում ես ինչ-որ տեղում, ցամաքը չի էրևում, բայց ոչ էլ խեղդվում ես: Գաղափար չունես մասնագիտական որակներիդ մասին, չգիտես՝ վերջացնես ինչ ես կարողանալու անել, ինչ՝ չէ: Ու էդ վիճակին դիմանալու համար պինդ ներվեր են պետք, գիտեմ, որ մենակ ես չեմ էդ վիճակում:

Կողքից էլ պարգևատրման բոլոր օրինակները հենցընենց են. դանիերենի քննությունը հանձնեցի, բայց էնքան էլ բարձր չստացա, փաբ քուիզերին որ չորրորդ տեղ գրավում ենք, լավ ա, դասավանդման գնահատականս ահագին բարձր էր, բայց բավարար չափով բացառիկ չէր, որ ամբիոնի վարիչը մոտը կանչեր: Ու սենց լողում էի էս վիճակում, մինչև էսօր մեյլ ստացա. "accepted for publication": Այս սա հերիք ա ևս երեք ամիս ձգելու ու հույս ունենալու համար, որ դիսերտացիաս որևէ որակ կունենա։ Ի վերջո, դրա մեկ քառորդը կազմող հոդվածը շուտով տպագրվելու ա։

[StrangeLittleGirl]

Անցյալ ձմեռն անվերջ էր թվում։ Մոտավորապես նոյեմբերից ջերմաստիճանն իջավ պլյուս ութ-տասի ու էդպես շարունակվեց մինչև մայիս։ Գրեթե ամբողջ ժամանակ գորշ էր, անձրևոտ ու քամոտ։ Մի երկու անգամ ստից ձյուն եկավ ու արագ վերացավ։ Բայց ձմեռն անվերջ էր թվում, գարնան հույսը լրիվ կորել էր։

Էս ձմեռը կարծես ավարտվում է։ Նոյեմբերին ջերմաստիճանն իջավ պլյուս ութ-տասի ու շարունակեց իջնել մինչև փետրվարի սկիզբ, երբ ավելի քան մի շաբաթ զրոյից ցածր ջերմաստիճանի ու անդադար իջնող ձյան դեմ կռիվ էինք տալիս։ Հետո հանկարծ արև դուրս եկավ, ու ցերեկները գոնե զրոյից բարձր ջերմաստիճան էր լինում, ու գիշերվա սառնամանիքի միակ նշանն առավոտվա սառցե ծածկոցն էր լինում հեծանիվի նստատեղին։ Հիմա արդեն գիշերներն էլ է զրոյից բարձր ջերմաստիճան լինում։ Ու թեև դեռ հեռու ենք պլյուս ութ-տասից, բայց արդեն զգում ենք գարունը։ Իսկ երբ դառնա ութ-տասը, կասենք՝ գարուն եկավ։

Բայց բոլորս ահավոր հոգնած ենք։ Մագդան երեկ ասում էր, որ սկի վիտամին D-ն չի օգնում: Իսկ ես հինգշաբթի օրը չորս բաժակ սուրճից հետո չէի կարողանում երեք րոպեից ավել կենտրոնանալ։ Բռնեցի ու չորս օրով արձակուրդ վերցրեցի։ Նման դեպքերում ինչ-որ տեղ հոգու խորքում քեզ մեղավոր ես զգում, որ էս թեժ ժամանակներում արձակուրդ ես գնում, որ ժամանակ ես կորցնում, երբ պիտի իրականում նստես գրասենյակումդ ու աշխատես: Բայց էդ մեղքի զգացումից ազատվելու համար անընդհատ ինձ հիշեցնում եմ, թե որքան անարդյունավետ էր դարձել աշխատանքս վերջին օրերին ու թե ինչպես էի ժամանակ վատնում սեգմենտացիայի սխալներս գտնելու վրա: Ու երբ երեկ տանը մնացի, զգացի, որ դեկտեմբերի վերջից հետո իրականում առաջին անգամ էի նորմալ հանգստանում: Մեկուկես ամիս անընդհատ ճռռացել եմ, անգամ հանգստյան օրերին որևէ աշխատանքային բանով զբաղվել: Հիմա ուղեղս մաքրում եմ, ուժ հավաքում, որ թեզիս վերջին հատվածները կարգի բերեմ:

Նայում եմ եղանակի տեսությունը: Մյուս շաբաթվա վերջին նորից ցրտելու է: Թքած: Կարևորը՝ ուզում եմ, որ երբ գարունը գա, նկատեմ:

[StrangeLittleGirl]

Էրեկ որ ազատ օր ունեի, լրիվ տնային տնտեսուհի էի դարձել: Տունը սիրուն մաքրեցի, ճաշ էփեցի-բան: Մեկ էլ Մորթենին ասում եմ՝ մի հատ լավ վարձատրվող աշխատանք ճարի, ես տնային տնտեսուհի դառնամ, էրեխա բերեմ, տուն մաքրեմ, ճաշ էփեմ: Սկզբում միտքը դուր էկավ, բայց մեկ էլ ասում ա՝ ո՞նց, ուրեմն ես խոհանոց չեմ մտնելու, էդ չեղավ: :))

[StrangeLittleGirl]

Անարդար աշխարհ շարքից

Ով ինձ լավ գիտի, գիտի նաև, որ Կոպենհագենում ապրելու էս երեք տարիների ընթացքում վեց տարբեր հասցեներում եմ ապրել: Իսկ երբ ֆեյսբուքում ամեն անգամ նոր հայտարարությունս հայտնվել ա, միշտ էլ եղել են «խելացիներ», ովքեր Երևանից կամ այլ վայրերից էստեղ զանազան խորհուրդներ են տվել, թե ոնց տուն ճարեմ՝ առանց հասկանալու էստեղի շուկայի առանձնահատկությունները:

Իսկ վարձով տուն ճարելը Կոպենհագենում խնդիր է մի քանի պատճառով: Առաջին հերթին, քաղաքը շատ մեծ արագությամբ աճում է, չեն հասցնում նոր բնակավայրեր կառուցել: Քսան-երեսուն տարի առաջ ջահելներն ուսումն ավարտելուն ու երեխա ունենալուն պես տեղափոխվում էին արվարձաններ՝ տեղ ազատելով նորեկների համար: Հիմա մնում են քաղաքում, իսկ նորեկները գալիս են, տեղ չի լինում: Երկրորդ խնդիրն այն է, որ վարձով տներն իրենք իրենցով ահագին քիչ են: Ջահել դանիացիները հիմնականում առնում են տներ: Իսկ դա տեղի է ունենում էսպես կոչված կոոպերատիվների շնորհիվ, ինչի արդյունքում բավական էժան գներով կարելի է դառնալ բնակարանի մասնակի սեփականատեր դառնալ: Հաճախ էդպիսի տներ առնում են, մի սենյակն էլ վարձով են տալիս վարկը փակելու համար, իրենք լրիվ ձրի ապրում են քաղաքում: Հենց էդ պատճառով է, որ սենյակ ճարելն առանձնապես դժվար չէ:

Երրորդ պատճառն այն է, որ գոյություն ունեցող վարձով բնակարանների վրա հսկայական հերթեր են: Դանիացիներն իրենց երեխաներին հերթագրում են ծնված օրվանից, որ հենց չափահաս դառնան, հերթը հասնի: Չորրորդն էլ այն է, որ ոչ ոք չի ուզում երկարատև պայմանագիր տալ, որովհետև ըստ օրենքի մի տեղում երկու տարուց ավելի բնակվելու դեպքում տան տերը չի կարող քեզ դուրս հանել: Հինգերորդ պատճառն այն է, որ էստեղ ամեն ինչ նեթվորքինգով է, այսինքն՝ երբ հարմար տուն է ազատվում, առաջինը մոտիկ ծանոթներին է հասնում: Լինելով օտարերկրացի ու չունենալով էդքան մեծ նեթվորք՝ էդպիսի տներն ինձ անհասանելի են դառնում: Ի վերջո, օգտվելով շուկայում տիրող իրավիճակից՝ որոշ սեփականատերեր իրենց տների վրա աստղաբաշխական գներ են դնում, ու անգամ իմ նորմալ, միջին աշխատավարձով չեմ կարող էդպիսի վարձ վճարել: Արդյունքում՝ ստանում ենք այն, ինչ ունենք. վեց տեղափոխություն երեք տարվա մեջ:

Ներկայիս բնակավայրն իրականում ամենահարմարներից է: Ընկերս, լինելով դանիացի ու ունենալով մեծ նեթվորք, հարմարացրել էր մի սենյակ քաղաքի բավական լավ հատվածի կոոպերատիվ շենքերից մեկում: Ու քանի որ տանտերը, միևնույն է, էնտեղ չէր ապրում, կարողացավ համոզել, որ ամբողջ բնակարանը վարձով տա: Էդպես հայտնվեցի բավական լավ իրավիճակում. ընկերոջս հետ ապրում եմ մի ամբողջ բնակարանում (ասեմ, որ նույնիսկ լիքը ջահել զույգեր են վարձած սենյակներում ապրում), ու պայմանագիրն էլ վերջնաժամկետ չունի: Այնուամենայնիվ, գիտեինք, որ ինչ-որ մի պահի տանտերը վաճառելու է բնակարանը: Մտածում էինք՝ հենց մենք էլ կլինենք գնորդները, կապրենք էդ բնակարանում մինչև մի օր երեխա կունենանք, կտեղափոխվենք քաղաքից դուրս:

Ու էսպես տանտերը վերջերս հայտնեց, որ տունն ուզում է վաճառել: Մենք էլ խելք խելքի տվեցինք, մեր հնարավորություններն ի մի բերեցինք ու որոշեցինք հերթով բոլոր բանկերը այցելել, տեսնել՝ մեզ վարկ կտա՞ն, թե՞ չէ: Ամեն ինչ շատ պայծառ կլիներ, եթե չլիներ մի հսկայական բայց:

Կոոպերատիվներում չգրված օրենք կա, ըստ որի վաճառվող բնակարանն առաջին հերթին առաջարկվում է հարևանին: Ու հենց սա է պատճառը, որ վերջին տարիներին ընտանիքները մեծանալուց հետո չեն տեղափոխվում արվարձաններ: Պարզապես գնում են հարևան բնակարանը, կպցնում իրար, ստանում մեծ, շքեղ ու էժան բնակարան քաղաքի կենտրոնում: Մենք մտածում էինք՝ դժվար սա մեզ սպառնա, որովհետև մեր հարևանուհին քսանմեկ-քսաներկու տարեկան ջահել աղջիկ է, ու իր բնակարանն իրեն էս պահին էլ է հերիք, եթե ապագայում որոշի բոյֆրենդի հետ ապրել, դրա համար էլ հերիք կլինի: Բայց հանկարծ պարզվեց, որ հարևանուհին ուզում է այս բնակարանը:

Ինչու՞ պիտի քսանմեկ-քսաներկու տարեկան աղջիկը երկրորդ բնակարան ուզի, երբ սկի ֆինանսապես էլ չի կարող իրեն թույլ տալ: Դա նաև տեղի է ունենում հարուստ ծնողների ճնշման տակ: Քանի որ քաղաքում կա բնակարանային խնդիր, ու հարևանի վաճառվող բնակարանը գտած բան է, հարուստ ծնողները կարող են հարևանի անվան տակ գնել բնակարանը ու տրամադրել իրենց մյուս երեխային, որը շուտով տասնութ տարեկան է դառնալու ու գնալու է քաղաք սովորելու:

Փաստորեն, մտածում էի՝ բնակարանի խնդիրը մեկընդմիշտ լուծել ենք: Ուրեմն չէ, առաջիկա ամիսներին սպասվում է յոթերորդ տեղափոխությունը: Գժվել կարելի է: Իսկ մինչ այդ քրֆում եմ բոլոր հարուստներին ու բոլոր նրանց, ովքեր թույլ են տալիս, որ հարուստներն իրենցով անեն աշխարհը:

[StrangeLittleGirl]

Մտա գործի ու Շերիլ Քրոուի վերջին ալբոմը միացրեցի։ Միացրեցի ու հիշեցի, թե ինչքան վատն է դարձել նա վերջին տարիներին։
Վերջին տարիներին։
Հիշեցի նաև, որ էսօր ծննդյանդ օրն է, ու կդառնայիր 32 տարեկան։ Հիշեցի, որ վերջին ծննդյանդ օրը Շերիլ Քրոուի այն ժամանակվա վերջին ալբոմն էի նվիրել քեզ։ Չգիտեմ՝ լսեցի՞ր, թե՞ էդպես էլ մնաց քո մնացած 39 կասետների կողքին, որ թողեցիր քո հետևից։
Կարծում էի՝ կմեծանամ ու էլ չեմ կարոտի քեզ։ Բայց ամեն տարի ծննդյանդ օրը ներսումս ինչ-որ բան կծկվում է։ Ամեն ինչ կտայի, որ ապրեի մի զուգահեռ իրականությունում, որտեղ դու 32 տարեկան ես։ Կուզեի իմանալ՝ որտեղ ես, ինչ մասնագիտություն ունես, Շերիլ Քրոու դեռ լսում ես, թե չէ։ Կուզեի իմանալ՝ մենք կշարունակեի՞նք շփվել։ Գուցե իրար հետ համերգներ գնայինք, այցելեինք իրար տարբեր երկրներում, նվագեինք միասին։ Կամ գուցե մոռանայինք միմյանց գոյության մասին, ու միայն տարին մեկ ծնունդ շնորհավորեինք։
Կարոտում եմ քեզ։ Ու էնքա՜ն կուզեի էսօր քեզ տեսնել։

[StrangeLittleGirl]

Ուրեմն երեկ գնացի հայ ջահելների հետ հանդիպմանը։ Ընդհանրապես, Դանիայի հայության հետ կապ ունեցող միջոցառումներին հազվադեպ եմ գնում։ Սկզբում շատ էի փորձում հայերի հետ շփվել, բայց հետո հասկացա, որ մենակ նրա համար, որ հայ են, չարժե հետները շփվել։ Ախր Հայաստանում նույն տիպի մարդկանցից հեռու եմ մնում։ Ինչու՞ պիտի Դանիայում շփվեմ հետները։

Բայց քանի որ էս մի միջոցառումը ջահելներին էր վերաբերում, հետևաբար ավելի հավանական էր հանդիպելն էնպիսի մարդկանց, որոնց հետ կուզենայի ընկերանալ, ու քանի որ կազմակերպիչը Տաթևիկն էր՝ ֆեյսբուքյան ընկերներիցս, հայկական լոբիինգով զբաղվող ակտիվ աղջիկ, որի հետ կուզեի ավելի մոտիկից շփվել, վեր կացա, գնացի, Մորթենին էլ հետս տարա, որովհետև ուզում եմ, որ հայկական միջավայրերին ինտեգրվի, ականջն էլ սովորի լեզվին:

Հենց ներս մտանք ու տեղավորվեցինք, Մորթենն իսկույն նկատեց, որ կանայք հավաքված են սեղանի մի կողմում, տղամարդիկ՝ մյուս: Ու տղամարդկանց մեջ հայտնված միակ կինը ես էի, որովհետև Աշոտին տեսա, գնացի, կողքը նստեցի, որ ասենք-խոսենք: Էդ գենդերային անդունդը հայկական միջավայրերում ահավոր ուժեղ եմ զգում: Իմ ընկերական շրջապատներում՝ չէ, բայց անծանոթ, խառը տեղերում սարսափելի է: Ամեն նոր մտնող տղամարդ էլ մոտենում, կողքիս տղամարդկանց ձեռքով բարևում էր ու ինձ լրիվ արհամարհում՝ ասես էնտեղ դրված ինչ-որ ավելորդ իր լինեի:

Հավաքվածների մեջ ամեն տեսակի մարդ կար: Ջուլյան էլ էր էնտեղ՝ Կոպենհագենում ճանաչածս առաջին հայերից: Երեք տարի կլիներ չէինք տեսել: Ինքն արդեն պուճուր բալիկ ուներ: Ասում էր՝ ինքն ու ամուսինը տանը ռուսերեն են խոսում, բայց երեխայի հետ ինքը հայերեն է խոսում, ամուսինը՝ ռուսերեն։ Պատմեց, որ երկլեզվության մասին էնքան գրականություն է կարդացել, որ վերջը որոշել է, որ ճիշտը դա է, որ ծնողներից ամեն մեկն իր մայրենի լեզվով խոսի երեխայի հետ։

Հետո սկսեցի մի քիչ էլ անծանոթ մարդկանց հետ շփվել։ Ու էստեղ սկսվեց ամբողջ կոշմարը։ Մոտավորապես իմ տարիքի մի կին սկսեց հարցաքննել, թե ոնց եմ էկել Դանիա ու «թղթերս ինչ վիճակում են»։ Հետո մատնացույց արեց Մորթենին ու ասաց, որ դե լավ է, մնալու ձևը գտել եմ։ Դրանից ահավոր վիրավորվեցի։ Երբ նման բաներ են ասում, ինձ թվում է՝ նսեմացնում են մեր հարաբերությունը, ու դժվար է լինում նման մարդկանց բացատրելը, որ ինձ համար ոչ թե Դանիայում, այլ միասին մնալն է կարևոր։

Դանիայում մեծացած մի քանի աղջիկներ էլ սկսեցին զանազան խորհուրդներ տալ էստեղի կյանքի մասին: Մեկը սկսեց հարցաքննել, թե լեզուն ինչքան գիտեմ: Ասեցի, որ քննությունն արդեն հանձնել եմ, բայց խոսելիս ահագին ամաչում եմ: Խորհուրդ տվեց գրքեր կարդալ, սկսել մանկական հեշտերից: Ասացի, որ ես նորվեգերեն գրքեր եմ կարդում: Հետո խորհուրդ տվեց լիքը խոսել, բա տանն էլ դանիացի ընկեր ունեմ, ինչու՞ եմ հետն անգլերեն խոսում: Ամենայն քաղաքավարությամբ փորձեցի բացատրել, որ նրա ծնողների հետ դանիերեն եմ հաղորդակցվում, իսկ տանը մեզ ավելի հեշտ է անգլերեն, բայց մեկումեջ դանիերենի անցնում ենք:

Մի ուրիշը սկսեց ինձ Դանիայի խմելու մշակույթը բացատրել: Բացատրում էր էնքան կտրված, էնքան օտարացած ձևով, ոնց որ ինքը չէր էս երկրում քսանհինգ տարի ապրել: Ես էլ՝ էս երկրից բան չհասկացող նորեկս, սուսուփուս գլխով էի անում:

Տուն գնալուց Աշոտն ասեց, որ լավ միջոցառում էր, բայց շատ մարդ կար: Իրոք լավ էր, բայց նաև լիքը մարդիկ կային, որ ուրիշ կոնտեքստում հեչ հետները չէի շփվի։ Աշոտն ասեց՝ կարելի ա նեղ կռուգով հավաքվել։ Հա էլի, հա իմ մտքով անցնում ա Կոպենհագենի ինձ մոտիկ հայերին իրար գլխի հավաքել ու հա չի ստացվում։

[StrangeLittleGirl]

Տարիներ առաջ Սիլվիան ինձ խորհուրդ էր տալիս սովորել ինքս ինձ ցույց տալ ու գլուխ գովել: Երևի մագիստրոսական թեզիս տեքստում ինչ-որ չափով կարողացա, որ «գերազանց» ստացա: Բայց այն ժամանակ չգիտեի, որ տարիներ անց այս խորհուրդն աղմկոտ կերպով շրմփալու է դեմքիս, ու ես սուսուփուս փակվելու եմ գրասենյակումս՝ չիմանալով ինչ անել:

Մոտ երեքուկես տարի առաջ մեր ամբիոնում հիմնադրվեց այս փոքրիկ գիտական խումբը՝ բաղկացած երկու պոստդոկից, երկու PhD-ից և մեկ դոցենտից՝ որպես խմբի ղեկավար: PhD-ներից մեկը մի տարի անց կիսատ թողեց, մնացինք երեքով: Կողքից զանազան ուսանողներ և օգնականներ էին գալիս-գնում՝ մի քանի ամսով աշխատելով պրոյեկտի վրա, որոշ պրոֆեսորներ էին մասնակցում քննարկումներին: Բայց հիմնական խումբն այդ երեքս էինք ու ղեկավարը: Երեք տարիների ընթացքում պոստոկդներից մեկի ու իմ շնորհիվ խումբը որոշ միջազգային կապեր հաստատեց:

Էդ միջազգային համագործակցություններից մեկի արդյունքում էր, երբ ղեկավարս հանդիպեց Սիլվիային: Էդ պահին Սիլվիան վերջացնում էր հերթական պոստդոկը ու գնում դեպի գործազրկություն: Ղեկավարս ինձ հետ առանձին խորհրդակցեց, ասաց, որ ուզում է Սիլվիային մի քանի ամսով գործի վերցնել, ի՞նչ կարծիքի եմ: Ուրախացա ահագին, ասացի, որ Սիլվիան հզոր է, շատ լավ միտք է:

Սիլվիան հիմա էստեղ է: Մեր գիտական խմբի ֆինանսները շուտով վերջանում են: Պոստդոկներից մեկը որպես խմբի համահիմնադիր մինչև տարեվերջ պայմանագիր ունի: Ես ու մյուս պոստդոկը մայիսից այն կողմ ոչինչ չունենք: Ղեկավարիս հետ խոսել եմ նոր պայմանագրի մասին: Ասաց, որ փող չկա, հազիվ միայն Սիլվիային երկարացնի:

Երեկ իմացա, որ Սիլվիային նաև դասավանդման ժամեր են տվել: Չգիտեմ՝ ինչ առարկա է դասավանդելու, բայց ենթադրում եմ, որ իմ առարկան է լինելու: Իրականում պատճառ չկա էդ առարկան ինձ չտալու, որովհետև անցյալ տարի բավական լավ ֆիդբեք էի ստացել: Ու պատճառ չկա ինձ ու մյուս պոստդոկին մայիսից հաջող անելու, որովհետև ի վերջո մենք մասնակցել ենք էս բոլորի ստեղծելուն: Իսկ ինչու՞ Սիլվիան: Որովհետև ինքը գիտի իրեն ցույց տալ ու գլուխ գովել:

Մայիսից գործազուրկ եմ: Դանիայի ապուշ բյուրոկրատիայի պատճառով գործազրկության նպաստ չեմ կարող ստանալ, չնայած որ ապահովագրությունը պարտաճանաչ կերպով վճարել եմ: Մայիսից լրիվ օդի մեջ եմ: Ու երևի սպասում են, որ գործազուրկ վիճակում պիտի նստեմ, իրենց հոդվածները տպագրեմ: Հիմա մտածում եմ՝ Սիլվիայի թե՛ սկզբնական մի քանի ամսվա աշխատավարձը, թե՛ երկարացնելը, փաստորեն, իմ ու մյուս պոստդոկի հաշվին եղավ: Մտածում եմ՝ ինչքան անհեռատես էի, երբ ղեկավարիս խորհուրդ տվեցի նրան գործի ընդունել: Մտածում եմ՝ էս աշխարհն ինչ անարդար է մեզ նմանների նկատմամբ: Դաս, որ սովորեցի էս պատմությունից հետո. երբեք քեզնից մեծ փորձ ունեցողին խորհուրդ մի տուր գործի ընդունել: Մեկ էլ հիշեցի Սիլվիայի տված դասը: Սրանից հետո երկրորդ հարկում եմ սուրճ խմելու ու ամբիոնի վարիչին ամեն առիթով տեսնելիս հիշեցնելու եմ, թե ինչքան լավն եմ:

[StrangeLittleGirl]

Միջազգային զանազան ռեյտինգային համակարգերում Կոպենհագենի համալսարանը հաճախ բարձր տեղեր է գրավում ու միշտ Դանիայի ամենաբարձր վարկանիշով համալսարանն է: Համալսարանը ներսից բավական լավ իմանալով ու մի քիչ ծանոթ լինելով Դանիայի մյուս համալսարաններին՝ միշտ զարմացել եմ, թե ինչն է Կոպենհագենին մյուսներից էդքան լավը դարձնում. լիքը կոռուպցիա (ըըըը, ներողություն, նեթվորքինգ), հեշտ կուրսեր, որոնք ուսանողներին չափազանց ալարկոտ են դարձնում, քիչ տպագրություն, միջազգայնացման ցածր մակարդակ: Դրան ավելացնենք, որ անտանելի շատ ֆինանսներ, որոնք սխալ նպատակներով են մսխվում: Հաճախ նույնիսկ մտածում եմ, որ եթե Հայաստանի ցանկացած համալսարան Կոպենհագենի համալսարանի ֆինանսներն ունենար, հաստատ շատ ավելի բարձր վարկանիշ կունենար, քան հենց Կոպենհագենի համալսարանը:

Բայց վերջերս հետազոտություն է անցկացվել Դանիայի ուսանողների ու նոր շրջանավարտների շրջանում (մասնակիցների թիվը՝ 120 000), որպեսզի պարզեն, թե որքանով են ուսանողներն ու շրջանավարտները բավարարված իրենց կրթությամբ: Ո՜վ զարմանք: Կոպենհագենի համալսարանը չորրորդ տեղում է: Ու փոխանակ համալսարանը նստի, փորձի պարզել, թե ինչու Օրհուսը կամ տեխնիկական համալսարանն իրենից առաջ անցան, խառնվել ա իրար, որ պետությունից ավելի քիչ փող ա ստանալու:

[StrangeLittleGirl]

Եվ կարևորը՝ հասկացա, որ Յոենսուում ամեն դեպքում ինչ-որ բան կա: Կա ձյուն, կան սոճիներ, կան դրանց տակ թաքնված փայտե տնակներ, որոնցում երբեք չեմ լինելու, կա վառվող փայտի տաք հոտ, երբեք չբարձրացող արև, սառած ու սպիտակած գետ, պոչով ձյունը թափ տվող սկյուռիկներ, գիշերվա կեսին փողոցը հատող հսկա նապաստակներ, մթության մեջ ապակու նման փայլփլող ձյուն, աստղազարդ երկինք ու ավրորայի սպասում, չաշխատող ավտոբուսներ, ձյուն մաքրող մեքենաներ, որոնք երբեք իրենց գործը նորմալ չեն անում, անցորդներ, որոնց աչքերի մեջ կարող ես նայել հենց էնպես, ուղղակի որ համոզվես՝ դեռ ապրում ես, լոնգեռո կոչվող խմիչք, սուրճի հետ պուլլա, դժվար ու անհասկանալի լեզու, տաքուկ գրադարան, որտեղ ժամերն էնպես են թռչում, որ մեկ էլ ուշքի ես գալիս, երբ փակման ժամն է հայտարարվում:

Էստեղ ոչինչ չկա, որ ինձ հետ բերի. ո՛չ մարդիկ (որովհետև այս ամիսների ընթացքում ոչ մեկի հետ չծանոթացա ու առավելևս չկապվեցի), ո՛չ ինչ-որ վայրեր, որոնք դեռ կուզեի տեսնել (որովհետև ինչ հնարավոր էր ու անհնար արդեն տեսել եմ), ո՛չ կիսատ թողած գործեր (որովհետև հեռանալու եմ բոլոր կրեդիտներս հավաքած), բայց ես գիտեմ, համոզված եմ, որ մի օր վերադառնալու եմ էս քաղաքը, որտեղ ոչինչ չկա:
Ու ոնց որ էդ օրն էնքան էլ հեռու չի: Էն ժամանակ, երբ նստած PhD ծրագրեր էի փորփրում, կպատկերացնեի՞ արդյոք, որ հավանական հաջորդ կանգառս հենց Յոենսուում է լինելու:

[StrangeLittleGirl]

Որպեսզի անընդհատ նույն բառերը չօգտագործեմ հոդված գրելիս, կոմպիս էկրանին կպցված հաճախ գործածվող բառերի հոմանիշների ցանկ ունեմ։ Ինձ բացում ա, երբ հոդվածն ուղարկում եմ ղեկավարիս, ինքն առաջարկում ա ուրիշ բառ գրել էդտեղ, ու էդ բառը հենց էդ հոմանիշներից մեկն ա լինում։ ։))

[StrangeLittleGirl]

Ամեն PhD անողի կյանքում գալիս ա էն պահը, երբ թեզը փաթաթվում ա վզին, սկսում խեղդել։ Ամեն մեկի մոտ տարբեր ժամանակ ա էդ լինում։ Մեկի մոտ դեդլայնից կես տարի առաջ, մյուսի մոտ՝ երկու շաբաթ առաջ։ Էդ ժամանակ է, երբ շրջապատի ամեն ինչ թողնում են մի կողմ, կտրվում աշխարհից ու ամբողջությամբ նվիրվում թեզին։ Շատերը նույնիսկ տնից դուրս չեն գալիս

Վերջին մի երկու շաբաթների ընթացքում ահագին հանգիստ էի ու ոչ սթրեսված՝ հմտորեն համատեղելով աշխատանքն ու հանգիստը։ Բայց էսօր ցերեկը զգացի, թե ինչպես թեզս եկավ ու վզիս նստեց։ Չնայած էնքան էլ շատ բան չի մնացել անելու (կամ ինձ ա թվում՝ շատ բան չի մնացել), բայց զգում եմ, որ արդեն ժամանակն ա: Արդեն ժամանակն ա ժամանցն ամբողջությամբ մի կողմ շպրտելու (դե չհաշվենք կարճատև այցելությունս Խրոնինգեն՝ Սրջանի, Սանայի ու Միրենի պաշտպանությանը) ու ժամանակս ամբողջությամբ թեզիս նվիրելու: Մի տեսակ ոգևորիչ ա, որ ընդամենը երկու բան ա մնացել անելու. մտածել ու գրել: Իսկ էդ բոլորը մենակ ինձնից ա կախված: Էնքան անհամբեր եմ: Իրոք ուզում եմ վերջնաժամկետս շուտ գա, թեզս հանձնեմ ու կենտրոնանամ հետագա կյանքիս վրա՝ անկախ նրանից ՄակԴոնալդսում կհայտնվեմ, թե պոստդոկ կճարեմ մի տեղ:

Մի խոսքով, վաղվանից ակումբ չկա: Չափածո մրցույթի հաղթողի մասին մայիսին կիմանամ:

[StrangeLittleGirl]

Հետաքրքիր բան է երեք տարի անց նորից հանդիպելը: Էդ հանդիպումը հիշեցում էր, թե ոնց էր ամեն ինչ ուղիղ երեք տարի առաջ՝ Դանիա գալուցս մի քանի շաբաթ առաջ: Էս ընթացքում երկուսս էլ փոխվել էինք: Ինքը դեռ Հայաստան վերադռնալու ու մարդկանց էնտեղ վերադարձնելու տեսլական ունի, ես արդեն հույսս կտրել եմ:

Որ մտածում եմ, էս երեք տարիների ընթացքում ինչ ասես գլխովս չի անցել: Եկել եմ այստեղ երազանքներով լցված ու հավատալով, որ ուղեղը գնահատվում է: Երեք տարի անց կանգնել եմ նույն խնդրի առաջ, ինչը դեռ 2011-ին ինձ Հայաստանից դուրս շպրտեց․ միջին տարիքի դոցենտ ու գիտական կոչմանը ոչ համապատասխան տղամարդն ուզում է ամեն ինչ անել, որ չմնամ տարածքում։ Հայաստանում ավելի ակնհայտ էին ղեկավարի վախերը, իսկ ես՝ պակաս համարձակ, առանց բարձրաձայնելու, թե ինչ եմ ուզում։ Իսկ ուզու՞մ էի արդյոք ամբիոնում մնալ։ Իսկ հիմա բավական ռիսկով եմ, որ ղեկավարիս երեսին շպրտեմ ամբողջ մտածածս։ Ու շպրտեցի։

Չգիտեմ՝ ուրիշ երկրներում ոնց, բայց Դանիայում գիտական ղեկավարի դերը բացի թեզի վերաբերյալ խորհրդատվությունից, նաև օգնում է կարիերայի ճիշտ լուծումներ գտնել։ Իսկ հիմա իմ ղեկավարն ինձ փաստացիորեն թողել է բորդյուրին՝ դեմքին "I'm sorry" արտահայտությունը, հեռանկարում՝ մի ամսվա ձրի աշխատանք: Ու չեմ համբերում, թե երբ են էս հինգ շաբաթներն անցնելու, որ էս ամբիոնից հնարավորինս հեռու փախչեմ:

Անցյալ շաբաթ էլ պարսկական մի գիտական խմբից նամակ էի ստացել: Ասում էին՝ հոդվածս կարդացել են, իրենց պրոֆեսոր է պետք, որ օգնի իրենց հոդվածը գրելուն: Ահագին շոյվեցի, որ ինձ պրոֆեսորի տեղ են դրել, պատասխանեցի, որ պրոֆեսոր չեմ, բայց կարող եմ օգնել: Ու նստած մտածում եմ․ բայց իրոք, էն, ինչ իրենց պետք է, մեր ոլորտի պրոֆեսորներից գրեթե ոչ ոք չի կարող անել, իսկ ջահել գիտնականներից՝ մի քանիսը: Ու ինչքա՜ն ծուռ է էս աշխարհը, որ հենց էդ ջահել գիտնականներն են մնում բորդյուրին:

[StrangeLittleGirl]

Ակադեմիական տեքստ գրելու մասին ինչ գրականություն ասես չեմ կարդացել, ինչ սեմինարի ասես չեմ մասնակցել, բայց վերջը մի եզրակացության եմ հանգել․ էն, ինչը հեղինակի համար աշխատում ա, չի նշանակում, որ բացարձակ ճշմարտություն ա: Ասենք, մեկը խորհուրդ ա տալիս առավոտը շուտ զարթնել, ինտերնետն անջատել ու ուղիղ չորս ժամ գրել, հետո անցնել ուրիշ գործերի: Մյուսը եքա սխեմա ա առաջարկում գրականություն-բան կարդալով, նշումներ անելով, հետո առնվազն ամեն օր քսան րոպե գրելուն: Մի երրորդն էլ առաջարկում է քսանհինգ րոպե գրել, հինգ րոպե դադար տալ, հետո էլի քսանհինգ րոպե գրել: Սրանցից ոչ մեկը չի աշխատում:

Իմ լիմիտն օրը 500 բառն է: Ես օրը 500 բառից շատ ակադեմիական տեքստ չեմ կարող գեներացնել՝ անկախ նրանից, թե կոմպի մոտ ինչքան կնստեմ: Ընդ որում, էդ 500 բառը սովորաբար քսան րոպեում եմ գրում: Ճիշտ է՝ պատահում են էսօրվա պես օրեր, երբ մոտ վեց ժամ տանջվում եմ էդ բառերի վրա (դե արանքում կարդալով, հղումներ դնելով), բայց հիմնականում քսան րոպեի կենտրոնացած աշխատանք է, որից հետո ուղեղս ստոպ է տալիս: Ու ամենահետաքրքիրն այն է, որ էդ 500 բառը հեռու է կատարելությունից: Հետո ամենաքիչը մի երեք-չորս ժամ է պետք լինում մարդավարի տեսքի բերելու համար ու մի էդքան էլ տպագրելի տեսքի հասցնելու համար: Բայց հետո՝ հաջորդ օրը, մի շաբաթ հետո, մի ամիս հետո: Ինչքան շատ ժամանակ անցնի, էնքան հեշտ:

Հիմա ասում եմ՝ նստեմ, ես էլ գիրք գրեմ, ասեմ՝ քսան րոպեում 500 բառ գրի, հետո նստի, էրեկվա գրածդ 500 բառը տեսքի բեր: Գիտեմ, որ ուղղակի չի աշխատելու, որովհետև ամեն մեկն իր գրելու ձևն ունի: Ինձ թվում ա՝ էս բոլոր սեմինարները պիտի ավելի շուտ ոճաբանության ու ֆորմատավորման վրա խորանան, ոչ թե՝ ոնց գրելու: Ոնց գրելու մասին մենակ մի խորհուրդ կարելի ա տալ. երեք տարի PhD ես անելու, վերջում հաստատ կջոկես, թե քեզ համար ինչն ա աշխատում:

Հա, ինչ էի ասում: Մնաց մի 9000 բառ գեներացնեմ, ու թեզս պատրաստ կլինի։

[StrangeLittleGirl]

Գիտես, որ քաղաքում չափից դուրս երկար ես ապրել, երբ համերգին պատահաբար հանդիպում ես նախկին սիրուդ: Այս ընթացքում որքա՜ն ես սարսափել ու միևնույն ժամանակ ցանկացել, որ առանց պայմանավորվածության նույն տեղում հանդիպեք: Այս ընթացքում հասցրել ես մտքիցդ ցրել նրան ու կամաց-կամաց մոռանալ՝ թաղվելով քեզ բաժին հասած երջանկության մեջ, որի համն ինքն այդպես էլ չի իմանա: Ամեն դեպքում, այս համերգին նրան տեսնելու հավանականությունը մտքովդ անցկացրել ես ու եզրակացրել, որ հավանաբար նա Կոպենհագենում չի լինում, դժվար գա:

Համերգասրահի դռները բացվելուց կես ժամ առաջ մուտքի մոտ կանգնած ես սիրելիիդ հետ, ու իրար գրկելով փորձում եք արևի վերջին շողերի տակ տաքանալ: Դռները բացվելուց կես ժամ առաջ երկու սիլուետ ես նկատում ու սիրելիիդ զգուշացնում, որ անակնկալ է սպասվում:

Սիլուետները մոտենում են մուտքին ու բարևում: Նախկին սերդ իր ներկա սիրու հետ է` դեղնակտուց մի սիրունիկ: Ինձ չդիմացավ, պրոֆեսորին չդիմացավ, դեղնակտուցի մոտ գնաց, որը բացի նրանով հիանալուց ուրիշ ոչինչ չի անում:

Նախկին սերս ասաց՝ բա չե՞նք բարևում իրար: Մոտեցա ու ամենայն սառնությամբ գրկախառնվեցի: Սիրունիկը փորձեց զրույցներ սկսել՝ հարցնելով, թե ինչով ենք զբաղվում ու ոնց ենք ծանոթացել:

Դռները բացվեցին, ու բեմի դիմաց չորսով էինք՝ նախկին սերս ներկա ընկերուհու հետ, ես ու ներկա սերս, բայց շուտով պիտի ներկա սիրուս նախկին սերը հայտնվեր:

Մի պահ ինձ թվաց, թե չեմ կարողանալու համերգը վայելել: Սիրունիկը հայացքը չէր կտրում ինձնից: Ես այս համերգին գրեթե երեք տարի սպասել եմ: Պե՞տք է արդյոք թույլ տամ, որ նախկին սերս իր սիրունիկի հետ փչացնի տրամադրությունս:

Մոտեցա բարին ու միկկելեր գարեջուր պատվիրեցի: Ընկերս զարմացավ, որ երկուշաբթի օրով խմում եմ: Համերգը լավն էր: Համերգը շատ լավն էր:

Համերգից հետո հայհոյում էի: Հայհոյում էի նախկին սիրուս, նրա դեղնակտուց ընկերուհուն ու նրանց ներկայությունը համերգին: Հայհոյում էի ու տալիս հարցեր, որոնք տալիս էի երկու տարի առաջ ու պատասխանները չէի գտնում:

Միակ լավ բանը, որ մնացել է նախկին սիրուցս, Լիզա Հանիգանն է:

[StrangeLittleGirl]

Անցյալ շաբաթ երկու օրով Խրոնինգեն էինք ցվրվել՝ իմ ուսանողական ընկերների պաշտպանությանը ներկա գտնվելու: Ղեկավարս որ իմացավ՝ երկու ազատ օր եմ վերցնում, շատ քաղաքավարի կերպով հարցրեց, թե արդյոք կարող եմ նման բան ինձ թույլ տալ: Ասեցի, որ կփորձեմ էնտեղ էլ աշխատել:

Խրոնինգենում, իհարկե, մատը մատիս չխփեցի, եթե չհաշվենք գրածս մի երկու մեյլերը, որոնք թեզիս հետ խիստ անուղղակի կապ ունեին: Բայց վերադարձա լիքը էներգիայով լցված: Էրեխեքի թեզերը հետս բերել եմ, որ կրկնեմ իրենց թեզերի կառուցվածքը: Մեր համալսարանում փորձ չունեն էս տիպի թեզերի: Դրա համար դժվարանում էի կառուցվածքը գծելիս: Դե ձեռքի հետ էլ ահագին հոգեբանական օգնություն ստացա: Երբ տեսնում ես՝ ընկերներդ հաղթահարել են դժվարությունները, մտածում ես՝ դու էլ ես կարող: Ու էդպես ոգևորված էսօրվանից գործի անցա՝ 500-ի փոխարեն 2000 բառ գրելով:

Ճաշի ժամին Քրիստան ասաց, որ հեչ սթրեսված չեմ երևում: Ընկերս էլ է անընդհատ ասում, որ թեզս ոնց որ վերջին բանը լինի, որ ինձ անհանգստացնում է: Իրոք, կա էդպիսի բան: Էն, ինչը միայն իմ ձեռքերում է, սովորաբար սթրեսի աղբյուր չի դառնում: Ասենք, քսան օրից չգիտեմ՝ հետս ինչ է լինելու: Մի քանի ամսից էլ սկի ապրելու տեղ չենք ունենալու: Սրանք անհանգստության ավելի լուրջ հարցեր են, քան մի թեզ, որը հաղթահարելու միայն մի ձև կա. նստել ու գրել:

Օլբորգի համալսարանից մերժում ստացա: Էնքան տարօրինակ էր. տխրելու փոխարեն ահագին թեթևություն իջավ վրաս: Պատասխան ստանալը անկախ նրանից, թե ինչ բովանդակությամբ է, ավելի լավ է, քան ասեղների վրա սպասելը: Իսկ ի՞նչ եմ անում, երբ մերժում եմ ստանում: Ժամանակ չեմ կորցնում: Անմիջապես մի դիմում էլ Ստոկհոլմ ուղարկեցի: Էնտեղից էլ մերժեն, ուրիշ տեղ կդիմեմ: Կդիմեմ էնքան, մինչև մի տեղ ընդունեն:

Խոսքը մեր մեջ, սպասվելիք փոփոխություններն ինձ մենակ ուրախացնում են: Անգամ անորոշ ժամանակով գործազուրկ լինելու հեռանկարը:

[StrangeLittleGirl]

Աչքիս դանիացիները Զատկից առաջ արագ-արագ գործերը վերջացնում են, որ հանգիստ արձակուրդ գնան. երկրորդ պոստդոկի պատասխանը չուշացավ։ Էնքան հետաքրքիր է. թե՛ Օլբորգի, թե՛ Կոպենհագենի դեպքում դիմել էի էնպիսի պոստդոկների, որոնց պահանջներին ոչ լրիվ էի համապատասխանում։ Հիմնականում խնդիրը ոլորտն էր. մի դեպքում կոգնիտիվ հոգեբանություն, մյուս դեպքում՝ համակարգչային լեզվաբանություն։ Թե չէ տպագրությունների ու դասավանդման փորձով լրիվ իրենց ուզածն էի։

Ուրեմն երկար-բարակ գնահատական ստացա։ Սիվիս մանրամասն քրքրել են, տպագրություններն էլ հետը։ Երկու դեպքում էլ գնահատականն էսպիսին էր՝ դու լավն ես, բայց էնքան էլ չես համապատասխանում մեր ոլորտին։ Բայց Օլբորգի դեպքում վերջնական եզրակացությունը մերժումն էր, Կոպենհագենի դեպքում՝ հաստատումը։ Իհարկե, ուրախանալու համար դեռ շուտ է, որովհետև դեռ պիտի ևս երկու փուլ հաղթահարեմ, բայց ամենադժվարն էս մեկն էր։ Մնացածը կախված է նրանից, թե քանի մրցակից տակը մնաց ու նրանցից քանիսն են դանիացի։ Բայց խոխմ կլինի, եթե անցնեմ. տասը տարի առաջ մտքովս կանցնե՞ր, որ մի օր համակարգչային լեզվաբանությամբ եմ զբաղվելու։

Թեզիս քիչ մնաց։ Երկնքից ընկած նվեր է ինձ համար Զատկի արձակուրդը. համալսարանի շենքը դափ-դատարկ, ոչ ոք չի խանգարում, ոչ մի ավելորդ աղմուկ։ Նստիր ու կենտրոնացիր աշխատանքիդ վրա։ Անգամ հաճույք եմ ստանում աշխատանքիցս։

Էսօր երեք տարին է լրանում, ինչ Դանիայում եմ։ Գրողը տանի, երեք տարի։

[StrangeLittleGirl]

Թեզի վերջին ամիսների սթրես էդպես էլ չունեցա։ Կես տարի առաջ ավելի սթրեսված էի, քան վերջին մի ամսում։ Ու զարմանալիորեն քիչ ծանրաբեռված էի։ Միակ տարբերությունն էն էր, որ շաբաթ-կիրակի ու տոն օրերին աշխատում էի։ Թե չէ երեկոյան էլի ազատ էի, յոգայի էի գնում, մեկ-մեկ ընկերների հանդիպում, կինո նայում: Ուղղակի երեկոյան ինքս ինձնով ոչ մի բան չէի նախաձեռնում․ ո՛չ կարդալ, ո՛չ նվագել։ Անկապ վեր էի ընկնում բազմոցին կամ կոմպի դիմաց։ Մեկ էլ համալսարան էի գնում ամեն օր: Ուղղակի գիտեմ, որ այլ PhD ուսանողներ անհետանում են վերջին մեկ-երկու ամիսներին՝ փակվելով մի տեղ ու թեզ գրելով: Ու ինչքան մոտենում էի վերջին, էնքան մոտիվացիաս ավելի էր մեծանում: Երևի մենակ նրանից էր երևում, որ վերջին փուլում եմ, որ օֆսումս հայտնված ցանկացած մարդ պիտի ականջիս տակ գոռար կամ ուսիս կպներ, որ նկատեի։

Ամենալավ զգացողությունն անցյալ կիրակի էր, երբ վերջին պարբերությունը գրեցի։ Իսկ էս շաբաթ ավելի «թեթև» բաներով եմ զբաղվում․ սրբագրում, ֆորմատավորում, բյուրոկրատիա և այլն։ Ու որ հիմա հետ եմ նայում, հասկանում եմ, որ չնայած երկու ամիս նվնվում էի, թե բան չեմ գրել, իրականում թեզիս ուղիղ կեսը գրված էր, իսկ մյուս կեսն էլ գիտեի՝ ինչի մասին էր լինելու, ու ընդամենը պետք էր նստել ու գրել։ Գո՞հ եմ թեզիցս։ Եսի՞մ։ Հաշվի առնելով բոլոր տեսակի հանգամանքները՝ իրականում հպարտ եմ, որ հասցնում եմ նման որակի թեզ ժամանակին ներկայացնել։ Բայց հաշվի առնելով իմ ստանդարտները՝ ինձ մի տարի էլ պետք էր առնվազն երկու էքսպերիմենտ անելու ու դրանց հիման վրա գրելու համար։

Մյուս շաբաթվանից շարունակելու եմ էքսպերիմենտս։ Չգիտեմ՝ ինչ տեմպով։ Բայց ամեն դեպքում նաև վերադառնալու եմ նորմալ կյանք․ գիրք եմ կարդալու, մարդկանց երես եմ տեսնելու, գուցե նաև վերջապես կիսատ թողած գրքիս վրա աշխատեմ: Ի վերջո, սկսելու ենք նոր բնակարանի որոնումները: Մայիսը եկավ, ու կյանքս նույնքան անորոշ է, որքան հունվարին էր:

[StrangeLittleGirl]

Ինչ թեզս հանձնել եմ, կյանքումս այլ առաջնահերթություններ են հայտնվել։ Մեկ էլ դես նայեցի, դեն նայեցի, նկատեցի, որ շրջապատումս մարդ չկա։ Էս երեք տարիների ընթացքում գրեթե ում հետ ընկերացել էի, հեռացել են Կոպենհագենից։ Տակը մնացել են Անդրեասն ու Մառլենը, մեկ էլ Մագդան, որի վրա հույս դնել չի մնում։ Էդպես, որոշեցի նոր մարդկանց հետ ընկերանալ։

Էրեկ գնացել էի էքսպատների պիկնիկի։ Մի ժամից սմոլ թոքից արդեն գլխացավ սկսվեց։ Մեծ մասն էլ բոլորովին վերջերս Դանիա ժամանածներ էին ու ահագին ջահել։ Ոչ մի ընդհանուր բան չունեինք։ Մոտ երեսուն հոգի էինք՝ շրջանով նստած, ես էլ մենակ ինձնից ձախ նստածների հետ էի խոսում։ Մեկ էլ եսիմ ոնց շրջվեցի դեպի աջ, տեսնեմ՝ Վալերիան է։ Մեր ֆակուլտետի PhD ուսանողներից է, իրար գիտենք PhD ակումբից։ Մենք երբեք էդպես մտերիմ չենք էղել, բայց էնքան լավ էր էդ պահին իրեն տեսնելը։ Ահագին կիսվեցինք մեր PhD-ական դարդերից։ Բայց դե հա նոր մարդիկ էին գալիս, ու թեմաները շեղվում էին դեպի սմոլ թոք։ Ես չգիտեմ՝ ինչու եմ էդ կարգի վատանում սմոլ թոքից։ Ախր բոլոր ճիշտ հարցերը գիտեմ, հերթով էդ հարցերը տալիս եմ, ու ոչ մի անհարմար լռություն չի լինում։ Ինտրովերտների մասին շատերն ասում են սոցիալական հմտություն չունեցող։ Բայց ես կարամ սմոլ թոքը սենց ժամերով ձգեմ, ու դա չի նշանակում, որ հաճույք եմ ստանում։

Վերջը, Վալերիայի հետ որոշեցինք հանդիպել մոտ օրերս, իսկ ես շուտով վեր կացա, գնացի տուն։ Նենց մի տեսակ թեթևություն իջավ վրաս։ Նոր մարդկանց հետ ծանոթանալու հեռանկարից վատանում եմ, բայց մյուս կողմից էլ ինձ նոր ընկերներ են պետք հների արտագաղթի պատճառով։ Ու դեռ պիտի երեկոյան փարթիի գնայինք, որտեղ ոչ մեկի չեմ ճանաչում։ Կոշմար։

Բայց փարթիից առաջ գիտություն ու կոկտեյլներ գնացինք։ Մառլենն էլ էր էկել մեզ հետ։ Ալիզերային տեսանք։ Օլիվիայից հարցրեց։ Ասացի, որ ոչ մի տեղեկություն չունեմ իրենից։ Իրականում վերջին ինֆորմացիաս այն էր, որ երեխա է ունեցել, ու երեխայի հետ ամիսներով հիվանդանոցում էր։ Դա էլ ֆեյսբուքից եմ իմացել։ Բայց չխորացա։ Օլիվիան մեր ընկերախմբից անհետացավ մոտավորապես էն ժամանակ, երբ Ալիզերայից բաժանվեց, Լենան էլ վերադարձավ Գերմանիա։ Իսկ հիմա Ալիզերան հարցնում է՝ Օլիվիան ոնց է, ու ես ասելու բան չունեմ։

Մեր ընկերախմբից մենակ ես, Մառլենն ու Անդրեասն ենք մնացել։ Բայց Մառլենն Ավստրիայում գործ է ճարել։ Ինքն էլ որ գնա, ահավոր կլինի։ Էս էլ իմ բախտը․ ինձ միշտ ձգում են էն մարդիկ, որոնք տեղում չեն սթրվում, դեսուդեն են գնում նոր հնարավորությունների հետևից։ Մի էդպիսին էլ ես եմ։ Չգիտեմ՝ հաջորդ աշխատանքս որ երկրում կլինի։

[StrangeLittleGirl]

Ու մեկ ա, աշխարհի պուճուրության վրա անընդհատ զարմանում եմ։ Էրեկ մի դանիացու հետ եմ ծանոթացել, ով ութ տարի Բրյուսելում ա ապրել։ Պարզվեց՝ ինքը ճանաչում ա իմ հայ ընկերներից մեկին, ով ապրում ա Բրյուսելում։ Իմ ուղեղի մեջ չի տեղավորվում։

[StrangeLittleGirl]

Դանիայում պոստդոկ ընդունելու պրովեդուրան դաժանագույն մի բան ա: Հայտարարության մեջ աշխարհի պահանջներն են դնում, որոնց մատների վրա հաշված մարդիկ կարող են բավարարել, ու աշխարհի փաստաթղթերն են ուզում՝ մանրամասն գիտական ծրագրով-բանով: Հետո էդ բոլորն ուղարկում են դեկանին, դեկանը որոշում ա, թե դիմումներից որոնք պիտի շարունակեն ուսումնասիրելը: Էդ շորթլիստված դիմումներն ուղարկում են մի հանձնաժողովի, որի անդամներից առնվազն մեկը պարտադիր պիտի այլ գիտական հաստատությունից լինի: Հանձնաժողովը որոշում ա, թե դիմողներից որոնք են որակավորված, որոնք՝ չէ: Հետո գիտական խմբի ղեկավարը որակավորվածներից մի քանիսին կանչում ա հարցազրույցի: Ու ի վերջո ընտրում մի հոգու, անունն ուղարկում դեկանին, դեկանը հաստատում ա: Էս պրոցեսը մոտ կես տարի տևում է:

Կմտածեք՝ ընտիրագույն պրոցես կոռուպցիոն ռիսկերը նվազեցնելու համար: Բայց ի վերջո գործի ընդունում են էն մի հոգուն, ում համար էդ տեղը հայտարարել էին՝ իրենց ծանոթին: Իսկ մնացածներն անիմաստ ժամանակ են ծախսում էդ բոլոր թղթերն իրար գլխի հավաքելու համար:

Գերմանիայում պոստդոկի հայտարարությունները պահանջկոտ չեն: Որևէ ոլորտով հետաքրքրվածությունն ու կից ոլորտի PhD-ն լրիվ հերիք են: Հաճախ նաև PhD էլ չեն պահանջում. էնքան որ պոստդոկի ընթացքում պաշտպանես: Ոչ մի գժական փաստաթղթային փաթեթ չեն ուզում. մենակ սիվի ու մոտիվացիոն նամակ: Ընդունողն էլ թիմի ղեկավարն է: Ու ընտրում է ամենաարժանիին, ոչ թե ծանոթին: Ամբողջ պրոցեսը տևում է ամենաշատը մի ամիս:

Ու Գերմանիայի գիտությունը Դանիայինից հազար անգամ ավելի լավն է: Գոնե իմ ոլորտում:

[StrangeLittleGirl]

Ակումբում եղածս 11+ տարիների ընթացքում մենակ մի հոգու եմ անտեսվածների ցուցակ գցել։ Բայց ոնց հասկանում եմ, շուտով ևս մի երկու հոգի հայտնվելու են էնտեղ։

Արդեն ուղղակի սրտխառնոց ա առաջացնում ինձ հունից հանելու ոմանց հուսահատ ջանքերը։ Մի անգամ սխալվեցի, հունից դուրս եկա, իմ բաժին տուգանային միավորներն էլ ստացա։ Հաջորդ վայրկյանին որոշեցի ուղղակի չնկատել տվյալ անձանց գոյությունը։ Բայց իրենց վարքով ոնց որ ծնկաչոք խնդրեն ինձ, որ էլի վիրավորեմ։ Չգիտեմ՝ ինչու են էդքան վառված։ Բայց մի անգամ հավասարվեցի իրենց, արդեն հերիք է։ Հաջորդ քայլը՝ անտեսվածների ցուցակ։ Ինչքան ուզում են, թող բզբզան։ Մեկ ա չեմ տեսնելու իրենց գրառումները։

[StrangeLittleGirl]

Բաներ կան, որ էդպես էլ չեմ հասկանում: Դրանցից մեկը համերգի ժամանակ ֆեյսբուքում ուղիղ եթեր միանալն ա: Միացողները գիտե՞ն, թե ինչ անորակ ա իրանց ուղիղ եթերը: Միանալու իմաստը ո՞րն ա: Ինքս համերգի ժամանակ ընդհանրապես մոռանում եմ հեռախոսի գոյության մասին: Առանց էդ էլ չէի հասկանում էն մարդկանց, որոնք ամբողջ համերգը հեռախոսի էկրանի հետևից են նայում՝ ծայրից ծայր տեսագրելով: Հիմա էլ ավելացել են ուղիղ եթեր մտնողները: Իմա՞ստը:

[StrangeLittleGirl]

Ուրեմն անցյալ շաբաթ հիվանդանոցի լաբի ուսանողական խմբում հետաքրքրող թեմաներ էինք բարձրացնում, որ պրեզենտացիա անենք։ Մեկ էլ մի աղջիկ ասեց, որ շատ կուզեր մեկն իրան mixed models բացատրեր։ Ասեցի, որ ես կարող եմ։ Տենց, փորձեցինք օր գտնել։ Քանի որ հիմա կես դրույքով եմ, պայմանագիր էլ դեռ չունեմ ու վզիս փաթաթված թեզ չկա, մենակ էն օրերին եմ հիվանդանոց գնում, երբ էքսպերիմենտ ունեմ։ Տենց, էդ աղջկա հետ որոշեցինք օր պայմանավորվել էս շաբաթվա մեջ։ Պարզվեց՝ մենակ հանգստյան ու տոն օրերին էքսպերիմենտ ունեի։ Բայց որոշեցի հինգշաբթի գնալ․ ոչինչ, առավոտը ստատիստիկա կբացատրեմ, ցերեկն էլ դիմումներիս վրա կաշխատեմ։ Ուրեմն ասեցի, որ R քաշի, մի քիչ բզբզա։ Ուսումնական ձեռնարկներ ուղարկեցի, որ շաբաթվա ընթացքում ուսումնասիրի։

Մեկ էլ երեքշաբթի հիշեցի, որ R-ի սաղ սկրիպտներս համալսարանի օֆիսի կոմպումս եմ թողել։ Չորեքշաբթի օրս սովորաբար ազատ օր ա․ տանն եմ մնում ու հավես բաներով զբաղվում։ Բայց դե ցերեկը քշեցի համալսարան, որ սկրիպտները վերցնեմ։ Հետն էլ ուսումնական ձեռնարկները տպած ունեի լիքը նշումներով, դրանք էլ վերցրի, մտածեցի՝ պետք կգա։ Մեկ էլ լավ ա, որ գիշերը քնելուց առաջ մեյլս ստուգեցի։ Տեսնեմ՝ մեյլ ա գրել, խնդրում ա, որ մյուս շաբաթ տեղափոխենք ու ամեն տեսակի դեբիլ պատճառաբանություն ա բերում․ չեմ հասցրել R քաշել, ձեռնարկները չեմ կարդացել, ուզում եմ վաղը տանը մնալ, պրեզենտացիաներս վերջացնել։

Նենց մի տեսակ վատ էղա։ Ես էդքան քշել, հասել էի համալսարան, ինչ ա թե ամեն ինչ պատրաստի ունենամ, ինքն ալարել էր երկու ժամ տրամադրել մի երկու բան բզբզալու համար։ Չեմ սիրում անպատասխանատու մարդկանց, ուղղակի չեմ սիրում։

[StrangeLittleGirl]

Երկու տարվա ընդմիջումից հետո վերջապես մեր գրողական խումբը նորից հավաքվեց։ Նենց հավես էր լիքը նոր մարդկանց ու հներին էլ տեսնելը։ Կապ չունի՝ ինչքան մտերիմ ես էղել մեկի հետ։ Տարիները մի տեսակ մտերմացնում են, ու Ադրիանոյին ու Մարկին որ նորից տեսա, պինդ գրկախառնվեցի։ Հենց էս տարիներն են, որ Կոպենհագենը տան նման մի տեղ են սարքել, որ կարող ես մեկին երկար ժամանակ չտեսնել, հետո տեսնել ու ուրախանալ։ Իսկ ուրիշ երկիր տեղափոխվելով պիտի ամեն ինչ նորից սկսել։

Մի քիչ գրելուց ու քննարկումից հետո գնացինք Կադոյում գարեջուր խմելու։ Էնտեղ չէի էղել, բայց լիքը լավ բաներ էի լսել, գրադարանից էլ երկու քայլի վրա էր։ Ներսում աղմուկը շատ էր․ մի խումբ բարձր երաժշտության տակ պարում էր։ Լսեցի-լսեցի, հայկական երաժշտության նման էր, բայց դժվար հայկական լիներ․ պարողներին նայեցի, մեջները մի խումբ դանիացիներ կային, հետն էլ մի խումբ ավելի մուգ աչք-ունքով ու մաշկով մարդիկ, որոնք հայերի հեչ նման չէին։

Էդպես երգը երգի հետևից պարում էին, մենք էլ երկու երգի միջև ընդմիջումների ժամանակ հազիվ կարողանում էինք իրար լսել։ Երգերից մեկը բառեր ուներ, լեզուն չէի կարողանում ճանաչել։ Որոշեցի Շազամ անել, կատարողին գտնել։ Պարզվեց՝ թուրք էր։ Մտածեցի՝ ըհը, փաստորեն թուրքական երաժշտություն ա ու թուրքեր։

Բայց հետագայի երգերը շատ տարբեր էին, հեչ նման չէր թուրքականի։ Շազամս էլ չէր ճանաչում կատարողին։ Վեր կացա երկրորդ գարեջուրը բերելու։ Պարողներից մեկն էդ ժամանակ հաջորդ երգն էր միացնում։ Հարցրի, թե որտեղից են էս երգերը։ Ասեց՝ տարբեր, հիմնականում Բալկաններից։ Ասեց՝ ռումինական, բուլղարական, մակեդոնական, հայկական։
- Հայկակա՞ն,- ասում եմ, ու հավատս չի գալիս։
- Հա, հայկական։
- Ես հայ եմ,- ասում եմ։
- Պարել գիտե՞ս։
- Մի քիչ,- ասում եմ։ Դե ո՞նց ասեի, որ ընդհանրապես հայկական պարերից հեռու եմ։
- Հայկականն ավելի շուտ էր, երևի դուք ուշ էկաք,- ասեց,- բայց հեսա մի հատ էլ կմիացնենք, կպարես մեզ հետ։

Մի երկու երգ հետո կինը մոտեցավ մեր սեղանին, թե․
- Հայկականն ա, արի։
Տենց ամաչելով միացա պարին։ Խայտառակ բան էր, անկապ շարժումներ էի անում, Մարկն էլ վիդեո արեց։ Երգը կյանքում չէի լսել․ արևմտահայերեն էր։ Երգից հետո անկյունում կանգնածներից մեկը հարցրեց․
- Դուն հա՞յ ես։
Ասեցի՝ հա։ Հետո միանգամից անցավ անգլերենի, ասեց, որ ինքը Բուլղարիայի հայ է, հայերեն լավ չի խոսում։

Պարզվեց՝ ուղղակի մի խումբ մարդիկ են, ամիսը մեկ գալիս են էստեղ պարել սովորելու, հետո ամբողջ երեկո պարում են։ Հուլիս-օգոստոսին արձակուրդներ են։ Հաջորդ անգամ սեպտեմբերին է լինում։ Սեպտեմբերին ես էլ կգնամ էնտեղ, եթե դեռ Կոպենհագենում լինեմ։

[StrangeLittleGirl]

Գրողը տանի, մի տարի ա, ինչ գիրքս բրախել էի ու վրան էլ չէի աշխատում։ Ի՜նչ լավ էղավ, էսօր բացեցի ու սկսեցի զբաղվել։ Եթե լուրջ աշխատանք տանեմ, հաստատ տարվա վերջին կտպագրեմ։ Բայց ի՜նչ անասելի հաճույք էր երկու ժամ կենտրոնացած աշխատելը։ Վերջը սկսել ա էրևալ։

[StrangeLittleGirl]

Երկու տարի առաջ, երբ օրագրումս ապաքինումների շարքն էի գրում, ֆեյսբուքով մի տղա ինձ գրեց, ասաց, որ կարդում է շարքը ու որ էստեղ գրվածը նրան շատ է օգնել, որ հասկանա, թե ինչ է իր ընկերուհին զգում։ Էսօր ֆեյսբուքում հարսանեկան նկարները տեսա։ Չգիտեմ՝ դեռ կարդում եք օրագիրս, թե չէ, բայց սրտանց շնորհավորում եմ։ Էնքան ուրախ եմ, որ օրագիրս ժամանակին ինչ-որ բանի պետք է եկել։

Իսկ ոմանք ձեռ են առնում օրագիր պահելու երևույթը։ Ոմանք կողքից կծմծում են։ Մտածում եմ՝ հենց մենակ նրա համար, որ թեկուզ մի երկու հոգի ժամանակին օգուտ են քաղել դրանից, արժեր գրել։ Մտածում եմ՝ ի՜նչ ափսոս, որ էլ չեմ կարողանում առաջվա պես բաց գրել։ Մի կողմից, ձեռքս հետ է վարժվել։ Մյուս կողմից, կողքից կծմծոցը մեղմ ասած դրական չի անդրադառնում ինձ վրա։ Մեկ էլ մտածում եմ՝ նույնիսկ էն ժամանակ դեռ լիքը տեղ ունեի ավելի անկեղծ գրելու, ինչն էդպես էլ չստացվեց։ Բայց ամեն դեպքում, հեչ որ չլինի, լիքը հում նյութ է կուտակվել, որը կարելի է օգտագործել եղած պատմվածքներում։

Գործազրկության անտրամ ու հիստերիկ վիճակն անցավ։ Իբր մեկուկես ամիս արդեն որպես ասիստենտ աշխատում եմ մեր ամբիոնում, բայց ո՛չ պայմանագիր ունեմ, ո՛չ աշխատավարձ։ Էս էլ ձեզ զարգացած Եվրոպա։ Բայց դե ձեռի հետ աջ ու ձախ գործի եմ դնում։ Ինչ-որ զվարճալի զբաղմունք ա դառել։ Ինչքան աշխատաշուկային ավելի մոտիկից եմ ծանոթանում, էնքան ավելի եմ համոզվում, որ առանց ծանոթի ուղղակի անհնար ա։ Աչքիս առաջ են մարդիկ զանգում, ուրիշի համար խոսում։ Մի տեսակ կյանքն անարդար ա․ ուրեմն հազար ու մի հմտություն ունեմ, սաղ հեչ, բայց որ մի նեթվորքինգ անելու հմտություն չունեմ, ուրեմն աշխատանք ճարելու շանս էլ չունեմ։ Բայց դե գլուխս կորցրած աջ ու ձախ դիմում եմ, ու երկիրը կապ չունի։ Մյուս շաբաթվանից արդեն կսկսեմ քավըր լեթըրներում կայֆավատ լինել, թե՝ գիտեմ, որ մեկ ա ինձ չեք ընդունելու, բայց մեկ ա դիմում եմ։

Մի խոսքով, կյանքը հիասքանչ ա։

[StrangeLittleGirl]

Մեկ-մեկ էս դանիական ակադեմիական բյուրոկրատիան ուղղակի բացում ա ինձ: Էսօր վերջապես կոմպյուտերային լեզվաբանության պաշտոնական մերժումս ստացա (ոչ պաշտոնական աղբյուրներից արդեն գիտեի, որ մերժվել եմ): Բայց մերժման տեքստն ուղղակի գլուխգործոց էր: Ասում ա՝ որոշեցինք ուրիշի ընտրել էս ու էս կրիտերիաների հիման վրա: Թվարկում ա մի շարք կրիտերիաներ, որոնք գնահատվել են հարցազրույցի ընթացքում, իսկ ինձ սկի չեն էլ կանչել հարցազրույցի: Նամակի վերջում ասում ա, որ ում որ գործի էին ընդունել, հրաժարվել ա, նենց որ էդ տեղը դեռ թափուր ա, հետևաբար հրավիրում են, որ նորից դիմեմ: Մի կողմից, իհարկե լավ ա, որ նորից շանս են տալիս, որովհետև անցյալ անգամ ահավոր ձեռի հետ-ոտի վրա դիմում էի ուղարկել: Հիմա կարամ մի քիչ դզեմ-փչեմ. ժամանակս ներում ա: Բայց ախր մյուս կողմից էլ դիմումի դեդլայնից մինչև պաշտոնական պատասխան ամբողջ վեց ամիս անցել ա: Իրանք էդքան հավես ունե՞ն նորից վեց ամիս նույն պրոցեդուրայով անցնելու:

Ոնց որ հաջորդ աշխատանքս Օսլոյում ա լինելու:

[StrangeLittleGirl]

Արդեն երկրորդ օրն ա, ինչ Հայաստանից հետ եմ էկել Կոպենհագեն։ Երկրորդ օրն ա, ինչ բլոգիս նոր գրառման էջը բացել եմ ու փորձում եմ Հայաստան կատարածս այցելության մասին գրել։ Չի ստացվում։ Չգիտեմ ինչու վերջին ժամանակներս բլոգումս գրել չի լինում։ Թեմաները լիքն են, մեկը մյուսի վրա հավաքում եմ ու մոռանում։

Մի խոսքով, ուզում եմ Հայաստան կատարածս այցելության մասին գրել, որովհետև մեծ տրավմա էր։ Իմ ու Մորթենի առաջին համատեղ արձակուրդն էր, որից երկուսս էլ դժգոհ էինք։ Մենք իրար հետ լավ էինք, իրար սիրող ու հոգատար։ Փորձում էինք իրար օգնելով էնպես անել, որ գոնե արձակուրդից մի բան հասկանանք։ Բայց լիքը արտաքին գործոններ կային, որոնք անվերջ խանգարում էին, ամեն ինչ խառնում իրար ու փչացնում արձակուրդը։

Գործոններից մեկն անավարտ գործերն էին Կոպենհագենում։ Հայաստան գալուց առաջ երկուսս էլ ամեն ինչ արեցինք, որ մեր բոլոր գործերը վերջացնենք, նոր գնանք հանգստանալու։ Մորթենինը ստացվեց․ Դանիայում ինդուստրիալ արձակուրդն էր սկսվում, ու ոչ ոք իրեն չէր խանգարելու։ Բայց իմն ավելի խառն էր։ Էն բոլոր մարդիկ, որոնց ամիսներով բզբզում էի որոշակի հարցեր լուծելու համար, հանկարծ հուլիսին արձագանքեցին, ու պիտի հերթով մի բլանկը մյուսի հետևից լրացնեի։ Էդպես ցերեկներս խառն էին զանազան բյուրոկրատական հարցեր լուծելով։

Իսկ հետո նաև Երևանն էր։ Հանկարծ հայտնաբերեցի, որ քաղաքում իմ տարիքի մարդ համարյա չի մնացել։ Ինձնից հինգ-տասը տարով փոքրերի հետ եմ թրև գալիս, ինչն իհարկե վատ չէ, բայց ուր մտնում ես, էդ տարիքային խումբն է։ Իսկ Պրոցեսում նույնիսկ ավելի փոքրեր էին՝ թինեյջերներ։ Իսկ իմ հասակակիցներն իրենց տներում երեխա են մեծացնում։ Կամ էլ արդեն արտագաղթել են։

Երևանը կորել էր, օտարացել։ Ոնց որ էլ իմը չլիներ։ Ու անվերջ փորձում էի նորից կապ ստեղծել, նորից գտնել էն քաղաքը, որը թողել եմ տարիներ առաջ, բայց չկար։ Քաղաքում լրիվ նոր դեմքեր էին շրջում։ Դեմքեր, որոնք պամպերսով էին ման գալիս, երբ ես արդեն Հայաստանը լքելու ծրագիր էի մշակում։

Հետո էլ սպոնտանությունն էր։ Ամեն անգամ Հայաստան գալիս փորձում եմ իմ կազմակերպված գրաֆիկը պարտադրել Հայաստանին։ Ու չի ստացվում։ Միշտ լինում են մարդիկ, որոնք վերջին պահին չեղարկում են հանդիպումը։ Միշտ լինում են մարդիկ, որոնք սարսափելի ուշանում են։ Միշտ լինում են մարդիկ, որոնք մոռանում են մեկ ամիս առաջ ծրագրված հանդիպման մասին։ Ու էդպես որոշեցի, որ ես էլ եմ սպոնտան լինելու։ Նախապես ծրագրված մի հանդիպումից բացի մնացած բոլորը ծրագրվում էին նույն օրը կամ լավագույն դեպքում նախորդ օրը։

Ու հենց էստեղ էր, որ ամեն ինչ խառնվեց իրար։ Մարդկանց, որոնց առանձին էի ուզում տեսնել, էդպես էլ չհաջողացրի, որովհետև միշտ գտնվում էին սպոնտաններից մի քանիսը, որոնք ժամանում էին իրենց ասած ժամից երեք ժամ անց, երբ պետք է մեկ այլ ընկերոջ հետ շփվեի։ Միշտ գտնվում էին մարդիկ, որոնք չէին գալիս ընդհանրապես, ու երեկոն մնում էր ինձ ու Մորթենին՝ մենակ թափառելու համար։ Լինում էին նաև դեպքեր, երբ մեկի ներկայությունը խանգարում էր, որ մյուսի հետ շփվենք։ Ու ամեն ինչ խառն էր, քաոսային։ Արդյունքում՝ լիքը մարդկանց չհասցրի տեսնել, լիքը մարդկանց հետ չհասցրի ուզածիս չափ շփվել, ու գնացի ինքս ինձ հարցնելով, թե առաջ ոնց էի կարողանում մի շաբաթում բոլորին տեսնել ու բավարարված հետ գնալ։

Հետո նաև Մորթենն էր։ Անցյալ տարի նրան վերաբերվում էին որպես էկզոտիկ մի երևույթի ու ամեն կերպ փորձում խոսակցությունների մեջ ներգրավել։ Այս անգամ հաճախ նրան կարծես չէին նկատում, ու ինքս զրույցներում ներգրավվելու փոխարեն թարգմանություն էի անում կամ գոնե կարճ ամփոփում, թե ինչից ենք խոսում։

Եվ երբ վերջապես հասավ մեկնելու օրը, անասելի ուրախ ու անհամբեր էի։ Էնքա՜ն երջանիկ պահ էր, երբ քսանհինգ ժամ տևած ճամփորդությունից հետո վերջապես բացեցինք Կոպենհագենի մեր բնակարանի դուռը։ Ինչ-որ ծանրություն իջավ ուսերիցս, ու հասկացա, որ վերջապես կարող եմ հանգստանալ։

Ու երկու օր է, ինչ հանգստանում եմ։ Երեկ գործի գնացի մի քանի ժամով, վերջին էքսպերիմենտս արեցի, բայց էլի հանգիստ էր։

Մորթենին ասում եմ՝ էլ չեմ ուզում Հայաստան գնալ։ Ասում է՝ կգնանք անպայման, բայց պիտի հայերեն ավելի լավ սովորեմ։ Մտածում եմ՝ երանի՜ մի հայերեն սովորելը լուծեր խնդիրը։ Այնտեղ երկուսով ենք օտար, ու դա երբեք այլ կերպ չի լինելու։

[StrangeLittleGirl]

Երբ դրսում որևէ տեղ հայերի հանդիպում եմ, իմիգրացիոն օրենքների մասին խոսակցություններն անխուսափելի են։ Ու բնական է․ բոլորիս էլ հուզող հարցեր կան, տարբեր երկրներում օրենքները տարբեր են, ամեն մեկս մի տեսակի փորձ ունի։ Բայց ոնց որ գլխիս չագուչով խփեն, երբ սկսում են խոսել «թղթերից»: Էս տերմինը Հայաստանից դուրս գալուց առաջ չէի լսել։ Առաջին անգամ Հայաստանում ապրող ուսանողական ընկերուհիներիցս մեկից լսեցի, երբ ասաց․ «Թղթերդ գրպանումդ են, էլ ի՞նչ ես ուզում»: «Թղթեր» տերմինի տակ ամփոփվում են բոլոր տեսակի օրինական կարգավիճակները՝ ժամանակավոր կացություն, մշտական կացություն, քաղաքացիություն։ Այս տերմինն օգտագործողների համար սովորաբար ամեն ինչ հենց էդ թղթերի շուրջն է պտտվում։ Դանիացի ընկեր ունե՞ս։ Ըհը, ուրեմն թղթերիդ հարցը լուծվեց։ Գո՞րծ ես ճարել։ Ուրեմն թղթերդ էղան։ Գնում ենք Շվեդիա, որովհետև էնտեղ թղթերի համար ավելի հեշտ ա։

Ու հասկացա, որ կյանքը թղթերի շուրջ պտտող հայերից է, որ ուզում եմ հեռու մնալ: Ընդամենը մի տերմին, բայց հսկայական ենթամշակութային տարբերություն։

Ինչու՞ հիշեցի։ Էրեկ մի համակուրսեցու էի հանդիպել, որը երբ իմացավ դանիացի ընկերոջս մասին, անմիջապես հարցրեց, թե արդյոք չեմ ամուսնանում, որովհետև «թղթերս հեշտ կլինեն»։ Իմ «թղթերը գրպանումս են», ինձնից յան տվեք։

[StrangeLittleGirl]

Մտածեցի՝ Շինի վերջին օրագրային գրառմանը հենց օրագրումս էլ պատասխանեմ։

Իմ PhD-ի երեք տարիների ընթացքում ու բազմաթիվ տարբեր ոլորտների ու տարբեր երկրներում PhD անող ընկերներ ունենալու արդյունքում մի բանում եմ համոզվել: Ղեկավարները երկու տեսակի են լինում: Մի տեսակի ուսանողները միշտ վերջացնում են ու պաշտպանում՝ անկախ ամեն ինչից: Հազվադեպ ա լինում, որ կիսատ թողնեն, էն էլ լուրջ պատճառներ պիտի լինեն: Սովորաբար էս տեսակի ղեկավարները շատ զգուշությամբ են ընտրում իրենց ուսանողներին, ընտրելիս էլ արդեն կազմ ու պատրաստ գիտեն, թե ուսանողն ինչ է անելու: Կոպիտ ասած, պրոյեկտ ունեն, ու իրենց աշխատուժ է պետք, որ պրոյեկտն իրականացնի: PhD ուսանողն ամենալավ տարբերակն է. էժան, ակադեմիայում ոչ էնքան անկախ ու մոտիվացված, որ պիտի դիսերտացիա հանձնի վերջում:

Կա նաև ղեկավարների երկրորդ տեսակը, որոնց PhD ուսանողները եթե վերջացնում են, հրաշքով են վերջացնում: Էս տեսակը սովորաբար վերցնում է իր հետ PhD անել ցանկացող առաջին պատահածին կամ նույնիսկ իր դասավանդած մագիստրատուրայի ուսանողներին համոզում, որ իր մոտ PhD անեն: Չունենալով կոնկրետ ուղղվածություն՝ PhD ուսանողին մեծ ազատություն են տալիս թեմայի ընտրության հարցում, բայց հետո կանգնում են փաստի առաջ, որովհետև չեն կարողանում նորմալ ղեկավարել՝ թեմային չտիրապետելու պատճառով:

Իմ ղեկավարն այ էդ երկրորդ խմբից էր: Իր առաջին PhD ուսանողը մի տարի անց կիսատ թողեց: Ես երկրորդն էի. առաջինից չորս ամիս ուշ էի սկսել: Երբ առաջինը կիսատ թողեց, ղեկավարս պանիկայի մեջ ընկավ՝ վախենալով, որ ես էլ եմ կիսատ թողնելու: Ու եթե անկեղծ լինենք, բազմաթիվ են եղել պահերը, որ իսկականից ուզեցել եմ կիսատ թողնել: Ուղղակի որևէ բան կիսատ չթողնելու բնավորությունս ինձ փրկեց, որ մինչև վերջ ձգեմ: Իսկ ամենավատ էմոցիոնալ պահերին նույնիսկ ղեկավարիս ասել եմ, որ ուզում եմ թեզիցս ազատվեմ ու հանգիստ կյանքս շարունակեմ:

Ղեկավարիս հետ լեզու չգտնելու հիմնական պատճառն էն էր, որ ինքն իմ ոլորտում կոմպետենտ չէր: Ինքը տեսական լեզվաբան է, ես եկել էի հոգե- և նեյրոլեզվաբանության PhD անելու (հայտարարությունն էդպես էր տրված, առաջին օրվանից էլ իմ ամբողջ պլանը հենց էդ ոլորտում էր): Բայց ղեկավարս շատ շուտ գիտակցելով իր ոչ կոմպետենտությունն իմ ոլորտում՝ օգնելու փոխարեն սկսեց փորձել ինձ ներքաշել տեսական լեզվաբանության մեջ, չնայած ամեն անգամ շատ ուղիղ իր երեսին ասում էի, որ դա ինձ չի հետաքրքրում ու դրա համար չեմ եկել էստեղ PhD անելու:

Բայց ամենաահավորը Շինի ասած ֆիդբեքի պահն էր: Իմ թեզը պիտի չորս հոդվածից, ներածությունից ու ամփոփումից բաղկացած լիներ: Հատկապես երկրորդ հոդվածը գրելու ամբողջ պրոցեսը հսկայական տուրուդմփոց էր: Ղեկավարս ինչ-որ անորոշ քոմենթներ էր անում, որոնցից բան չէի հասկանում ու ներվայնանում էի։ Ասենք որ պատկերացնեք քոմենթի անորոշությունը, կարող ա մի ամբողջ պարբերություն նշված լինի ու կողքը բացականչական նշան դրված լինի։ Ու չեմ հասկանում՝ ինչ պիտի անեմ էդ պարբերության հետ։ Հետագայում պարզեցի, որ էդ բացականչական նշանն ինչ ասես չի նշանակում. սկսած նրանից, որ պարբերությունը լավն ա, վերջացրած նրանով, որ էդ պարբերության մեջ կա նախադասություն, որտեղ մի բառ բաց եմ թողել։ Մի անգամ ղեկավարիս ասեցի՝ եթե ֆիդբեք ես տալիս, կոնկրետացրու, էս անորոշ քոմենթներից բան չեմ հասկանում։

Իսկական տուրուդմփոցն էդ կոնկրետացումից հետո սկսվեց։ Չնայած տեսական լեզվաբանությունն ու հոգե- և նեյրոլեզվաբանությունն իրար նման են հնչում, բայց մեկը հումանիտար գիտությունների կանոններին է հետևում, մյուսը՝ հասարակագիտական։ Մեր ոլորտում հոդվածները խստորեն հետևում են IMRAD կառուցվածքին, պիտի լինեն լակոնիկ, առանց սարուձոր ընկնելու: Իսկ տեսական լեզվաբանները կարող են ընտրել իրենց ուզած կառուցվածքը ու գրել էնքան, ինչքան ուզում են: Կոպիտ ասած, ղեկավարս իմ ոլորտում հոդված գրել չգիտի: Ու երբ գալիս էր ֆիդբեքը, ասենք առաջարկում էր ներածությունում արդյունքները գրել, արդյունքներում՝ քննարկում և այլն: Ընդ որում, երբ հրաժարվում էին ենթարկվելուց, ասում էր՝ բա որ ամսագիրը մերժի: Ահագին ուժեղ հոգեբանական ճնշում էր. ղեկավարս կոպիտ ասած ասում էր՝ եթե մերժվի, ուրեմն դու ես մեղավոր: Իսկ PhD ուսանողին վերջին բանը, որ պետք ա լսել, «դու վատն ես», «դու խելացի չես», «դու արժանի չես», «դու մեղավոր ես» տիպի արտահայտություններն են. առանց էդ էլ առավոտից իրիկուն էս մտքերը գլխումդ պտտվում են: Եթե մեկը դրսից էլ դա ասում է, ոնց որ աշխարհի վերջը լինի:

Հոդվածը, բարեբախտաբար, չմերժվեց: Ու ամենալավն էն էր, որ էն տեղերում, որտեղ ղեկավարիս ենթարկվել էի, ղեկավարները քննադատել էին ու առաջարկել փոփոխություններ, որոնք ղեկավարս չէր ուզում:

Բայց PhD-ս վերջացնելիս մի ուրիշ խնդրի բախվեցի: Օրագրումս կիսատ-պռատ գրել եմ դրա մասին: Վերջին էքսպերիմենտիս համար լրացուցիչ տվյալներ էին պետք, ինչը համաձայնեցի անել թեզս հանձնելուց հետո, բայց ղեկավարս ասել էր՝ պիտի անվճար աշխատես: Սկզբում համաձայնեցի, հետո նստեցի, գցեցի-բռնեցի ու մտածեցի, որ անարդար վերաբերմունք է իմ նկատմամբ: Նստեցի ղեկավարիս հետ, ինչքան հարց կար, տվեցի, ինչ կուտակվել էր ներսումս, ասեցի: Հարցրի՝ ինչո՞վ եմ վատը, որ գրեթե բոլոր PhD ուսանողներին երկարացնում են, ինձ՝ չէ: Ասաց, որ լավ պրակտիկա չի երկարացնելը: Ասեցի՝ բայց գործ կա, թեզս էլ ժամանակին հանձնում եմ, տես՝ քանի հոգի ա ժամանակին հանձնում: Ասեցի՝ եթե իմ տեղն ուրիշը լիներ, հաստատ ժամանակին չէր հանձնի. էսքան տեխնիկական թերություն ու ադմինիստրատիվ խնդիրների միջով որ ես եմ անցել, ոչ մի տեղացի ուսանող չի անցել: Ո՞ր մի դանիացի ուսանողը շաբաթը յոթ օր լաբում կաշխատեր, ինչ ա թե հասցնի: Ղեկավարս էլ թե՝ հա, ես միշտ զարմացել ու հիացել եմ քեզնով, և այլն, և այլն:

Իհարկե, վերջում ուղղակի ստիպեցի ղեկավարիս ու ամբիոնին ինձ վարձատրել կատարածս աշխատանքի համար (էստեղ չենք ասում, որ երկու ամիս առանց պայմանագրի եմ աշխատել, ու աշխատավարձս էլ երկու ամիս ուշացել ա. սա առանձին պատմություն ա, առիթի դեպքում կպատմեմ): Բայց փաստորեն մենակ էդ երեք ամիսն էր: Էս ամսվա վերջին պայմանագիրս լրանում է, ու ինձ ամբիոնը հաջող է անում: Մնացած բոլոր PhD ուսանողները դասավանդելու ժամեր ունեն: Մեր գիտական թիմի մնացած անդամներն ավելի երկար պայմանագրեր ունեն:

Ես կարող եմ նստել ու մտածել՝ էնքան վատն եմ, որ ինձ չեն երկարացնում: Չարախնդացողներն էլ կասեն, թե՝ էդ ես էլի, էնքան վատն ես, որ չեն երկարաձգում պայմանագիրը: Բայց ախր ինքս լավ գիտեմ իմ աշխատանքի արժեքը: Ուղղակի ամբիոնն իր առաջնահերթություններն ունի, իսկ դրա մեջ չի մտնում օտարերկրացուն ժամանակավոր աշխատանք առաջարկելը: Ու ընդհանրապես վերջերս ղեկավարիս ու հիվանդանոցի պրոյեկտի ղեկավարիս հետ հանդիպել էի: Վերջինս ինձ ահագին գովեց ու ասեց, որ ուզում է շարունակել համագործակցել: Ես էլ ոգևորվեցի, սկսեցի մտածել պոստդոկ պրոյեկտի մասին, որ գրանտ գրեմ:

Հիմա մտածում եմ՝ կարող եմ նստել ու դարդոտել, որ իմ սերնդի PhD անողներից մենակ ես էս բախտին արժանացա. կռվով-դավով երեք ամսով կեսդրույքով պայմանագիր: Ուրեմն պիտի ահավոր վատը լինեմ: Բայց չէ, գրողը տանի: Ես գործազուրկ չեմ մնում: Ֆինլանդիայից ինձ գրել էին ու գործ առաջարկել, առանց մրցույթ անցկացնելու էլ գործի ընդունել: Սեպտեմբերից մեկի փոխարեն հինգ առարկա եմ դասավանդելու: Ու հիմա էդպես էլ անում եմ. պաշտպանությունիցս հետո էս ամբիոնից հնարավորինս հեռու: Կսկսեմ գրանտներ գրել, բայց ղեկավարս պիտի խնդրի, որ իր հետ աշխատեմ:

[StrangeLittleGirl]

Երկուշաբթի նոր տուն ենք տեղափոխվում։ Էսօր սկսեցինք հավաքվել: Էնքան էլ շատ բան չունենք․ մի երկու կտոր կահույք, մեր շորերը՝ երկուսուկես ճամպրուկ, տան մնացած պարագաները՝ մի երեք արկղ: Իսկ մնացածը երաժշտական գործիքներ են, երաժշտություն լսելու ու կինո նայելու տեխնիկա։ Ու մեկ էլ տասը արկղ գիրք, կինո ու երաժշտություն։ Էս ամենն էն բանից հետո, երբ Մորթենը հինգ արկղ սիդիից ազատվեց։ Էս ամենի մեջ մի տեսակ տխուր բան կա․ մեր ունեցվածքի մեծ մասը գրականություն, երաժշտություն ու կինո:

[StrangeLittleGirl]

Չգիտեմ՝ ես հատու՞կ եմ իմ կյանքը քաոսի վերածում, թե՞ ուղղակի էդպես ստացվում ա։

Իմ կյանքի ընթացքում միշտ էլ եղել են գերզբաղված ժամանակներ, երբ պիտի միանգամից մի քանի բան հասցնեի, ու գլուխս պայթում էր բոլորը միաժամանակ պլանավորելու անհնարինությունից։ Ու թեև էդ ամենի ընթացքում կարծես ավելի ճկուն եմ դառնում ու ավելի հեշտ պլանավորում կյանքիս պակաս խճճված հատվածները, միևնույն է, էդպես էլ դաս չեմ քաղում։ Կամ ուղղակի իմ կյանքն անընդհատ էդպես է դասավորվում, իսկ ես պարզեցնելու փոխարեն ուղղակի ենթարկվում եմ էդ խճճվածությանը ու սուսուփուս լուծումներ փնտրում։

Ու հիմա էս օգոստոսի վերջն է։ Օգոստոսի 31-ին պաշտպանությունս է։ Պիտի նույն օրը նաև ընդունելություն ու փարթի կազմակերպեմ։ Դա դեռ ոչինչ, կհասցնեմ։ Բայց հենց էդ օրերին նաև նոր տուն ենք տեղափոխվում։ Իսկ սեպտեմբերից պիտի նաև Ֆինլանդիայում լինեմ։ Պաշտպանությանս առթիվ մի քանի ընկերներ տարբեր երկրներից գալու են, մեր տանն են մնալու։ Հա, մեկ էլ լիքը գրանտների դիմելու վերջնաժամկետն օգոստոսի վերջին է։ Ու մեկ էլ Լուիզիանայի գրական փառատոնը։ Թե ո՞նց եմ էսքանը հասցնելու։

[StrangeLittleGirl]

Էս ֆինները շատ կայֆ ազգ են։ Դեռ հինգ տարի առաջ, երբ էնտեղ սովորում էի, շշմել էի իրենց կազմակերպվածությունից։ Գերմանական կազմակերպվածություն են ասում, բայց ֆինների կողքին գերմանացիները անկազմակերպ հայեր են։ Հիմա էլ, երբ էնտեղ աշխատելու բյուրոկրատական հարցերն եմ լուծում, ամեն քայլափոխին զարմանում, թե ինչքան բարեհամբույր ու պրոֆեսիոնալ են բոլորը։

Իմ կյանքի ընթացքում տասնյակ դեսպանատների ու իմիգրացիոն ծառայությունների հետ եմ գործ ունեցել։ Մի քանիսը լրիվ ներվերի դեղ են եղել, մի քանիսի հետ ամեն ինչ հարթ է ընթացել, բայց ֆիննական իմիգրացիոն ծառայությունը ոչ մեկի հետ չի համեմատվի․ հերիք չի դեսպանատան աշխատակցուհին էր խիստ բարեհամբույր ու հաճելի, դեռ մի բան էլ կացության քարտիս սպասելու ողջ պրոցեսն էնքան լավ էին կազմակերպել, որ ոչ մի անգամ չներվայնացա, ու նրանց զանգելու կամ մեյլ գրելու կարիք չեղավ։

Դրան գումարած իմ նոր աշխատատեղից անընդհատ տարբեր մարդիկ գրում են, հետաքրքրվում կացության քարտովս, իրենց օգնությունն առաջարկում բյուրոկրատական հարցերը լուծելու համար, ամեն հարցիս էլ կոնկրետ պատասխանում են։ Հիշում եմ՝ երբ երեքուկես տարի առաջ պիտի Դանիա գայի, ու դեսուդեն մեյլեր էի գրում, անընդհատ իրար պաս էին տալիս, ու էդպես էլ պատասխան չէի ստանում։ Տո մինչև էսօր էլ էդպես է։

Հետո ֆինները հետաքրքիր պարզություն ունեն։ Իրենք իրենց վրա ծիծաղում են, եղանակն ու սովորությունները ձեռ առնում։ Ասենք, հիշում եմ՝ մի անգամ Հելսինկիում, երբ համերգից հետո ամերիկացիները խմել էին ու քաղաքը վարի էին տալիս, ֆինները զարմացած հարցրին՝ էս ի՞նչ է կատարվում։ Ասեցի՝ խմած են, չե՞ք տեսնում։ Ասեցին՝ մենք էլ ենք խմած, բայց մենք որ խմում ենք, սկսում ենք խոսել։

Էս պարզությունն ու օգնելու պատրաստակամությունը, իրենք իրենց վրա ծիծաղելը Եվրոպայում մեկ էլ իռլանդացիների մոտ եմ նկատել։ Իռլանդացիներն ու ֆինները մի ընդհանրություն էլ ունեն․ դարեր շարունակ ճնշվել են։

[StrangeLittleGirl]

Անարդար աշխարհ շարքից

Ով ինձ լավ գիտի, գիտի նաև, որ Կոպենհագենում ապրելու էս երեք տարիների ընթացքում վեց տարբեր հասցեներում եմ ապրել: Իսկ երբ ֆեյսբուքում ամեն անգամ նոր հայտարարությունս հայտնվել ա, միշտ էլ եղել են «խելացիներ», ովքեր Երևանից կամ այլ վայրերից էստեղ զանազան խորհուրդներ են տվել, թե ոնց տուն ճարեմ՝ առանց հասկանալու էստեղի շուկայի առանձնահատկությունները:

Իսկ վարձով տուն ճարելը Կոպենհագենում խնդիր է մի քանի պատճառով: Առաջին հերթին, քաղաքը շատ մեծ արագությամբ աճում է, չեն հասցնում նոր բնակավայրեր կառուցել: Քսան-երեսուն տարի առաջ ջահելներն ուսումն ավարտելուն ու երեխա ունենալուն պես տեղափոխվում էին արվարձաններ՝ տեղ ազատելով նորեկների համար: Հիմա մնում են քաղաքում, իսկ նորեկները գալիս են, տեղ չի լինում: Երկրորդ խնդիրն այն է, որ վարձով տներն իրենք իրենցով ահագին քիչ են: Ջահել դանիացիները հիմնականում առնում են տներ: Իսկ դա տեղի է ունենում էսպես կոչված կոոպերատիվների շնորհիվ, ինչի արդյունքում բավական էժան գներով կարելի է դառնալ բնակարանի մասնակի սեփականատեր դառնալ: Հաճախ էդպիսի տներ առնում են, մի սենյակն էլ վարձով են տալիս վարկը փակելու համար, իրենք լրիվ ձրի ապրում են քաղաքում: Հենց էդ պատճառով է, որ սենյակ ճարելն առանձնապես դժվար չէ:

Երրորդ պատճառն այն է, որ գոյություն ունեցող վարձով բնակարանների վրա հսկայական հերթեր են: Դանիացիներն իրենց երեխաներին հերթագրում են ծնված օրվանից, որ հենց չափահաս դառնան, հերթը հասնի: Չորրորդն էլ այն է, որ ոչ ոք չի ուզում երկարատև պայմանագիր տալ, որովհետև ըստ օրենքի մի տեղում երկու տարուց ավելի բնակվելու դեպքում տան տերը չի կարող քեզ դուրս հանել: Հինգերորդ պատճառն այն է, որ էստեղ ամեն ինչ նեթվորքինգով է, այսինքն՝ երբ հարմար տուն է ազատվում, առաջինը մոտիկ ծանոթներին է հասնում: Լինելով օտարերկրացի ու չունենալով էդքան մեծ նեթվորք՝ էդպիսի տներն ինձ անհասանելի են դառնում: Ի վերջո, օգտվելով շուկայում տիրող իրավիճակից՝ որոշ սեփականատերեր իրենց տների վրա աստղաբաշխական գներ են դնում, ու անգամ իմ նորմալ, միջին աշխատավարձով չեմ կարող էդպիսի վարձ վճարել: Արդյունքում՝ ստանում ենք այն, ինչ ունենք. վեց տեղափոխություն երեք տարվա մեջ:

Ներկայիս բնակավայրն իրականում ամենահարմարներից է: Ընկերս, լինելով դանիացի ու ունենալով մեծ նեթվորք, հարմարացրել էր մի սենյակ քաղաքի բավական լավ հատվածի կոոպերատիվ շենքերից մեկում: Ու քանի որ տանտերը, միևնույն է, էնտեղ չէր ապրում, կարողացավ համոզել, որ ամբողջ բնակարանը վարձով տա: Էդպես հայտնվեցի բավական լավ իրավիճակում. ընկերոջս հետ ապրում եմ մի ամբողջ բնակարանում (ասեմ, որ նույնիսկ լիքը ջահել զույգեր են վարձած սենյակներում ապրում), ու պայմանագիրն էլ վերջնաժամկետ չունի: Այնուամենայնիվ, գիտեինք, որ ինչ-որ մի պահի տանտերը վաճառելու է բնակարանը: Մտածում էինք՝ հենց մենք էլ կլինենք գնորդները, կապրենք էդ բնակարանում մինչև մի օր երեխա կունենանք, կտեղափոխվենք քաղաքից դուրս:

Ու էսպես տանտերը վերջերս հայտնեց, որ տունն ուզում է վաճառել: Մենք էլ խելք խելքի տվեցինք, մեր հնարավորություններն ի մի բերեցինք ու որոշեցինք հերթով բոլոր բանկերը այցելել, տեսնել՝ մեզ վարկ կտա՞ն, թե՞ չէ: Ամեն ինչ շատ պայծառ կլիներ, եթե չլիներ մի հսկայական բայց:

Կոոպերատիվներում չգրված օրենք կա, ըստ որի վաճառվող բնակարանն առաջին հերթին առաջարկվում է հարևանին: Ու հենց սա է պատճառը, որ վերջին տարիներին ընտանիքները մեծանալուց հետո չեն տեղափոխվում արվարձաններ: Պարզապես գնում են հարևան բնակարանը, կպցնում իրար, ստանում մեծ, շքեղ ու էժան բնակարան քաղաքի կենտրոնում: Մենք մտածում էինք՝ դժվար սա մեզ սպառնա, որովհետև մեր հարևանուհին քսանմեկ-քսաներկու տարեկան ջահել աղջիկ է, ու իր բնակարանն իրեն էս պահին էլ է հերիք, եթե ապագայում որոշի բոյֆրենդի հետ ապրել, դրա համար էլ հերիք կլինի: Բայց հանկարծ պարզվեց, որ հարևանուհին ուզում է այս բնակարանը:

Ինչու՞ պիտի քսանմեկ-քսաներկու տարեկան աղջիկը երկրորդ բնակարան ուզի, երբ սկի ֆինանսապես էլ չի կարող իրեն թույլ տալ: Դա նաև տեղի է ունենում հարուստ ծնողների ճնշման տակ: Քանի որ քաղաքում կա բնակարանային խնդիր, ու հարևանի վաճառվող բնակարանը գտած բան է, հարուստ ծնողները կարող են հարևանի անվան տակ գնել բնակարանը ու տրամադրել իրենց մյուս երեխային, որը շուտով տասնութ տարեկան է դառնալու ու գնալու է քաղաք սովորելու:

Փաստորեն, մտածում էի՝ բնակարանի խնդիրը մեկընդմիշտ լուծել ենք: Ուրեմն չէ, առաջիկա ամիսներին սպասվում է յոթերորդ տեղափոխությունը: Գժվել կարելի է: Իսկ մինչ այդ քրֆում եմ բոլոր հարուստներին ու բոլոր նրանց, ովքեր թույլ են տալիս, որ հարուստներն իրենցով անեն աշխարհը:

Երեքշաբթի օրվա կրակոցները մեր հին փողոցում են եղել։ (http://cphpost.dk/news/local-news/police-suspect-norrebro-shooting-was-gang-related.html) Մտածում եմ՝ եթե դեռ էնտեղ ապրեինք, լեղաճաք էի լինելու։ Մտածում եմ՝ ինչ լավ է, որ հեռացանք էդ տնից։ Մեզ համար էր լավ։

[StrangeLittleGirl]

Էս ակադեմիական աշխարհի իրարից սարուձոր տարբերվող պահանջներն ինձ արդեն սպանում են, լուրջ եմ ասում։

Ուրեմն լիքը տեղեր պոստդոկի էի դիմել, բոլորից մերժում ստացա։ Հիմնավորումն էն էր, որ կա՛մ իրենց ուզած մեթոդին չեմ տիրապետում, կա՛մ իմ թեման իրանցինի հետ չի բռնում։ Խելքին մոտ հիմնավորում․ PhD-իս ընթացքում ես TMS-ի մեջ եմ հմտացել, որը ոչ բոլոր տեղերում ա հասանելի, թեմաս էլ՝ լեզու։ Եթե TMS-ով մարմնի ընկալում են անում ասենք, թեմաս չի բռնում։ Եթե ԷՈւԳ-ով լեզու՝ մեթոդս չի բռնում։ Ես իմ նամակներում իրականում գրում եմ, որ շատ արագ եմ նոր բաներ սովորում, որ ուզում եմ ինքս իմ առաջ մարտահրավերներ նետել ու հաղթահարել և այլն։ Բայց իրանց հետաքրքրում ա մենակ երկու բան․ իրանց ուզած մեթոդը գիտե՞մ, թե՞ չէ, իմ թեման իրենց համապատասխանու՞մ ա, թե՞ չէ։

Էս համակարգչային լեզվաբանության (https://www.akumb.am/showthread.php/25941-%D5%80%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D5%BE%D5%A1%D6%80%D6%84%D5%AB%D6%81-%D5%B0%D5%A5%D5%BF%D5%B8-(%D6%85%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80)?p=2557871&viewfull=1#post2557871) պոստդոկին էլ նորից եմ դիմել։ Դիմելուց առաջ նամակ գրեցի, հարցրի, թե ինչու ինձ հարցազրույցի չէին կանչել։ Ասեցին, որ որտև մենակ ինչ-որ ստատիստիկ ծրագրերով աշխատել գիտեմ, ծրագրավորում չգիտեմ։ Ուրեմն ինձ բացեց, որ իրանք խաբար չէին, որ R-ը ծրագրավորման լեզու ա, PsychoPy-ն էլ Python-ով ա աշխատում։ Նոր դիմումիս մեջ արդեն գրեցի, որ ստատիստիկ վերլուծություններս R-ում ծրագրավորելով եմ արել, էքսպերիմենտներս էլ PsychoPy-ում ոչ թե կառուցել եմ, այլ ծրագրավորել։

Էսօր էլ հիվանդանոցի գիտական թիմի ղեկավարի հետ էի հանդիպել, որ քննարկենք, թե ինչ պոստդոկ ծրագրերի կարամ դիմեմ։ Ես արդեն հին փորձիցս խերված, համեստի մեջ ասում եմ՝ ուզում եմ TMS ու լեզու անել, թեզիցս բխած նոր գաղափարներ եմ առաջ քաշում։ Ու ի՞նչ ասի, որ լավ լինի։ Ասում ա՝ բավականաչափ ամբիցիոզ չես։ Բա չե՞ս ուզում նոր մեթոդ սովորել կամ թեմաներիդ շրջանակը լայնացնել։

Դե արի ու գլուխ հանի։ Էս ինչքան բարդ ա մարդկանց համոզելը :(

[StrangeLittleGirl]

Ակումբում մարդիկ կան, որոնց գրառումները չեմ կարդում։ Կամ եթե նույնիսկ կարդում եմ, չեմ պատասխանում, բանավեճի մեջ չեմ մտնում, բայց ոչ որովհետև ասելիք չունեմ։ Թե ինչու բանավեճերի մեջ չեմ մտնում, պատճառները տարբեր են։ Կոնկրետ Ռայադերին ուշադրություն չդարձնելուս գլխավոր պատճառն իր վերաբերմունքն է դիմացինի նկատմամբ։ Մի օր ես հասկացա, որ իր համար մարդիկ ոչ մի արժեք չունեն, ու պետք եղած դեպքում ինչքան ուժ ունի, տրորում է։ Ու կապ չունի՝ այդ մարդու հետ որքան մտերիմ է եղել, քանի տարի է ճանաչում և այլն։ Բոլորի հերթը մի օր հասնում է։ Ու մի օր իմ հերթն էլ հասավ։

Իսկ երբ իմ հերթը հասավ, ինձ տրորելուց ու վերջին վիրավորանքները հնչեցնելուց բացի փորձում էր մի թեմայի շուրջ բանավեճ ծավալել, որի մասին ակնհայտորեն բան չգիտեր։ Չգիտեր ու ձևացնում էր, թե գիտեր։ Հետո հասկացա, որ Ռայադերի փայլուն ինտելեկտի նկատմամբ հիացմունքը շարունակվում է միայն մինչև այն պահը, երբ նա մուտք է գործում մի տարածք, որից քիչ թե շատ տեղեկացված ես։ Էդտեղից իր բոլոր սիրուն-սիրուն բառերով ու հղումներով հիմնավորված գիտելիքները փուչիկի պես պայթում են։ Իսկ բանավեճն անիմաստ է դառնում, որովհետև քո կոնկրետ պատասխանին ու հիմնավորմանը պատասխանում է մի տոննա վիրավորանքներով ու նոր անվստահելի հղումներով։ Ու հասկանում ես, որ տվյալ անձի նպատակը բնավ բանավեճը չէ, այլ դիմացինին հնարավորինս ստորացնելն ու իր կարծիքով գիտելիքներով փայլելը։ Երբ զանազան թեմաներում Ռայադերը փայլատակում է իր երկարաշունչ գրառումներով ու լիքը շնորհակալություններ ստանում, ես լուռ հետևում եմ երկրպագուների այդ բանակին ու մի հարց տալիս․ այդ մարդիկ իրո՞ք հավատում են գրածներին, թե՞ ձայն չեն հանում՝ վախենալով, որ հաջորդն իրենց վրայով է անցնելու։

Ակումբում կան նաև մարդիկ, որոնց հետ բանավիճելը հաճելի է, կարծիք լսելը՝ հետաքրքիր, անգամ եթե համաձայն չեմ, ու արդյունքում լիքը նոր բան եմ սովորում։ Ծլնգն էդ մարդկանցից էր։ Ու անկեղծ ափսոսում եմ, որ առողջ բանականությամբ ակումբցիների թիվը մեկով պակասեց։

Չգիտեմ էլ ինչու եմ էսքանը գրում։ Վերջին օրերին՝ Ծլնգից անկախ ու սկսած ֆեմինիզմի թեմայի տուրուդմփոցից, ինքս իմ մեջ գցում-բռնում եմ՝ մնա՞մ ակումբում, թե՞ չէ։ Իմ ամբողջ կյանքում ինչից էդքան փախել եմ ու ինչի դեմ էդքան պայքարել եմ, մի գիշերում հենց ֆեմինիզմի ու կողքի նորաբաց թեմայում ուղիղ դիմացս դուրս եկավ`գեշ ու զզվելի։ Ու ինքս ինձ անընդհատ հարցնում եմ՝ ինձ պե՞տք է էդպիսի միջավայրում լինել։ Որպեսզի որևէ մեկն իր վրա չվերցնի կամ ենթադրություններ չանի, թե ես ինձ ինչ-որ մեկից բարձր եմ դասում, պարզաբանեմ, որ «էդպիսի միջավայր» ասելով նկատի ունեմ պսևդոինտելեկտուալին բացահայտ աջակցությունն ու սեքսիզմը։

Հիմա նստած մտածում եմ՝ ինչ կստանամ ու ինչ կկորցնեմ ակումբից գնալով։ Երկու սյունակում էլ, ցավոք, թվարկելու լիքը բան կա։

[StrangeLittleGirl]

Բայց, միևնույն է, չեմ հասկանա, թե ինչու էսքան սիրեցի Ֆինլանդիան: Համակուրսեցիներս հեռանում են՝ հավատացած լինելով, որ այլևս երբեք Յոենսու չեն գա: Իսկ ես վստահ եմ, որ մի օր վերադառնալու եմ:

Երկու նոր կամրջից բացի վերջին հինգ տարվա մեջ Յոենսուում գրեթե ոչինչ չէր փոխվել: Շտեֆանի մազերն էին սպիտակել։ Հրապարակի ձկան արձանի պոչը պոկվել էր, ռեզինով նորից կպցրել էին։ Իռլանդական փաբի փոխարեն ուրիշ փաբ էր: Մնացած ամեն ինչը նույնն էր։ Անգամ այն գրասենյակը, որն ինձ տրամադրեցին, լրիվ նույնն էր մնացել՝ գրադարակների գրքերի ճշգրիտ նույն հերթականությամբ։

Գրասենյակը թոշակի անցած պրոֆեսորինն էր։ Եթե հարցնեն՝ աշխարհում ով է ամենահայտնի ֆին նեյրոլեզվաբանը, հաստատ նրա անունը կտան։ Այդ պրոֆեսորն ինձ էլ է դաս տվել, բայց դասի մեծ մասն անցնում էր ռասիստ ու սեքսիստ հռետորաբանությամբ ու միայն մի փոքր մաս տրամադրվում իսկական դասին։ Մի տեսակ զվարճալի է, որ հենց ես եմ նրան փոխարինելու։

Քաղաքի կենտրոնում եմ ապրելու մի ֆրանսուհու հետ, որին դեռ չեմ տեսել։ Երբ չինացի տանտերս ասաց, որ ֆրանսուհի ռումմեյթ եմ ունենալու, ուսերիցս բեռ ընկավ։ Ընդհանրապես, էնքան էլ լավ բան չէ, երբ տանտերը քեզ հետ նույն տանն ապրում է, որովհետև հաճախ իրավունքներդ սահմանափակում է։ Իսկ էսպես մենք իրավահավասարներ կլինենք։ Կարծեմ տանտերս նկատեց ուրախությունս, բայց ես նրան ասացի, որ տան համար եմ ուրախացել․ այն ավելի լավն էր, քան պատկերացնում էի։

Ու իրոք ավելի լավն էր։ Կոպենհագենի բնակարանային խնդիրներն էնքան վատ են ինձ վրա ազդել, որ ինձ համար շոկային էր քաղաքի կենտրոնում կահավորված հսկայական սենյակ տեսնելը, դեռ հետն էլ հյուրասենյակ ու խելքին մոտ վարձ։

Բյուրոկրատական հարցերից հոգիս դուրս եկավ։ Ես ամեն անգամ մոռանում եմ, թե որքան բարդ է նոր պետություն տեղափոխվելը։ Ամեն անգամ մոռանում եմ ու նորից անում։

Յոենսուում երեկոյան ժամերին կյանքը մեռնում է։ Հիմա քանի որ ուսանողներն էլ չկան, ընդհանրապես ոչինչ չի կատարվում։ Ընթրիքի համար բաց ռեստորան գտնելն իսկական գլխացավանք էր․ յոթից հետո բոլորը փակվում են։

Հետդարձին գնացքով էի։ Մոռացել էի, թե որքան հարմարավետ են ֆիննական գնացքները․ անվճար վայֆայ, լիցքավորման տեղ, սեղան, ոտքերի համար լայն տարածք։ Գուցե էդքան էլ դաժան չլինի Կոպենհագեն գնալ-գալը։

[StrangeLittleGirl]

Իմ գիտական կարիերայի էս փուլում անկախ գրանտների չեմ կարող դիմել, ինչը նշանակում ա, որ պիտի ճարեմ որևէ պրոֆեսորի, որը կհամաձայնի, որ իր մոտ պոստդոկ անեմ, ու կա՛մ անհատական պոստդոկի գրանտ գրեմ, կա՛մ պրոֆեսորին խնդրեմ, որ իր խմբային գրանտի մեջ ինձ ներառի։ Ու քանի որ վաղուց սովորել եմ, որ հաջողության համար պետք ա ուղղակի շատ փորձել, երկու տարբերակն էլ անելու եմ տարբեր գիտական հաստատություններում։ Բայց քանի որ իմ աշխարհագրությունը սահմանափակվում է Դանիայով, իսկ ավելի խիստ լինելու դեպքում նույնիսկ Կոպենհագենով, մոտ ապագայում հիմնական աշխատանքս Ֆինլանդիայում է, իսկ գրանտների դիմումների դեդլայնները մոտենում են, ինձ մնում է միայն դիմումներ գրել ինձ արդեն ծանոթ գիտական խմբերի հետ։

Այդ ծանոթներից մեկն էլ իմ PhD-ի ղեկավարն էր։ Առաջարկեցի օգնել, որ միասին խմբային գրանտ գրենք, որտեղ Սիլվիան նույնպես կներառվի։ Ղեկավարս, բնականաբար, ուրախացավ, որ իր գործը պիտի ուրիշն անի, էն էլ անվճար։ Ու ես գործի անցա։ Ինձ առաջարկեց օգտվել մի հին գրանտի դիմումից, որը մերժվել էր։ Նոր գրելը հենց հինը կարդալով սկսեցի։ Ու երբ վերջացրի, ամբողջ տեքստից ուղղակի ճչում էր, թե ինչու է դիմումը մերժվել. ոտքից գլուխ տեսական լեզվաբանություն էր, ու տպավորություն էր ստեղծվում, որ ագրամատիզմ ունեցող անձիք գործածվում են լեզվաբանական տեսական պատերազմներում։

Իրականում ես տեսական գիտությանը դեմ չեմ, չնայած ինքս բնույթով տեսաբան չեմ։ Բայց էդ բոլոր գրանտների դիմումները հազար մարդ է կարդում, ու հաճախ այն դիմումները, որոնք ցույց չեն տալիս, թե մարդկությանն ինչ օգուտ են տալու, մերժվում են։ Դրա համար ղեկավարիս գրեցի, որ էս նոր դիմումը մի քիչ ուրիշ ձևով գրենք. էլի իր տեսությունը, էլի նույն հիպոթեզները, բայց շեշտենք, որ մեզ հետաքրքրում է, թե ոնց են ագրամատիզմ ունեցողներն ինսուլտից հետո վերականգնվում։ Կոպիտ ասած, տեսությունն օգտագործենք մարդկությանն օգուտ տալու համար։ Պատասխա՞նը։ Ասում է՝ եթե ես եմ դիմողը, ուրեմն պիտի արդարացված լինի իմ դիմելը, հետևաբար տեսություն-ֆլան-ֆստան։ Ասում եմ՝ հա, էլի տեսություն, չենք հանում, թափում տեսությունը, բայց ագրատիզմ ունեցողներին օգնելու կոնտեքստում պիտի գործածենք։ Սա թե՝ չէ որ չէ, փողը չեն տա։ Հա բայց ախր սենց տեսությամբ ծանրաբեռնված դիմումը կես տարի առաջ մերժել են։ Իմաստ ունի՞ նորից նույնը գրելն ու սպասելը, որ կֆինանսավորեն։

Մորթենին պատմեցի, ասում ա՝ insanity is doing the same thing over and over again and expecting different results.

Էս ակադեմիան շատ դաժան տեղ ա։ Առաջ գնալու համար լավ մասնագետը հերիք չի։ Պիտի նաև դիվանագիտություն սովորես, ինչն ինձ մոտ էնքան էլ լավ չի ստացվում։

[StrangeLittleGirl]

Էսօր Լուիզիանայի գրական փառատոնի ժամանակ, երբ Այլին Մայլզն իր «Ամերիկյան բանաստեղծությունն» էր կարդում, իսկ ես երբեմն-երբեմն հեռախոսիս էի նայում ոչ թե ձանձրույթից, այլ սովորությանս համաձայն, մի բան մտքովս անցավ. ինչքան ժամանակ եմ անիմաստ կորցնում ինտերնետներում: Ամեն տարի Լուիզիանայից վերադառնում եմ լիքը նոր բացահայտումներով ու նոր գրքերի տրցակով, որոնք էդպես էլ չեմ հասցնում կարդալ: Ընթացքում դրանց միանում են նորերը, կարդալիք գրքերիս ցանկն անվերջ աճում է, բայց դրանց տրամադրված ժամանակը լավագույն դեպքում նույնն է մնում:

Անհամբեր սպասում եմ մյուս շաբաթվա ավարտին, որ գլուխս խախանդվի, ու սկսեմ զբաղվել վաղուց հետաձգված գործերով։ Չգիտեմ էլ էդքան բան, որ լցրել եմ սեպտեմբեր, ո՞նց եմ հասցնելու։ Մյուս շաբաթվա հետ կյանքիս մի փուլ ավարտվելու է, սկսվելու է նորը։ Երևի լավ կլինի, որ այդ նոր սկզբի նոր նոր սովորություններ ձեռք բերեմ, մասնավորապես՝ կրճատեմ օնլայն ներկայությունս ու շատացնեմ կարդալուն ու այլ գործերին տրամադրվող ժամանակը: Ի վերջո, գիտեմ, որ կյանքիս ընթացքում չեմ հասցնելու կարդալ ծրագրածս բոլոր գրքերը, բայց ոչ էլ ուզում եմ վերջում փոշմանել, որ էս ու էն բանը չեմ հասցրել անել, որովհետև ժամանակին նախընտրում էի ֆեյսբուքում կամ ակումբում զվռնել։ Վերջերս իմ ԱԴԴ-ն սարսափելի չափերի է հասել։ Նույնիսկ երբ չեմ աշխատում, ուշադրությունս չեմ կարողանում մեկ-երկու րոպեից ավելի կենտրոնացնել:

Իսկ Յոենսուում երևի կստացվի ուզածս բաներից շատերն անել։ Համենայնդեպս, անցյալ անգամ շատ լավ էր ստացվում։ Այս անգամ, ոնց հասկանում եմ, նույնիսկ ավելի շատ ժամանակ եմ ունենալու, որովհետև էդ քաղաքում ուսանողներից բացի ուրիշ օտարերկրացի չկա, իսկ ես էներգիա չունեմ մի տարվա համար ֆինների հետ մտերմանալու համար։ Ու հիմա աչքերս փակում եմ ու հիշում կյանքիս ամենապրոդուկտիվ ամիսները Յոենսուում: Ուզում եմ վերադառնալ դրան:

[StrangeLittleGirl]

Մոտ մի ամիս առաջ երբ Սանան ներողություն խնդրեց, որ չի կարողանա օգոստոսի վերջին Կոպենհագեն գալ, նաև ասաց, որ պաշտպանությունը նման է հարսանիքի․ լիքը բան ունես պատրաստելու։ Էդ զգացողությունն ունեցա, երբ փարթիի համար տեղ էի փնտրում ու ուտելիք պատվիրում։ Հետո ինչ-որ տեղ նմանվում է ծննդյան օրվա, որովհետև բոլորը կապի տարբեր միջոցներով սկսում են գրել քեզ։ Բայց տարբերվում է ծննդյան օրվանից, որովհետև գրում ու զանգում են մի օր առաջ ու ոչ թե շնորհավորում են, այլ հաջողություն մաղթում։

Իսկ պաշտպանությանս նախորդ օրը մենք հավաքում էինք մեր նոր պահարանը, և միայն երեկոյան նստել, թեզս եմ կարդում, որ տեսնեմ՝ ինչի մասին է։ Ասում են՝ շատերը պաշտպանության փորձն անտիկլիմակտիկ են համարում, որովհետև սկզբում սարսափում են հարցերից, իսկ հետո պարզվում է, որ ոչ ոք նեղելու մտադրություն չուներ, ու ամբողջ ընթացքն ընդամենը մասնագիտական քննարկում էր։

Իմ վախը ժամանակի հետ ավելի է մեծանում։ Ուղղակի չեմ պատկերացնում ինքս ինձ երեք ժամ շարունակ լսարանում կանգնած՝ հարյուրավոր մարդկանց առաջ ու օպոնենտների հարցերին պատասխանելիս։ Եղբայրս էսօր գրեց՝ վաղը հարձակու՞մդ ա։ Երևի էդպես էլ տրամադրվեմ․ հարձակում, ոչ թե պաշտպանություն։

[StrangeLittleGirl]

Վերջին օրերին լրիվ էս երգն եմ


https://www.youtube.com/watch?v=ELMSZcgeis8

[StrangeLittleGirl]

Երբ փոքր ու չար երեխա էի, իմ մասին ասում էին՝ անդաստիարակ։ Ուզում էի հասկանալ, թե դաստիարակելը որն է ու ոնց են երեխաներին դաստիարակում։ Բայց մանկությունիցս մի դեպք եմ հիշում շատ հստակ, ու ինքս ինձ համար որոշել էի, որ հենց այդ դեպքը դաստիարակություն էր։

Տատիկիս հետ նստած էինք իր տանը։ Չգիտեմ՝ որտեղից ու ինչու ասաց, որ պետք է մարդկանց անպայման ասել, որ սիրում ես, որ կարոտում ես, պետք է զգացմունքները միշտ արտահայտել ու չհետաձգել, որովհետև կարող է ուշ լինել։

Այդ օրը մինչև հիմա մեխված է ուղեղիս մեջ․ ես ու տատիկս, ես՝ երևի մի ինը-տասը տարեկան, հյուրասենյակի բազմոցին նստած ենք, տատիկս գրկել է ինձ ու դաստիարակում է։ Դրանից հետո միշտ փորձել եմ զգացմունքներս պարզ ու հստակ արտահայտել, որքան էլ դա դժվար լինի։

Իսկ երեկ մենք զարմանում էինք ու ափսոսում մեր կորցրած ամիսների համար։ Որոշեցինք, որ կյանքը կարճ է, ու հետաձգելու հնարավորություն այլևս չունենք։

[StrangeLittleGirl]

Բոլորից ու ամեն ինչից փախչելու անհաղթահարելի ցանկություն ունեմ։ Բոլոր ասելով նկատի ունեմ էն բոլոր միջավայրերը, որոնց մաս եմ կազմում՝ լինի վիրտուալ, թե իրական։ Ուզում եմ մի օրով լինել մի տեղում, որտեղ ոչ ոքի չեմ ճանաչում, անել բաներ, որոնց համար ուրիշների ներկայության կարիքը չունեմ։ Ուզում եմ մի ամբողջ օրով կտրվել աշխարհից, որովհետև իմ գլխում ամեն ինչ խառնվել է, իսկ ես դասավորել եմ ուզում։

[StrangeLittleGirl]

Փարպեցու Աչաջուրում վաղուց չէի եղել։ Մորթենն ասում է՝ առաջին անգամ է էստեղ։ Ուրեմն վերջին անգամ էստեղ եղել եմ առնվազն երկու տարի առաջ, եթե ոչ ավելի վաղուց։
Էստեղ ամեն ինչ նույնն է. կոմպերի հետևում կորած ջահելներ, բարակաձայն ու նրբակազմ աշխատակիցներ, տաք վաֆլու հոտ ու սիրուն երգեր։ Հետո հանկարծ հիշողությունս փայլատակում է, ու հիշում եմ, թե երբ եմ վերջին անգամ եղել այստեղ։ Կամ վերջին անգամներից մեկը։ Երեք տարի առաջ էր, երբ Հայաստան եկել էի լրիվ ջախջախված, եկել էի մխիթարվելու, ու Աչաջուրում նստած էինք, երբ Սոֆի Զելմանիի երգերից հնչեց։ Դրանից հետո ամիսներ շարունակ նրա երգերը որպես թերապիա էի օգտագործում։

Հիմա նորից էստեղ եմ, ու ականջակալներս միացրել եմ, որ չլսեմ շուրջս հնչող երգերը։ Լիլիթի նոր ալբոմն եմ լսում։ Չգիտեի, որ Քերեն Էննի երգերից էլ է թարգմանել։ Այս ալբոմը ժամանակին միասին գետնին պառկած լսում էինք։ Լիլիթը նորովի է ներկայացրել երգը, Քերեն Էնն էլ չկա։ Չկա նաև նրա հետ կապվող անձը։ Այսօր ամսի 22-ն է։ Ինը օր է մնացել մինչև տարվա ավարտը։ Արդյոք անհա՞րթ կանցնեն այս օրերը, թե՞ պատրաստ լինեմ մի նոր հարվածի։

Նստած եմ Աչաջուրում, ու Մորթենն իմ դիմաց է։ Հունվարի նոր դասախոսությունը պատրաստելու փոխարեն սուզվում եմ հիշողությունների մեջ, 2017-ի հետ կապված հիշողությունների։ Եղե՞լ է իմ կյանքում մի այդպիսի տարի, որ էդպես լեցուն լինի հաղթանակներով ու պարտություններով, մարդկանց կորցնելով ու գտնելով, ծայրահեղ երջանկությունից ծայրահեղ միայնության անցումներով։ Եղե՞լ է մեկ այլ տարի, երբ այսքան հաճախ ինքս ինձ հարցնեմ, թե ով եմ ես։ Եղե՞լ է մեկ այլ տարի, երբ իմ սոցիալական դերերն այս աստիճանի լղոզված լինեն, ու չհասկանամ՝ որտեղ ով եմ։

Վերջերս հաճախ եմ մտածում ընկերներիս մասին, ու թե ինչքան բախտավոր եմ ես, որ ունեմ էդպիսի մեծ թվով մտերիմ ընկերներ աշխարհի տարբեր քաղաքներում, տարբեր ազգությունների։ Ասում են՝ հնարավոր չէ միաժամանակ շատ մտերիմ ընկերներ ունենալ։ Համենայնդեպս, ինձ դա հաջողվել է։ Եթե սկսեմ թվարկել, հավատացած եմ, ցանկը երկու տասնյակից կանցնի։ Ու բոլորը խորը, սիրուն հարաբերություններ են։ Շատերի հետ լիքը փոթորիկների միջով եմ անցել, ոմանց հետ էլ դեռ կանցնեմ։ Ու հենց էդ բոլոր դժվարություններն ավելի սիրուն են դարձնում այն, ինչ ունենք։ Իմ ընկերներից ներել եմ սովորել, ներել եմ նրանց, նրանք ներել են ինձ։ Իմ ընկերներից ազնվություն եմ սովորել։ Սովորել եմ երբեք հետևից չասել այն, ինչ նրանց երեսին չէի ասի։ Սովորել եմ չմեղադրել։ Սովորել եմ հասկանալ։ Ու ամենակարևորը՝ սովորել եմ, որ ընկերությունը զուգարանի թուղթ չէ, որ հետևդ սրբես ու դեն նետես։

Ես նաև բախտավոր եմ, որ ունեմ բազմաթիվ էսպես կոչված մակերեսային ընկերներ կամ ուղղակի մարդիկ, որոնց սիրում եմ ու որոնց կգրկեմ ամեն անգամ տեսնելիս, որոնց հետ մի քանի տարին մեկ սուրճ կխմեմ կամ կհանդիպեմ, երբ պատահաբար Կոպենհագենում հայտնվեն։

Երևանի միակ դրական կողմը հենց մարդիկ են։ Այստեղ պատրաստ եմ դիմանալ ինձ ուշաթափության հասցնող կեղտոտ օդին, պատրաստ եմ դիմանալ խորը խառնաշփոթին ու լաչառ տաքսու վարորդներին, միայն թե գրկեմ այս բոլոր մարդկանց, որոնք իմ կյանքն ինչ-որ կերպ փոխել են։

Ես բախտավոր մարդ եմ։ Իմ կյանքում այնքա՜ն ջերմություն կա, որ երբ մեկն ինձ տրորում է, հեշտությամբ վերականգնվում եմ։

[StrangeLittleGirl]

Մեկ էլ մի կարևոր բան սովորեցի 2017-ին․ եթե ինչ-որ մեկը վատ բան ա անում մեկի նկատմամբ, ու էդ մեկը դու չես, բոլորովին չի նշանակում, որ մի օր էդ մեկը դու չես դառնալու։ Ուղղակի պետք ա զգուշանալ։

[StrangeLittleGirl]

Էսօր կոլեգաներիցս մեկի հետ լանչի էի: Մեկ էլ ասեց՝ ամբիոնի վերջին զարգացումներից խաբա՞ր ես: Անհանգստացա: Ես ընդհանրապես ամբիոնի զարգացումներին չեմ հետևում: Մի անգամ եմ գնացել հանդիպման, էն էլ ֆիններեն էր: Դրանից հետո դադարեցրել եմ: Ասում եմ՝ չէ, խաբար չեմ: Կոլեգաս թե՝ I'm your new boss:

Վեցուկես տարի առաջ էս նույն կոլեգաս մեզ դաս էր տալիս Պոտսդամում։ Էն ժամանակ, երբ ոչինչ չէինք հասկանում առարկայից ու փորձում էինք մի կերպ գլուխ հանել, մտքովս կանցնե՞ր, որ մի օր ինքն իմ շեֆն ա լինելու։ Բայց ուրախացա․ գոնե էս շեֆիս հետ կարող եմ իմ աշխատանքային լեզվով հաղորդակցվել, թե չէ նախորդի հետ ռուսերեն էի խոսում։ Ափսոս, շատ կարճ ա տևելու։

[StrangeLittleGirl]

Ամեն անգամ վիդեո քոլով հետը խոսելուց ու քաջալերելուց հետո ես եմ քաջալերանքի ու սփոփանքի կարիք ունենում ու խոսում եմ Մորթենի և/կամ ընկերներիս հետ։ Տեսնես ինձ հետ խոսելուց հետո նրա՞նք էլ են սփոփանքի կարիք ունենում, թե՞ այդտեղ շղթան վերջանում է։ Երանի՜ վերջանա։

[StrangeLittleGirl]

Տարիներ առաջ Սիլվիան ինձ խորհուրդ էր տալիս սովորել ինքս ինձ ցույց տալ ու գլուխ գովել: Երևի մագիստրոսական թեզիս տեքստում ինչ-որ չափով կարողացա, որ «գերազանց» ստացա: Բայց այն ժամանակ չգիտեի, որ տարիներ անց այս խորհուրդն աղմկոտ կերպով շրմփալու է դեմքիս, ու ես սուսուփուս փակվելու եմ գրասենյակումս՝ չիմանալով ինչ անել:

Մոտ երեքուկես տարի առաջ մեր ամբիոնում հիմնադրվեց այս փոքրիկ գիտական խումբը՝ բաղկացած երկու պոստդոկից, երկու PhD-ից և մեկ դոցենտից՝ որպես խմբի ղեկավար: PhD-ներից մեկը մի տարի անց կիսատ թողեց, մնացինք երեքով: Կողքից զանազան ուսանողներ և օգնականներ էին գալիս-գնում՝ մի քանի ամսով աշխատելով պրոյեկտի վրա, որոշ պրոֆեսորներ էին մասնակցում քննարկումներին: Բայց հիմնական խումբն այդ երեքս էինք ու ղեկավարը: Երեք տարիների ընթացքում պոստոկդներից մեկի ու իմ շնորհիվ խումբը որոշ միջազգային կապեր հաստատեց:

Էդ միջազգային համագործակցություններից մեկի արդյունքում էր, երբ ղեկավարս հանդիպեց Սիլվիային: Էդ պահին Սիլվիան վերջացնում էր հերթական պոստդոկը ու գնում դեպի գործազրկություն: Ղեկավարս ինձ հետ առանձին խորհրդակցեց, ասաց, որ ուզում է Սիլվիային մի քանի ամսով գործի վերցնել, ի՞նչ կարծիքի եմ: Ուրախացա ահագին, ասացի, որ Սիլվիան հզոր է, շատ լավ միտք է:

Սիլվիան հիմա էստեղ է: Մեր գիտական խմբի ֆինանսները շուտով վերջանում են: Պոստդոկներից մեկը որպես խմբի համահիմնադիր մինչև տարեվերջ պայմանագիր ունի: Ես ու մյուս պոստդոկը մայիսից այն կողմ ոչինչ չունենք: Ղեկավարիս հետ խոսել եմ նոր պայմանագրի մասին: Ասաց, որ փող չկա, հազիվ միայն Սիլվիային երկարացնի:

Երեկ իմացա, որ Սիլվիային նաև դասավանդման ժամեր են տվել: Չգիտեմ՝ ինչ առարկա է դասավանդելու, բայց ենթադրում եմ, որ իմ առարկան է լինելու: Իրականում պատճառ չկա էդ առարկան ինձ չտալու, որովհետև անցյալ տարի բավական լավ ֆիդբեք էի ստացել: Ու պատճառ չկա ինձ ու մյուս պոստդոկին մայիսից հաջող անելու, որովհետև ի վերջո մենք մասնակցել ենք էս բոլորի ստեղծելուն: Իսկ ինչու՞ Սիլվիան: Որովհետև ինքը գիտի իրեն ցույց տալ ու գլուխ գովել:

Մայիսից գործազուրկ եմ: Դանիայի ապուշ բյուրոկրատիայի պատճառով գործազրկության նպաստ չեմ կարող ստանալ, չնայած որ ապահովագրությունը պարտաճանաչ կերպով վճարել եմ: Մայիսից լրիվ օդի մեջ եմ: Ու երևի սպասում են, որ գործազուրկ վիճակում պիտի նստեմ, իրենց հոդվածները տպագրեմ: Հիմա մտածում եմ՝ Սիլվիայի թե՛ սկզբնական մի քանի ամսվա աշխատավարձը, թե՛ երկարացնելը, փաստորեն, իմ ու մյուս պոստդոկի հաշվին եղավ: Մտածում եմ՝ ինչքան անհեռատես էի, երբ ղեկավարիս խորհուրդ տվեցի նրան գործի ընդունել: Մտածում եմ՝ էս աշխարհն ինչ անարդար է մեզ նմանների նկատմամբ: Դաս, որ սովորեցի էս պատմությունից հետո. երբեք քեզնից մեծ փորձ ունեցողին խորհուրդ մի տուր գործի ընդունել: Մեկ էլ հիշեցի Սիլվիայի տված դասը: Սրանից հետո երկրորդ հարկում եմ սուրճ խմելու ու ամբիոնի վարիչին ամեն առիթով տեսնելիս հիշեցնելու եմ, թե ինչքան լավն եմ:
Երբ հետ եմ նայում այս պատմությանը, մտածում եմ՝ ի՜նչ միամիտ էի, երբ կարծում էի, որ ղեկավարս նախընտրում է Սիլվիային, որովհետև իրեն ցույց տալ գիտի: Միամիտ էի նաև, որ կարծում էի՝ իհարկե Սիլվիան ավելի փորձառու է, ղեկավարս իրեն կնախընտրի: Այս շաբաթ-կիրակի Սիլվիան ինձ հյուր էր եկել: Ու երբ զանազան բաներ պատմեց, փազլի կտորներն իրար կպցրեցի ու հասկացա, թե ինչու հենց Սիլվիան։ Դա անչափ տխուր էր, ու ստիպում է ցանկացած հավատ ակադեմիայի նկատմամբ կորցնել: Տխուր էր նաև իմանալը, որ Դանիայում ցանկացած աշխատատեղ առաջին հերթին Սիլվիայինն էր, հետո նոր իմը: Ու եթե նրա փորձառությունը լիներ պատճառը, կասեի՝ արդար է: Բայց պատճառն ուրիշ էր, ոչ պրոֆեսիոնալ, ոչ կոմպետենտ: Սիլվիան չգիտի դրա մասին ու չի ուզում հավատալ: Երևի իր համար էդպես ավելի լավ է: Իսկ ես ուրախ եմ, որ Սիլվիայի հետաքրքրությունների շրջանակն ավելի նեղ է, ու հանգիստ կարող է հրաժարվել էնպիսի աշխատանքից, որը չի համապատասխանում իր հետաքրքրությունների նեղ շրջանակին: Ուրախ եմ նաև, որ հենց այդ մի աշխատանքից հրաժարվեց, որովհետև կոնկրետ այդ ոլորտում ես ավելի փորձառու եմ ու ավելի հարմար: Ու գիտեմ, որ թիմն էլ, ես էլ շահելու ենք դրանից:

Սիրում եմ Սիլվիայի հետ աշխատել, ու տխուր է, որ ավելի վերևներում կանգնած մարդիկ իրենց ոչ կոմպետենտությամբ փորձում են մեր միջև անդունդ ստեղծել:

[StrangeLittleGirl]

Ուզում եմ նորից նորմալ լինել։ Տրամադրության այս տատանումներն ինձ ուղղակի ուժասպառ են անում։ Լինում են պահեր, երբ ողջ մարդկությանը սիրում եմ, սիրում եմ անգամ ինձ ամենաշատը ցավ պատճառածներին ու ուզում եմ գրել նրանց, հարցնել՝ ո՞նց են։ Լինում են նաև պահեր, երբ դառնում եմ նյարդային կծիկ, ու ամեն մի ստից բանն ինձ նյարդայնացնում է։, ամեն ստից բանին ոչ ադեկվատ ռեակցիա եմ տալիս։ Արդեն խելագարվում եմ այս արագ հերթագայությունների մեջ։ Ուզում եմ իմ հին եսը լինել, որին անգամ PhD-ի սթրեսը չէր փոխել։

[StrangeLittleGirl]

Ասում է, որ Յոենսուի տրավմայից ապաքինումը դեռ երկար ժամանակ կխլի։
Կարծում էի' մի քանի օր հանգստանալուց հետո վերադարձել եմ իմ նորմալ, նախնական վիճակին։ Բայց իրականում խիստ փակված եմ իմ մեջ ու մարդկանցից խուսափում եմ ավելի, քան երբևէ։ Նոր մարդկանց հետ ակնհայտորեն ծանոթանալ չեմ ուզում, ու երբ ստիպված եմ լինում, չեմ թաքցնում, որ զոռով եմ շփվում։ Հներից շատերն այլևս քաղաքում չեն, իսկ ով էլ մնացել է, ջանք չեմ գործադրում հանդիպելու համար։ Չշփվող եմ դարձել նաև օնլայն տիրույթում։ Դարձել եմ փակ ու անհաղորդ, ու շատ դժվար է լինում ինձնից դուրս քաշելը, թե ինչ եմ մտածում կամ ինչ եմ զգում։ Ու էս գրառումն էլ զոռով եմ անում։ Անում եմ, որ գոնե ինքս ինձ ապացուցեմ, որ գրել կարողանում եմ։ Բայց հազիվ էսքանը։

[StrangeLittleGirl]

Ասաց, որ ինքն իրեն էքսպատ է համարում։ Ասացի, որ ինքս ինձ իմիգրանտ եմ համարում։ Ասաց, որ դանիացիների հետ մի բան անել չի լինում, հենց բան ես առաջարկում, օրացույցը հանեցին։ Չասացի, որ ես էլ եմ օրացույցը հանում։ Ասաց՝ հո էդքան զբաղված չե՞ն, պլանավորում են տանը մնալ, գիրք կարդալ։ Չասացի, որ իմ օրացույցն էլ է նման բաներով լցված։ Ասաց, որ դանիացիներն ամբիցիոզ չեն, ու մրցակցություն չկա։ Չասացի, որ դա ինձ դուր է գալիս։ Ասաց, որ հայերը ջերմ են, դանիացիները՝ սառը։ Չասացի, որ մինչև հոգուս խորքը կուշտ եմ հայերի ջերմությունից։

Հետո միասին նայեցինք հեռախոսի էկրանին, որտեղ բողոքի ցույցերն էին ուղիղ եթերում։

[StrangeLittleGirl]

Մյուս շաբաթ արձակուրդ եմ վերցրել ու գիտեմ, որ Հայաստան չեմ գնալու։

[StrangeLittleGirl]

Մյուս շաբաթ արձակուրդ եմ վերցրել ու գիտեմ, որ Հայաստան չեմ գնալու։

Փաստորեն գալու եմ։:)
Վերջին չորս տարվա ընթացքում առաջին անգամ հույս արթնացավ, առաջին անգամ մի օր Հայաստան վերադառնալու հավանականությունը զրոյից տարբեր թիվ դարձավ։ Գալու եմ բոլորիդ գրկեմ։

[StrangeLittleGirl]

- Քո երկիրը մահմեդակա՞ն է։
- Ինչպիսի՞ն է կլիման քո երկրում։
- Ի՞նչ լեզվով են խոսում քո երկրում։
Քո երկիրը․ ասես այն անուն ու տեղ չունի ու այնքան անկարևոր է, որ մարդիկ չեն էլ բարեհաճում անունը հիշել։
Երբ ինչ-որ մեկն ասում է՝ քո երկիրը, ինձ թվում է՝ պարզապես քաղաքավարություն են անում։ Ես անտեսանելի եմ դառնում, փոքրանում, կորցնում դեմքս ու արժեքս, զրուցելու համար անպիտան դառնում և սկսում եմ կարճ պատասխաններ տալ, որ զրույցը դադարի։ Որովհետև երբ այն կոչվում է քո երկիր, նշանակում է՝ պարզապես սմոլ թոք ես անում, իսկ երբ մեկն իսկական անունն է գործածում, նշանակում է անկեղծորեն հետաքրքրված են, իսկապես ուզում են ճանաչել քեզ։
Բայց որ ավելի վատ է, երբեմն քո երկիրը փոխարինվում է Ալբանիայով, Ռումինիայով կամ նույնիսկ Ադրբեջանով։ Ուղղում ես նրանց։ Ներողություն են խնդրում։ Խոստովանում են, որ աշխարհագրությունից վատ են։ Բոլորն էլ աշխարհագրությունից վատ են, երբ խոսքը իմ երկրի մասին է։
Ես չգիտեմ՝ որն է իմ երկիրը։ Ես հայկական անձնագիր ունեմ, ծնողներս հայ են։ Բայց ես ծնվել եմ մի երկրում, որն այլևս գոյություն չունի, մի քաղաքում, որն այսօր մի պետության մայրաքաղաք է, որտեղ չափահաս տարիքում ոտք չեմ դրել։ Ես ինքս ինձ գտել եմ Չեխիայում։ Դեպրեսվել եմ Գերմանիայում։ Ուժասպառ եմ եղել Ֆինլանդիայում։ Ազատությունը զգացել եմ Նիդեռլանդներում։ Երգել եմ Իռլանդիայում։ Սիրտս կոտրվել է Իսլանդիայում, ապաքինվել՝ Մալթայում։ Սիրել եմ Դանիայում։ Իսկ իմ տունը Կոպենհագենի արևմուտքում Թոնդերգեյդ տասնմեկ հասցեի մի պստիկ բնակարան է, որտեղ մեր հայկական-դանիական աշխարհն ենք ստեղծել։

Այնպես որ, եթե մյուս անգամ հիշատակեք քո երկիրը, հարցնելու եմ՝ որ մեկը։

[StrangeLittleGirl]

Երևի ոչ մի ահաբեկչություն էդքան ծանր չի ազդել ինձ վրա, ինչքան Փարիզի Բատակլանի ահաբեկչությունը։ Հիշում եմ՝ ամբողջ գիշեր անկողնուս մեջ կուչ էկած սարսափած կարդում էի լուրերը ու սարսռում․ էդ ջահելների տեղում կարող էինք հանգիստ մենք լինեինք։ Ոչ մի անգամ ոչ մի ահաբեկչություն ինձ էդքան մոտ չի թվացել։

Ու երեկ հենց նույն Բատակլանում համերգի էինք։ Անվտանգության միջոցառումներն ահագին ուժեղացված էին։ Իմ պստլիկ պայուսակի ամեն մի գրպանիկը մանրամասնորեն զննելուց ու ամբողջ մարմինս շոշափելուց հետո նոր ներս թողեցին։

Իսկ համերգն ուղղակի հրաշալի էր։ Փարիզն ընդհանրապես հրաշալի է։ Եվ միայն չորրորդ այցելությունիցս հետո իսկապես ուզեցի նորից վերադառնալ էնտեղ։

[StrangeLittleGirl]

– Որտե՞ղ ես քեզ տեսնում հինգ տարի անց:
Էս հարցից մինչև հոգուս խորքը զզվել եմ։ Սկսած PhD֊իս հարցազրույցից մինչև էսօր անընդհատ էս հարցը հնչում է՛լ հարցազրույցների, է՛լ զանազան խորհրդատվությունների ժամանակ։ Որոշ տեղերում էլ պոստդոկի դիմելիս առանձին փաստաթուղթ պետք է կցեի դիմումիս, որտեղ մանրամասն նկարագրում էի, թե որտեղ եմ լինելու հինգ տարի անց ու ինչպիսի քայլերով եմ հասնելու դրան։

Ամեն անգամ հարցին պատասխանելիս ֆանտազիայիս զոռ եմ տալիս, սիրուն֊սիրուն մտքեր շարադրում, հնարավորության դեպքում նույնիսկ գաղափարներս պատկերների տեսքով ներկայացնում։ Այսօր էլ վորքշոփի ժամանակ նույն առաջադրանքը տվեցին։ Պիտի քսան րոպե նստեինք, մտածեինք, գրեինք, հազար ու մի հարցի պատասխանեինք, հետո էլ խմբով ևս կես ժամ քննարկեինք, կողքից ֆիդբեք լսեինք, թե ինչը ստրատեգիական քայլ կլինի։

Անգամ այդ ամենն անելուց հետո ես իսկապես չգիտեմ, թե որտեղ եմ լինելու։ Ես ամեն օր միտքս փոխում եմ, ամեն օր մի նոր բան եմ մոգոնում։ Դա չի նշանակում, թե որևէ բան ավարտին չեմ հասցնում։ Ո՜չ, հասցնում եմ, բայց հետո միանգամից նորն եմ սկսում, հաճախ՝ հնի հետ ընդհանրապես կապ չունեցող մի բան։ Ես չունեմ մեծ երազանքներ, չունեմ մեծ նպատակներ։ Ապրում եմ միայն այսօրվա օրով, հաճույք ստանում այսօրվա աշխատանքիցս ու փոքր քայլերով առաջ գնում։

Եթե ինձ հինգ տարի առաջ հարցնեին, թե որտեղ եմ տեսնում ինձ հինգ տարի անց, երևի կպատասխանեի Հայաստանի մի որևէ գյուղում հոգեբուժությամբ զբաղվելիս, ընտանիք֊երեխաներով, խախանդ ապրելիս։ Իմ ամենավառ երևակայությունն անգամ ինձ չէր տանի Օրհուսում պոստդոկի։

Երբ ընդամենը մի քանի ամիս անց PhD֊ի հարցազրույցիս ժամանակ հարցրին, թե որտեղ եմ տեսնում ինձ հինգ տարի անց, ասացի՝ պոստդոկ անելիս։ Դժգոհ էին, որ մանրամասներ չտվեցի, որ պատասխանս կոնկրետ չէր ու որ կոնկրետ նպատակներ չունեի։ Բայց հինգ տարի անց ոնց որ թե շատ չեմ շեղվել պլաններիցս, չէ՞։

Նույն կերպ հիմիկվա ղեկավարս ոչ մի կերպ չի կարողանում ինձնից դուրս քաշել, թե որտեղ եմ ինձ տեսնում հինգ տարի անց։ Ախր ապագան ինձ համար իրոք մշուշոտ է, ու անկեղծ ասած մեծ պլաններ կազմելը տրամադրությունս գցում է, մոտիվացիաս պակասացնում ու ինձ մեծ ճնշման տակ դնում։ Գուցե պարզապես բավարարվեմ հաջորդ քա՞յլս պլանավորելով։

Վերջին հինգ տարիների ընթացքում միայն մի բան եմ սովորել իմ մասին. իմ հետաքրքրությունների շրջանակը չափազանց լայն է, աշխատանքային նախընտրություններս՝ ճկուն։ Ու թեև չգիտեմ, թե որտեղ եմ լինելու հինգ տարի անց, միայն մի բանում եմ վստահ. որոշումներիս համար չեմ փոշմանելու։

[StrangeLittleGirl]

Սիրում եմ Օրհուսի առավոտները։ Առավոտյան վեց անց կես, երբ տանտիրուհիս դուրս է գալիս տնից, Հռութը գալիս է իմ սենյակ, բարձրանում վրաս, ու էդպես միասին ևս մի ժամ քնում ենք։ Ես չգիտեմ, թե ոնց եմ կարողանում էստեղ էսքան շուտ արթնանալ, որովհետև Կոպենհագենում անհնար է ինձ անկողնուց հանել։

Էսօր հատուկ օր է։ Մտածում էի՝ Մարգարիտին գրեմ, էսօր հանդիպենք. երևի մի ամիս կլինի, ինչ ընկերներիցս ոչ մեկի հետ չեմ հանդիպել։ Բայց էրեկ փառատոնի ժամանակ որոշեցի էս օրերն ինքս ինձ տրամադրել։ Գործից հետո կտպեմ ամբողջ նյութը, կգնամ Լյովեի գրասրճարան ու կաշխատեմ վրան։ Կշարունակեմ «Ջադե կատուն» կարդալ։ Հետաքրքիր էր, որ ընթերցանության ակումբում բոլորին դուր էր եկել, թեև ոչ մեկս չէր վերջացրել։ Հետո էլ կգնամ գրախանութ Հելլե Հելլեի նոր գիրքը գնելու։ Ասում են՝ ծանր հիվանդ մոր և աղջկա հարաբերությունների մասին է։ Մի թեմա, որն էսօր ինձ շատ է հուզում։ Երեկ նորդիկ գրականության մասին պրեզենտացիայի ժամանակ Հելլե Հելլեն ներկայացվեց որպես մի գրող, որի գործերը դժվար է հասկանալ։ Ժպիտ առաջացրեց, որովհետև էդքանով հանդերձ նա Դանիայի՝ ամենաշատ վաճառվող գրողներից է։ Ու Հելլե Հելլեին դժվար չէ հասկանալ։ Պարզապես պետք է կարդալիս ուշադիր լինել, որ տողերի արանքները բաց չթողնենք։

Վաղն էլ փառատոնի երկորդ իվենթին կգնամ։ Երեկ մեյլ գրեցին, որ Յուդիթ Հերմանը հիվանդ է, ու զրույցի փոխարեն միայն հարցազրույց է լինելու Հելլե Հելլեի հետ։ Մորթենն ասում է՝ անպայման մոտենամ, խոսեմ հետը։ Հաստատ կշոյվի, եթե իմանա, որ ես հայ լինելով հանդերձ կարդում եմ դանիական պրովինցիալ իրականության մասին գրքեր ու ոգեշնչվում։ Իսկ մյուս շաբաթ մի ուրիշ գրական փառատոն է Օրհուսում։ Օրհուսը գրականություն է շնչում ամենուր։ Փարիզն ու Դուբլինն են գրական քաղաքներ համարվում, բայց կարծես դրանք մնացել են անցյալում, իսկ Օրհուսը ներկան է։

Անհամբերությամբ սպասում եմ աշխատանքային օրվա ավարտին։ Էսօր լավ է լինելու. առանց հեռախոսի, առանց համակարգչի։ Միայն ես ու իմ «ձեռագրերը»։

[StrangeLittleGirl]

Էսօր տարօրինակ օր էր: Գրասրճարանում նստած ամեն բջջով զգում էի կյանքը ու սիրում ներս մտնողն անծանոթներից ոմանց: Ոնց որ իրենց ճանաչեի: Ոնց որ ձեռքս իրենց զարկերակին դրած լինեի, ու շնչեինք նույն հաճախականությամբ:
Այսօր տարօրինակ օր էր, որովհետև վերջին երեքուկես ամիսների ընթացքում երկրորդ ուրբաթն էր, որ մենակ եմ:
Այսօր տարօրինակ օր էր, որովհետև Օրհուսը գրականություն էր շնչում: Էստեղ չեմ ուզում ապրել, ուզում եմ միայն ստեղծագործել:

[StrangeLittleGirl]

Չգիտեմ՝ ինչից է, բայց ամեն տարի հունիսին հույզերս սրվում են, տհաճության աստիճանի սրվում։ Անգամ դրական հույզերն են չափից դուրս շատ լինում, ու ուզում եմ դրանցից րոպե առաջ ազատվել։ Սովորաբար կարողանում եմ դրանք ճիշտ տեղ ուղղորդել ու ստեղծագործել։ Բայց երբեմն ցավեցնելու չափ շատ են լինում դրական հույզերս, ու դրանց դեմն առնելու համար միջոցներ է պետք ձեռնարկել։
Դրական հույզերից էլ վատ են բացասականները, երբ ուշադրությունդ ոչ մի կերպ չես կարողանում կենտրոնացնել։ Աշխատավայրում նայում ես էկրանին, ու շունչդ սկսում է կտրվել, վերջույթներդ՝ ձգվել։ «Արձակուրդի կարիք ունեմ»,֊ արդարանում ես։ Ու կանգնում տագնապային փակուղու առջև. գործս վերջացնեմ, որ արձակուրդ գնամ, մինչև արձակուրդ չգնամ, չեմ կարողանա գործս վերջացնել։
Եվ Լիզա Հանիգանի At Swim ալբոմն այն կախարդական դեղատոմսն է, որը կարողանում է մեկ֊երկու ժամ կենտրոնացած պահել, որի շնորհիվ ժամեր ես քամում չստացվող օրվանից։
Իսկ երեկոյան նստում ես տանը մեն֊մենակ ու թաղվում հին նշումներիդ մեջ։ Մտածում ես՝ մարդկանց ներկայությունը կփրկեր, բայց հոգնել ես, ուժասպառ եղել անընդհատ նախաձեռնող լինելուց։ Ուզում ես սպասել, որ ուրիշները նախաձեռնեն, քեզ կանչեն, բայց գիտես, որ դա չի լինելու։ Ու մեն֊մենակ նստելու ես երեկոները ու հին նշումներդ փորփրես։

[StrangeLittleGirl]

Օրինաչափություն

Հունիսի երկրորդ կեսին միշտ հույզերի գերդոզավորում է լինում: Սովորաբար պատճառն անհայտ է լինում, բայց արդեն երրորդ տարին է, որ էդ գերդոզավորումը դրական բևեռում է: Սիրում եմ կյանքս: Երջանիկ եմ:
Գրողը տանի։ Յոթ տարի առաջ։

[StrangeLittleGirl]

Էսօր էլ Ջորջինան գրեց, որ Դանիայից հեռանում ա։ Անցյալ շաբաթ էլ Լիզին էր։ Մայիսի վերջին Սիլվիան գնաց, Մարի֊Լուիզն էլ ասաց, որ սեպտեմբերից Ֆինլանդիայում է աշխատելու։ Երևի Դանիայում ձեռք բերածս ընկերների մոտ 90%֊ի հետ ծանոթացել եմ էստեղ գալուս առաջին տարում։ Հետո էլ կարիք չունեի, ակտիվ քայլեր չէի ձեռնարկում։ Անգամ Օրհուսում նոր գործ սկսելիս ոչ թե փորձեցի նոր ընկերներ ձեռք բերել, այլ էստեղ իմացածս մարդկանց գտնել, հանդիպե։ Բայց չորս տարի անց գրեթե մարդ չի մնացել։ Մի տեսակ տխուր ա, երբ կյանքումս կայունություն ունենալու համար մնում եմ Դանիայում, բայց էլի չորս տարի անց նորից ընկերական շրջապատ ստեղծելու խնդրի առաջ եմ կանգնում։ Ես չգիտեմ՝ կայունությունը որտեղ ա։

Կոպենհագենն էնքան հարազատ ա, որ փողոցում քայլելիս ծանոթ մարդկանց եմ տեսնում։ Օրհուսում էդպես չի։ Բայց վախենում եմ, որ շուտով Կոպենհագենն էլ Օրհուսի նման կդառնա, որովհետև բոլորը գնում են։

Հիշում եմ՝ սկզբում աջ ու ձախ բոլորի հետ էի ընկերանում ու մտերմանում, բայց հետո սկսեցի ընտրել նրանց, ովքեր Դանիայում մնալու մտադրություն ունեն։ Ու մնալու մտադրություն ունեցողները նույնպես գնում են։ Տեսնես ես կմնա՞մ։

[StrangeLittleGirl]

Հանգիստ Բյուր, հանգիստ, հանգիստ։ Հեսա մյուս հոդվածն էլ կտպագրվի, ու դու էդ մարդուց հավերժ անկախ կլինես։
Օրհուս տեղափոխվելն էլ չօգնեց, որ PhD֊իս ղեկավարը կյանքս չուտի։
Էսօր մեյլ էր գրել, որ էն հոդվածը, որ մենք երեքով գրում էինք, լրիվ ուրիշ տեսք ա ստացել, ու իմ արած գործն իրանց պետք չի։ Մի խոսքով, սիրուն ձևով ինձ տշում էր որպես համահեղինակի։ Իրականում սա վաղուց գիտեի ու սրա կատաղությունը վաղուց արդեն ապրել էի, թողել, գնացել. իրանք ինձ դեռ անցյալ տարի էին տշել էդ հոդվածից։ Բայց էսպես մի հատ էլ հիմա ջղայնացա։
Դա էլ հերիք չի, պարզվեց, որ իմ հետազոտության տվյալները, որոնք դեռ չեմ տպագրել, առանց իմ թույլտվության ներկայացրել ա մեկ այլ գիտական հաստատությունում։
Ախր լավ մարդ ինչքա՞ն տապոռ կարա լինի սենց հարցերում :( ու ե՞րբ ա գալու էն պահը, երբ էս մարդն իմ ակադեմիական կյանքից վերանա ու հետքն էլ չմնա։

[StrangeLittleGirl]

Նստած մտածում եմ։ Մտածում եմ ինձնից էդքան ժամանակ խլած ստից աշխատանքի մասին։ Սկսում եմ ինձ ահավոր ինկոմպետենտ զգալ, բայց փորձում նաև արդարացնել․ վեց միլիոն տողանոց ֆայլի հետ գործ անելը հանաք բան չի, ու երևի էս պահին ամենաարագ լուծումը մաս-մաս ձեռքով սյունակներն ավելացնելն ա․ մեկ ա, չես կարողանալու պարզել, թե գրածդ սկրիպտներն ինչու չեն աշխատում։ Ավելորդ ժամանակ է գնում։ Անընդհատ վախենում եմ, որ շեֆերս պարզելու են, թե ես իմ ասած հմտությունները չունեմ։ Բայց ախր իսկապես գիտեմ R ու Python էն մակարդակով, ինչ գրել էի սիվիումս։ Ես մեղավոր չեմ, որ այս խմբում բոլորը գժական ծրագրավորողներ են։

Իսկ դանիերենս իրենք անձամբ են ստուգել գործի ընդունելուց։ Մեկ-մեկ էնքան փոքր բան է պետք մարդու ինքնավստահությունը գետնին հավասարեցնելու համար։ Բավարար էր, որ ղեկավարս գրեր, թե արդյոք կուզեմ դանիերենի դասերի գնալ, որ ինքնագնահատականս զրո դառնար, ու բերանս փակվեր, էլ չկարողանայի դանիերեն խոսել։ Մտածում եմ՝ սահունության հասնելու համար կոնկրետ ժամաքանակ է պետք։ Գուցե պարզապես սկսեմ դանիերեն խոսել ու ժամ պահել։ Իքս ժամ հետո պիտի որ սահուն խոսեմ։ Թող իքսը տասը տարի հետո լինի։ Բայց ախր իմ վախն իմ հիմնական թշնամին է։ Չեմ խոսում, դրա համար էլ չգիտեն, թե ինչքան գիտեմ։

Ես անընդհատ ինքս ինձ ասում եմ, որ ուրիշ ոլորտից եմ եկել ուրիշ հմտություններով։ Անընդհատ ինքս ինձ ասում եմ, որ եթե կոմպետենտ չլինեի, ինձ գործի չէին վերցնի։ Անընդհատ ինքս ինձ ասում եմ, որ մի օր դանիերեն սահուն կխոսեմ ու որ բոլորն էլ անցել են էս փուլերով։ Բայց չի օգնում։ Իմպոստորի համախտանիշ։ Հետաքրքիր է՝ PhD-իս ժամանակ երբեք դա չեմ ունեցել։ Ավելին՝ նույնիսկ զգացողություն ունեի, որ մեր ամբիոնի լավագույններից էի։ Հիմա անընդհատ վախի մեջ եմ, որ «կբռնացնեն», որ ես էս ու էն գիտելիքը չունեմ, ու որևէ բան անելու փոխարեն ամբողջ օրը մտածում եմ, թե ոնց էս կամ էն հմտությունս լավացնեմ։ Մտածում եմ ու չեմ անում (երևի բացի Python-ի օնլայն դասընթացից, որը ձանձրալիորեն հեշտ է)։

Ու մտածում եմ նաև, թե ինչքան լավ կլիներ, եթե ինտերնետային (ֆեյսբուքյան ու ակումբային) կռիվների փոխարեն ավելի իմաստալից գործերով զբաղվեի, թե ինչքան լավ կլիներ, որ բլոգիս գրառումները կարողանայի ավարտին հասցնել, որ նոր սկսածս գիրքը նույն ակտիվությամբ կարդայի, ինչ նախորդը, որ ամեն օր պարտաճանաչ կերպով գրեի, օրը կես ժամով անջատվեի ամեն ինչից ու մտածեի, կարգի բերեի ուղեղումս քաոս դարձած էն բոլոր գիտական պրոյեկտների գաղափարները, որոնք գաղափար լինելու փուլից առաջ չեն անցնում դեռ։

Էնքա՜ն լավ էին այն մի քանի օրերը, երբ կոմպից էնքան էի զզվել, որ չէի էլ միացնում, երբ երեկոյան ես ու Մորթենը ուկուլելեով ու կիթառով նոր երգեր էինք սովորում ու միասին երգում, երբ Դուբլինի փողոցներում թրև էինք գալիս՝ առանց մի վայրկյանով նույնիսկ ինտերնետ մտնելու, երբ խոստանում էինք իրար, որ երեկոներն ավելի իմաստալից ենք անցկացնելու, ու կորչեն ֆեյսբուքյան անիմաստ բանավեճերը։ Ու՞ր կորավ էդ բոլորն ու ինչու՞ էդքան կարճ տևեց։ Ինչու՞ եմ անընդհատ անում մի բան, որն իմ տրամադրությունը գցում է, ներվայնացնում է, տհաճություն պատճառում։ Ու ինչու՞ ժամանակ չեմ տրամադրում այն բաներին, որոնցից հաճույք եմ ստանում կամ որոնք գործս առաջ են տանում։

Իմ գլխում քաոս է։ Էսպես սովորաբար լինում է արձակուրդից առաջ։ Բայց անցյալ շաբաթ արձակուրդ էի։ Պիտի որ վերականգնված լինեի։ Բայց իմ գլխում նույն քաոսն է, ու ես ոչինչ չեմ հասկանում։

[StrangeLittleGirl]

Որպես կանոն, ֆեյսբուքում ով ինչ հարց ստատիստիկայից գրում ա, ասում եմ՝ կարամ օգնեմ, եթե նույնիսկ նենց բան ա լինում, որ կյանքում չեմ փորձել։ Ու որպես կանոն մի երկու ժամ բզբզալուց հետո միանգամից պատրաստի պատասխանը հանձնում եմ հարցատուին։
Էսօր էլ էդպես կոլեգաներիցս մեկն էր հարց գրել։ Ասեցի՝ կանեմ։ Նստեցի, մի ժամում ամբողջ նյութը յուրացրեցի, անալիզն արեցի, տվեցի ձեռքը։ Ինքնագնահատականի բարձրացման համար լավ վարժություն էր։
Չեմ հասկանում՝ ինչու՞ նույնը չեմ կարողանում իմ դատայի հետ անել։

[StrangeLittleGirl]

Էսօր ահավոր շոգ էր։ Մի ժամով տնից դուրս էկանք, բայց դա լրիվ հերիք էր, որ ուժասպառ լինեի։ Կոպենհագենի շոգը տանել չեմ կարողանում, բայց բարեբախտաբար սա ընդամենը երկրորդ անգամ էր, որ Դանիայում էղածս ընթացքում էսպիսի շոգի ականատես եղա։

Մի խոսքով, հենց տուն հասանք, լրիվ ուժասպառ փռվեցի մահճակալին ու չգիտեմ ոնց հիշողությունների գիրկն ընկա ու գնացի դեպի դպրոցական տարիներ։

Հիշում եմ՝ ամեն տարեվերջին, երբ դասարանով էքսկուրսիա էինք գնում, իմ գնալը միշտ պատմություն էր լինում։ Մամաս չէր ուզում թողնել։ Ու էն փաստը, որ հետներս լիքը ծնող էր լինելու, իրեն չէր հետաքրքրում։ Ոչ էլ համոզել էր լինում, որ ինքը գա մեզ հետ։ Պատճառ էր բռնում աշխատանքը ու չէր գալիս։

Ի վերջո, իհարկե, հնարավոր էր լինում համոզել, որ դասարանիս հետ գնամ էքսկուրսիա։ Բայց մամաս երբեք չէր գալիս։ Հիշում եմ նույնիսկ, որ դասարանցիներիցս գրեթե բոլորի մամաները հետներս գալիս էին․ էն ժամանակներում աշխատող մամաները շատ քիչ էին։ Էդ էքսկուրսիաների ժամանակ մամաները սովորաբար սեղան գցելով, սննդի հարցերը լուծելով էին զբաղվում, իսկ մենք էրեխեքով դեսուդեն էինք վազվզում։ Հետո էլ մամաները նստում էին դասղեկի հետ, մի կուշտ բամբասում, իսկ մենք շարունակում էինք մեր զվարճանքը։

Մի տարի էլ, երբ էդպես նոր էքսկուրսիա պիտի կազմակերպվեր, մեր դասարանի Ռուզանը համոզեց, որ շաբաթ-կիրակի գնանք, որ իր մաման էլ կարողանա գալ։ Ասում էր, որ իր մաման հավեսն է շատ, ու չենք ձանձրանա հետը։ Առանձնապես չէինք էլ կասկածում․ Ռուզանի մաման ահագին ջահել էր։

Էդպես էլ եղավ։ Էքսկուրսիայից մանրամասներ ընդհանրապես չեմ հիշում, բայց հիշում եմ, որ մինչ մյուս մամաները դասղեկի հետ նստած բամբասում էին, Ռուզանի ու Աշոտի մամաները մեզ հետ խաղում էին ու լիքը հավես բաներ անում։ Էքսկուրսիայից ոգևորված գնացի տուն ու մամայիցս հարցրի, որ եթե գար, մամաների ո՞ր խմբում կլիներ․ դասղեկի հետ նստողների՞, թե՞ Ռուզանի ու Աշոտի մամաների հետ։ Պատասխանեց, որ ոչ մեկի։

Էն ժամանակ շատ չէի հասկանում, որ մամայիս՝ էքսկուրսիաներին չգալու պատճառը ոչ թե աշխատանքն էր, այլ որովհետև չէր ուզում։ Մամաս չէր գալիս նաև ծնողական ժողովներին, միշտ հորս, տատիկիս կամ պապիկիս էր ուղարկում։ Պատճառաբանում էր, թե օրը ցերեկով ծնողական ժողով չեն դնում։ Դասղեկիս որ ասում էի՝ երեկոյան ժամի դնի, բորբոքվում էր, թե՝ ո՞նց դնի, իր աշխատանքային ժամն էդ է։

Ու հիմա, երբ էսքան ժամանակ է անցել, հասկանում եմ, որ մամաս ուղղակի ինտրովերտ է, ու ամեն կերպ խուսափում էր ցանկացած սոցիալական իրավիճակից։ Աշխատանքն էլ պարզապես թաքնվելու տեղ էր իր համար։ Մտածում եմ՝ ծնողներիս սերնդի ջահելներն ավելի քիչ բան գիտեին իրենց մասին, քան մենք գիտենք մեր մասին։ Ու երևի բախտավոր ենք, որ մենք մեզ ճանաչելու էսքան հնարավորություն ունենք, զանազան իրավիճակներից էլ խուսափելու փոխարեն հմտություններ ենք ձեռք բերում այդ իրավիճակներում լինելու համար։

[StrangeLittleGirl]

Էսօր լավ օր էր։ Մտածում եմ՝ ի՜նչ լավ էր, որ Գառնի չգնացինք, որովհետև եթե Գառնի գնայինք, էս բոլորը չէր լինի։ Էս օրվանից շատ բան եմ հիշելու։ Կհիշեմ, որ առավոտյան Գրին բինում նստած ես ու Մորթենը փորձում էինք հնչող երգերը գուշակել, ու վիճում էինք՝ Mr. Tambourine Man-ի կատարումը Դիլանի՞նն էր, թե՞ ոչ։ Բայց կմոռանամ, որ խմորեղենից հետո երկուսս էլ ստիպված էինք վազել զուգարան։ Կմոռանամ նաև, որ երբ դուրս եկանք, արևը խփեց աչքերիս, ու նորից աչքերս սկսեցին ցավալ․ մի երևույթ, որը Երևանում նոր է ի հայտ եկել։

Կհիշեմ նաև, թե ինչպես մտանք Կասկադ ու ներսով բարձրացանք։ Կմոռանամ, որ թանգարանը փակ էր, ու չկարողացանք մտնել։ Կհիշեմ, թե ինչպես էինք ամեն հարկում դուրս գալիս, արձանները նայում, ու Մորթենին իմ ջահելությունից մի փոքրիկ դրվագ էի պատմում ամեն հարկի հետ կապված։ Կհիշեմ, թե ինչքան սիրուն էր Երևանը վերևից, բայց երկար նայել չէի կարող, որովհետև աչքերս ցավում էին։ Կմոռանամ, որ ցավում էին։

Կհիշեմ, թե ինչպես տանը նստել էի մամայիս մահճակալին, մինչ ինքը հանգստանում էր ցերեկվա շոգից։ Կհիշեմ, թե ինչպես հարցրեց․
- Երջանի՞կ ես։
Իսկ ես առանց վարանելու պատասխանեցի․
- Հա՛։

Կհիշեմ Անահիտենց ողջ ընտանիքի ու պուճուր Անահիտի հետ հանդիպումը խաղողի վազերի տակ ու թռչունների շրջապատում։ Էն նույն պուճուր Անահիտը, որը մի ժամանակ տասնչորս տարեկան էր։ Էն նույն «մեծ» Անահիտը, որը ժամանակին ակումբի ոչ մի հանդիպում բաց չէր թողնում։

Կհիշեմ նաև տատիկիս՝ բեմի վրա շքանշան ստանալիս։ Կհիշեմ, թե ինչպես դահլիճում բոլոր ներկաները ոտքի կանգնեցին ու ինչպես տատիկս նայեց բոլորին ու ձեռքերը թափահարեց։ Հետո հեռախոսով խոսելիս կասեր, որ պարզապես ուզում էր նայել ժողովրդին, որովհետև հայ ազգին շատ է սիրում, ինչքան էլ որ քննադատի։

Կհիշեմ Սոնային ու Աննային հեղափոխության թեմաների մեջ խորանալիս։ Կհիշեմ նաև, թե ինչպես ես ու Աննան որոշեցինք միասին փոքրիկ հետազոտություն անել։ Կհիշեմ, թե ինչպես հանկարծ Լիզա Հանիգան հնչեց այդ սրճարանում, ու Մորթենը սովորականի պես հարցրեց, թե ով է երգում։ Կհիշեմ, թե ինչպես նայեցինք իրար ու ժպտացինք․ մենք էստեղ էլի ենք գալու։

Կհիշեմ նաև Նարեին խոստանալս, որ անպայման Լիոնում կհանդիպենք։ Կհիշեմ ուշ երեկոյան զբոսանքը Նանեենց հետ ու իրենց սերը, մինչ եղբայրս ու Մորթենն առանձին էին զբոսնում ու զրուցում։

Շատ բաներ կմոռանամ այս ճամփորդությունից։ Կմոռանամ, թե ինչպես չէի հասցնում ծրագրել բոլորին տեսնել։ Կմոռանամ, թե ինչպես էի ճղվում տեսարժան վայրերն ու սիրելի մարդկանց տեսնելու միջև։ Կմոռանամ գլխացավերս։ Կմոռանամ, որ ամենայն պատասխանատվությամբ հետս բերել էի գրքիս առաջին սևագիրը, որին այդպես էլ չհասցրի ձեռք տալ։ Կմոռանամ, թե ինչ ահավոր էր քշում մեզ Գյումրիից Երևան բերող վարորդը։ Բայց կհիշեմ այս օրը ու այն բոլոր հրաշալի մարդկանց, որոնց հանդիպել եմ այսօր։ Ու կհասկանամ, որ մարդիկ շատ ավելի կարևոր են, քան Գառնի գնալը․ Հայաստանում տուրիստ լինել չեմ ուզում։

[StrangeLittleGirl]

Մագդայի հետ Օֆելյայի հրապարակում վերընկած պաղպաղակ էինք ուտում։ Մի քիչ ինձ մեղավոր էի զգում, որովհետև քաղաքի բոլոր լավագույն պաղպաղականոցները ես ու Մորթենը միասին ենք փորձում։ Գիտեի, որ երբ երեկոյան, ասեմ, որ Մագդայի հետ նոր պաղպաղականոց եմ հայտնաբերել, կտխրի։

Մագդան հարցնում էր, թե հեչ ում եմ տեսել վերջերս։
- Ոչ ոք չի մնացել Կոպենհագենում, բացի քեզնից,- ասում եմ։
- Ու Անդրեասից,- ասում է։
- Դե պարոն պրոֆեսորին բռնացնել չի լինում։

Ինչ Մառլենը գնացել է Կոպենհագենից, Անդրեասին հանդիպել չի ստացվում։ Առանց այդ էլ դոցենտի կոչում ստանալուց հետո լրիվ անհասանելի էր դարձել, բայց գոնե Մառլենը կարողանում էր համոզել-բերել մեզ հետ հանդիպելու։

- Ջորջինան գնում է,- ասաց Մագդան։
- Գիտեմ,- ասում եմ։
- Փարթիին երևի կգամ։
- Ես հաստատ կգամ,- ասում եմ։

Ջորջինայի հետ երբևէ մտերիմ չեմ եղել․ միշտ իրար հանդիպում ենք Գլոբում կամ փարթիների ժամանակ։ Ջորջինան իր տանը փարթիներ էր կազմակերպում։ Ես երբ կարողանում էի, գնում էի, իսկ Մորթենն էնտեղ միայն մի անգամ էր եղել․ հակաիմիգրանտային գաղափարներով ուկրաինուհու հետ բանավեճից հետո փարթիները միշտ ինչ-որ աջական մթնոլորտի հետ էր ասոցացնում։ Հիշում եմ՝ մի անգամ էլ էդ փարթիներից մեկի ժամանակ ջենգա էինք խաղում։ Իմ չսիրած խաղերից է, բայց մի քանի կոկտեյլից հետո լրիվ մեկ էր։ Ու հիշում եմ, թե ոնց ոչ մի անգամ ոչ միայն չէի պարտվում, այլև էնպիսի հնարքներ էի բանեցնում, որ թե՛ ներկաները, թե՛ ես զարմանում էինք։ Դրանից հետո ջենգա չեմ խաղացել։

Մագդան շուրջը նայեց։
- Տե՛ս,- ասում է,- սև են հագել։
Ծիծաղեցինք։ Հետո սկսեցինք թվարկել էն բոլոր հիմարությունները, որոնք դանիացիներն անում են շոգ ժամանակ․ սև հագնել, արևի տակ կանգնել, գլխարկ չդնել, խոտերը չջրել, սենյակները չօդափոխել։
- Այգիների խոտերը լրիվ չորացել են,- ասում եմ,- ոռոգման գյուտը Դանիա չի հասել։
- Կոնդիցիոներներինն էլ,- ասում է։ Հետո պատմում է, թե ինչպես Օրհուսում Նորթսայդ փառատոնի ժամանակ ստիպված է եղել ավտոբուսից իջնել ու հսկայական տարածություն ոտքով գնալ, որովհետև ավտոբուսի մեջ խեղդոց էր, ու ոչ մի պատուհան բաց չէր։
- Էստեղ լավ է,- ասում եմ,- էս հրապարակում մեկ էլ անցյալ տարի Սանկտ Հանսին եմ եղել։ Մի քաղաքական գործիչ իմիգրանտների դեմ ելույթ էր ունենում, ու անձրև էր գալիս։ Ահավոր էր։

Օֆելյայի հրապարակում լիքը լողացողներ են հավաքվել, բայց էնքան շատ չեն, որքան Իսլանդ բրյուգեում կամ Ֆիսկետորվետում։ Անցյալ շաբաթ երկու օր իրար հետևից ես ու Մորթենը գնացինք Ֆիսկետորվետում լողալու, ավելի ճիշտ՝ ինքը արևի տակ պառկելու, ես՝ լողալու։ Հավես էր, բայց ասեղ գցելու տեղ չկար․ դանիացիները դուրս էին եկել սևանալու։

Մագդայի հետ հասցրինք մեր նոր աշխատանքներից խոսել․ ինքը ապրիլին է պաշտպանել, ու հուլիսից Էփըլում է աշխատում, բայց նոր բան է փնտրում։ Արձակուրդներից էլ խոսեցինք։ Ասաց, որ ծնողների հետ Իսպանիայում էր, ու ընտանիքով կյանքի լավագույն հանգիստներից էր։ Խոսեցինք մեր գնացած վերջին համերգներից ու փառատոններից։ Ասաց, որ Հեյվըն չի գալու։ Ասացի, որ մենք գնալու ենք, բայց այնքան էլ ոգևորված չենք։ Խոսեցինք մեր կարդացած վերջին գրքերից։ Ասաց, որ վերջերս խորացել է ռումինական գրականության մեջ։ Ասացի, որ ես էլ հայկականի մեջ կխորանայի, եթե նորմալ բան տպագրվեր, բայց որակյալ բաներ չկան։ Ասացի, որ Սալլի Ռունի եմ կարդում ու խորհուրդ տվեցի։ Ասաց, որ դեռ չի ուզում Ֆարումի տնից տեղափոխվել։
- Անտառում լավ է,- ասաց։
Հետո շարժվեցինք ամեն մեկս մեր ուղղությամբ՝ պայմանավորվելով, որ շաբաթ երեկոյան Մորթենն ու ես կգնանք իր տուն ընթրիքի։

Մի քանի օր առաջ Մորթենն ասում էր՝ էս ամառային արձակուրդը նրանով էր առանձնահատուկ, որ ընկերներին էր նվիրված։ Համաձայնեցի ու հիշեցի Դուբլինի այն գիշերը, երբ բոլորս ինքնամոռաց երգում ու պարում էինք։ Լավ ամառ էր։

[StrangeLittleGirl]

Իմ ակադեմիական կյանքի ընթացքում լիքը մարդկանց հետ եմ համագործակցել տարբեր երկրներից։ Որոշ համագործակցություններ կատաստրոֆիկ են էղել, իսկ որոշները՝ ահագին հաջողված։ Բայց մեծ մասամբ դրանցում կա՛մ կրտսերի, կա՛մ ավագի դերում եմ եղել (այսինքն՝ կա՛մ կոնկրետ առաջարկներ ընդունողի, կա՛մ առաջարկողի)։ Ընդ որում, առաջինի դերում լինելիս միշտ ներվայնացել եմ անորոշ, ոչինչ չասող քոմենթներից։ Էդ առումով Սիլվիան ու Գեզան իմ սիրելիներն են, որովհետև չնայած իրենց քոմենթներից հետո հոդվածը պիտի զրոյից նորից գրվի, ամեն դեպքում էնքան կոնկրետ էն ամեն ինչ ասում, որ չեմ վախենում նորից գրելու պրոցեսից։ Ամենաահավորը ղեկավարս էր. նրա քոմենթներից բան չէի հասկանում, մի մասն էլ ակադեմիական էթիկային դեմ էին կամ ուղղակի առաջարկում էր ճիշտ բանը սխալ սարքել։ Նրա քոմենթներից հետո գնում էի էն աշխարհ, հետ էի գալիս։ Դրա համար ինձնից կրտսերների հետ աշխատելիս փորձում են հնարավորինս Գեզայի ու Սիլվիայի մոտեցումը ցույց տալ. հնարավորինս կոնկրետ ու հնարավորինս շատ քոմենթներ։

Բայց Օրհուսում համագործակցությունը մի ուրիշ մակարդակի է բերված։ Էսպիսի բան ոչ մի ակադեմիական միջավայրում չեմ տեսել։ Ոտքից գլուխ թիմային աշխատանք, ոտքից գլուխ ընդհանուր նպատակ, իսկ անձնական շահերը՝ միլիոներորդ պլան։ Սկզբում դա ահագին անսովոր էր, բայց կամաց֊կամաց վարժվեցի։ Իսկ այս թիմային աշխատանքի մեջ միանշանակ ամենահետաքրքիրն այն է, որ վերջապես կրտսերի կամ ավագի կարգավիճակում չեմ, այլ աշխատում եմ նաև ինձ հավասարի՝ Ֆաբիոյի հետ։ Դա ահագին հետաքրքիր փորձություն է, որովհետև ինձ հավասարն իմ անմիջական մրցակիցն է, ու վաղը֊մյուս օրը իրար դեմ ենք պայքարելու նոր ֆինանսավորում ստանալու համար։ Էսքանով հանդերձ սա կյանքիս ամենալավ համագործակցություններից է. ես ու Ֆաբիոն աշխատանքն էնպես ենք բաժանում իրար միջև, էնպես ենք տարբեր առաջադրանքներ միմյանց փոխանցում, որ ուրիշ տեղերում ամիսներ տևող աշխատանքը մենք մի քանի օրում վերջացնում ենք։ Գժվելու բան է էս արդյունավետությունն ու էս կարգի ընդհանուր նպատակի վրա կենտրոնանալը։ Եթե միայն ամեն տեղ այսպես լիներ։

[StrangeLittleGirl]

Կանգնած էի բլրին։ Հետևում մայրամուտն էր, առջևում՝ ծովը։ Իսկ ներքևում դու էիր նստած՝ ակնոցն աչքերիդ։ Խոսում էիր քեզ մոտեցողների հետ։ Կանգնած էի վերևում ու քեզ էի նայում։ Ես էլ պիտի մոտենայի, բայց չգիտեմ ինչից վախենում էի։ Րոպեներ առաջ դու ասում էիր, որ երբ առանձնանում ես, կյանքն ամեն բջջով զգում ես ու այդ ժամանակ սկսում ես ստեղծագործել։ Գիտեի՝ ինչ նկատի ունեիր։ Ասում էիր, որ առաջին տասը էջը գրելը կարող է մի ամբողջ տարի տևել։ Ասում էիր, որ պիտի իմանաս կերպարներիդ մասին ամեն ինչ, մինչև սկսես գրելը։ Գիտեի՝ ինչ նկատի ունեիր, որովհետև մենք երկուսով ոգեշնչման նույն աղբյուրից՝ Հեմինգուեյից ենք օգտվում։ Ուղղակի բացի Հեմինգուեյից ես նաև քեզ ունեմ՝ կենդանի, իրական, շոշափելի։
Դու ասում էիր, որ շատերը դժգոհում են, թե գրքիդ մեջ հիվանդության մասին շատ չես խոսում։ Գիտեի՝ ինչի մասին ես ասում. երբ հիվանդությունը կա, դրա մասին չեն խոսում։ Դու ասում էիր, որ գիրքդ իրար իմանալու մասին է, որ քո բոլոր կերպարներն իրար շատ լավ գիտեն, ու որ դու քո մորից շատ բաներ ես գրում, որովհետև իրեն լավ գիտեիր։
Հետո քեզ տեսա կայարանում։ Նույն գնացքը նստեցինք, բայց ոչինչ չասացի։ Տեսա նաև գնացքից իջնելիս, որովհետև նույն կայարանում իջանք։ Դու խառնվեցիր բազմությանը՝ առանց իմանալու, որ պայուսակիս մեջ քո հին գրքերից մեկն էր, առանց իմանալու, որ երեկ քո գրքերից մեկ ուրիշն եմ գնել, առանց իմանալու, որ այսօր քեզ տեսնելուց հետո ուզեցի նոր գիրքդ նորից կարդալ, առանց իմանալու, որ քեզ տեսնելուց հետո գալու եմ տուն ու գրեմ։ Բայց ես քեզ ասել եմ, որ դու ինձ ոգեշնչում ես, ու դու ինձ համար երկու բառ ես գրել։ Այդ երկու բառերն ինձ հետ ընդմիշտ կտանեմ։ Մեր այդ հանդիպումն ընդմիշտ կհիշեմ։ Շնորհակալ եմ, որ գոյություն ունես։

[StrangeLittleGirl]

Հետաքրքիր է չորս տարի անց նորից նույն կոնֆերանսի շրջանակներում Վենետիկում հայտնվելը, նորից նույն հյուրանոցում մնալը ու գրեթե նույն մարդկանց տեսնելը, նորերի հետ ծանոթանալը, բացակա հներին կարոտելը։ Հետաքրքիր է չորս տարի առաջվա անցած֊գնացած մտքերին ու զգացողություններին վերադառնալը։


Սիլվիան ասաց, որ եթե իր մասին որևէ պրոֆեսոր նման բնութագիր գրեր, ինքը կլացեր: Ես չգիտեմ բովանդակությունը, չգիտեմ՝ ինչ տեքստ է, բայց հաստատ չէի սպասում նրանից, որովհետև միշտ էնպիսի տպավորություն եմ ունեցել, որ ինձ չի սիրում:

Ու նաև չգիտեմ, թե ինչ մտածեմ նրա մասին, որովհետև այն հզոր կանանցից է, որին դեմ չէի լինի նմանվել, բայց մյուս կողմից նրա ներկայությամբ վախից դողում եմ: Ու էդ վախի հետ մեկտեղ չեմ կարողանում չխոստովանել, որ ամեն դեպքում հիանում են նրանով ու չափից դուրս շատ եմ սիրում: Էմոցիոնալ եմ: Ու չեմ կարող չնկատել նաև, որ լուռ հետևում է մեզ, հայացքը չի կտրում մեզնից: Կարճ զրույց ունեցա հետը: Գրողը տանի, անգամ խմած ժամանակ ի՜նչ պրոֆեսիոնալ է ինձ հետ: Ու զարմանալին այն է, որ անցյալ տարի շատերի նկատմամբ խիստ ոչ պրոֆեսիոնալ վարքագիծ է ցուցաբերել (թե՛ ֆավորիտներ ունենալով, թե՛ ոմանց հալածելով): Բայց իմ դեպքում երբեք սահմանը չի անցել ոչ մի կերպ: Ու երևի դա շատ ավելի լավ է:

Այս անգամ իմացա, որ բնութագրում նաև բացասական բաներ են եղել։ Այս անգամ արդեն նույնիսկ չէի ուզում այդ պրոֆեսորին նայել, ու նրա արհամարհանքն ինձ համար մեկ էր։ Ես էլ փոխադարձաբար արհամարհում էի։ Իսկ չորս տարի անց հասկանում էի, որ ես էլ եմ ուզում հզոր կին պրոֆեսոր լինել մի օր, բայց այդ մեկը հաստատ հարմար օրինակ չէ, որին պիտի հետևեմ, որովհետև ուզում եմ հզորության հետ մեկտեղ չկորցնել ակադեմիական ազնվությունս, չանել այն, ինչն ինքն անում է ուսանողների նկատմամբ։


Գրեմ, որ չմոռանամ:

Վենետիկում աստղազարդ երկնքի տակ նավի վրա հավաքված մի խումբ ջահել գիտնականներով գինի էինք խմում ու ուրախանում: Հետո կորանք քաղաքի նեղլիկ փողոցների լաբիրինթոսում: Մարդ չկար տարածքում: Վենետիկը լուռ էր, բնավ ոչ նման իր ցերեկային կերպարին: Մի մասը հասան իրենց հյուրանոցներին, մենք երեքով նստեցինք Լիդո գնացող վապորետոն:
- Ինչպիսի՞ն կլինենք մի երեսուն տարի հետո,- հարցնում եմ Սիլվիային:
- Նայիր Էվիին ու Ռուլինին, այ էդպիսին:
- Տեսնես քանի՞սս ակադեմիայի աստիճաններով մինչև վերջ կբարձրանա:
- Հա, մի մասս չի դիմանա:

Հասանք հյուրանոց: Սիլվիային հաջող արեցի, ու ի տարբերություն անցյալ տարվա, երբ չգիտեի՝ հաջորդ անգամ երբ կհանդիպենք կամ կհանդիպե՞նք արդյոք, այս անգամ արդեն վստահ.
- Կտեսնվենք շուտով:

Շատ եմ ուզում, որ տարիներ անց բոլորիս էս լավ, մաքուր հարաբերությունները պահպանվեն, չդառնանք մեր ավագ սերնդի նման, որոնք կեղծ ժպիտները դեմքներին ման են գալիս՝ ներքուստ ատելով միմյանց:
Ես էնքա՜ն լավ եմ հիշում այս երեկոն։ Միայն վստահաբար չեմ կարող ասել, թե ովքերով էինք։ Սիլվիան հաստատ կար։ Անան ու Ջայնան էլ։ Չգիտեմ՝ ուրիշները կայի՞ն, թե՞ ոչ։ Անան ակադեմիան թողել է, Ջայնան այս տարի չկա, Սիլվիան կա, բայց գործազուրկ է, իսկ ես երևի վերջին անգամ եմ այս կոնֆերանսին եկել։ Ահագին տխուր է տեսնելը, որ չորս տարի առաջվա մասնակիցներից շատերը չկան այս տարի, մեծ մասը թողել են ակադեմիան։ Բայց նաև նոր սերունդն է այստեղ։ Այն սերունդը, որին անցյալ աշուն Ֆինլանդիայում դասավանդում էի։ Մի տեսակ սիրուն բան կա էս ամենի մեջ։ Ես մի տեսակ մեծացել եմ, ավելի ինքնավստահ եմ, բայց պրոֆեսորներից հեռու եմ մնում։ Ու նեթվորքինգ չեմ սովորի, երբեք չեմ սովորի։

[StrangeLittleGirl]

Չգիտեմ՝ այս քաղաքում երկար կդիմանայի՞։
Թվում էր՝ ուսանողներս գնացել են, հետևաբար ծանոթ ոչ ոք չի մնացել։ Թվում էր՝ մեկ տարի է անցել, ուրեմն քաղաքի բաղադրությունը պետք է փոխված լիներ, ինչպես Կոպենհագենում է փոխվում։
Ու քայլեցի առավոտյան դեպի իմ սիրելի սրճարանը, որտեղ հանդիպեցի Ստանին ու իր ընկերուհուն. մարդիկ, որոնց հետ այնքա՜ն շատ էի փորձել մտերմանալ անցյալ տարի, ու էդպես էլ չէր ստացվել, մարդիկ, որոնք բարևիս ու ժպիտներիս չեն պատասխանում, կարծես անծանոթ լինենք։ Քիչ անց նաև այս տարվա ուսանողներիցս մեկը հայտնվեց։ Հետո՝ մեկ ուրիշը։ Ավելի ուշ՝ նախկին շեֆս տիկնոջ հետ։ Իսկ երբ դուրս եկա սրճարանից ու նստեցի ավտոբուս, այնտեղ էր նաև իմ նախկին կոլեգաներից մեկը։ Ավտոբուսի միակ երկու ուղևորներն էինք։ Ու ես մտածում եմ, թե ինչպես բացարձակապես ոչինչ չի փոխվում այս քաղաքում ու թե ինչպես ես հաստատ կխելագարվեի, եթե մինչև հիմա այնտեղ աշխատելիս լինեի։ Ու մտածում եմ՝ ի՜նչ լավ արեցի, որ գնացի։

[StrangeLittleGirl]

Կյանքս ինֆորմացիոն աղմուկից մաքրելու քայլերից մեկն այս օրագրում այլևս գրառում չանելն է։ Եթե ուզում եք շարունակել նմանատիպ օրագրային գրառումներս կարդալ, հետևեք այս նոր բլոգին (https://andznakan.home.blog/)։ Ֆորմատը պահելու եմ նույնը, ինչ ակումբում է, բայց հասցեն էստեղից բացի մեկ էլ ֆեյսբուքում մի խումբ ընկերների համար է տեղադրվելու, ուրիշ ոչ մի տեղ չի գովազդվելու, չի հայտարարվելու։

Հոգնել եմ ինֆորմացիոն աղմուկից, ու փորձում եմ հնարավորինս ազատվել դրանից՝ պահպանելով դրանից ստացած դրական կողմերը, որոնցից մեկն այս օրագիրս էր։

[StrangeLittleGirl]

Ես վաղուց կորցրել եմ իրականության զգացողությունը։ Վաղուց դարձել եմ իմ քաղաքից մյուսը տեղափոխվող մարմին, որը պարտաճանաչ կերպով շաբաթը երկու անգամ ինքն իրեն տեղադրում է գնացքի վագոնում ու գնում մյուս քաղաք։ Դարձել եմ մի մարմին, որը մի քաղաքում հանդիպումների ու հավաքույթների չի գնում, որովհետև պետք է մյուսում լինի։ Մյուսում հանդիպումների ու հավաքույթների չի գնում, որովհետև պիտի առաջինում լինի։ Իսկ իրականում վատնում է օրեր գնացքով մարմինը մի տեղից մյուսը տեղափոխելու համար։

Ես վաղուց կորցրել եմ պատկանելության զգացողությունս։ Ես չեմ կարողանում ինձ որևէ խմբի անդամ համարել։ Ասպիրանտների մեջ արդեն պաշտպանած պոստդոկ եմ։ Պոստդոկների մեջ՝ նորավարտ, դեռևս երկար պայմանագիր ունեցող, երկար պայմանագիր ունեցողների մեջ՝ կրտսեր։ Կոպենհագենի բնակիչների մեջ ես Օրհուսի բնակիչ եմ, Օրհուսի բնակիչների մեջ՝ Կոպենհագենի։ Հայաստանում դրսում ապրող եմ, Դանիայում՝ օտարերկրացի։ Դանիերեն չխոսողների մեջ դանիերեն իմացողն եմ, իմացողների մեջ չխոսողը։ Բժիշկների մեջ գիտնական եմ, գիտնականների մեջ՝ բժիշկ։

Ես վաղուց փորձում եմ սահմանել ինքս ինձ ու սահմաններս չեմ գտնում։ Կորցրել եմ ինքս ինձ ու դարձել քաղաքից քաղաք տեղափոխվող մարմին։ Դարձել եմ պարտականություն, դարձել եմ գործողությունների շղթա։

Ու չեմ հասկանում, ոչինչ չեմ հասկանում։ Արդյոք իմ դասավադման հմտություննե՞րն էին, թե՞ իսկապես ուսանողներիս մյուս առարկան ավելի անհրաժեշտ էր, որ կիսամյակի կեսից ու կանոնադրություններ շրջանցելով փոխեցին առարկան։ Արդյոք ինձնից շահ չունենա՞լն էր, թե՞ Կոպենհագենի բնակիչ լինելս, որ կոլեգաներիցս մեկը մեր խմբի բոլոր աշխատողներին հրավիրեց քեֆի, բացի ինձնից։ Արդյոք ամաչկոտությու՞նս է, թե՞ արժեք չունենալս, որ ղեկավարությունը նոր պրոյեկտներ գրելիս կարծես մոռանա իմ մասին։ Արդյոք մարդկանց լավ չճանաչելու՞ց է, թե՞ իսկապես ընկերուհիներիցս մեկն այնքան է փոխվել այս մի տարվա ընթացքում, որ նրա բոլոր հարաբերությունները վերածվել են «թե ոնց կարող եմ այս մարդու շնորհիվ կարիերաս առաջ բրդել» ենթատեքստի։

Ու լողում եմ այս անորոշության մեջ, լողում ու փորձում ինքս ինձ գտնել։ Փորձում եմ ժամանակ տրամադրել ինքս ինձ ու այդ ընթացքում ղեկավարվել միայն ու միայն իմ պահանջմունքներով։ Ու կորցնում եմ ինձ ամեն անգամ, երբ մենակ եմ մնում։ Իսկ երբ մենակ չեմ, երազում եմ մենակ մնալու մասին։

[StrangeLittleGirl]

Էս ամեն ինչը նենց անդուր ա։ Էն որ շուրջդ լիքը մարդիկ կան, բայց քեզ ահավոր մենակ ես զգում։ Էն որ ոնց որ բոլորից կտրված լինես ու չես ուզում որևէ մեկի հետ կապ ունենալ, բայց համ էլ չես կարողանում։ Էն որ ջերմության պակաս ունես, բայց չգիտես որտեղից ճարես ու բավարարես, ու հակառակը, գնալով ավելի ես փակվում, գնալով ավելի պակաս ես խոսում։ Ակադեմիան թողնելու եմ։ Հոգնել եմ ինձ նման մարդկանցից։ Էն որ ակումբից էլ եմ հոգնել, ուղղակի զզվել եմ, ու չգիտեմ՝ ինչու եմ շարունակում էստեղ գրառումներ անել։

[StrangeLittleGirl]

Ալեքսանդրան մեր ամբիոնի առաջին կին դոցենտն ա։ Ու ընդհանրապես էս պահին ինքը մեր ամբիոնի միակ կին մշտական աշխատողն ա։ Եթե քրքրես իր սիվին, առանձնապես տպավորիչ չի մեր ամբիոնի տղամարդ դոցենտների համեմատ։ Կարաս եզրակացնես՝ հա, դե ինքը թույլ ա։ Բայց Ալեքսանդրան վերջերս մի շատ հետաքրքիր բան արեց. ամբիոնի բոլոր կին գիտաշխատողներին հավաքեց, առաջարկեց միասին գնալ պիցցա ուտելու։ Ընդհանուր վեց հոգով էինք (ամբիոնում երևի մոտ քսան֊երեսուն գիտաշխատող կա)։ Մի կուշտ դժգոհեցինք գենդերային խնդիրներից, ցրվեցինք տներով։

Ալեքսանդրայի օֆիսը ժամանակին հենց իմ օֆիսի դիմաց էր, ու մենք երբեք չէինք խոսել։ Բայց հունվարից տեղափոխվեցի վեցերորդ հարկ, իսկ փետրվարին նոր Ալեքսանդրայի հետ ծանոթացա։ Ալեքսանդրայի հետ մոտիկից շփվելիս պարզեցի, թե ինչու իր սիվին էնքան փայլփլուն չէ, ինչքան մյուսներինը։ Ալեքսանդրային ոչ ոք չի «խաղացնում»։ Իսկ մեր ոլորտում փայլփլուն սիվիի համար համագործակցությունը կարևոր գործոն է (թե՛ տպագրությունների, թե՛ գրանտներ ստանալու համար)։ Ու Ալեքսանդրան տարիներ շարունակ փորձել է համագործակցել, բայց ոչինչ չի ստացվել։ Ոչինչ չի ստացվել, որովհետև նեթվորքներից դուրս է մնացել։ Էս բոլորն ինքն ինձ չի ասել, ես եմ նկատել հետը շփվելիս։ Ու միայն Ջոշի՝ ամբիոնի վարիչ դառնալուց հետո Ալեքսանդրան փորձում է նորից ոտքի կանգնել։ Ջոշի կինը գենդերային հետազոտող ու ֆեմինիստ է։ Ջոշն էլ է ֆեմինիստ։

Ամբիոնում Ալեքսանդրայի միայնությունը հասկանում եմ, որովհետև իմ սեփական մաշկի վրա զգում եմ նույն երևույթները։ Զգում եմ տղամարդկային խաղը, որից դուրս եմ մնում։ Ու օրեր եմ անցկացնում՝ մտածելով, թե ոնց էդ խաղի մեջ մտնեմ կամ ոնց խաղը շրջանցեմ ու ոնց ապագաս կառուցեմ։ Բայց խաղը կորցրեց իր իմաստն այն ժամանակ, երբ Անա Պաուլլան առաջարկեց Ալեքսանդրայի հետ գրանտ գրել։ Ալեքսանդրան երկար է դիմացել ակադեմիայում, չնայած որ նրան չեն խաղացրել։ Ալեքսանդրան փորձել, փորձել ու չի հանձնվել ու հիմա նորից է փորձում։ Ալեքսանդրան օտարերկրացի է ու երեք երեխա է մեծացրել։ Ու Ալեքսանդրան կին է ու դոցենտ մեր ամբիոնում։ Ալեքսանդրան ինձ համար հրաշալի օրինակ է։

[StrangeLittleGirl]

Դուբլինում իմ մասնագիտությամբ ասիստենտ պրոֆեսորի աշխատատեղ կա (ընդ որում, իռլանդական համակարգում ասիստենտ պրոֆեսորը մշտական հաստիք ա), պահանջներն էլ անհավանական չեն, նույնիսկ վախենում եմ՝ եթե դիմեմ, overqualified լինեմ։ Դիմումն էլ ի տարբերություն ակադեմիական մյուս աշխատատեղերի փաստաթղթային հսկայական փաթեթ չի, այլ սովորական աշխատատեղի նման՝ մի սիվի, մի քավըր նամակ։ Բայց նստած մտածում եմ՝ դիմեմ, թե չէ։ Չգիտեմ՝ կամաց֊կամաց ակադեմիայից հեռանալու ցանկությու՞նս ա, թե՞ տեղափոխվելու ցանկություն չունենալը, նույնիսկ երբ տեղափոխման վայրը Դուբլինն ա լինելու՝ աշխարհում իմ ամենասիրելի քաղաքներից մեկը (եթե ոչ ամենասիրելին)։

[StrangeLittleGirl]

Էսօր նամակ եմ ստանում ուսանողներիցս մեկից։ Մուննաթախառը գրում ա, թե էքսպերիմենտը PsychoPy֊ում սարքել չի լինում, օնլայն դասընթացները չեն օգնում, թե մի շաբաթը հերիք չի նման էքսպերիմենտ սարքելու համար, թե ուրիշ ձևով են անելու էքսպերիմենտը։ Էս էն դեպքում, երբ իրանց ասել էի, որ եթե չստացվի, սկզբում փորձեն պատասխանը գուգլել, հետո ինձ ուղարկել սքրինշոթով֊բանով կամ գալ իմ օֆիս, ես կփորձեմ օգնել լուծել խնդիրը։ Լրիվ մանկապարտեզ ա։ Իրանց ծուլության համար դեռ մի բան էլ ես եմ մեղավոր։ Մի անգամ նույնիսկ մի սլայդի վրա գրել էի, որ միջինում շաբաթը 12.5 ժամ պիտի հատկացնեն էս առարկային։ Ուղեղներին տեղ չէր հասել աչքիս։

[StrangeLittleGirl]

Էրեկ հիշողությունների գիրկն էի ընկել։ Տասը տարի է անցել, ինչ բժշկականն ավարտել եմ։ Հիշում եմ վերջին ամիսները, թե ոնց էինք ամբողջ կուրսով մի թիմ դարձել (դե մի քանի բացառություն չհաշված) ու իրար օգնում պետականները պարապելիս։ Եթե համագործակցությունից ես խոսում, էն, ինչ մենք ամբողջ կուրսով արեցինք էդ տարի, իրոք աննախադեպ էր։ Անկախ առաջադիմությունից ով ինչ հմտություն ուներ, օգտագործում էր, որ բոլորի համար պարապելու նյութեր ապահովվեն։ Ու թեստային քննությունն էլ աննախադեպ անցավ. մեր կուրսից շատ ավելի քիչ կտրվող կար, քան նախորդ ու հաջորդ կուրսերից։ Ես միշտ մտածում եմ, թե ոնց էդ համագործակցությունը հնարավոր դարձավ։ Գործոնները մի քանիսն են։ Նախ, ես իջա իմ գերազանցիկի բարձունքից, ում համար էդ քննությունն առանձնապես խնդիր չէր (դեռ մի տարի առաջվանից սկսել էի պատրաստվել), սկսեցի համակարգել ամբողջ պրոցեսը։ Արդյունքում՝ մի քանի ուրիշ գերազանցիկներ էլ միացան։ Հետո, մրցակցություն չկար։ Դիմացինի քննության գնահատականը որևէ բան չէր որոշելու մի ուրիշի համար։

Հիմա որ հիշում եմ էդ օրերը, իրոք որ շշմելու բան էր։ Դրանից հետո իմ կյանքում երբեք էդպիսի համագործակցություն չի եղել, որովհետև համագործակցողը միշտ նաև մրցակցող է, ու ամեն անգամ որևէ բան կառուցելիս հազար անգամ գցում֊բռնում է, թե իրեն որն է ավելի ձեռնտու. մի քար ավելացնե՞լը, թե՞ պակասացնելը։ Վերջնական արդյունքի մասին կարծես ոչ ոք չմտածի։ Մրցակցային աշխարհում ինչքա՜ն հրաշալի արդյունքներ են լրիվ ոտնատակ լինում։ Ու տհաճ բան է մրցակցությունը։ Երանի՜ կարողանայինք համագործակցային աշխարհում ապրել։ Ճիշտ նենց, ոնց որ մեր կուրսն էր տասը տարի առաջ։

[StrangeLittleGirl]

Չնայած որ Եվրոպան ոնց կարողացել ոտքի տակ եմ տվել, ես երբեք Եվրոպայից դուրս չեմ եղել (բառի լայն սահմանմամբ, Հայաստան, Վրաստան, Ռուսաստանն էլ մեջը)։ Ու մյուս շաբաթ կյանքիս մեջ առաջին անգամ անցնելու եմ Ատլանտյան օվկիանոսը, որ Կանադա գնամ։ Ահագին անհանգիստ եմ։ Դե ուրիշ մայրցամաք, ուրիշ վարք ու բարք։ Բնական է, փորձում եմ հնարավորինս լավ պատրաստվել։ Օրինակ, հետս կանադական դոլար եմ տանելու, որ ստիպված չլինեմ առաջին վայրկյանից բանկոմատ փնտրել։ Հետո, բոլոր տեսակի ինֆորմացիան բլոկնոտիս մեջ գրանցելու եմ. մարդ ես, եթե ռոումինգս չմիանա (իսկ դա տեղի է ունեցել նաև ԵՄ երկրներում)։ Բայց մի բան կար, որ մտքիս ծայրով չէր անցել։

Ուրեմն մի գիշեր երազիս մեջ տեսնում եմ, որ արդեն Մոնրեալում եմ, հանում եմ կոմպս, որ լիցքավորեմ, բայց չեմ կարողանում. լիցքավորիչս վարդակը չի մտնում։ Առավոտյան արթնանում ու գուգլում եմ։ Պարզվում է՝ իսկապես, Կանադայում վարդակները տարբեր են, ու եթե հենց էսպես վեր կենայի, գնայի, մի ամբողջ օր Ռեյկյավիկում անցկացնելուց հետո հաստատ հասնելու էի Մոնրեալ առանց լիցքի ու առանց լիցքավորման հնարավորության։ Էդպես, շնորհակալություն հայտնեցի երազիս ու գնացի, գնեցի համապատասխան ադապտերը, որ հետս վերցնեմ։ Տեսնենք՝ երազներս ինձ ինչ նոր բան կզգուշացնեն ճամփորդությանս հետ կապված։

[StrangeLittleGirl]

Երբ Դանիա տեղափոխվեցի, կյանքում մտքովս չէր անցել ինձ ինչ֊որ արկղի մեջ տեղավորելը։ Մենակ գիտեի, որ էստեղ ես ոչ֊դանիացի եմ, հայ եմ ու իմիգրանտ եմ։ Մտքովս անգամ չի անցել ինձ ինչ֊որ խմբի հետ նույնականացնել կամ պիտակավորել կամ տեսակավորել։ Բայց էս ընթացքում ով ինչ պիտակ ասես չի կպցրել. է՛լ ոչ֊սպիտակ, է՛լ ոչ֊արևմտյան իմիգրանտ, է՛լ մերձավորարևելքցի, է՛լ էքսպատ, է՛լ հմտություններով իմիգրանտ, է՛լ ոչ֊արևմտյան ոչ֊մահմեդական իմիգրանտ, է՛լ ասիացի։ Էսօրվանն ամենավերջն էր. մեկն ինձ ասեց woman of color։ Ասենք արտահայտության մեջ ինքնին վիրավորական բան չկա, բայց ահավոր տխուր ա, երբ դիմացինդ քո մնացած հատկանիշները մի կողմ թողած մաշկիդ գույնի վրա ա ֆիքսվում հերիք չի, դեռ մի բան էլ նախապես չի ճշտում՝ ես ինքս ինձ նույնականացնու՞մ եմ էդ պիտակի հետ, թե չէ։

[StrangeLittleGirl]

Եթե աշխարհում մի բան կա, որ իրոք շատ լավ եմ անում ու կարող եմ շատերի հետ մրցել, էդ մի բանը քնելն ա։ Եթե պետք լինի, կարող եմ տասներկու ժամ էլ քնել։ Կարող եմ քնելու գնալ ցանկացած ժամի ու քնել մինչև իմ ուզած ժամը։ Կարող եմ քնել ցանկացած տեղում։ Ուսանողական տարիներին դասերի ժամանակ էի հավեսով քնում։ Հիմա էլ պառկած կամ նստած դիրքում, ինքնաթիռում, Երևանի շոգերի մեջ, նեղվածք մահճակալում, այգիներում, լուսավոր ու աղմկոտ տարածքներում։ Մի խոսքով, որտեղ ասես։ Ճիշտ է՝ երբեմն անքնության նոպաներ ունենում եմ, բայց դրանք որպես կանոն ուղեկցող սթրեսի արդյունք են։

Իմ՝ քնելու տաղանդի շնորհիվ մտածում էի, որ ջեթ լագն ինձ չի սպառնա, մանավանդ որ ճամփորդությունս գիշերով էի սկսել ու փորձել ճամփին հնարավորինս քիչ քնել, որ հասնեմ Մոնրեալ, սատկած լինեմ ու նորմալ քնեմ։

Ու իրոք, մինչև տեղ հասա, մինչև սենյակիս խնդիրները լուծեցի, ուսապարկս դատարկեցի, լողացա, արդեն երեկոյան ժամը տասն էր, իսկ ինձ վրա հալ չկար. պառկելն ու քնելս մեկ եղավ։ Մի անգամ արթնացա 4:30, որ Կոպենհագենում 10:30 էր՝ իմ սովորական արձակուրդային արթնանալու ժամից մի քիչ ուշ, բայց միանգամից նորից քնեցի մինչև առավոտյան ժամը յոթը։ Ահագին աշխույժ օր անցկացրի. դասընկերուհիներիցս մեկը, որ արդեն հինգ տարի է, ինչ Մոնրեալում է, տարավ ինձ քաղաքը ցույց տալու։ Օրվա վերջում պարզվեց, որ 22 կմ քայլել էի։ Էդպես արդեն երկրորդ օրը սատկած գնացի քնելու, էս անգամ՝ գիշերը տասնմեկին։ Ու էս անգամ գիշերը 2:30 արթնացա։ Հետո 4:30։ Հետո էլի մի քանի անգամ, մինչև 6:45 վերջապես վեր կացա։ Բարեբախտաբար, քնելու հատուկ տաղանդներիս շնորհիվ ամեն արթնանալուց հետո կարողանում էի նորից քնել, հետևաբար լրիվ անքուն գիշեր չէր, ուրեմն օրվա ընթացքում որոշակի էներգիա պիտի որ ունենայի։

Էսօր արդեն կոնֆերանսի առաջին օրն էր։ Թարսի պես էլ ես բավական ջանջալ թեմայի էի գնացել։ Մի քանի ժամ հետո մեկ էլ զգացի, թե ոնց եմ կամաց֊կամաց հանգում։ Իսկ օրվա վերջին արդեն լրիվ հալից ընկած էի։ Մի կերպ ինձ տուն գցեցի ու որոշեցի, որ էլ ոչ մեկի էրեսը չեմ տեսնելու։ Մի քիչ շունչ քաշելուց հետո հազիվ ինձ քարշ տվեցի դեպի մոտակա ռեստորանը, որ գոնե մի կտոր մի բան ուտեմ։ Ռեստորանում լրիվ վատացել էի։ Աղմուկը մի այլ կարգի էր վրաս ազդում, աչքերս ահավոր ցավում էին։ Ուտելուց հետո նորից ինձ տուն գցեցի ու սկսեցի մտածել, թե ոնց են մարդիկ էդպես խիզախորեն էդքան հաճախ հեռու֊հեռու տեղեր գնում։ Էս ահավոր ինքնազգացողությունից հետո շատ դժվար կլինի ինձ համոզելը, որ նորից ինքնաթիռ նստեմ ու էսքան հեռու տեղ գնամ։ Դեռ արևմուտքից արևելք չվերթն էլ առջևում ա։ Չգիտեմ՝ ինչ աստիճանի ծանր եմ տանելու։

[StrangeLittleGirl]

Տարիներ առաջ մեր դասախոսներից մեկն ասել էր, որ ի տարբերություն մնացած մարդկանց, բժիշկները հույս չունեն։
Հիմա ինքս ինձ սովորեցնում եմ հույս ունենալ։ Ահավոր դժվար է տասից ինը հետևանքներն անտեսել ու կենտրոնանալ այն մեկի վրա ու պարզապես հուսալ, որ տասից մեկի հետ գործ ունենք։ Ահավոր դժվար է նաև այս դիրքում լինել, որովհետև մյուսներն ինձնից են հույս ուզում։ Ուրեմն պիտի կառուցեմ այն, որ կարողանամ մյուսներին էլ տալ։

[StrangeLittleGirl]

Էսօր լավ օր էր։ Վաղուց էսպիսի լավ տրամադրություն չէի ունեցել։ Երևի վերջին անգամ Ֆրանսիայում էի էսքան ուրախ։

Էսօր իմ սեպտեմբերի մեկն էր՝ առաջին դասն էս կիսամյակում։ Երբ դեռ հունիսին ինձ ասացին, որ աշնանը դասերս հինգշաբթի օրերին առավոտյան ժամը ութից են, չառարկեցի՝ մտածելով, որ ամբողջ կիսամյակի ընթացքում վեց անգամ կդիմանամ։ Բայց երբ առավոտյան աչքերս բացում էի, մտածում էի՝ լա՞վ եմ մտածել, հաստաա՞տ կձգեմ։
Էսօրը դասը շատ լավ անցավ։ Սկսեցի կատակներով առավոտյան ութին արթուն լինել չսիրելու մասին։ Ուսանողներն էլ իրենք էլ իրենց մասին նույնն ասացին։ Հետո դասը շարունակեցի որոշ նոր մեթոդներ փորձարկելով ու թաքուն ուրախանալով, թե ինչքան լավ են դրանք աշխատում։ Ախ դուք ուսանողներ, ուզում էիք առանց տեքստը կարդալու գալ դասի, հա՞։ Դե ես էնպես կանեմ, որ այսուհետ ինքներդ էլ չնկատեք ոնց պատրաստված կգաք։ Մի տեսակ ինձ ամենազոր էի զգում, հաղթանակած, երբ ուսանողներին ընթացիկ նյութերը կարդալ տալու բոլոր չստացված մեթոդներից հետո հանկարծ կոտրեցի գլուխկոտրուկը, գտա լուծումը։

Իսկ ամենալավն այն էր, որ դասն ուղիղ տասնմեկին ավարտեցի։ Դեռ չեմ հիշում մի դեպք, երբ էսքան ճշգրիտ ավարտած լինեի՝ առանց վերջում շտապելու կամ զոռով ժամանակ ձգելու։

Դասից հետո կոլեգայիս հետ պիտի մոդելները նայեինք։ Մի քանի նոր մոդելների կոդ գրեցինք, աշխատացրինք, ամեն ինչ իր հունով ընթացավ։ Հետո մի քիչ գրանտների դիմումներով զբաղվեցի, մի քիչ էլ մյուս շաբաթվա դասին սկսեցի պատրաստվել, ու օրը վերջացավ։ Դուրս գալիս մի անասելի հաճելի զգացողություն իջավ վրաս, թե՝ ամեն ինչ լավ է։ Պիտի երևի ուրախ լինեմ, որ էսքան շատ մարդ ուզում է ինձ հետ աշխատել ու ինձ ընդգրկում է գրանտների դիմումներում կամ նույնիսկ ուղիղ աշխատանքի առաջարկ անում, ու ես եմ ընտրության առաջ կանգնում՝ որն եմ ուզում։ Պիտի նաև ուրախ լինեմ, որ ես էսքան շատ համագործակցում եմ տարբեր գիտական խմբերի հետ, էդ թվում՝ մեր համալսարանից դուրս։

Անցյալ շաբաթ մերժված հոդվածիցս ընդհանրապես չտխրեցի։ Գեզան նամակ գրեց, թե՝ դուխդ տեղը, մեր էքսպերիմենտը շատ լավն ա, նորից կփորձենք։ Ընդհանրապես, Գեզան մեր ոլորտի իմ իդեալներից մեկն ա, ու շատ կուզեի իր հետ նորից ու ավելի մոտիկից աշխատել։

Օրհուսում հաճելի աշուն էր. արև ու սառը օդ։ Հեծանիվով անցա քաղաքով, գնացի կայարան, որ հետ գնամ Կոպենհագեն։ Էսօր Օրհուսում օրը լավն էր ու երկար։

Գնացքում մի քիչ էլ գրանտի վրա աշխատեցի, մինչև սիրտս սկսեց խառնել շարժումից։ Ֆեյսբուքը փորփրեցի ու հին նկարներ աչքովս ընկան։ Մտածեցի՝ ինչքա՜ն շատ փորձ ունեմ կյանքի տարբեր հատվածներում տարբեր տեղերում ու ինչքա՜ն պատմություններ ունեմ, որ կարող եմ անվերջ պատմել։ Մտածեցի՝ բախտավոր մարդ եմ։ Ո՞վ է մեկ էլ էսքան տարբեր մարդկանց ճանաչում աշխարհի տարբեր անկյուններում ու էսքան տարբեր փորձ ունեցել տարբեր միջավայրերում։ Մտածեցի՝ ահավոր բախտավոր մարդ եմ։ Երեկոյան կհասնեմ Կոպենհագեն ու օրը սիրելիիս հետ կավարտեմ։

[StrangeLittleGirl]

Ես այսօր գրում եմ քո մասին, որովհետև կարոտել եմ։ Սովորաբար մարդկանց չեմ կարոտում ու հատկապես չեմ կարոտում նրանց, ում միայն մի անգամ եմ տեսել։ Չգիտեմ՝ այն օրը մեր խոսակցությունը կիսա՞տ մնաց, հոգնա՞ծ էի, թե՞ դու էիր անտրամադիր, բայց զրույցը շարունակելու ցանկություն կա։ Իմ գլխում անընդհատ պտտվում են քեզ համար պատրաստածս պատասխանները ու նորանոր հարցերը, որ պիտի տամ։ Իմ գլխում մեր զրույցը շարունակվում է, անընդհատ շարունակվում ու չի վերջանում։ Գինի շա՞տ էինք խմել այդ օրը, թե՞ լրիվ լուրջ էիր ասում փողոց դուրս գալու մասին։
Վերջին ժամանակներս էլ չեմ անհանգստանում, որ աշխարհը կկործանվի, որովհետև հույսի նշույլ է երևում։ Այդ մենք ենք փրկելու, քու՛յրս։ Մենք՝ իրար գտնելով աշխարհով մեկ ու իրար աջակցելով, իրար կողքի լինելով ու իրար բարձրացնելով։
Քո պատմությունը լսելուց ու իմը քեզ պատմելուց հետո ես հասկացա, որ մենք շատ քիչ ենք, հասկացա, որ բոլորս իրար կապված ենք ու փոքր ցանցի մի մաս ենք։ Բայց գուցե ցանցն ավելի մե՞ծ է, գուցե փոքրամասնություն չե՞նք։
Մեր ուժը մեծ է, մենք հզոր ենք։ Մենք հզոր ենք միմյանցով ու մեր գաղափարներով։ Ու մի օր մեր մենք շուռ ենք տալու աշխարհը։ Մի օր մեր զրույցը շարունակվելու է փողոցում։

[StrangeLittleGirl]

Մենք ծանոթացանք մի պատահական փարթիի ժամանակ Օրհուսում։ Դու ներկաներից ոչ ոքի չէիր ճանաչում, իսկ ես ճանաչում էի գրեթե բոլորին։ Դու եկար ու սկսեցիր պարզապես խոսել։ Թեթև էր քեզ հետ, հաճելի։ Քանի՞ նախադասություն էր պետք լսել քեզնից, որ ես հասկանայի՝ քեզ էլի եմ տեսնելու։ Փարթիներն էդպես են. խոսում ես որոշ մարդկանց հետ, որոնց այլևս երբեք չես տեսնելու, ու խոսում ես մարդկանց հետ, որոնց կարոտելու ես։ Քեզ կարոտելու էի։

Երբ տուն եկա, առանց տատանվելու ավելացրի քեզ ֆեյսբուքում՝ նկատելով, որ մենք ընդհանուր ընկեր ունենք՝ ընկերս։ Հետո պիտի իմանայի, որ դու ընկերոջս նախկինի հետ մտերիմ ես, որ միասին համերգներ եք գնացել, որ երկուսով հաճախ նվագում եք։ Պիտի իմանայի նաև, որ Լիզա Հանիգան ես լսում։

Շաբաթներ անց երկուսով պիտի միասին գինի խմեինք, խոսեինք Լիզա Հանիգանից, մեր նախկիններից ու զարմանալիորեն փոքր այս աշխարհից, թե ինչպես ենք լրիվ պատահաբար հանդիպում Օրհուսում, երբ մեզ իրար կապող մարդիկ Կոպենհագենում են։ Խոսեցինք ընկերոջս նախկինից, թե ինչքան նման ենք իրար ու թե ինչպես մի ուրիշ իրականության մեջ մենք մտերիմ ընկերներ կլինեինք։

Աշխարհը փոքր չէ, մեր աշխարհն է փոքր, որտեղ իրար նման մարդկանցով գտնում ենք իրար ինչ էլ լինի, ինչպես ես ու ընկերս ենք իրար գտել տարիներ շարունակ անընդհատ նույն տեղերում հայտնվելուց ու իրար չհանդիպելուց հետո, ինչպես ես ու դու ենք իրար գտնում ու խոսում Լիզա Հանիգանից ու Թորի Էյմոսից ու էն մասին, որ մենք տուն չունենք, ո՛չ Հայաստանն է տուն, ո՛չ Իտալիան, ո՛չ Դանիան։ Տունը երեկոն մենակ անցկացնելու փոխարեն պատահական մի հինգշաբթի միասին գինի խմելն է։ Տունն աշխարհի տարբեր անկյուններում իրար գտնելն է։ Իսկ մենք կանք, պարզապես պիտի իրար գտնենք։

Վերջերս սկսել եմ նկատել ու կարևորել կանանց հետ ընկերությունը, այդ ընկերությունն ամրապնդելը։ Սկսել եմ կարևորել հասակակիցների ու հավասարների հետ շփումը։ Կանանց միջավայրերում պատմություններ են հյուսվում ու կանանց միջավայրերում կա մի մտերմություն, մի անկեղծություն ու մի թեթևություն, որ ուրիշ միջավայրերում չկա։ Ուրախ եմ, որ իմ կին ընկերների շրջանակը մեծացավ։ Ուրախ եմ, որ քեզ գտա։ Բարի գալուստ իմ տուն։

[StrangeLittleGirl]

Ինչ֊որ զուգահեռ իրականության մեջ ես պիտի հիմա Երևանում լինեի, մերոնց հետ նստած պիտի մամայիս ծնունդը նշեինք, պիտի պապս գար, նեղանար, որ ավելի շուտ չեմ բարձրացել իրեն տեսնելու։ Ինչ֊որ զուգահեռ իրականության մեջ պիտի այստեղից չորս հազար կիլոմետր այն կողմ լինեի։ Բայց նստած եմ Կոպենհագենի մեր տանը, Երևանից բերած երիցուկի թեյ եմ խմում ու Կոպենհագենից ինձ ծանոթ մի երաժշտի մի քիչ առաջ թողարկած ալբոմն եմ լսում, որովհետև Երևան չհասա։

Չնայած Հայաստանից հեռանալուց հետո կարծես երկու զուգահեռ իրականության մեջ եմ ապրել՝ Հայաստան ու մնացած աշխարհ, որտեղ մեկում իմ մանկությունն ու վաղ երիտասարդությունն են, մյուսում՝ հասունությունն ու ինքնուրույնությունը, մեկում ընտանիքս ու հին ընկերներս, մյուսում՝ Մորթենը, գործընկերներս ու նոր ընկերներս, մեկում հայերենը, մյուսում՝ անգլերենն ու դանիերենը։ Թեև երկու իրականությունները երբեմն հանդիպում են իրար, երբ Հայաստանից որևէ մեկն ինձ հյուր է գալիս, երբ Հայաստանի ընկերներիս տեսնում եմ եվրոպական այլ քաղաքներում կամ երբ Մորթենի հետ գնում ենք Հայաստան, այդ երկու աշխարհները շարունակում են իրենց առանձին գոյությունը, ու Հայաստանը թվում է հեռավոր, ուրիշ մոլորակում ու դարաշրջանում գտնվող մի տեղ։

Վերջին տարիներին Հայաստանը գնալով ավելի է հեռանում, որովհետև այցելություններս ավելի ու ավելի են կարճանում ու ավելի ու ավելի շատ եմ ստիպված լինում կա՛մ անգլերեն շփվել, կա՛մ անընդհատ թարգմանել, որ Մորթենը դուրս չմնա շփումներից։ Իսկ Հայաստանում անգլերեն խոսելով այդ չորս հազար կիլոմետրերի վրա էլի մի քանի հազարն է ավելանում, ու ճանապարհը ավելի է երկարում։

Բայց եթե Ռայանէյրը կարող է Հայաստան հասնել, ուրեմն Երևանն էնքան էլ հեռու չէ։ Եթե կարելի է շաբաթ֊կիրակի Միլանում սուրճ խմել, ուրեմն կարելի է նաև նույնն անել Երևանում։ Ու հատկապես վերջին ժամանակներս, երբ հեռավորության մեծանալու հետ մեկտեղ մոտենալու պահանջս ավելի էր մեծանում, երբ լարված քաղաքական վիճակում Հայաստանի ու այնտեղ ապրողներից շատերի հետ հարաբերություններս ավելի փխրուն էին դառնում, ընտանիքիս հետ շփվելու, նրանց ժամանակ տրամադրելու ու հայերեն խոսելու պահանջն ավելի էր մեծանում, իսկ Երևանում շաբաթ֊կիրակի սուրճ խմելն ավելի հավանական էր դառնում։

Երբ պարզեցի, որ շաբաթ֊կիրակի Երևանում գտնվելու համար մատչելի տոմսեր կան, որ համարյա ուղիղ չվերթի նման են՝ վեց ժամից էլ կարճ է տևում ճամփորդությունը, երբ ճշտեցի, որ ուրբաթ կարող եմ աշխատանքից հետո մեկնել, իսկ երկուշաբթի առավոտյան աշխատանքի հասնել, ամրագրեցի տոմսերը ու ճամփորդությանս պատրաստվեցի ճիշտ այնպես, ինչպես եվրոպական մեկ այլ քաղաք մեկնելիս կանեի. ընդամենը մի ուսապարկ, իրերս հավաքելը տնից դուրս գալուց կես ժամ առաջ, ճամփորդության մասին մտածելը մեկնելուց մի օր առաջ։ Կհասցնեի նաև փակվելուց առաջ Իլիկ մտնել. Իլիկն իմ իրականությունների հատման կետն էր, Իլիկն էն տեղն էր, որտեղ ինձ միաժամանակ երևանցի ու կոպենհագենցի էի զգում, որտեղ իմ երկու աշխարհները միաձուլվում էին, որտեղ առաջին անգամ Կոպենհագենում գրածս ու Երևանում տպագրածս գիրքը ներկայացնում էի։

Բայց դեռ Կոպենհագենի օդանավակայանում էի, երբ իմացա, որ չվերթս քսան րոպեով հետաձգվում է։ Ինքնաթիռ նստելիս հարցրի, թե արդյոք իմաստ ունի իմ՝ Վիեննա հասնելը։ Իմ մասին գիտեին. միակն էի, ով Երևան էր գնում։ Զարմացել էին նաև, որ այդքան կարճ տրանզիտով տոմս են վաճառել։ Ասացին, որ վայրէջքից առաջ ինձ առաջ կբերեն, որ ինքնաթիռից շուտ դուրս գամ, Երևանի չվերթն էլ հավանաբար կհետաձգվի, կհասցնեմ։

Վայրէջքից առաջ ինձ ասացին, որ չեմ հասցնելու։ Ասացին, որ Աերոֆլոտով չվերթ կա։ Ասացին, որ գուցե մեկը գա, ինձ վերցնի, հասցնի Երևանի ինքնաիթիռին։ Իսկ ինքնաթիռը վայրէջք կատարեց Երևանի չվերթի նախատեսված ժամից յոթ րոպե առաջ։ Ու ես վազեցի։ Վազում էի ծանր ուսապարկով ու սապոգներով, վազում էի էնքան արագ, ինչքան ընդհանրապես իմ մարմինն ընդունակ էր։ Անձնագրային ստուգման ժամանակ խնդրեցի, որ ինձ առաջ թողնեն։ Ու շարունակեցի վազել նույն արագությամբ։ Շնչակտուր հասա Երևանի չվերթի ելքին, որտեղ ինձ ժպիտով տեղեկացրին, որ ինքնաթիռն արդեն մեկնել է։ Նայեցի պատուհանից դուրս։ Ինքնաթիռը դեռ էնտեղ էր։ Սկսեցի գոռգոռալ, հայհոյել, թե բայց ես վազել եմ, բայց ես իմ կարողացածի չափ արել եմ, բայց ինչու եք էսպիսի տոմս վաճառում, եթե չեմ հասցնում։ Ինձ ուղարկեցին նոր տոմս ձեռք բերելու։

Իսկ նոր առաջարկն էր՝ Աերոֆլոտով դրանից մեկուկես ժամ անց մեկնել Մոսկվա, էնտեղից՝ Երևան։ Երևանում կլինեի դրանից տասներկու ժամ հետո։ Ճամապարհի մեկ երրորդն արդեն անցել էի, բայց Երևանը դեռ տասներկու ժամ այն կողմ էր, մնացած տարբերակները՝ ավելի քան 24 ժամ, իսկ դրանից էլ 24 ժամ անց արդեն պիտի Երևանից մեկնեի։ Գոռգոռում էի նաև, որ Մոսկվա չեմ ուզում գնալ, որ էնտեղ գիշերը չեմ կարող մնալ, գոռգոռացի այնքան, մինչև էլ չէի կարողանում խոսել։ Ու մենակ էի, ահավոր մենակ, իսկ Երևանը հեռու էր՝ ուրիշ մոլորակի վրա, ուրիշ դարաշրջանում, անհասանելի, որտեղ շաբաթ֊կիրակի սուրճ խմելու չես կարող գնալ։

Խնդրեցի ինձ հետ ուղարկել Կոպենհագեն։ Գրեցի Վիեննայում բնակվող ընկերուհուս՝ Մառլենին, որն առավոտյան միասին նախաճաշելու ժամանակ ուներ։ Մառլենն իմ Կոպենհագենի մտերիմներից էր, որ արդեն երկու տարի է՝ վերադարձել է Ավստրիա։ Գիշերն ամբողջովին ուժասպառ հասա հյուրանոց, փռվեցի մահճակալին ու մտածեցի, որ բախտավոր եմ, որ Եվրոպայում չկա քաղաք, որտեղ առնվազն մի հոգու չճանաչեմ։

Առավոտյան Մառլենին տեսա։ Միասին նախաճաշեցինք, հետո դուրս եկա թափառելու։ Քայլեցի Վիեննայով ու մտածեցի՝ ինչքան շատ եմ այս քաղաքում եղել Երևանից կամ Երևան գնալիս։ Ինչքան տարբեր մարդկանց հետ եմ եղել իմ երկու իրականություններից։ Մտածեցի՝ հենց այստեղ են այդ իրականությունները հատվում, բայց երբեմն, ինչպես այս անգամ, Երևանն անհասանելի է դառնում։ Ու հետ եկա Կոպենհագեն։ Մամայիս ծնունդն առանց ինձ նշեցին։ Երևանը մնաց մյուս անգամ՝ մանրամասն պլանավորելով, ավելի շատ օրերով ու ոչ այսքան հաճախ։ Երևանը հեռու է, այնտեղ հասնելու համար մի քանի ինքնաթիռ է պետք փոխել։

[StrangeLittleGirl]

Ըստ ժամանակակից աշարհի կանոնների, մենք հիմա պիտի ատեինք իրար, պիտի իրար տեսնելիս կա՛մ գզեինք միմյանց, կա՛մ ցուցադրաբար արհամարհեինք: Բայց ես քեզ ընկալում եմ որպես իմ մի ուրիշ տեսակ, որպես այն մարդը, որը կդառնայի, եթե կյանքիս տարբեր հատվածներում այլ որոշումներ ընդունեի: Ուրիշ կյանքում գուցե մտերիմ ընկերուհիներ լինեինք, միասին սուրճի բաժակներ դատարկեինք, տղամարդկանցից խոսեինք, քաջալերեինք իրար: Բայց էսօրվա աշխարհը դա թույլ չի տալիս մեզ, ու ամենաշատը, որ կարող եմ անել, քո համերգին գալն է ու ասելը, որ դու գերազանց արտիստ ես: Էսօրվա աշխարհը թույլ չի տալիս, բայց քեզ գրկում եմ ամեն անգամ տեսնելիս:

Քեզ ճանաչում եմ գրեթե այնքան լավ, ինչքան ինքս ինձ: Լրիվ թափանցիկ ես ինձ համար: Կարծես նույնիսկ զգում եմ քո ցավը և ուզում եմ ձեռք մեկնել: Ու երազում եմ, որ մի օր հանդիպենք բոլորովին այլ պայմաններում, որտեղ աշխարհն իր օրենքները չի թելադրի, նստենք ու մի կուշտ զրուցենք:

Ու էս տարօրինակ, տարօրինակ կյանքը մեզ ավելի ու ավելի ա մոտեցնում։ Եթե չիմանայի, որ մի հոգի ահավոր կնեղվեր դրանից, կընդունեի Օրհուսում անչովիս ուտելու հրավերը։ Ուզում եմ մի օր հանդիպել քեզ, դեմ-դիմաց՝ միայն երկուսս, պինդ գրկել, կուշտ լացել հետդ ու անգամ երգել։ Բայց էս անիծյալ հանգամանքները թույլ չեն տալիս, որովհետև էսպիսի հասարակական կոնստրուկտում մենք պիտի ատենք իրար։ Մենք հաճախ ենք քննադատության արժանանում հրապարակայնորեն իրար դրական վերաբերմունք ցուցաբերելիս, որովհետև մեր փոխարեն որոշել են, որ մենք թշնամիներ պիտի լինենք։ Իսկ ես ուղղակի ափսոսում եմ, որ հանգամանքները բոլորովին այլ կերպ չեն դասավորվել, ուղղակի ափսոսում եմ, որ պիտի ենթարկվենք այս աշխարհի օրենքներին։

[StrangeLittleGirl]

Ամբողջ կյանքս զզվել եմ Նոր տարվա ուտուշ-խմուշ վիճակներից ու որպես կին տունը պլպլացնելու ու էփել-թափելու պարտավորություններից։ Էդ առումով Դանիա գալն իսկական փրկություն էր․ տոներին սկսեցի Հայաստան չգնալ, իսկ գնալիս էլ հնարավորինս դուրս եմ մնում տոնական եռուզեռից։ Բայց փախչելով հայկական մշակույթից՝ եկա ու խրվեցի դանիակի մեջ։ Հիմա այստեղի Քրիսմըսն է, որ հայկականից ավելի անտանելի է, որովհետև ոնց ու ինչ նշելու մեջ ես որևէ ձայն չունեմ, իմ կամքով արած ցանկացած քայլ դիտարկվում է որպես անքաղաքավարություն ու հարգանքի բացակայություն։ Ու էդպես Քրիսմըսը, որին ամբողջ Դանիան մեծ անհամբերությամբ սպասում ու պատրաստվում է, ինձ համար դարձել է մի մղձավանջային սեզոն, որին պետք է մի կերպ դիմանամ։ Իսկ կուլմինացիան հենց Քրիսմըսի երեք օրերն են նախապես գրված սցենարով ու մենյուով, որի հենց սկզբից ժամերն եմ հաշվում, թե երբ է այս ամենը վերջանալու, որ իմ տանը մենակ մնամ ու փռվեմ բազմոցին։ Ու էսպես ամեն տարի։

[StrangeLittleGirl]

Մ.֊ն իմ Օրհուսի տանտիրուհու նախկին տնվորն ա, թուրք ա։ Դանիա երկուսս եկել ենք մոտավորապես նույն ժամանակ ու երկուսս էլ PhD անելու։ Էս պահին երկուսս էլ մեր առաջին պոստդոկի վերջերում ենք՝ անորոշ ապագայով, չիմանալով ակադեմիայում մնալու ենք, թե չէ։ Տանտիրուհիս Մյուգեի հետ ահագին մտերիմ ա։ Դրա համար իրեն ահագին պատմում ա ինձնից, ինձ էլ՝ իրենից։ Ու մի տեսակ երկուսս էլ միմյանց մասին շատ բան գիտենք։ Մի քանի անգամ էլ հանդիպել ենք համալսարանական կոնտեքստում։

Էսօր վերջապես հարմարացրեցինք նորմալ շփվել. իրեն ու ամուսնուն հրավիրել էի մեր տուն ոսպով սուպ ուտելու։ Ու էդպես սեղանի շուրջ նստած զրույց էր, որ ծավալվեց։ Շշմելու բան էր, թե ոնց ենք մեր ակադեմիական կարիերայի ընթացքում լրիվ նույն բաների միջով անցել. դանիախոս ամբիոններ, որ անգլերենի անցնել չեն ուզում, ղեկավարության սպասելիք, թե հետ ենք գնալու մեր երկրները, ազգությամբ պայմանավորված տոննաներով դիսկրիմինացիա։ Ու որ խորանում ես, մենք իրոք ահավոր նման ենք իրար. երկու «ոչ֊արևմտյան» կին իմիգրանտ, որ փորձում են Դանիայում ակադեմիական կարիերա անել։ Դանիական ակադեմիայում տեղից քիչ են արտասահմանցիները, իրենց մեջ ահավոր քիչ են «ոչ֊արևմուտք» դասակարգվածները, իսկ էս քչի մեջ էլ մատների վրա կհաշվես կանանց։

Հետո էլ սկսեցինք մշակույթից խոսել։ Ասենք, նորություն չի, որ Հայաստանն ու Թուրքիան մշակույթով ահագին մոտ են։ Բայց ինքը Ստամբուլի հայկական ավանդույթներից էր պատմում, բաներ, որոնց մասին ես որ չգիտեի։ Խոսեցինք նաև Դանիայի թուրքերից ու Դանիայի հայերից ու թե ոնց ենք մենք մեզ առանձնացնում նրանցից։ Մեկ էլ հիշեցի, որ ֆեյսբուքում Դանիայի հայերի խմբում մեկը գրել էր, թե որտեղից կարա հայկական մածուն ու լավաշ առնի։ Գրեցի՝ թուրքական խանութներից։ Ու մի հսկայական հարձակում սկսվեց, թե՝ դավաճան, թե՝ ինչու՞ թշնամու խանութ մտնենք և այլն։

Ու էնքան տարօրինակ էր էս ամենը։ Ես ու Մ.֊ն իրար դիմաց նստած զրուցում ենք, ու մենք ավելի շատ ընդհանուր բան ունենք, քան ֆեյսբուքի Դանիայի հայերի խմբում գրառում անողները, քան մեր դանիացի, իտալացի ու ամերիկացի գործընկերները։ Իրար դիմաց նստած զրուցում էինք ու իմ տանտիրուհուն երկուսս էլ խորհուրդ տալիս Էլիֆ Շաֆաքի «Ստամբուլի բիճը» կարդալ։

[StrangeLittleGirl]

Օրհուսում էս վերջին օրերը դեռ երկար եմ հիշելու։
2019֊ի վերջն ուղղակի ահավոր էր։ Հիշում եմ՝ ոնց էի մի կերպ քարշ գալիս աշխատանքիս տեղը մինչև արձակուրդը կսկսվեր։ Հիշում եմ էն օրերը, երբ ընդհանրապես աշխատանքի գնալը մեծ նվաճում էի համարում։ Հիշում եմ նաև, թե ինչպես տարեվերջին հայտնաբերեցի, որ կոլեգաներս էլ առանձնապես ուրախ վիճակում չէին։ Հիշում եմ, թե ինչպես տոնական ճաշկերույթի ժամանակ անհանգստացա Միկելի համար։

2020֊ը լրիվ ուրիշ էր։ Հունվարի 1֊ը հեչ ոնց որ 2019֊ի շարունակությունը չլիներ։ Ինչ֊որ բան միանգամից շուռ եկավ, միանգամից փոխվեց, ու առանց Նոր տարվա կարևորագույն որոշումների, առանց «մյուս տարվանից էսքան էս եմ անելու, էսքան էս չեմ անելու» տիպի խոստումների։ Խնդիրները լրիվ նույնն էին մնացել, դրանց նկատմամբ վերաբերմունքս՝ ուրիշ։ Բայց ամենակարևոր փոփոխություններից մեկը մարդիկ էին։

Այս տարի առաջին անգամ Օրհուս հասա անցյալ հինգշաբթի։ Ու այդ օրվանից սկսած շաբաթ օրը միակ օրն էր, երբ այլ մարդկանց հետ գործից դուրս հանդիպումներ չունեի։ Իմ ինտրովերտ անձը պիտի սատկեր, պիտի ուժասպառ լիներ ամենօրյա այս շփումներից։ Բայց ամեն օր տուն եմ գալիս մինչև հոգուս խորքը գոհ էս բոլոր հանդիպումներից ու շփումներից։

Երեկ Միկելի տանը Կորդուլայի հետ ընթրիք սարքեցինք։ Միկելն ասում է, որ սովոր չէ մենակ ընթրելուն։ Ինչ֊որ սիրուն բան կա միմյանց մասին էսպես հոգ տանելու ու ակադեմիական էս ամաչկոտության մեջ, որ զրույցի թեմաներ հաճախ դժվարությամբ ենք գտնում, բայց երբեմն էլ ծիծաղում ենք միասին, զանազան պատմություններ պատմում ու սեղանի խաղեր խաղում։ Տուն գնալիս Կորդուլան ասաց, որ պետք է Միկելին մենակ չթողնել։ Կորդուլան՝ ինքն ահավոր ամաչկոտ ու լռակյաց, բայց իմ սիրելի մարդկանցից մեր ամբիոնում, ամբողջ ակադեմիայում։ Կորդուլան Օրհուսի Մառլենն է, բայց այն առավելությամբ, որ նաև իմ ոլորտից է։

Այսօր էլ Օրհուսի կին գրողների խմբով էինք հավաքվել։ Իմ՝ Օրհուսում գտնվելու տարբեր ժամանակների տարբեր մարդիկ մի տեղում էին։ Ասսելան Ղազախստանից վերադարձել է, վաղուց չէի տեսել նրան։ Ամելիան նոր է մեր խմբում, բայց եթե ինքը չլիներ, կալարեինք հավաքվել։ Բեթը վերջապես որոշել է կանոնավոր գալ։ Կորդուլան առաջին անգամ էր միանում, որովհետև ինքն իրեն խոստացել էր նոր բան փորձել։ Ու բոլորս գրեցինք անտեսանելի լինելու մասին։ Բոլորս մեր տեսանկյունից, մեր մեկնաբանությամբ, բայց նույն ընդհանուր գծերով։

Ու հագեցած են օրերս, տրամադրությունս՝ լավ։ Իրոք որ զարմանալի է, թե ինչքան բան կարող է կյանքումդ փոխվել հենց ուրիշ մարդկանց հետ շփման շնորհիվ։ Ու տուն եկա՝ մտածելով ինտրովերտ անձիս համար էս բոլորը շատ էր։ Տուն եկա ու Ագաթային գրեցի, որ տեսնեմ՝ վաղը կամ մյուս օրը ժամանակ ունի՞, գնանք գինի խմելու։

[StrangeLittleGirl]

Մորգանային ասում եմ՝ մի քանի օր ա ինչ Օրհուսում ես, ո՞նց ես հասցրել էսքան լայն սոցիալական շրջանակ ձեռք բերել։ Ասում ա՝ ես իտալացի եմ։ Մեկ էլ ասում ա՝ իրիկունը Ֆեդերիկայի հետ էսինչ տեղն ենք գնալու, գալի՞ս ես։ Ասում եմ՝ հա, վազում սրճարան, որտեղ մի պոստդոկի պիտի հանդիպեմ, որին ո՛չ դեմքը գիտեմ, ո՛չ անունը։ Հերիք չի ներս մտնելուն պես ճանաչում եմ, մեկ էլ պարզվում ա՝ ինքը Ֆեդերիկան ա։ Իմ կյանքը լրիվ կինո ա։

[StrangeLittleGirl]

Երեկվանից քո երգերն եմ լսում։ Վաղուցվանից էի լսում երգերդ, բայց երեկ վերջապես ինքդ հղումն ուղարկեցիր, ու այլևս պետք չէր գաղտնի պահել, որ քո երգերը լսում եմ։ Քո երգերը հենց Օրհուսն են որ կան՝ էստեղի մռայլ տրամադրությամբ ու նեղվածքով, որ պիտի լսվեն մթության մեջ։ Իսկ դու ինձ համար Օրհուսի հարատևության խորհրդանիշն ես, մեկը, ով եկել է այստեղ ու չի գնացել, տարիներ շարունակ չի գնացել։ Երբ առաջին անգամ հանդիպեցի քեզ, մտածեցի՝ ի՜նչ լավ է, վերջապես ակադեմիայից դուրս մեկին գիտեմ, նոր շունչ կլինի կյանքումս։ Դու այդ նոր շունչն էիր, ակադեմիայից դուրս էիր, բայց երաժիշտ, իսկ իմ կյանքում ուղղակի չկան մարդիկ, որոնք ակադեմիայից չեն կամ արվեստագետ չեն։ Իմ կյանքում չկան «նորմալ» մարդիկ, «նորմալ միջին խավ», որ ապրում է իննից հինգ մշտական աշխատանքով, սովորական ընտանիքով, տուն֊տեղ բնակարանով։ Իմ կյանքում մարդիկ խառն են ու չկողմնորոշված, գիտության կամ արվեստի մեջ թաղված։ Ու դու ես, որ ասում ես՝ թողնելու եմ աշխատանքս, սկսեմ միայն երաժշտությամբ ապրել, ինչպես մի ժամանակ էր։ Ես էլ ասում եմ՝ թողնելու եմ ակադեմիան ու մենակ գրեմ։ Ու երկուսս ծիծաղում ենք իմ ասածի անհեթեթությունից։ Հետո ասում ես՝ Լոնդոն ես տեղափոխվելու, ու ես ջղայնանում եմ, որովհետև ասում եմ՝ վերջերս չեմ մտերմանում էնպիսի մարդկանց հետ, որոնք գիտեմ՝ գնալու են։ Ու գիտեմ, որ ճիշտ չեմ ասում, որովհետև ինձ ձգում են հենց նրանք, ովքեր գնալու են, թեկուզ որ մնում են, բայց գնալու պոտենցիալ ունեն, որովհետև փնտրում են, անվերջ փնտրում ու չեն գտնում։

Օրհուսը ոչ միայն նրա համար եմ սիրում, որ էստեղ լիքը մարդկանց եմ ճանաչում, այլև նրա համար, որ ճանաչածս մարդիկ ահավոր լավն են։ Ու իմ կյանքում երբեք այս աստիճանի իմ շրջապատին մերված, ինքս իմ տեղում չեմ զգացել։

[StrangeLittleGirl]

Էրեկ գիտական գրանտ տրամադրող հիմնադրամներից մեկը գրանտների դիմումների ռիվյուներն էր ուղարկել։ Երկու գրանտի դիմումների գրելուն մասնակցել եմ։ Մոտավորապես նույն որակի պրոյեկտներ են երկուսն էլ, չնայած որ երկու լրիվ տարբեր թիմեր են իրականացնում։ Մեկը մեր ներկայիս թիմն ա՝ որպես գիտական խմբի ղեկավար աշխարհահռչակ պրոֆեսորով֊բանով։ Երկրորդը միայն կանանցից բաղկացած թիմ ա, որի ղեկավարը մեր ամբիոնի միակ կին դոցենտն ա, բայց նաև գիտական խորհուրդ կա թիմին կից, որի անդամներն էլ աշխարհահռչակ կին գիտնականներ են։ Դիմումներից առաջինը աշխարհի գովասանքներն ա ստացել, թե ինչ յուրահատուկ, չլսված֊չտեսնված, հրաշալի պրոյեկտ ա ու ինչքան կարևոր ա իրականացնելը։ Երկրորդը նենց միջակ քոմենթներ ա ստացել, լրիվ՝ մե՜հ, պրոյեկտ ա էլի։ Ես ախր մասնակցել եմ երկուսի գրման պրոցեսին էլ, գիտեմ, որ որակական առումով առնաձնապես տարբերություն չկա, իսկ թեմայի կարևորությամբ նույնիսկ երկրորդը մի քիչ ավելի կարևոր ա (ինքներդ դատեք. դանիացի ու նորվեգացի աուտիկների ու խուլերի հոգելեզվաբանական առանձնահատկություննե՞րն են կարևոր, թե՞ պատվաստումների մասին դիսկուրսի առանձնահատկությունները տարբեր երկրներում, որ հասկանանք՝ ոնց դավադրությունների տեսությունների տարածման դեմն առնենք)։ Ու ամենախոխմն էն ա, որ էս նույն երկու պրոյեկտները մի այլ հիմնադրամի էլ են գնացել։ Առաջինը նախնական փուլում մերժվել ա, իսկ երկրորդը նախնականը հաղթահարել ա, հիմա առաջին փուլում ա։ Ակադեմիան անդուր տեղ ա անհասկանալի առաջնահերթություններով։

[StrangeLittleGirl]

https://www.youtube.com/watch?v=ni9UYJaRkGI

Էս երգը տասներկու տարեկանից ինձ հետ է։ Ու տասներկու տարեկանից լսում էի, երբ դասարանում ինձ օր ու արև չէին տալիս, երբ հայերենի դասատուն մատյանով խփում էր գլխիս ու թքում վրաս, երբ դասղեկը մեր դասարանից մեկին ակնհայտորեն նախընտրում էր ու որտեղ հասցներ ինձ նվաստացնում էր։ Լսում էի էս երգը, երբ ամբողջ դպրոցով ու ուսուցչական կազմով ինձ համոզում էին, որ մեդալից հրաժարվեմ, բայց չհրաժարվեցի, գնացի ու ստացա։ Ականջներիս մեջ զրնգում է ուսմասվարի ձայնը, թե՝ մեդալը տաղանդավոր էրեխեքի համար է։ Ականջներիս մեջ զրնգում է կենսաբանության ուսուցչուհուս՝ ընկեր Յոլչյանի ձայնը, որ օլիմպիադայի դիպլոմներս վերցրած մտավ տնօրենի մոտ ու ասաց, թե՝ էս տեսակ երեխային ո՞նց չեք թողնում, որ մեդալի գնա։

Ու տարիներ անց, երբ հոգեպես լրիվ կոտրված դուրս եկա գործից, նստեցի հեծանիվս ու բլուրն ի վար սլացա, նորից այս երգը միացավ։ Նույն օրն առավոտյան նոր պայմանագիրս էի ստացել, որ ևս վեց ամիս ինձ աշխատանքով էր ապահովելու, ու չգիտեի՝ ուրախանայի՞, թե՞ տխրեի։ Նույն օրը ամբողջ օրը Էմիլի հետ իմ օֆիսում էի անցկացնելու՝ կառուցելով նորվեգերեն գիտափորձը, որովհետև պարզվելու էր՝ էդ ուղղությամբ ոչինչ չի արվել, իսկ երկուշաբթի արդեն պիտի Նորվեգիա մեկնեի։ Պիտի մեկնեի, որ մեր էնտեղ գտնվող մեր ուսանող֊օգնականին ուղղություն ցույց տամ, թե ոնց էքսպերիմենտներն անցկացնի։ Պիտի Էմիլը մանրամասն բացատրեր ինձ, որ ես էլ էնտեղ մանրամասն բացատրեի։ Ու էստեղ անարդարն էն էր, որ խմբից հենց ինձ էին ուղարկում, որովհետև երեխա չունեմ։ Ինձ ուղարկում էին օգնելու, որ մի ուրիշի պրոյեկտն առաջ գնա։ Ու այդ մի ուրիշը նույնիսկ իր մասը չէր արել, ու Էմիլի հետ ժամերով տանջվում էինք էսօր, որ ավարտին հասցնենք, մինչ այդ ուրիշը տանը նստած հոդվածներ է գրում ու տպագրում, տպագրությունների ցանկը երկարացնում, սիվին սիրունացնում։

Օրեր առաջ, երբ լանչին խոսք բացվեց նոր հայտարարվող ասիստենտ պրոֆեսորի տեղի մասին, ղեկավարս միանգամից ասաց, որ էդ տեղը հենց այդ ուրիշի համար է, մինչդեռ ամիսներ առաջ ամբիոնի վարիչն ինձ էլ էր քաջալերել դիմել էդ տեղի համար։ Այդ նույն ուրիշի պայմանգիրը լրիվ դրույքով ու մի տարով էին երկարացրել, իմը՝ ոչ լրիվ դրույքով ու կես տարով։ Ու հիմա նաև իմ հոդվածները թողած իր գործն եմ անում, մինչ ինքը ստանում է ամեն ինչ, ես՝ կես տարվա պայմանագիր ոչ լրիվ դրույքով։

Երգը լսում էի ու հիշում ինքս ինձ դպրոցական տարիներին։ Հիշում, թե ոնց էր երգն ինձ օգնության գալիս էն բոլոր պահերին, երբ բոլորն իմ դեմ էին, ու ես պիտի մի նոր դժվարություն հաղթահարեի։ Բայց հիմա չկա ընկեր Յոլչյան, որ մտնի տնօրենի մոտ։ Հիմա ես մենակ եմ էս ամբողջ համակարգի դեմ։

Երբ հասա Ասսելայենց տուն ու մի երկու բառով բացատրեցի, թե ինչու եմ վատ, Յորունը մի քանի խորհուրդ տվեց ու հիշեցրեց էն հասարակ ճշմարտությունը, որ ես մի քանի անգամ ավելի շատ պիտի աշխատեմ, որ նույն հաջողությանը հասնեմ, Ասսելան գրկեց։ Ու հիմա գիշերվա կեսին արթնացել եմ, նորից ու նորից լսում եմ այս երգը, մի կուշտ լացում եմ ու հիշում դպրոցը, մեդալը ու ընկեր Յոլչյանին։ Ու էդ հիշողությունից պինդ կառչած՝ գիտեմ, որ եթե մեդալը ստացա, ուրեմն էս կռիվն էլ կհաղթեմ, թեկուզ որ էս անգամ իմ կողմից միակ կռվողը ես եմ։

[StrangeLittleGirl]

Քո գոյությունն իմ կյանքում հաստատուն է մեր հանդիպման առաջին օրվանից։ Դու էնտեղ ես, ուղղակի կաս բեքգրաունդում, ոչ երբեք մտերիմ, ոչ երբեք մոռացված։ Դու իմ հայելային արտացոլանքն ես, իմ այլընտրանքային կյանքը, որ կունենայի ես, եթե կյանքս այլ հունով ընթանար, այլ որոշումներ կայացնեի։ Երևի հենց էդ պատճառով է, որ ամեն անգամ քեզ տեսնելիս, անգամ երբ էկրանի մյուս կողմում ես, ես լրիվ մտնում եմ քո մարմնի մեջ ու զգում էն բոլորը, ինչ դու ես զգում։ Ու հենց էդ պատճառով է, որ կորոնայի օրերին ինչքան էլ փորձեիր ժպիտը դեմքիդ հայտնվել, մարմնիդ ամեն մի շարժումից զգում էի ծանր էմոցիոնալ վիճակդ ճնշելու բոլոր փորձերը։

Կորոնայի օրերին ամենաշատը քեզ էի կարոտում ու տարօրինակ կերպով ամենաշատը քեզ հետ էի շփվում։ Զումով հանդիպում էինք գրեթե ամեն օր։ Եվ հենց դրա համար հենց ճամփորդելու սահմանափակումները հանեցին, առաջինը փորձեցի քեզ մոտ գալ։ Փորձեցի առանց քեզ զգուշացնելու ու եկա այն մեկ շաբաթվա ընթացքում, երբ քաղաքում չէիր՝ խոստանալով, որ էլի եմ գալու։ Ես անընդհատ ինքս ինձ հարց եմ տալիս, թե ինչու քո մեկ այլ տարբերակը չի կարող Կոպենհագենում գոյություն ունենալ, թե ինչու պիտի պարտադիր հասնեմ Նորվեգիա ստանալու համար այն, ինչ քեզնից եմ ստանում, թե ինչու իմ հայելային տարբերակներ չեն կարող գոյություն ունենալ այն վայրերում, որտեղ ավելի հաճախ եմ լինում, ու էդպես էլ պատասխան չեմ ստանում։ Ես ավելի հանգիստ կլինեի, եթե քեզ կամ քո տարբերակին Կոպենհագենում շաբաթը մի քանի անգամ հանդիպեի։ Անգամ Կոպենհագենում քեզ ծանոթ մարդիկ ուղղակի նույնը չեն, նույն կերպ չեն ազդում ինձ վրա. քեզնից ավելի կամ պակաս ցնդած են, քեզնից ավելի կամ պակաս հոգատար են, քեզնից ավելի կամ պակաս ճկուն են, քեզնից ավելի կամ պակաս շփվող են, քեզնից ավելի կամ պակաս հումորով են, քեզնից ավելի կամ պակաս փորձառու են, իսկ ինձ պետք են էս բոլոր հատկանիշները ճիշտ էնպիսին, ինչպիսին քո մեջ են։ Ես քեզնից սովորում եմ։ Քեզնից սովորեցնել եմ սովորում։ Ու մեկ֊մեկ մտածում եմ՝ եթե դու Բերգենում ես, գուցե Բերգենը նաև ի՞մ քաղաքն է։ Ի վերջո, այնտեղ սարեր էլ կան։

[StrangeLittleGirl]

Կորոնայի օրերին, երբ բոլորս տնից ենք աշխատում, գրեթե ամեն առավոտ կոլեգաներով հավաքվում ենք Զումում միասին սուրճ խմելու։ Էդպես մի անգամ պատերազմի առաջին օրերին սկսեցինք պատերազմից խոսել. դե ամբողջ ֆեյսբուքս լիքն էր ինֆոյով, տեսնում էին, հետաքրքրվում են։ Քննարկման ընթացքում չեմ հիշում ինչ ասեցի, կոլեգաս ասեց՝ դա քո տեսակետն ա, իսկ ըստ միջազգային տեսակետի...

Էդտեղ սկսեցի լացել, անջատեցի Զումը ու հիստերիկացա։ Մի քանի ժամ հետո կոլեգաս մեյլ գրեց, ներողություն խնդրեց ու ասեց, որ ուզում ա ավելի շատ բան իմանա էս թեմայով, սկսեց լիքը կարդալ։ Օրեր անց էլի մեյլ գրեց, թե՝ էսպիսի ծրագիր կա տասնհինգ րոպեանոց պիես գրելու, արի միասին գրենք Արցախի մասին։ Դիմումն ուղարկեցինք, մեր գաղափարը դուրները եկավ, ընտրեցին։ Հետո ես ու կոլեգաս միասին գրեցինք պիեսը՝ ջահել հայ կնոջ ու Էրդողանի հանդիպման մասին, որտեղ ամբողջ պատերազմը նկարագրվում ա անտեղյակ դանիացու համար, վերջում էլ Էրդողանին բայրաքթարը խփում ա։ Ամբողջ նպատակն անտեղյակ դանիացուն խնդրին ծանոթացնելն ու «չեզոք» դիրքից դուրս բերելն էր, ձեռքի հետ էլ ամբողջ հոնորարը երկուսս էլ փոխանցեցինք արցախցի ընտանիքներին։

Պիեսը ևս երեք այլ պիեսների հետ բեմադրվեց նոյեմբերի վերջին, հետո էլ հարցուպատասխան եղավ։ Իրադարձության մասին մի թատերական մեկնաբան հոդված գրեց՝ նշելով, որ մեր պիեսը Հայաստանում պատերազմի մասին էր։ Ընդամենը մի փոքր պիեսով քանի հոգու ուղեղում մեխվեց, որ Արցախը Հայաստան է (չնայած պիեսում Հայաստան բառը ոչ մի տեղ չէինք օգտագործել, իսկ Արցախ ու Շուշի՝ ինչքան ասես)։

Որ մտածում ես՝ էս տարիների ընթացքում ինչքա՜ն էսպիսի փոքր բաներ կարելի էր անել։ Ինչքա՜ն շատ ա Ադրբեջանն աշխատել իր պրոպագանդայի վրա, իսկ մենք մեզ համար աջ քաշած ապրել՝ չփորձելով որևէ տեսակի նարատիվ կամ համոզմունք ստեղծել, թողնելով, որ ամբողջ աշխարհն ադրբեջանական ստերին հավատա, ինչքա՜ն ժամանակ ենք կորցրել, որ կարող էինք Հայաստանի ու Արցախի օգտին գործածել։

[StrangeLittleGirl]

Մի երկու շաբաթ առաջ ինձ իմ հին ընկերուհիներից մեկն էր զանգել։ Մենք մի յոթ տարի ա չէինք շփվել։ Ինքը սոցիալական ցանցերում չկար, դե Հայաստանից գնալուց հետո կապը կամաց-կամաց կորել էր։ Բայց էս օրերին եղբորս տեսել էր եթերում աչքերը լցնելիս, համարս գտել էր մեր ընդհանուր ընկերուհու մոտից, ուոթսափով զանգել էր։ Ինքը ահավոր մեկուսացած ա ապրում Երևանում՝ գրեթե ոչ մեկի հետ չի շփվում, տարիներ առաջ մոր մահվանից հետո միշտ էդպես ա ապրել։ Բայց զանգել էր, ասում էր՝ պետք ա մի բան անել։ Ասում էր՝ արի հետևողականորեն էս դաժան վիդեոներն ուղարկենք խաղաղ համակեցության քարոզ անող բոլորին, որ հասկանան ինչ են ասում։ Հետ համոզեցի, ասեցի՝ էդ վիդեոներով անհնար ա բան համոզելը։ Ուղղակի պետք ա մենք խոսենք ինչքան կարանք, որ տպավորություն չստեղծվի, թե Նիկոլի աջակիցները մեծամասնություն են։ Եսի՞մ, երևի չպիտի հետ համոզեի, որովհետև էդ պետք ա էդ մտքի քոքը կտրել ոնց հնարավոր ա։ Հետո ընկերուհիս ասեց, որ Արցախի հարցն իրա համար շատ անձնական ա, դրա համար երբեք չի խոսել էդ թեմայով։ Հետո նկատեցինք, որ մենք մեր ընկերության քսան տարիների ընթացքում առաջին անգամ էինք քաղաքականությունից խոսում։ Հետո հասկացանք, որ չքաղաքականացված լինելը միֆ ա, էդ էլ քաղաքականցված լինելու ուրիշ ձև ա։ Ու խոստացանք իրար, որ սրանից հետո կապի մեջ կմնանք։

[StrangeLittleGirl]

- 5000 զոհ, անհայտ թվով անհետ կորածներ ու գերիներ, 40 000 փախստական, տասը հազարից ավելի վիրավորներ, անպաշտպան սահմաններ, տնտեսական կոլապս ու ի վերջո Հայաստանի գոյությունը շատ մեծ վտանգի տակ։
- Դու փորձի դրականը տեսնել։

[StrangeLittleGirl]

Շատերին թվում ա, թե արտագաղթելը նենց հեշտ ա, տոմսը առնում ես, թռնում, գնում, քեզ գրկաբաց սպասում են ուրիշ երկրում։ Իրականում նախ արժանապատիվ արտագաղթը հնարավոր դարձնելը եքա քրտնաջան աշխատանք ա, հետո էլ արտերկրում արժանապատիվ ապրելը մի այլ, տարիներ տեւող քրտնաջան աշխատանք ա։

Մեր տունը, աշխատանքը, հարաբերությունները օդից չեն ընկնում, մենք էդ ամենին հասնելու համար լիքը տանջվում ենք։ Ահավոր բարդ ա կյանք կառուցելը մի երկրում, որտեղ չունես ընտանիք, ընկերներ, ու ամեն ինչ պիտի զրոյից սկսես։

Դեռ արտագաղթի էմոցիոնալ կողմի մասին չեմ էլ խոսում, որ սաղ կյանքդ մեղքի զգացումով ես ապրում, որ գնացել ես Հայաստանից։

[StrangeLittleGirl]

Որ մեծանամ, ուզում եմ քեզ նման դառնալ։ Գիտես, իմ կյանքի ամենամեծ մարտահրավերներից է եղել էսպես կոչված role model գտնելը։ Բազմաթիվ մարդիկ ինձնից են ոգեշնչվել, իմ քայլերին են հետևել, ու ես հասել ու օգնել եմ ում ինչով կարող եմ, բայց երբ փորձել եմ շուրջս նայել ու փնտրել մեկի, որի նման կուզեի լինել, որի քայլերից ոգեշնչվում եմ, էդպես էլ չեմ գտել։ Ու հիմա ինձ համար անսովոր է, որ դու կաս իմ կյանքում։ Անսովոր է, որ քեզնից սովորում եմ, ու դու իսկական role model ես ինձ համար, ու ուզում եմ քեզ նման լինել։ Իհարկե, ես տեսնում եմ մեր նմանությունները։ Ես տեսնում եմ քեզ մոտ տասը տարի առաջ ճիշտ ինձ նման։ Ու գիտեմ, որ դու էլ իմ մեջ տեսնում ես քեզ։ Մենք նույնիսկ արտաքնապես ենք նման։ Չլինեիր դու, ես էդպես էլ չէի հասկանա, թե ինչ եմ ուզում կամ ինչպիսին եմ ուզում լինել։ Իսկ ես պարզապես ուզում եմ մեծանալ ու քեզ նման դառնալ։

[StrangeLittleGirl]

Ամենալավ մարդկանց երբ հանդիպում ես, էդպես էլ չես կարողանում հետները շփվել։ Դու քաշվող ես, իրենք քաշվող են։ Հետները մի երկու բառ ես փոխանակում, ու խոսակցությունը փակվում է։ Բայց երկու կողմից ձգում եք իրար, մտքի մեջ երևակայում, թե ինչ մտերիմ կարող էիք լինել, ինչեր կարող էիք միասին անել, ինչերից կարող էիք խոսել։

Ամենալավ մարդիկ նման են իրար։ Միշտ իրենց մշտական աշխատանքի կողքից ուրիշ հետաքրքրություններ ունեն կամ «ուրիշ հետաքրքրություններն» են մշտական աշխատանք։ Դու կարող ես հետներն ամեն ինչից խոսել, խորանալ ինչքան ուզում ես, լսել նրանց անվերջ։ Բայց ամենադժվարն էդ պատնեշը կոտրելն է։

Ես գրեթե ամեն օր հանդիպում եմ ամենալավ մարդկանց ու հեռանում առանց շատ խոսելու, հեռանում՝ հուսալով, որ մյուս անգամ քաջությունս կհավաքեմ ու կփորձեմ կոտրել կախարդական պատնեշը, հասնել կարճ նախադասություններից ու անհարմար լռությունից մինչև անվերջ զրույցներ։ Ու ամեն անգամ թողնում եմ հաջորդ անգամվան։ Բայց նաև ուզում եմ կյանքս էնպես ապրել, որ չափսոսամ։ Ուզում եմ չափսոսալ, որ ամենալավ մարդկանց հետ ավելի մտերիմ չեմ եղել։

Հայրս էլ ամենալավ մարդկանցից էր։ Մեր անհարմար լռություններն ու կարճ նախադասությունները կոտրվեցին տեսազանգերով, ու մենք սկսեցինք անվերջ գրքերից, գրելուց, կինոներից ու քաղաքականությունից խոսել։ Նրան կարող էի ժամերով լսել, թեկուզ չհամաձայնել, հակադարձել, բայց լսում էի։ Իսկ վերջին օրերին արդեն միայն ես էի խոսում, ու ինքը լսում էր, գիտեմ, որ լսում էր։ Ու ափսոսալու բան չունեմ, որովհետև հորս հետ մտերիմ էի։

[StrangeLittleGirl]

Ինը տարի առաջ, երբ Կոպենհագեն տեղափոխվեցի, առաջին բնակավայրս արվարձանում էր, աշխատավայրս՝ թեև ոչ կենտրոնում, բայց համեմատաբար կենտրոնական հատվածներում, ու ամեն օր մոտ մի ժամ հեծանիվ էի քշում, որ հասնեմ գործի։ Հետագայում գնալով ավելի ու ավելի մոտեցա աշխատավայրիս, եթե Կոպենհագենում էի աշխատում, մինչև մի օր լրիվ հակառակը ստացվեց. ես ապրում եմ կենտրոնին շատ մոտ, իսկ աշխատավայրս արվարձանում է։ Ու նորից նույն մի ժամանոց ճանապարհը գրեթե ամեն առավոտ, որից մի ժամանակ էդպես ուզում էի ազատվել, հիմա երանություն է դարձել. կեսը քաղաքի միջով, կեսը քաղաքից դուրս՝ հեծանվային մայրուղով։ Սկզբում քաղաքային աղմուկը, հեծանիվների ու մեքենաների խցանումը, տարբեր տեղեր շտապող մարդիկ, հետո՝ սառը օդը, հատուկենտ հեծանվորդներ ու հեծանվային մայրուղին մեքենաներից առանձնացնող թունելները։ Քաղաքից դուրս տարվա եղանակների փոխվելն ես տեսնում։ Արևից այրվում ես, անձրևի տակ թրջվում, սառած ասֆալտի վրայով զգույշ քշում, զմայլվում արևածագի գույներով մինչև առավոտները լրիվ մութ են դառնում, ու լրացուցիչ լուսավորություն ու ռեֆլեկտորներ ես ավելացնում հեծանվիդ։
Արցախում 120 000 հոգի շրջափակման մեջ է արդեն 41 օր։ Էլեկտրականությունը հովհարային անջատումներով է, գազն անջատված է։ Դպրոցների ու մանկապարտեզների գործունեությունը դադարեցվել է։ Խանութները դատարկ են։ Սնունդը կտրոններով է։
Էներգետիկ ճգնաժամով պայմանավորված փողոցային լուսավորությունը սահմանափակել են։ Ու հեծանվով գործի գնալ-գալիս տեսնում ես լապտերները ճակատներին կամ կրծքավանդակներին փակցրած հետիոտների։ Հեծանվորդներն էլ են սովորականից ավելի լուսավորված. մայրուղին մութ է, իսկ երբ նաև մշուշ է, դժվար է իրար տեսնելը։
Արցախում երեխաները մոմի լույսի տակ են դաս անում։

Մոտ ինը տարի Կոպենհագենում յոթ տարբեր թաղամասերում գտնվող ութ տարբեր բնակարաններում ապրած լինելով ու էս ամբողջ ժամանակ հեծանիվով տեղաշարժվելով՝ երբեմն թվում է, թե այլևս չկան փողոցներ, որոնցում չեմ եղել։ Արդեն մի ամիս է նոր տեղում եմ յոգայի գնում Վելբյու թաղամասում, որ մեր տանը շատ մոտ է. 15-20 րոպե հեծանիվով։ Իմ հին տներից մեկն ու նախկին աշխատավայրս միացնող ճանապարհին է։ Լրիվ ծանոթ երթուղի, որ 2015-ին այնքա՜ն հաճախ եմ անցել։ Համատեղության կարգով այս նոր ստուդիան թեթևակի շեղումով նաև ներկայիս աշխատավայրից տուն գալու ճանապարհին է։ Երեկ առաջին անգամ փորձեցի գործից հետո յոգայի գնալ, ինչը նշանակում էր քաղաք մտնելուն պես մայրուղուց շեղվել ու նոր փողոցներ մտնել։ Դեռևս տոնական լուսավորությունը չհանած իրար կիպ կպած տներ, դարուփոս փողոցներ, ծառեր։ Այստեղ երբեք չեմ եղել։ Գիտեմ, որ Ֆրեդերիկսբերգի ու Վանլյոսեի արանքում եմ, որ եթե մի քիչ հյուսիս-արևմուտք գնամ, լճին կհասնեմ, հարավ-արևելք՝ Նորեբրո, կենտրոն։ Բայց այս փոքր հատվածը լրիվ անծանոթ է ինձ համար։
Արցախում մոմի լույսի տակ են երեխաները դաս անում։ «Ինձ պետք է այսինչ բանը» խմբի արցախյան տարբերակում խնձոր են փնտրում, բանան են փնտրում, երեխայի տակդիր են փնտրում։
Ահա Դալգաս բուլվարը, որտեղ հենց իմ յոգայի ստուդիան է։ Այնտեղ գալիս եմ միշտ Պիտեր Բանգս վայի խաչմերուկով, ու փաստացի Դալգաս բուլվարով երբեք չեմ քշել այս տարիների ընթացքում։ Ինչու՞ այստեղ չեմ եղել։
Մի արցախցի գրում է, որ շաքարային դիաբետ ունի, ու ինսուլինը վերջանում է դեղատներում։ Ու ինքը պարզապես ժամանակի հետ հանգչում է։ Իսկ ես աշխատում եմ ինսուլին արտադրող ընկերությունում։
Հետո մետրոն է առաջս գալիս։ Լինդեվանգ կայարանն է։ Այստեղ էլ երբեք չեմ եղել։ Իմ նախկին տունը Ֆլինթհոլմ կայարանի մոտ էր, ու այն ծույլ օրերին, երբ չէի ուզում հեծանիվ քշել, մետրոյով Ֆլինթհոլմ էի գնում, վերջին երկու կիլոմետրը տուն քշում։ Ֆրեդերիկսբերգի լողավազանն է Լինդեվանգի մոտ, բայց զուգահեռ փողոցում է, ուրիշ ճանապարհով էի գնում։
Արցախը Հայաստանին կապող միակ ճանապարհը փակ է։ Ուրիշ ճանապարհ չկա։
Վերջապես հասնում եմ յոգայի ստուդիա։ Ցուրտ է, ու հեռախոսս արագ լիցքը կորցնում է. ոչինչ, տանը կլիցքավորեմ։ Ինձ ներս եմ գցում, որ սառած մարմինս տաքացնեմ դասից առաջ։ Խաղաղ ու հանդարտ դաս, լրիվ լիցքաթափում ծանր աշխատանքային շաբաթվանից հետո։ Սթրեսից ազատված գնում եմ տուն։
Արդեն քառասունմեկ օր է, ինչ Արցախը շրջափակված է։ Արցախցիները կատակում են, իրար օգնում ինչով կարող են, կիսվում իրենց վերջին ունեցածով մինչև...

[StrangeLittleGirl]

Ընդհանրապես, թե՜ Հայաստանում ապրելուս տարիներին, թե՜ Հայաստանից գնալուց հետո եթե կա մի բան, որ ինձ ամենաշատն է ներվայնացնում մեր մշակույթի մեջ, հանդիպումներին պարտաճանաչ չլինելն է։ Այսինքն, եթե հանդիպում է նշանակվում, կա՜մ վերջին պահին չեղարկում են, կա՜մ ուշացած գալիս։ Իմ ընկերներն էլ հաճախ էին նեղանում, որ իրենց հետ հանդիպումներն օրացույցիս մեջ էի դնում ու նախապես, երկու շաբաթ առաջ էի պլանավորում։ Դրա համար Դանիան ինձ համար իսկական դրախտ է. մարդիկ պարտաճանաչ են, հետևում են իրենց հանդիպումներին, ժամանակին գալիս, վերջին պահին էլ հազվադեպ են չեղարկում ու հիմնականում միշտ շատ լուրջ պատճառով։

Երկար ժամանակ փորձում էի հասկանալ, թե էս մշակութային տարբերությունն ինչով է պայմանավորված. ի վերջո, լավ ու վատ չկա, ուղղակի երկու տարբեր ձևերով գործող հասարակություններ են։ Էսօր մի բան էղավ, որ վերջապես ինձ էդքան հուզող հարցի պատասխանը ստացա։

Ուրեմն մոտ երկու շաբաթ շարունակ հարցնելով, կոորդինացնելով օվկիանոսի տարբեր կողմերում գտնվող մարդկանց փորձում էի առցանց մի հանդիպման օր նշանակել։ Վերջապես հարմար օրը գտանք, բոլորը համաձայն են։ Ու հանկարծ հանդիպումից մի քանի օր առաջ մեկն ինձ գրում է, խնդրում օրը փոխել։ Պարզվում է՝ էդ օրն ուրիշ բան էլ ունի, որի մասին միայն էսօր իմացավ։

Հիմա եթե նման բան Դանիայում լիներ, ի՞նչ կլիներ։ Այդ «ուրիշ բանը» ստիպված կլիներ նոր օր փնտրել, որովհետև տվյալ անձի օրացույցն այդ օրն այդ ժամին արդեն զբաղված է։ Ու նման իրավիճակում չհայտնվելու համար հնարավորինս շուտ ես պլանավորում հանդիպումդ։ Հաճախ նույնիսկ հանդիպման «փլեյսհոլդեր» ես ուղարկում օրով ու մոտավոր ժամով, ասում՝ մնացած մանրամասները հետո կգան։ Հայաստանում լրիվ նորմալ է շատ կարևոր հանդիպմամբ գալ հանդիպումից մի երկու օր առաջ, ստիպել պլաններդ հարմարացնել դրան։

Իսկ ի՞նչ է իրականում տեղի ունենում։ Պարզապես Դանիայում շարժվում են ըստ ժամանակացույցի. ով առաջինն է վերցնում օրացույցիդ այդ օրը, իրենն է։ Հետո ով էլ գա, ինչ էլ առաջարկի, միևնույն է, օրացույցի քո այդ օրը նախապես ամրագրել էին։ Եթե կարծում ես, որ քո հանդիպումը շատ կարևոր է, ուրեմն շատ ժամանակ առաջ վերցրու օրացույցի օրը։ Իսկ Հայաստանում շարժվում են ըստ առաջնահերթությունների. օրացույցը բաց ու ազատ է, ճկուն, ու ըստ կարևորության են մարդիկ որոշում որ հանդիպմանը գնան։ Դրա համար ավելի պակաս կարևոր հանդիպումը (էս դեպքում իմ կազմակերպածը) կարելի է տեղափոխել կամ կարելի է դրան չներկայանալ։ Իրարից նեղանալն էլ հենց էս տրամաբանության սահմաններում է. ուրեմն ես քեզ համար էնքան կարևոր չե՞մ, որ դու ամեն ինչ թողնես, էդ օրը հանդիպես։ Չէ, դու ինձ համար էնքան կարևոր ես, որ երկու շաբաթ առաջ նախապես էնպես եմ անում, որ էդ օրն ուրիշ բան չխանգարի մեզ։

[StrangeLittleGirl]

Ընկերուհիս հարցնում է, թե արդյոք դանիացիք «անջիգյար» չեն և թե արդյոք կարոտում եմ հայկական «ջիգյարը»։ Ասում եմ, որ չէ, հետո մտքերի մեջ ընկնում։ Ե՞ս եմ Հայաստանից դուրս ապրելուս տարիների ընթացքում էդքան փոխվել, որ Դանիայի մասին հայկական դիտարկումները որպես անձնական վիրավորանք եմ ընկալում, թե՞ միշտ էլ տարբեր եմ եղել, ուղղակի եկել եմ էն երկիրը, որտեղ գոնե իմ արժեհամակարգով ու խառնվածքով էդքան տարբեր չեմ։

Երբ Հայաստանից ինձ հարցնում են՝ ինչու հետ չեմ գնում, առաջին պատճառաբանությունս հենց խառնվածքս է։ Վիրավորվում են, թե մենք քեզ ինչ ենք արել, մտածում են, թե չափազանցնում եմ։ Երբ բացատրում եմ, որ Հայաստանում ուղղակի ֆունկցիոնալ չէի լինի, «շատ ես եվրոպացի դառել» տիպի արտահայտություններ եմ ստանում։ Ամուսնուս հարցնում եմ՝ շա՞տ եմ դանիացի դարձել վերջին տարիներին։ Պատասխանում է. «Չէ, ուղղակի դու դու ես դարձել։ Դու մինչև Դանիա գալդ էլ էիր դանիացի»։

Ուղղակի երևի Դանիայում էլ կարիք չունեմ իմ զանազան կողմեր թաքցնելու, որ հարմարվեմ մեծամասնությանը։ Հիշում եմ՝ Հայաստանում ընկերներս ոնց էին նեղանում, երբ ասում էի, որ օրինակ շաբաթ-կիրակի տնից դուրս չեմ գալու, հանգստանալու եմ, որ ամեն անգամ պայմանավորվելիս օրացույց էի հանում, որ նշեմ, որ վերջին վայրկյանին առաջարկված հանդիպումից հրաժարվում էի՝ պատճառաբանելով, որ պիտի բազմոցին պառկեմ։ Հետո գալիս է Դանիան, կոլեգաներս, որոնց հետ տարիներ առաջ Նյուքասըլում կոնֆերանսի էինք, ու կոնֆերանսի ավարտից հետո հաջորդ առավոտը նախաճաշին երեքով որոշում ենք, որ մարդկանցից հոգնել ենք, գնում տարբեր ուղղություններով ու որոշում հանդիպել օդանավակայանում։ Գալիս է մեր բաժնի սեմինարը, որի ավարտին մոտ բոլորս խոստովանում ենք, որ լավ էր, բայց ուզում ենք գնալ տուն ու մարդկանցից կտրվել, ու դա էլ է լավ։ Տարածքը, միմյանց տարածք տալը, շնչին չնստելը, առանց զգուշացնելու չզանգելը, չգալը, չխանգարելը, ռուտիններդ հարգելը, անձնական կյանք քիթը չխոթելը... Ես առանց էս բոլորի Հայաստանում ո՞նց էի ապրելու։

[StrangeLittleGirl]

Էրեկ իմացանք, որ մեր թիմը երեք մասի են բաժանելու, իսկ շեֆս էլ մեր շեֆը չի լինելու։ Անկեղծ ասած, անակնկալ չէր. մեր ընկերությունը վերջին տարում խայտառակ տեմպերով աճում ա, ու մեր թիմն էդ տեմպից հետ չի մնում։ Երբ անցյալ տարվա սկզբին միացա, մենք տասնյոթ հոգի էինք, իսկ հիմա արդեն քսանյոթ ենք։

Ընդհանրապես, աշխատանքում փոփոխություններ սիրում եմ. նոր կոլեգա, հին կոլեգայի գնալ, ղեկավարության փոփոխություն, նոր օֆիսային տարածք, տնից աշխատելու օրօերի փոփոխություն և այլն։ Բայց եթե մի բան կար իմ ներկայիս աշխատանքում, որ ամեն ինչ կտայի, մենակ թե նույնը մնար, իմ անմիջական շեֆն էր։ Էդքանով հանդերձ, բոլորս էլ հասկանում էինք, որ մեր թիմը չի կարող անվերջ աճել, ու վաղ թե ուշ մեզ կիսելու են։ Նաև հասկանում էինք, որ նման սցենարի դեպքում մեր շեֆը մեզ չի մնա։ Այսինքն, կարելի է ասել, հոգեբանորեն պատրաստ էինք։

Բայց երբ հայտարարվեց էդ մասին, ես տնից էի աշխատում, ու մի այլ կարգի ծանր տարա, լացելու աստիճանի։ Դեռ աշխատանքային ժամերին ոչինչ. գործի մեջ խորասուզված շատ չէի մտածում։ Բայց գործից հետո ուղեղս չի հանգստանում ընդհանրապես։ Անընդհատ ինձ հարց եմ տալիս, թե ինչն է խնդիրը։

Իրականում էս գործն ընտրելիս առաջին հերթին հենց շեֆիս եմ ընտրել։ Ու երևի կյանքիս ամենալավ որոշումներից մեկն էր։ Ահագին լավն էր մեր աշխատանքային դինամիկան, ու շեֆը իսկականից հենց էն բաների համար էր, ինչի կարիքը կար։ Հին աշխատողներն ասում էին, որ էսպիսի լավ շեֆ երբեք չեն ունեցել։

Հիմա մտածում եմ՝ պիտի իրեն վստահեմ, որ որպես իրեն փոխարինիչ իր չափ լավ մեկին կբերի։ Բայց մյուս կողմից, ծանր եմ տանում, ահավոր ծանր։

[StrangeLittleGirl]

Էսօր շեֆս ասեց, որ ես superwoman եմ։ Իսկ ես ասեցի, որ դա իր շնորհքն է։

Ալտերնատիվ իրականությունում իմ ասիստենտ պրոֆեսորի երեք տարվա պայմանագրի առաջին տարին անցած պիտի լիներ, ու կյանքս պիտի մաշվեր Կոպենհագենից Օրհուս գնացքներում։ Այդ իրականությունում անընդհատ հարցեր էին հնչելու, թե ինչու օրինակ այսինչին մշտական պայմանագիր տվեցին, իսկ ինձ չէ։ Այնտեղ չէին լինելու ինձ superwoman անվանող շեֆեր։ Չէին լինելու շեֆեր, որ իմ լավագույնը դուրս կբերեին։

Ալտերնատիվ իրականությունում բարձրագույն կրթության ֆինանսավորման կրճատումն է կառավարության կողմից ու անհանգստությունը, թե դա ինչպես ինձ վրա ու իմ աշխատանքին կանդրադառնա։ Այնտեղ մշտական պայմանագրով կոլեգաներս են, որ գիշերները չեն քնում՝ վախենալով, որ աշխատանքը կկորցնեն։ Այնտեղ կանայք են, որ իրար տրորում են տղամարդկանց ակումբի մաս կազմելու համար, կանայք ու տղամարդիկ, որ իրար կոկորդ են կրծում մի բուռ ողորմության համար։ Այնտեղ ամեն մեկն իր թաքուն օրակարգով է, ու ամեն քայլ անելիս նաև հաշվարկում է, թե ոնց դիմացինին վնաս տա։ Ալտերնատիվ իրականությունում քո ողջ ինքնավստահությունը ջարդող շեֆերն են, որովհետև երբեք աշխատանք բավականաչափ լավը չէ։

Իսկ այս իրականությունում մեր թիմն է՝ հիմնականում երիտասարդ կանանցից բաղկացած, որտեղ համագործակցությունը լրիվ ուրիշ մակարդակի է հասցված, որտեղ միմյանց մասին հոգ ենք տանում, շեֆս է, որը խոստովանում է, որ երկրորդ հարցազրույցից հետո ինձ հարցաքննող հոգեբանն իրեն ասել էր, որ ինձ գործի վերցնի ու դժվար առաջադրանքներ տա, որ չձանձրանամ։ Այս իրականությունում մի հրաշալի աշխատանքային տարի է, ու ավելի լավ լինել չէր կարող։ Ու շեֆս՝ հուզմունքից աչքերը լցրած, ու ես, ու մենք իրար աշխարհի ամենալավ քաջալերիչ խոսքերն ենք ասում։ Այս իրականությունում կանայք իրար բարձրացնող են։ Ու երջանիկ եմ, որ ավելի քան մի տարի առաջ այս իրականությունն ընտրեցի։

[StrangeLittleGirl]

Էրեկ երեկոյան թիմով դուրս էինք էկել քաղաք մեր հաջողությունները տոնելու։ Կոլեգաներիս մեծ մասն արվարձաններում են ապրում, մի քանիսն էլ նույնիսկ Շվեդիայում։ Հետաքրքիր էր տեսնել քաղաքին ոչ սովոր էդ մոլորված հայացաքները, որ չէին կողմնորոշվում որտեղից ուր պետք է գնանք։

Հեծանիվս հետս քարշ չէի տվել, ու մեր վերջին կայանից հետո պիտի մոտ կես ժամ քայլեի Նորեբրոյից Նորեպորտ՝ հեծանիվիս մոտ։ Մեկ մտածում էի՝ էնտեղից մետրո նստեմ, տուն գնամ, առավոտը գամ հեծանիվիս հետևից։ Բայց ի վերջո որոշեցի դուրս գալ Նորեբրոգեյդ ու ուղիղ իջնել։

Սկզբում մի քիչ վախեցել էի։ Ժամը մեկը կլիներ, ես էլ մենակ էի ու աչք ծակող՝ թաղամասի հետ հեչ չբռնող իմ սիրուն կարմիր վերարկուով։ Բայց հետո հանգստություն իջավ. Կոպենհագենն էր ի վերջո՝ էն քաղաքը, որտեղ ապահով է օրվա ցանկացած ժամի։

Կարոտել էի ուրբաթ գիշերային Կոպենհագենը, էն հարբած բզզոցը, անհոգ ջահելները, որ բարձր-բարձր խոսելով քայլում են փողոցներով։ Ինչքա՞ն վաղուց ուրբաթ գիշերով քաղաք դուրս չէի էկել։ Երեք, չորս, գուցե հինգ տարի կլիներ։ Տարի՞քս էր, շրջապա՞տս, հետաքրքրություններիս փոփոխությու՞նը։ Բայց վերջերս ինձ ինչ հիշում եմ ուրբաթ օրերին, սատկած գալիս եմ տուն ու որևէ տեղ գնալ չեմ ուզում։ Իհարկե, ամիսը մեկ կան նաև Թրոուզի փաբ քուիզերը, բայց դա ուրիշ է. տնից երկու րոպե ոտքով, վերադարձ տուն կեսգիշերից առաջ։ Ու էդպես էլ չես շնչում քաղաքի ուրբաթ գիշերային օդը։

Իսկ շաբաթ առավատ արդեն մեծ մարդու նման արթնացել եմ սովորական ժամիս ու պատրաստվում եմ Անահիտենց տուն գնալ։ Մեծ մարդու նման ուզում էի նաև հեծանիվով տուն գալ էնտեղից՝ քառասուն կիլոմետր, բայց երևի չստացվի. ձյուն է գալիս։

[StrangeLittleGirl]

Չգիտեմ՝ երբվանից եմ սովորություն դարձրել ամեն տեղ գնալիս հեծանիվս հետս քարշ տալ, նույնիսկ եթե ճամփի մեծ մասը գնացքով եմ անցնելու։ Անցյալ տարի Ռոբերտայի ծնունդին Օրհուսում ինձ ու Մորթենին ձեռ էին առնում հեծանիվ վարձելու համար, թե կոպեհագենցիքդ առանց ձեր հեծանիվների կյանք չունեք։ Դրա նախորդ օրն էլ Վայլեում Լիլիթենց էինք, ու մեր բախտն էինք անիծում, որովհետև վարձակալման հեծանիվ չկար էնտեղ։

Բայց մեկ էլ հիշում եմ էն ցուրտ դեկտեմբերը, որ հեծանիվս հետս քարշ էի տվել Կոպենհագենից Օդենսե, որ կայարանից Նարինեենց տուն դրանով գնամ։ Ձեռքերս սառում էին, հայացքս չէի կտրում GPS-ից, որտեղ դեպի նպատակակետ կիլոմետրերը գնալով փոքրանում էին։ Բայց դե մեկ ա, աշխարհի չափ ուրախ էի, որ ոչ մեկի նեղություն չէի տալու ինձ մեքենայով տանել-բերելու համար։

Երևի դրանից հետո էր, որ սկսեցի հեծանիվս հետս ամեն տեղ տանել։ Ու էդպես նաև հետս Հելսինոր էի հասցրել երեկ, որ կայարանից Անահիտենց տուն գնամ ու հետ. եղանակը չափից դուրս վատն էր, որ էնտեղից ամբողջ ճանապարհը քշեի Կոպենհագեն։

Անահիտենց մի կերպ հասա. համ դիքով դեպի վեր էր, համ ոսկրերը ծակող քամի կար, համ էլ չգիտեմ ոնց էր ստացվել, GPS-ն ինձ տարել, մտցրել էր անտառի մի կածան, որ հեծանվուղի չուներ, ու ձյուների միջով մի կերպ քշելով հասել էի։

Հետ գնալիս Անահիտը Նարինեին մեքենայով կայարան իջեցրեց, ես ասեցի՝ չէ, ես հեծանիվովս կգամ։ Հետդարձին չգիտեմ ոնց էղավ, GPS-ն ուրիշ ճամփով տարավ. նախ, անտառը նորմալ հեծանվուղով հատեցի, հետո կիլոմետրերի թիվն ավելի քիչ էր, պլյուս, բնականաբար, դիքով դեպի ներքև էր։ Ու էդպես շատ արագ հասա. երբ Նարինեն ու Անահիտը նոր-նոր հասել, կանգնել էին պլատֆորմին։ Անահիտը զարմացած թե՝ դու superwoman ես։

Ծիծաղեցի։ Իրականում ցանկացած հեծանվորդ գիտի, որ կարճ տարածությունների դեպքում մեքենայի ու հեծանվի տարբերությունը մեծ չէ, որոշ դեպքերում նույնիսկ հեծանիվն ավելի արագ է։ Բայց դե հաճելի էր էս շաբաթվա մեջ երկրորդ անգամ superwoman կոչվելը, էս անգամ՝ ընկերուհուս կողմից։

Մտածում եմ՝ չգիտեմ ինչքանով եմ իրականում superwoman կամ ոնց ա superwoman-ը սահմանվում, բայց հա, իմ անկախությունն ու ինքնուրույնությունն ինձ համար ամեն ինչ է, իսկ հեծանիվս՝ էդ ինքնուրույնության երաշխիքը։

[StrangeLittleGirl]

Մորթենն ինձ զգուշացնում էր, որ ուժեղ անձրև ա գալու, գուցե գնացքով գործի գնամ։ Ջղայնացա։ Հատ-հատ պահարանից հանեցի նման օրերի համար նախատեսված շորերս, իրար կողք շարեցի, ասեցի՝ տես։

Իրականում տարօրինակ մազոխիստությամբ ամենաշատը հենց ուժեղ անձրևի օրերին եմ սիրում հեծանիվով գործի գնալ։ Հաղթական մի բան կա ոտքից գլուխ թրջված գործի հասնելու, անձրևային շորերը հանելու ու տակից լրիվ չոր դուրս գալու մեջ։ Ու թաց մազերով ու չոր հագուստով խրոխտ դուրս ես գալիս զուգարանից, որտեղ փոխվում էիր, բարի լույս ասում բոլորին, կարծես հենց նոր ծովափնյա արձակուրդից ես եկել։ Նաև անընդհատ բարելավելու տեղ կա. անձրևային կոշիկներին մինչև հիմա չեմ կարողանում սովորել, իսկ սովորական կոշիկներով վատ օրերին գուլպաներս թրջվում են։ Մի զույգ փոխնորդ կոշիկ վաղուց էի թողնում գործիս տեղը։ Իսկ հիմա նաև ուսապարկիս մեջ ցելոֆանե տոպրակում չոր գուլպաներ են հետս գնում-գալիս։

Ուրեմն էրեկ էդ անձրևոտ օրերից էր։ Երաժշտությունը բարձր միացած, մտքերիս հետ սլանում էի բլուրն ի վեր՝ քաղաքից դուրս, իմ սիրած ճամփով։ Ճամփաները դատարկ էին. քիչ էին անձրևին ռիսկ անողները։ Մտածում էի՝ ինչքան եմ սիրում առավոտյան էդ մի ժամը տնից աշխատանքի։ Ինչքան եմ սիրում դրան նախորդող մի ժամը՝ տանը մենակ նստած սուրճիս ու նախաճաշիս հետ։ Ու երևի առավոտյան էս երկու ժամերի շնորհիվ է, որ աշխատանքի գնալուս մոտիվացիան չի ընկնում։

Մորթենին ասում եմ՝ էս վերջերս լրիվ հիպեր եմ։ Ասում է՝ սովորականի ու հիմիկվա միջև տարբերություն զգու՞մ եմ։ Ասում եմ՝ հա, քիչ եմ քնում, շատ եմ խոսում, լանչերին շատ եմ տարածք վերցնում ու ուշադրություն գրավում։ Ասում է՝ ոչինչ, գարուն է։

Գարունը գարուն, բայց մինչև երեկ անընդհատ ձյուն էր գալիս։ Իսկ գարնան սկզբին, հատկապես էսպիսի, երբ գարունը միայն օրացուցային է, էներգիաս միշտ ընկած է լինում։ Հիմա չգիտեմ ինչու էսքան շատ էներգիա ունեմ, որ չգիտեմ որտեղ ծախսեմ։

Ու համ էլ գրում եմ։ Ստեղ եմ գրում, Կունդերայի մասին եմ գրում, Ջեյնի դասերին եմ գրում։ Չգիտեմ ինչու եմ էստեղ էսքան անկապ-անկապ գրում։ Երևի իրականությունից կտրվելու համար։ Էն իրականությունից, որտեղ արդեն երեք ամիս մարդիկ շրջափակման մեջ են։ Էն իրականությունից, որտեղ ստերի վրա կայսրություններ են կառուցում։ Ստեղ եմ գրում, որտև կարդացող չկա, որտև մամայիս ձեռքը չի ընկնի գրածս, անկապ չի անհանգստանա։

[StrangeLittleGirl]

Իմ գործի տեղն ինձ անընդհատ զարմացնում է մարդկանց՝ արվեստից (կինո, երաժշտություն, գրականություն, գեղանկարչություն և այլն) կտրվածության աստիճանը։ Ակադեմիայում ու ընդհանրապես իմ շրջապատում դա ոնց որ շարժիչ ուժը լիներ. էսքան տարի ապրելով Դանիայում ուղղակի չգիտեի մի մարդու, որ այս կամ այն արվեստի «սպառող» չլիներ։ Իհարկե, էդ իմաստով ես երևի ծայրահեղություններից էի, մանավանդ Մորթենին հանդիպելուց հետո, երբ երկուսիս հետաքրքրությունները խառնվեցին ու միաձուլվեցին։ Բայց ամեն դեպքում չգիտեի մեկին, ով արվեստի գոնե մի դիսցիպլինից խոսել չկարողանար։

Այդ առումով իմ աշխատավայրը լրիվ հայտնություն էր ինձ համար. հայտնաբերում ես հասարակության լավ վաստակող (բարձր-միջին խավի) մի շերտի, որ արվեստով գրեթե չի հետաքրքրվում, իսկ այն հազվագյուտ դեպքերում, երբ որևէ կերպ անցնում է կողքով, բառապաշար չի ունենում դրանից խոսելու համար։ Ժամանակի ընթացքում սովորել էի դրան։

Բայց երբ այս շաբաթ Օրհուս գնացի ու հանդիպեցի հին կոլեգաներիս, երբ սկսեցինք «Թարը» փրթել, հետո անցանք Օսկարի մյուս ֆիլմերին, մի քիչ նոստալգիայով լցվեցի այն ժամանակների հանդեպ, երբ մեր լանչային խոսակցությունները հիմնականում ինչ-որ լուրջ թեմայի շուրջ էին ծավալվում։ Իհարկե, ներկայիս աշխատավայրում էլ էինք Օսկարի ներկայացված ֆիլմերը քննարկել, որն ավարտվել էր նրանով, որ ոչ ոք «Թարը» չէր տեսել ու չէր լսել դրա մասին։ Մեկն ինձ նման տեսել էր EEAAO-ի առաջին կես ժամը, մի քանիսը՝ Triangle of Sadness-ը, ընդ որում՝ բացի նրանից, որ «լավն է», ուրիշ բան չէին կարողանում ասել, ինչքան էլ հարցնեի «ի՞նչն էր լավը»։ Ու վերջ։ Մյուսներից զրո ինֆորմացիա։

Երկար եմ մտածել, թե ինչու է էսպես, ու հանգել եմ մի էսպիսի եզրակացության. իմ նախկին աշխատատեղերում ու ընկերական շրջապատում բոլորը հումանիտար/հասարակագիտական կրթություն ունեն կամ արվեստագետներ են։ Իսկ աշխատավայրումս շատ ճնշող մեծամասնությունը բնագիտական կրթություն ունեն։ Հետևաբար, իրենց կրթության ընթացքում բառապաշար ու հետաքրքրություններ չեն ձևավորվել արվեստի նկատմամբ։ Ավելին՝ որ ավելի տխուր է, էստեղ գալիս է նաև դասակարգային հարցը. հումանիտար կրթության ու արվեստի ուղղությամբ սովորաբար գնում են կրթություն ստացած ընտանիքներից դուրս եկածները։ Իսկ աշխատավոր ընտանիքների երեխաների համար սոցիալական սանդղակով վեր բարձրանալու գրեթե միակ տարբերակը բնագիտական կրթությունն է, որովհետև էնտեղ չկան բաներ, որ «ընտանիքից են գալիս»։

Ու իրոք. իմ ակադեմիական ու դրանից դուրս բոլոր ընկերներն «ինտելեկտուալների» ընտանիքներից են, «առաջին սերունդները» մեջը շատ քիչ են։ Իսկ գործիս տեղը գրեթե բոլորն են «առաջին սերունդ» կամ լավագույն դեպքում՝ «երկրորդ»։

[StrangeLittleGirl]

Վիքիպեդիայում մի երկու հոդված կարդացած, իրենց մասնագիտությունից դուրս Ֆեյսբուքում երկար-բարակ գրառումներ անող հայ տղամարդկանց ինքնավստահությունից եմ ուզում։

[StrangeLittleGirl]

Ուզում եմ հասկանալ՝ երբվանի՞ց սկսեցի ոչինչ չզգալ։ Նոր աշխատանքի անցնելուց հետո՞ էր։ Իհարկե, ընդհանուր տրամադրությունս ու ինքնազգացողությունս բարձրացան ու մինչև հիմա էլ էդ բարձրի վրա ապրում եմ, իսկ գործի ժամերին գոնե Հայաստանի լուրերին ընդհանրապես չեմ հետևում։ Բայց հաստա՞տ մեկուկես տարի առաջ էր։

Բայց կար այն օրը լանչին, երբ խոսքի մեջ կոլեգաներիս հայտնեցի, որ Սյունիքի վրա են հարձակվել, որ դրանից օրեր անց Սյունիք էի գնալու, ու չգիտեի՝ կվերադառնա՞մ, մեկն իմիջիայլոց սկսեց ինտելեկտուալ դատողություններ անել էն մասին, թե ոնց են պատերազմները քչացել աշխարհում։ Ուտելիքս կիսատ թողեցի՝ պատճառաբանելով, թե շատ գործ ունեմ, վերադարձա գրասեղանիս մոտ։ Դա էմոցիոալ ռեակցիա չէ՞ր։

Ու կար նաև դրանից օրեր անց Սիսիան այցելությունս, քաղաքի մթությունը, որ հանկարծ թիրախ չդառնան, ընկերուհուս քույրն իր երեխաներով, ավագ որդին՝ բանակում, ասում էր՝ թող ռումբ գցեն, ինձ էլ էրեխեքիս հետ վերացնեն, դատարկ քաղաքը, օդում կախված վախը։ Վերադարձա Երևան լրիվ ջախջախված, օրերով ուշքի չէի գալիս։ Դա էմոցիոնալ ռեակցիա չէ՞ր։

Բայց երևի վերջինն էր, որովհետև դրանից հետո ինչ լինում է, ոչ մի էմոցիոնալ ռեակցիա չեմ տալիս։ Ամուսինս ինձնից շատ է ջղայնանում, անիծում, տխրում։ Ես ուղղակի նստում ու գլուխ եմ ջարդում, թե ինչ կարելի է անել։ Իսկ արցունքներս վերացել են։

[StrangeLittleGirl]

Էրեկ ամուսնուս ասում եմ՝ աշխատանքս փոխելու ժամանակը կամաց-կամաց մոտենում ա։ Զարմացավ։ Ասում եմ՝ դե արդեն կարողանում եմ գործս նորմալ անել, ժամանակն ա, ձանձրանում եմ։ Ծիծաղեց։ Ասում ա՝ ուրիշները տանջվում են, որ հասնեն կոմֆորտ զոնայի, հանգիստ աշխատեն, դու չես կարում քո կոմֆորտ զոնայում մնաս։ Ասում ա՝ քեզ պետք ա քո կոմֆորտ զոնայից հանել, որ քեզ լավ զգաս։

Մեկ էլ հիշեցի, թե ոնց էր մոտ երկու տարի առաջ շեֆս ինձ գործի ընդունելուց վախենում, որ մի երկու տարի հետո ձանձրանալու եմ, ուզենամ ուրիշ բանով զբաղվել։ Ինքը ինձնից լավ էր ջոկել։

Բայց դե իհարկե ոչ մի տեղ էլ չեմ գնա, գոնե մոտ ապագայում։ Ուղղակի արդեն ժամանակն ա հաջորդ քայլերը պլանավորելու։

[StrangeLittleGirl]

Արցախը Հայաստանին կապող ճանապարհի վրա բետոնե պատնեշ ա կառուցվում։ Իսկ նորածինների կաթնախառնուրդը վերջանում ա։ Խաղաղության դարաշրջան, գրողը տանի։

Է՜, ի՞նչ եմ ընդհանրապես գլուխս սենց «հիմար» բաներով լցնում։ Գնամ, պոզիծիվ բաներով զբաղվեմ։

[StrangeLittleGirl]

ԱՄ-ին ոնց որ համ ճանաչեի, համ չճանաչեի։ Իմ՝ Կոպենհագենում ապրելու բոլոր տարիներին ինքն էլ է էստեղ եղել, նույն միջավայրերում, երբեմն հատվող աշխատավայրերում։ Անթիվ-անհամար ընդհանուր ծանոթներ ունեինք ու այդ ծանոթների մասին միանման կարծիքներ։ Նույնիսկ հոդվածներ էինք համահեղինակել այդ ընդհանուր ծանոթների հետ։ Նույն բողոքի ցույցերին էինք մասնակցում։ Լոկալ բանջարեղենն ամեն չորեքշաբթի նույն տեղից էինք գնում։ Ակադեմիայում տղամարդկանց մասին նույն կարծիքն ունեինք։ Քաղաքային ընտրություններում նույն կուսակցությունների միջև էինք տատանվում։ Բայց լրիվ ուրիշ, անկապ կոնտեքստում պիտի հանդիպեինք։

Չգիտեմ՝ ԱՄ-ի խոսքե՞րն էին, թե՞ արտաքինն էր ինչ-որ բան մատնում, բայց ինչ-որ բան ինձ հուշում էր, որ այդ կնոջ հետ պիտի խոսեի։ Ու առիթը չուշացավ. պայուսակից հանեց մի համակարգիչ, ճիշտ որից ես էլ տանն ունեի հենց նույն պիտակով և ունեի, որովհետև նախկին աշխատատեղս նույնիսկ տարիներ անց դեռ չէր պահանջել վերադարձնել։ Ու հենց այդ՝ աշխատավայրը մատնող պիտակից խոսակցությունը սկսվեց։

Բայց իրականում էս բոլորն էական չէին։ ԱՄ-ն ուշադրությունս գրավել էր, որովհետև անտանելի կերպով Քրիստին էր հիշեցնում։ Երբ երկուսի նկարներն իրար կողք ես դնում, նմանությունը չես կարող չնկատել։ Նույն խորը, իմաստուն արևելյան աչքերը, սև մազերն ու ակնոցները։ Նույն տարիքը ու ձայնի նույն տեմբրը։ Քրիստի բլոգն իմ ամենասիրելի բլոգն էր, որ սուսուփուս տարիներ շարունակ կարդում էի, մինչև մի օր մի պատահական կոնտեքստում իրական կյանքում ծանոթացանք։ Քրիստը Երևանում իմ սիրելի մարդկանցից է, չնայած որ ամեն Հայաստան գալուցս չէ, որ հանդիպում ենք։ Ու երևի Քրիստի կարոտից է, որ ԱՄ-ի հետ շփումն էսքան ձգող է։

[StrangeLittleGirl]

Հոգնածությունն ու ցուրտը մարմնական էնպիսի նեղություններ են, որ սկսել եմ ընդհանրապես չնկատել կամ դիմադրել, բանի տեղ չդնել։

Մորթենն ամբողջ շաբաթ նկարահանման էր, իսկ իմ կյանքը քաոսի էր վերածվել։ Ումայն ու Պաոլոն իրենց պստիկ Ալուի հետ մեր տանը մնացին։ Տանը լիքը տեխնիկա, գումարած հյուրեր ու փոքր երեխա մի իսկական գժանոց էր։ Բայց Ումային ու Պաոլոյին տեսնելը հավես էր. հինգ տարվա ընկերություն, հինգ տարվա պատմություն ու բազմաթիվ ստեղծագործական նախագծեր միասին։

Չորեքշաբթի մեր բանջարեղենը ես վերցրի. Մորթենը չէր հասցնում նկարահանման հետ։ Բանջարեղենը բաժանող կամավորն ասաց, որ մեր ընկերությունից ես երրորդն էի այդ օրը։

Հինգշաբթի գործից հետո Մանսիի ու իր ընկերների հետ պիկնիկի պիտի գնայինք։ Բայց եղանակը խայտառակ վատն էր։ Արագի մեջ որոշեցինք սրճարանում հանդիպել։ Շաբաթվա միակ օրն էր, որ հեծանվային հագուստով չէի։ Իդայի հետ գործից հետո կենտրոն քշեցինք։ Լրիվ թրջվել էի։

Մանսին ու ընկերը եկան, նարնջագույն չթե շորս ցույց եմ տալիս, ասում եմ՝ չիշիկ չեմ արել, անձրև էր։ Մանսիին ասում եմ՝ կարոտում եմ մարդկանց։ Գործս գործ, բայց մարդկանց հետ խորը զրույցները կարոտում եմ, կորպորատ աշխարհում չկա դա։ Հետո հիշում ենք միասին պհդ ուսանող եղած ժամանակները։ Մանսիին էլ մոտ ինը տարի գիտեմ արդեն։

Հետո մեզ միանում է Սադան՝ լիբանանցի պհդ ուսանող ու իր ընկերը։ Ընկերն էլ է մեր ընկերությունում աշխատում։ Հայերից ենք խոսում, հայերի ինքնությունից։ Սադան իր պհդ-ում անդրադառնում է լիբանանահայերին։

Սադան ու ընկերը գնում են սալսայի, Մանսին ու ընկերը՝ տուն, իսկ ես՝ Գլոբ, որտեղ Ջորջինան բոլորին հավաքում է փաբ քուիզի։ Մտնում եմ, ինձ ծանոթ բրիտանացի հարբած մարդիկ, որոնց շատ եմ տեսել Ջորջինայի հավաքույթներին, բայց ոչ մեկին չեմ հիշում։ Բացի Օզից, որովհետև Օզը ծագումով հնդիկ է ու լիքը բան գիտի. մի անգամ նույն թիմում էինք, երբ քուիզը հաղթեցինք։

Ջորջինան հիմա Մերձավոր արևելքում է ապրում, ամուսնու հետ է եկել։ Վերջին անգամ երբ հանդիպել էինք, ոչ ես, ոչ ինքն ամուսնացած չէինք։ Քանի՞ տարի գիտեմ նրան։ Երևի մոտ էնքան, ինչքան Մորթենին, ուրեմն ութ։

Ժամը տասի կողմերը գնում եմ ոչ թե որովհետև հոգնածությանն էլ չեմ դիմանում, այլ որովհետև որոշել եմ, որ ուղղակի ինքս ինձ դրանից շատ չեմ հոգնացնելու։

Ուրբաթ գործից հետո երկու ժամ ունեի մինչև Նովո նեյշընսի ուրբաթ բարը։ Եղանակն էլ վատ չէր։ Մորթենը վերջացրել էր նկարահանումները։ Քշում եմ Նորեբրո, որ Արմանի ծնունդին նվեր առնեմ, Մորթենն էլ է միանում։ Ումայն ու Պաոլոն ուզում են գնալ խմելու, բայց ես ժամանակ չունեմ էնտեղ հասնելու։ Իմ սիրելի գրախանութից Արմանին նվեր եմ առնում, քշում մեր ուրբաթ բարին՝ ջրի վրա, ճոճվող բար ու մեր գործի տեղից մոտ հիսուն հոգի։ Մեր մասնաշենքից Վալերիան էր էնտեղ։ Լիբերայի հետ եմ խոսում, հեռացող իտալացիների հետևից ասում՝ չաո ռագացի։ Մեկ էլ մի տղա կա, որ մեզ մոտ չի աշխատում, ընկերոջ հետ է եկել։ Ասում եմ հայ եմ, ասում է՝ Ստեփանակերտում հինգ ամիս ապրել եմ։ Ասում է՝ Նագորնո Կարաբախը հիմա Ադրբեջան է, հա՞։ Ասում եմ՝ չէ, բլոկադա։ Չի հասկանում։ Ասում եմ՝ Պաղեստին։ Հասկանում է։

Ուղիղ ժամը տասին էնտեղից էլ եմ պոկվում, սատկած տուն գալիս։

Շաբաթ առավոտ Ֆիոնայի վորքշոփին եմ գնում։ Ինչպես և սպասում էի, գործիս մասին ամենահետաքրքիր բաներն Ադրիենն է ասում։ Իր գործն էլ է շատ հետաքրքիր։ Վորքշոփը հանկարծ ահագին էմոցիոնալ ընթացք է ստանում։ Մարդկային շփման մի ուրիշ խորություն, ուրիշ խոցելություն է տիրում։

Էնտեղից քշում եմ Արմանի ծնունդին։ Ներկաներից ևս երկուսը մեր ընկերությունում են աշխատում։ Քաղաքի կեսի գործատուն նույնն է։ Ինչ-որ պարտադրող բան կա դրա մեջ, արհեստական պատնեշ, որ ձևավորվում է, երբ ամեն անգամ էսպիսի անկապ կոնտեքստներում կոլեգաների ես հանդիպում։ Կար նաև մի աղջիկ, որ Օրհուսի համալսարանի մեր բաժնում էր սովորում, որտեղ դաս էի տվել։ Ղեկավարն էլ Քրիստիանն էր։

Արմանի ծնունդին լիքը մեկը մեկից հետաքրքիր մարդիկ են։ Փորձում եմ հնարավորինս շատ մարդկանց հետ շփվել։ Արմանից բացի ոչ մեկին չէի ճանաչում։ Հույս ունեի՝ Սևակն էլ կգար, բայց չկար։

Էնտեղից վազում եմ տուն, որ հասցնեմ հայկական գրական միջազգային ալյանսի հանդիպմանը։ Էն տասը րոպեի ընթացքում, որ պիտի շունչ քաշեմ, Ումայն է գալիս՝ պայուսակը վերցնելու. երեկոյան գնում են Օրհուս։ Իջնում եմ հետները, դրսում նաև Պաոլոն է Ալուի հետ, Ֆրանչեսկոն ու Լաուրան իրենց ճտի հետ։ Ֆրանչեսկոն էլ է մեզ մոտ աշխատում։ Ասում են՝ էկեք գնանք սուրճ խմելու։ Ասում եմ՝ հանդիպում ունեմ։ Մորթենը գնում է հետները։

Հանդիպումից հետո շտապում եմ միանալ մյուսներին։ Էդ ընթացքում Ամելին է եկել։ Ընթրում ենք միասին։ Դուրս գալիս, որ Ումայենց կայարան ճանապարհենք։ Մեկ էլ Սևակն ու Էրիկն են դեմներս դուրս գալիս։ Սևակին ֆոտո եմ անում, ուղարկում Արմանին։

Գերհոգնած գալիս եմ տուն։ Վաղն առավոտն Արևիկենց ենք հանդիպելու. շաբաթվա ամենաշատ սպասածս հանդիպումը, Երևանից են գալիս։

Ու մտածում եմ՝ գրողը տանի, եթե ես ինտրովերտ եմ, ինչու՞ եմ էքստրավերտի կյանքով ապրում։ Բայց մարդկանց սիրում եմ, չափից շատ եմ սիրում, սիրում եմ զրուցել նրանց հետ ու խորը տեղեր գնալ։ Սիրում եմ նաև մեր քաղաքը։ Կոպենհագենն իսկը իմ տեղն է, ոչ մի տեղի էսպես չեմ պատկանել, ինչպես Կոպենհագենին։

[StrangeLittleGirl]

Ինձ համար շատ կարևոր ա, որ բոլոր էն մարդիկ, ովքեր իմ կյանքում ինձ վրա մեծ ազդեցություն են թողել, էսօր Արցախի հետ են։

[StrangeLittleGirl]

Իմ գործի տեղի մարդիկ՝ թե՜ անմիջական կոլեգաներս, թե՜ մեր բաժնի ժողովուրդը, թե՜ ընկերության այլ հատվածների աշխատողներ, որոնց հանդիպում եմ մեր ասոցիացիայի միջոցառումների ժամանակ, շատ հաճելի ու դրական մարդիկ են, որոնց հետ աշխատելուց մեծ բավականություն եմ ստանում։ Բայց նաև էն մարդիկ են, որոնց հետ իմ ճամփան կյանքում չէր խաչվի, եթե չաշխատեի էդ ընկերությունում։ Ընդ որում, խոսքը ոչ միայն դանիացիների, այլև օտարերկրացիների մասին է, ոչ միայն արվարձաններում արդեն առանձնատուն ձեռքբերածների, այլև դեռևս քաղաքում, անգամ մեր թաղամասում ապրողների մասին է։ Կարծես զուգահեռ իրականություններում ապրենք. տարբեր համերգների ենք գնում, տարբեր կինոթատրոններ ու ռեստորաններ, տարբեր տեղեր հանգստանալու, տարբեր հոբբիներ ունենք։ Իմ գործի տեղի մարդիկ նրանք են, ում հետ ֆեյսբուքում կամ լինքդինում ոչ միայն ընդհանուր ընկեր չունեմ, այլև երեք-չորս աստիճանով եմ հեռացած. մի բան, որ կարծում էի Դանիայում չէր լինում։

Բայց մի օր եկավ մեր նոր շեֆը։ Ինձ միայն մի քանի վայրկյան պետք եղավ հասկանալու համար, որ նոր շեֆը, ամեն դեպքում, այդ զուգահեռ իրականությունից չէ։ Ինչ խոսք գիտեի, որ ակադեմիայից էր գալիս։ Դրան էլ գումարած ինձ նման երկար խուճուճ մազերով ու ոչ արևմտյան իմիգրանտ։ Իսկ լինքդինում փորփրել էի. ընդհանուր կոնտակտ ունեինք։

Հետո արդեն նայեց բեջիս, կարդաց ազգանունս ու ասաց. «Դու հա՞յ ես»։ Այլ, հատկապես ակադեմիական կոնտեքստում, չէի զարմանա. մարդիկ գիտելիքներ ունեն Հայաստանի ու հայերի մասին։ Բայց իմ աշխատավայրում ոչ միայն որևէ մեկը երբևէ չէր հարցրել, այլև ամեն անգամ նշելուցս հետո, որ հայ եմ, ձանձրանալով անցել են այլ թեմայի։

Հարցրի, թե ոնց իմացավ։ Ասաց՝ ազգանունիցս։ Ասաց՝ հայ համադասարանցիներ է ունեցել։ Հետո չգիտեմ ոնց սկսեց պատմել, որ փոքր ժամանակ ռուս գրականություն էր կարդում, որ դպրոցում ուրիշ պատմություն էին պատմում երկրորդ համաշխարհայինի մասին, ու միայն Դանիա տեղափոխվելուց հետո «ճիշտն» իմացավ։ Ես էլ ասացի՝ հա, ճիշտ նույնը, բայց «ճիշտը» իրականում մեջտեղում է։ Համաձայնեց։

Մի շաբաթ է՝ ուզում էի երաժշտությունից խոսք բացել, որովհետև մի տեսակ վստահ էի, որ նույն բաներն ենք լսում։ Էսօր սուրճ խմելիս համերգներից խոսք գնաց։ Ասաց, որ Թորի Էյմոսի համերգին է գնացել այս տարի։ Ասացի՝ ես էլ։ Ասաց, որ Ալանիս Մորիսեթի տոմսեր ուներ, բայց այդ օրը կինը ծննդաբերում էր, չգնաց։ Ասացի՝ ես գնացել եմ։

Լանչին էլ չգիտեմ ոնց նախկին գործի տեղերից խոսք գնաց։ Ինքը մի մեծ գիտահետազոտական կենտրոնում էր աշխատել։ Ասացի, որ իմ նախկին սերն էլ էր էնտեղ աշխատում, լաբից հեղուկ ազոտ էր գողանում։ Ասաց՝ ա՜, ուրեմն է՞դ տղան էր։ Հա, էդ տղան էր։ Հետո հիշողությունների գիրկն ընկանք ու էդ կենտրոնի լեգենդներից սկսեցինք խոսել։ Ես էլ թե՝ բայց էդ ամենը հեռավոր 2014-ում էր։ Ասաց՝ 2014-ին է հենց էնտեղ աշխատանքի ընդունվել։

Էս թեմաներն ինձ շատ են զարմացնում. մարդիկ, որոնց շուրջը պտտվել ես տարիներ շարունակ, ու նրանց հանդիպում ես ամենաանհավանական տեղում։ Ինչու՞ օրինակ 2014-ին, երբ ես ու նախկին սերս էդ գիտահետազոտական կենտրոնի նկուղներում թափառում էինք, երբ անատոմիկումում արգանդի պրեպարատների մոտ նստած սայ-ֆայ պատմվածքներ էինք գրում, երբ համալսարանական զանազան միջոցառումներին բոլորս մի տեղում էինք հավաքվում, չենք հանդիպել, բայց աշխատանքային կոնտեքստում հանդիպել ենք։

Հետո գտա մի այլ շատ կարևոր ընդհանրություն, որ ունեի նոր շեֆիս հետ ու չէի նկատել մինչև հիմա. երկուսիս էլ նույն նախկին շեֆս էր աշխատանքի ընդունել։

Բայց սա լրիվ ազդանշան է, որ պետք է արագ մտածեմ կարիերայիս հաջորդ քայլերի մասին։

[StrangeLittleGirl]

Եվս մեկ գժանոց շաբաթվանից հետո, երբ ամեն օր տուն էի հասնում տասից հետո կամ եթե մինչև էդ էի հասնում, հազարումի բանով էի զբաղված, էս շաբաթ օրը հռչակել էի ոչինչ չանելու օր։ Այսինքն, օր առանց որևէ օրակարգի, որևէ պլանի, որևէ բան անելու, երբ ինքս կորոշեի ինչով զբաղվեմ։

Իրականում էնքան էլ չստացվեց, որովհետև դեռ առավոտից խնդրեցին, որ մյուս շաբաթվա բողոքի ակցիայի համար կարճ տեքստ գրեմ։ Հետաքրքիր բան է գրողի ինքնությունը։ Երբ սկսում ես «գրող» բառը անվանդ կողքը կպցրած ման գալ, դա սկսում է տարածվել ուրիշ բաների վրա էլ. նամակներ, բողոքի ցույցերի տեքստեր, ուրիշների տեքստերի խմբագրում և այլն։ Ինձ բռնացնում եմ նաև, որ գործիս տեղն էլ եմ հա նույն բանի վրա. կոլեգաներս հերթով գալիս, խնդրում են, որ իրենց մեյլերը խմբագրեմ, որ «ավելի քաղաքավարի ֆաքօֆ» դառնա։ Շաբաթվա ընթացքում էլ ամբողջ երկու երեկո գնաց մեր ընկերներից մեկի հետ կոնֆլիկտը լուծելու վրա։ Իրական կյանքում մեր ընկերներից երկուսի հետ տեղի ունեցած կոնֆլիկտից հետո ահագին վիրավորական նամակ էի ստացել նրանցից մեկից, ու ես ու Մորթենը պատասխան նամակի վրա էինք աշխատում, որ ոչ մի վիրավորական բան չպարունակի։ «Գրելու վարժություն»,- ասաց, երբ երեք ժամ վրան ծախսելուց հետո վերջապես ուղարկեցինք։

Մի խոսքով, ակցիայի տեքստը գրեցի, հետո էլ Մորթենն ինձ «Ինկո» տարավ, որ ժենգյալով հացի խոտեղենն առնենք, երեկոյան սարքենք. սեպտեմբերին հայ մշակույթի օր է լինելու, ու մենք Արցախի տաղավարով ենք ներկայանալու։ Ուզում ենք նախապես հաստատ համոզվել, որ ընդունելի որակով ժենգյալով հաց հնարավոր է թխել մեր սահմանափակ պայմաններում։

Իսկ հետո արդեն օրը լրիվ իմն էր։ Բազկաթոռին վերընկած Նենսիի գիրքն էի կարդում։ Մի կողմ, որ ընկղմվում ես 2006-2007 թվերի երևանյան ծանոթ իրականության մեջ, ու հաճելի հիշողություններ են արթնանում։ Բայց էնքան օտար, անծանոթ էր էս վիճակը, որ ուղղակի փռվել եմ բազկաթոռին ու զբաղվում եմ իմ ուզած բանով։ Ու սա ընդամենը մի օր. վաղվանից նորից գժանոց, որովհետև լիքը մարդկանց լիքը բաներ եմ խոստացել, որ պիտի հասցնեմ։

Էստեղ էլ նստած էս տեքստն եմ գրում, որովհետև ինչու՞ ոչ։ Էսօր ինձ լրիվ ազատություն եմ տվել։ Անսովոր, թանկարժեք ազատություն։

[StrangeLittleGirl]

Խայումին վաղուց չէի տեսել։
— Տասը տարի կլինի, չէ՞,- ասաց։
— Խրոնինգենից 2013-ի օգոստոսի վերջին եմ գնացել,- ասացի,- ուրեմն ուղիղ տասը տարի։
Երեկ գրել էր Խայումը, թե նոր հանկարծ մտքով անցավ, որ ես Կոպենհագենում եմ, ուրբաթ առավոտ գնում է, ժամանակ ունե՞մ հանդիպելու։ Գործիս տեղի դեդլայնների, ակադեմիայից մնացած հոդվածի ու Լուիզիանայի գրական փառատոնի արանքում 55 րոպե ճղեցի ու գրեցի Խայումին, որ կայարանի մոտի Էսպրեսո հաուզում՝ ժամը 16:15։

Խայումը հեչ չէր փոխվել։ Ոչ մի գրամ ո՜չ նիհարել, ո՜չ չաղացել, ո՜չ մեծացել։ Էն ժամանակ կանանց մասին պհդ էր անում։ Ասում էր՝ ուզում է կանանց հասկանալ։ Արյան մեջ էստրոգենի քանակը չափելով՝ վարքային կորելյացիաներ էր փնտրում։
— Վերջը հասկացա՞ր կանանց,- հարցրի։
— Չե՞ս տեսնում, դեռ սինգլ եմ,- ասաց ու ծիծաղեց,- բայց հիմա արդեն իմ տունն ունեմ Հաագայում։ Մեկ էլ կատու։
Հարցրի, թե պհդ-ն ինչ եղավ։
— Ստանդարտ շեղումները շատ մեծ էին,- ասաց,- null results, անգամ կենդանիների մոդելներում, չտպագրվեց ոչ մի բան։ Բայց գիտությունը կարոտում եմ մեկ-մեկ։
Հետո անցանք մեր ընդհանուր ընկերներից զրուցելուն։
— Խրոնինգենում ոչ ոք չի մնացել, բացի էն բոյով հոլանդացի տղայից,- ասաց։
— Հենրիկի՞ն նկատի ունես։
— Հա, ամուսնացել է ամերիկացու հետ, Խրոնինգենում են ապրում։ Արենդի հետ էլ էի գրվում, Ֆրիզլանդում է... Բայց լավ համայնք էինք։ Հիմա բոլորը մեծացել, ընտանիք-էրեխեք, ժամանակ չունեն։ Հիշու՞մ ես մեր վիքենդները։

Հիշում եմ, ոնց չեմ հիշում։ Գնում էինք քաղաքից դուրս, սեղանի խաղեր խաղում, իրար հետ լիքը ժամանակ անցկացնում։ Ոմանք սիրահարվում էին, հետո ամուսնանում։

— Ես էլ ոչ մեկից տեղեկություն չունեմ,- ասացի,- վերջինը Քրինային եմ տեսել եմ, վերջերս էր։
Վերջերս։ Մտովի սկսեցի հաշվել երբ էր։
— 2017-ին էր,- ասացի,- փաստորեն, էնքան էլ վերջերս չէր, վեց տարի առաջ։
Երեկոյան ավելի ուշ, երբ մտովի փորփրում էի երբ էի Քրինային վերջին անգամ տեսել, հիշեցի, որ 2017-ին Խրոնինգեն գնալիս իմ նախկին համակուրսեցիներից բացի ոչ մեկի չէի տեսել։ Ուրեմն 2016, երբ ղեկավարիս հետ գործնական այցի էի։ Կամ նույնիսկ 2015։ Բայց Քրինան մինչև հիմա աչքիս առաջ է իր մուգ կապույտ աչքերով ու ոսկեգույն խուճուճ մազերով։ Քրինան Խրոնինգենում թողածս իմ ամենաթանկ մարդկանցից էր, էն մարդկանցից, որ առանց լավ ճանաչելու խորը մտերմություն ես զգում։ Ու Խրոնինգենում ապրածս կարճ ժամանակահատվածում մենք միմյանց հյուր էինք գնում, նստում, երկար զրուցում գրականությունից։
— Քրինան պաշտպանեց իր պհդ-ն,- ասաց Խայումը,- ոնց որ բիզնես ունի։ Դե ես գործի բերումով լինքդինում շատ եմ լինում։

Հետո խորացանք ու սկսեցինք ուղեղի ուսումնասիրման տարբեր մեթոդներից զրուցել, ինքը կենսաբանանական, ես՝ իմացական նեյրոգիտական տեսանկյունից։ Ու մեր գիտական կյանքի արկածներից էինք պատմում ու ծիծաղում։
— Գիտե՞ս, մեր թիմում մեկը կար, սկաներում մարդկանց սեքս անել էր տալիս, ուղեղները նկարում,- ասաց։
— Էդ ձե՞ր թիմում էր,- ասացի,- Օրհուսում մի պրոֆեսոր կար, ուզում էր էդ հետազոտությունն անել, ոչ մի տեղ էթիկայի կոմիտեն դիմումը չէր բավարարում, բացի Հոլանդիայից, էնտեղ էլ արեց։

Հետո իմացա, որ Խայումը մեր ընկերությունում գործի է դիմել, չեն ընդունել։ Փորձեցի համոզել, որ նորից փորձի։
— Չէ, արդեն հոլանդական անձնագիր ունեմ, տուն, մեքենա, լեզուն գիտեմ,- ասաց,- արդեն տեղավորվել, ապրում եմ։ Դու էլ ես արտասահմանցի, կհասկանաս։
— Հա,- ասացի,- ես Կոպենհագենից ոչ մի տեղ չեմ գնա։

Իմ ժամանակը լրացավ, ու Խայումին պինդ գրկեցի, ասացի՝ էլի արի, թող տասը տարի չանցնի մինչ հանդիպում։

Հետո Լուիզիանայի գրական փառատոնի առաջին օրն էր ու մտքերս, թե ինչքան հրաշալի մարդկանց եմ հասցրել ճանաչել իմ կյանքի ընթացքում։ Ու իմ ամենամեծ հարստությունն է դա։ Ու ինչքան կարևոր էր, որ էս ամբողջ գլխապտույտի մեջ հասցրի տեսնել նրան։ Լավն էր Խրոնինգենում ապրածս ջահելությանս մի տարին։

[StrangeLittleGirl]

Լուիզիանայի փառատոնի ժամանակ ահագին խոսվեց չասվածի մասին։ Քլեր Քիգանն ասաց, որ Իռլանդիայում պետք է լուռ մնային, որովհետև ասածներն իրենց դեմ կօգտագործեին, որովհետև չգիտեիր՝ ով է գաղութարարի լրտես։ Քլաուդիա Դուրաստանտին խոսեց խուլուհամր ծնողների հետ հաղորդակցվելու մասին, թե ինչպես ժեստերի լեզուն իրեն չսովորեցրին, ու հաղորդակցվում էին խեղված լեզվով, հաղորդակցության մեծ մասն էլ լեզու չէր։ Հարուկի Մուրակամին պատմեց, որ ինքը միակ երեխա է եղել, կատուներն ու գրքերը՝ իր միակ ընկերները, ու կատուներից սովորել է առանց բառերի հաղորդակցվել։ Ամինա Էլմիի բանաստեղծությունների ժողովածուն բառերի չհերիքելու մասին է. Դանիա եկել է Սոմալիայից որպես փախստական, ու տնից, հայրենիքից խոսելիս երբեմն բառերը չեն հերիքում։

Առանց բառերի հաղորդակցվելն էնքա՜ն սիրուն է։

Երեկ լանչի ժամանակ շեֆս ասաց, որ եղբորը խորհուրդը է տալիս ուսանողական կյանքը վայելել, քանի կապիտալիզմի... Նախադասությունը կիսատ թողեց։ Երկուսով նայեցինք իրար ու ծիծաղեցինք։ Սեղանի շուրջ նստած մնացած թիմն աչքերը չորս արած փորձում էր հասկանալ, թե ինչ կատարվեց։ Ու էդ մի քանի վայրկյանի ընթացքում մտքիս մեջ ավարտեցի շեֆիս նախադասությունը («քանի կապիտալիզմի գերին չի դարձել»), ավելացրի «էստեղ դրա տեղը չի», ինքն էլ պատասխանեց «հա, ճիշտ ես ասում, մի քիչ զգույշ խոսեմ»։ Իսկ մեր շուրջը միայն անհասկանալի ծիծաղ տեսան։
— Մենք երևի նույն մուլտերն ենք նայել փոքր ժամանակ,- այս անգամ բարձրաձայն ասաց շեֆս։ Իսկ մյուսների շփոթմունքն էլ ավելի մեծացավ։

Առանց բառերի հաղորդակցությունը գաղտնի լեզու է։

[StrangeLittleGirl]

Ես ու Անան նույն օրն ենք ծնվել՝ մի տարվա տարբերությամբ։ Ամեն տարի գրում է՝ ծնունդդ շնորհավոր, ես էլ պատասխանում եմ՝ քոնն էլ։ Արդեն քսան տարի շարունակ։

Իմ կյանքի բնույթից ելնելով՝ ես անընդհատ նոր մարդկանց հետ եմ ծանոթանում, իսկ ընկերանալն ավելի ու ավելի է դժվարանում, որովհետև տարիքի հետ ամեն նոր մարդու ավելի շատ պատմություն ունես պատմելու ու ավելի քիչ ժամանակ։

Իսկ Անայի հետ երկար ճանապարհ ենք անցել։ Չնայած երբեք միաժամանակ նույն քաղաքներում չենք ապրել (ես Պրահայում ապրել եմ նրանից շատ առաջ, ինքը՝ Կոպենհագենում ինձնից շատ առաջ), ու այսօր կյանքում չորրորդ անգամ էինք հանդիպում, մեր մտերմությունը շատ խորը տեղեր է գնում։

Ու էսօր իրեն տեսնելն ու Նորեբրոյով զբոսնելը մի այլ կարգի երջանկություն էր։ Իմ ու իր Նորեբրոները տարբեր են, տարբեր ժամանակներում ենք տեսել այն։ Ու էնքա՜ն թեթև ու հանգիստ էր զրույցը, չպարտադրված։ Երևի քսան տարվա մտերմություն, տոննաներով նամակներ, ընդհանուր երաժշտական ճաշակ, միանման աշխարհայացք ու նույն ծննդյան օր է պետք մարդուն այդքան մոտ զգալու համար։ Այդքան թեթև, անկեղծ, առանց պատնեշների հետը զրուցելու ու իրար էսքան հեշտ, կես բառից հասկանալու համար։

Խոստացավ, որ ամեն տարի կգա։ Որոշեցինք Մայային՝ մեր երրորդ ընկերուհուն (որին «ընդամենը» ինը տարի է, ինչ գիտեմ, Անան՝ մի քիչ ավելի շատ) էլ այստեղ հասցնել։ Ու մի օր վերջապես երեքով կհայտնվենք նույն տեղում։ Մի բան, որ ընդհանուր չաթից դուրս դեռ երբեք տեղի չի ունեցել։

[StrangeLittleGirl]

Թիմով երկու օրանոց կոնֆերանսի էինք Հիլերոդ քաղաքում, որը Կոպենհագենից 35-40 կմ (նայած որ ճամփով ու որ մասից ես գնում) հեռու ա։ Առաջին օրվա առավոտը հավաքվեցինք, մեկ էլ կին կոլեգաներիցս մեկը հայտնվեց, թե բա հեծանիվով եմ էկել։ Հարցուփորձ արեցինք, թե ինչքան էր տևել։ Թե բա՝ երկու ժամ, բայց ավելի քիչ կտևեր, եթե չկորեի, gps-ը սխալ-մխալ տեղեր էր ուղարկել՝ խոտերի մեջ, ոչ ասֆալտապատ ճանապարհ։

Երկրորդ օրվա առավոտը մի ուրիշ կոլեգա հայտնվեց ու հայտարարեց, որ հեծանիվով է եկել։ Էս մեկը շատ բարձրահասակ տղամարդ, ի դեպ։ Ու գլուխ գովաց, թե մի ժամ 35 րոպեում է եկել, gps-ն էլ ամբողջ ճանապարհին նորմալ հեծանվուղի է ցույց տվել։ Ու թե ինքը հաստատ չէր գա հեծանիվով, բայց մեր նախորդ օրվա կոլեգային պիտի ապացուցեր, որ ինքն ավելի արագ կարա։ Երկուսն էլ, ի դեպ, գնացքով տուն գնացին։

Ես էսպես թե էնպես որոշել էի երկրորդ օրը հեծանիվով տուն գնալ. երբ կոնկրետ ժամի կոնկրետ տեղում լինելու ճնշումը չկա, շատ ավելի հանգիստ կլինեմ։ Ես էլ բռնեցի, հայտարարեցի, որ հեծանիվով եմ տուն գնալու, առանց gps-ի ու առանց որևէ քարտեզի նայելու։ Մի այլ կոլեգա էլ թե՝ ես էլ եմ միանում։ Ճիշտն ասած, հեչ չէի ուզում, որ միանա ինձ. ուզում էի մենակով գնալ սիրուն անտառների, բլուրների ու դաշտերի միջով, աուդիո գիրք կամ երաժշտություն լսել։ Ոնց փորձեցի ցրել, չստացվեց։

Ու էդպես ճամփա ընկանք։ Մինչ կճանապարհվեինք քարտեզի վրա մենակ ճշտեցի Հիլերոդի տեղադրությունը Կոպենհագենի համեմատ. հյուսիս-արևմուտք։ Ուրեմն պիտի հարավ-արևելք ուղղություն վերցնեինք, հետևաբար օրվա երկրորդ կեսի արևը պիտի աջ-հետևից լիներ։

Ու քշում էինք գրեթե դատարկ ճանապարհներով։ Կոլեգաս անընդհատ անհանգստանում էր, թե՝ կարո՞ղ ա սխալ ենք գնում։ Ասում էի՝ չէ, նայի արևը որտեղ ա։ Ասում էի՝ վատթարագույն դեպքում եթե քիչ գնանք դեպի արևելք, դուրս կգանք Կոպենհագենի արևմտյան արվարձաններից որևէ մեկը (օրինակ՝ Բալերուպ), եթե շատ գնանք, ծովափ դուրս կգանք, էնտեղից արդեն ճամփան շատ հեշտ է գտնելը։

Բայց դրա կարիքը չեղավ։ Շուտով անցանք Բիրկերոդով, որտեղ մեր նախկին շեֆն էր ապրում ու որի տանը եղել էինք ու որտեղից ես էլի հեծանիվով տուն էի գնացել։ Ասացի՝ էստեղից արդեն դժվար կորենք։ Հետո արդեն մտանք Լյունգբյու քաղաք, որտեղ կոլեգաս հինգ տարի համալսարան էր գնացել, ես էլ էնտեղից մի քանի անգամ քշել էի քաղաք, ու արդեն ոչ մի տարբերակ չկար կորելու։

Ու էդպես հասանք քաղաք երկուսուկես ժամում՝ առանց քարտեզ բացելու, առանց կորելու, իրար հետ զրուցելով, առանց ձանձրանալու ու նկատելու, թե ինչքան արագ էդ երկուսուկես ժամն անցավ։ Ընդհանուր ես 38.7 կմ էի քշել, կոլեգաս՝ ևս 700 մ, քանի որ ինձնից 700 մ հեռու է ապրում։

Իհարկե, անծանոթ քաղաքից տուն քշելը շատ ավելի հեշտ է, քան տնից անծանոթ քաղաք։

Բայց այս ամբողջ պատմությունից հետևյալ հետևություններն արեցի. ես շատ վատ եմ մարդկանց «չէ» ասելուց (ասենք, սա նորություն չէր)։ Այդուհանդերձ, երևի դա չպիտի որպես թուլություն դիտարկվի, այլ որպես ուժեղ կողմ, որովհետև դրա արդյունքում կոլեգաս էլ հնարավորություն ստացավ հեծանիվով նույն ճամփան անցնելու (իսկ մենակով ուղղակի վախենում էր ու չէր անի), մենք էլ հաճելի զրուցեցինք։ Իհարկե, ես էլ, ինքն էլ եթե մենակով լինեինք, ավելի արագ կգնայինք, բայց արժե՞ր դա։ Արժե՞ր ինչ-որ մեկի ինչ-որ բան ապացուցելու համար զրկվել այլ մարդու ընկերակցությունից։ Մյուս հետևությունս այն էր, որ զանազան gps-ներն ուղղակի մեզ զրկում են մեր ամենակենդանական հատկանիշներից մեկից՝ տարածքում կողմնորոշվելուց։ Ու թե ինչքան լավ է, որ կարելի է առանց տեխնոլոգիայի զանազան տեղեր հասնել։ Երրորդ հետևությունս էլ այն էր, որ մենք, փաստորեն, մատնեմատով մտանք Կոպենհագեն։ Եթե միջնամատի ճանապարհի վրա դուրս գայինք, գուցե մի քիչ ավելի կարճ լիներ, բայց արժե՞ր արդյոք։

Սրանք էլ Կոպենհագենի «մատները».
https://images.squarespace-cdn.com/content/v1/51ab7a87e4b04de64ca395f2/1550646706241-SYK42GLNCDIJEWWDMGDR/Finger+Plan.jpeg

[StrangeLittleGirl]

Էսօր Երևանում ընտրություններ էին, իսկ Կոպենհագենում՝ կիսամարաթոն ու անմեքենա կիրակի, նաև արև ու ամառ, գուցե տարվա վերջինը։ Օպենհայմերի տոմսը հեռախոսիս մեջ՝ ոչ մի կերպ չկարողացա ինքս ինձ համոզել, որ կինո գնամ։ Գրեցի էրեխեքին, ասեցի՝ առանց ինձ գնացեք։ Ամուսինս էլ յոգայի էր գնացել։ Հեծանիվս վերցրի ու փորձեցի հասնել Նորեբրո։ Կիսամարաթոնով փակված փողոցները հատելով մի կերպ հասա Նորեբրոյի կենտրոնական խաչմերուկ, հեծանիվս կանգնեցրի ու նստեցի Նորեբրոգեյդի հենց կենտրոնում, որտեղ բազմաթիվ երեխաներ կավիճով նկարազարդում էին փողոցը։

Չնայած որ անմեքենա կիրակին ամեն տարի լինում է, Կոպենհագենում ապրելուս էս բոլոր տարիների ընթացքում առաջին անգամ էր, որ մասնակցում էի։ Վերջին շաբաթներին առաջին անգամ էի մենակ։ Կյանքիս էս գլխապտույտ ընթացքում ոչ մի անգամ չէի հասցնում դադար վերցնել ու խորը շունչ քաշել։ Նույնիսկ այս երկու ժամերի ընթացքում, որ մենակ էի լինելու, գայթակղություն կար ընկերներիցս որևէ մեկին գրելու։ Ու իրականում վերջը Էնջըլին գրեցի, թե՝ գալի՞ս ես անմեքենա Նորեբրո։ Գրեց՝ Հելենային տանում ենք վակցինացիայի, տանենք, գանք։

Ու Խորվաթիայից գնածս բլոկնոտս հանեցի Նորեբրոգեյդի կենտրոնում ու սկսեցի գրել։ Սկզբում ուզում էի նոր գործի վրա աշխատել, բայց դա էլ էր իրականությունից փախուստ լինելու։ Ստոպ տվեցի ու որոշեցի ուղղակի մտքերս լցնել էնտեղ՝ որպես օրագիր։ Լացեցի։ Վեր կացա, շարունակեցի քայլել՝ մտածելով գրախանութ հասնել։ Էնջըլը գրեց, որ խաչմերուկում են։ Հետ քայլեցի։ Պստիկ Հելենան եկավ վազելով։ Էնջըլն ու Յալտեն հոգնած էին։ Փոխանակվեցինք վերջին լուրերով։ Խորվաթիան ո՞նց էր։ Ե՞րբ եք Բրազիլիա գնում։ Գործդ ո՞նց է։ Ի՞նչ ես կարդում։ Ընթերցանության ակումբ գնալու՞ ես էս ամիս։

Հանդիպեցինք մի զույգի, որ Հելենայի տարիքի երեխա ունեին։ «Մեր ծնողական խմբից են»,- ասաց Էնջըլը։ Էստեղ տեղին կլինի ասելը, որ Դանիայում ցանկացած մայր հենց երեխա է ունենում, նրան գրանցում են մայրերի խմբում, որ մոտավոր նույն ժամանակներում ու նույն թաղամասում երեխա ունեցած կանայք են, միասին հանդիպում են պարբերաբար, մայրության մարտահրավերները միասին հաղթահարում։ Ու քանի որ Կոպենհագենը բավական պրոգրեսիվ քաղաք է, այստեղ ծնողության խմբեր են, որոնց երկու ծնողներն էլ մասնակցում են՝ անկախ սեռից։

Էնջըլին մի կողմ տարա, հարցրի, թե արդյոք զույգը քուրդ են։ Զարմացած նայեց ինձ, թե՝ ո՞նց իմացար։ Ասացի, որ կարծես տղամարդն ամուսնուս ընկերն է, դժվար նույն անուններով երկու տարբեր քուրդ կին-ամուսին լինեին։ Ասաց՝ հա, ֆեյսբուքում Մորթենն ընդհանուր ընկեր է, մտածում էր՝ ոնց է հնարավոր։

Ասացի նրանց, որ Մորթենի կինն եմ։ Տղամարդն ասաց, որ Մորթենն իր հարսանիքին եղել է։ Հետո ինձ հիշեց. «Էդ դու՞ էիր այթիյուում տարիներ առաջ, որ ծանոթացանք»։ Հա, ես էի։

Ու քայլում էինք բոլորով Նորեբրոգեյդի կենտրոնով։ Քաղաքը լրիվ մերն էր, անմեքենա, ծիծաղկոտ ու արևոտ։ Մեկ-մեկ ինձ թվում է՝ էսպիսի պատահականությունների համար եմ ապրում։

Ճամփին Մոսիին տեսանք գործիս տեղից։ Երեկ էի հետը ծանոթացել treasure hunt-ի ժամանակ։ Երբ իմացա, որ հայ եմ, «Մոկաց հարսները» երգեց։ Այսօր հարցրի, թե մեջքը ոնց է։ Ասաց, որ համեմատաբար լավ։ Ու շարունակեցինք ներքև՝ դեպի Թագուհի Լուիզայի կամուրջ, դեպի լճեր։ Մորթենն էլ մեզ միացավ։ Նայեցի Կոպենհագենի մայր մտնող արևին, լճերի փայլուն ջրերին, Նորեբրոգեյդով վերուվար անող մարդկանց։ Կոպենհագենն իմ քաղաքն է, էստեղից ոչ մի տեղ չեմ գնա։

[StrangeLittleGirl]

Իմ ամբողջ ֆեյսբուքյան ֆիդն արցախցի ընկերներս են՝ իրենց օգնություն կանչելու աղաղակներով, կորած երեխաներին փնտրելով, այս կամ այն գյուղից կամ հարազատներից տեղեկություններ ստանալու փորձերով, վիրավոր ու սպանված երեխաների մասին տեղեկություններով։

Ու ոմանք էս իրականության մասին պատմող լուրերն անվանում են «լալահառաչ» գրառումներ։

Հայաստանի Հանրապետություն տեսնես կա՞։ Ու էդ հանրապետության իմաստը ո՞րն է, եթե հայերը մի քանի հարյուր կիլոմետր այն կողմ ցեղասպանվում են, ու հանրապետությունը ոչինչ չի անում, բացարձակապես ոչինչ։

[StrangeLittleGirl]

Մի քանի օր առաջ աշխատանքի հարցազրույցի էի։ Երևի էսքան տարօրինակ հարցազրույցի երբեք չեմ եղել։ Համ ես էի անպատրաստ, համ հարցազրուցավարները։ Պարզվում է՝ ես պիտի պրեզենտացիա անեի, ներկայացել էի առանց դրա (հանուն արդարության էդ ինֆորմացիան ինձ ուղարկվել էր հարցազրույցից 22 ժամ առաջ, ու աշխատանքի թոհուբոհում չէի նկատել)։ Իրենք էլ ներկայացել էին ոչ էն կազմով, որը գրված էր հարցազրույցի հրավերի մեջ։ Աշխատանքն էլի մեր ընկերությունում էր, բայց լրիվ ուրիշ բաժնում։ Չնայած դրան, հարցազրուցավարներից մեկը մեր թիմից երկու հոգու գիտեր։

Ուրեմն ամբողջ հարցազրույցն ահագին ոչ ֆորմալ անցավ, կատակներով, ծիծաղելով։ Բայց ամենահետաքրքիրն էն էր, որ երևի կեսից ավելին ես էի իրենց հարցեր տալիս էն դեպքում, երբ սովորաբար հարցազրույցներում ես կա՜մ հարց չեմ ունենում, կա՜մ հազիվ մի հարց եմ տալիս ու բավարարվում։

Իսկ հարցազրույցից հետո էնպիսի տարօրինակ զգացողություն էր։ Ինքս ինձ հարցնում էի՝ ուզու՞մ եմ էս աշխատանքը։ Ու ընդհանրապես նորից սկսվեց էկզիստենցիալ ճգնաժամը։ Ես էնքան նախանձում եմ էն մարդկանց, որոնք մի մասնագիտություն ընտրում են ու մինչև կյանքի վերջ մնում էդ մեկի հետ։ Էս նոր աշխատանքը հենց իմ նոր մասնագիտությամբ է, ավելին՝ առաջընթաց է, ավելի բարձր հաստիք, ավելի բարձր աշխատավարձ։ Բայց մեկ է, մի տեսակ ոնց որ սրտովս չլինի։ Ու չգիտեմ՝ էս պահին ինչը կլիներ սրտովս։

[StrangeLittleGirl]

Ժամանակակից առողջապահության ամենաաբսուրդ կողմերից ա, երբ աշխատանքային սթրեսի պատճառով, որի սիմպտոմներից են գործից հետո գործից անջատվել չկարողանալը, զանգում ես հոգեկան առողջության հոթլայն, քեզ խորհուրդ են տալիս գործից անջատվելու համար կենտրոնանալ ներկայի վրա։ Որ կարողանայի, չէի զանգի, չէ՞։ Խորհուրդ ա տալիս ակտիվ սոցիալական կյանք ունենալ էն դեպքում, երբ հենց էդ ակտիվ սոցիալական կյանքն ա ինձ քամում, որովհետև հանգստանալու փոխարեն ինձ դեսուդեն եմ գցում, որ գործի մասին չմտածեմ։

Իսկ մյուս աբսուրդ կողմն էն ա, որ գնում ես բժշկի, խնդրում քեզ հոգեբանի մոտ ուղարկի, որ մի կերպ ձգես մինչև նոր գործ ճարելդ, լրիվ վարի չգնաս, բժիշկդ ասում ա՝ դեռ լրիվ վարի չես գնացել, չեմ կարա ուղարկեմ։

[StrangeLittleGirl]

Էն աշխատանքից, որի հարցազրույցին գնացել էի, մերժում ստացա։ Ավելի ճիշտ, խոսեցինք հեռախոսով ու իրար հասկացանք. իրենք ինձ չէին ուզում, ես իրենց չէի ուզում, թեև առաջարկեցին ամեն դեպքում փորձնական գնալ իրենց մոտ վեց ամսով։ Ասացի՝ չէ, բայց մտքիս մեջ պահեցի այս հնարավորությունը, որ եթե շեֆիս հետ իրավիճակը տանելիության բոլոր սահմանները հատի, վեց ամսով գոնե կցվրվեմ, մի քիչ շունչ կքաշեմ։

Իսկ մինչ այդ ևս չորս հարցազրույց, որոնցից մեկն արդեն անցյալում է, մյուս երեքը հունվարին են։ Երբ նայում եմ էս չորս հաստիքներին, ամեն մեկը մի ուրիշ մասնագիտությամբ է, ու միայն դրանցից մեկն է հենց մեկից մեկ կրթությանս ու աշխատանքային փորձիս համապատասխանում (թեև այս դեպքում էլ վերջին երկու տարվա փորձս գործատուին շփոթեցրեց հարցազրույցի ժամանակ)։ Մեկն էլ ես առանձնապես չեմ ուզում, բայց ռեքրութերն էնպես էր չամռվել, որ որոշեցի փորձել, ու էլի «ավելի շատ ես եմ իրենց հարցաքննելու, քան իրենք ինձ» ոճի մեջ է անցնելու։

Մենթորիս հետ վերջերս զրուցելիս ասացի, որ ես գեներալիստ եմ, մասնագիտանալն իմ բանը չէ։ Ասաց՝ որ եթե մինչև հիմա չեմ մասնագիտացել, չի նշանակում, որ չեմ կարող։ Չգիտեմ, երևի դեռ լավ չի հասկանում իմ բոլոր դարդերը։

Երևի իմ աշխատանքային կյանքի ընթացքում մի բան եմ հասկացել. ինձ համար ամենակարևորը մարդիկ են։ Ու՞մ եմ ամեն օր տեսնում, ո՞վ է իմ ղեկավարն ու ի՞նչ արժեքներ է կրում։ Մնացած ամեն ինչը երկրորդական է։ Ու էդ ամենի վառ ապացույցն է, որ լրիվ նույն աշխատանքը մի շեֆի ղեկավարությամբ աշխարհի ամենահետաքրքիր բանն էր, ու լավ էլ տեխնիկական մանրամասների մեջ խորացել էի, իսկ նրա գնալուց հետո սկզբում ուղղակի ձանձրալի էր, հետո, երբ նոր շեֆը եկավ, կամաց-կամաց դժոխքի վերածվեց։

2024-ի առաջին կեսի համար մենակ մի բան եմ ուզում. նոր աշխատանք։

[StrangeLittleGirl]

Էս գրառումն (https://www.akumb.am/showthread.php/25941-%D5%80%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D5%BE%D5%A1%D6%80%D6%84%D5%AB%D6%81-%D5%B0%D5%A5%D5%BF%D5%B8-(%D6%85%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80)?p=2613596&viewfull=1#post2613596) անելիս ես չէի էլ պատկերացնում, թե կարճ ժամանակ անց ինչ սարսափելի պրոֆեսիոնալ մղձավանջում եմ հայտնվելու, որ անգամ ակադեմիական աշխատանքի հայտարարությունների կողքով անտարբեր չեմ անցնելու՝ մտածելով, որ ոչինչ չի կարող ավելի վատ լինել, քան էդ նոր շեֆիս անկանխատեսելիությունը, տոտալ անտեղյակությունն ու ստախոսությունը։ Չէի պատկերացնում, որ ամենավատ պահերին նաև հարցականի տակ եմ դնելու ակադեմիան թողնելու որոշումս։

Բայց ամենակարևորը՝ լիքը բան էի սովորելու էս ընթացքում։ Օրինակ, որ նախկին շեֆիս տեսակն իրականում բացառություն էր, ոչ թե նորմա, որ շեֆերը հիմնականում վատն են, ուղղակի նրանց մի մասն անտանելի վատն են, էնքան, որ պետք է նրանցից հեռու փախչել։ Սովորելու էի, որ շեֆիդ՝ քո նկատմամբ ագրեսիայի հիմնական մոտիվատորը կարա լինի ոչ այլ ինչ, քան նախանձը։ Սովորելու էի, որ տվյալ անձը երբեք ոչ մի բանում մեղավոր չէր, ինչ էլ լիներ, միշտ ուրիշների մեղքն էր։ Սովորելու էի հարցազրույցների ժամանակ նարցիսիստիկ գծերը տարբերել ու հարցազրույցից անմիջապես հետո ինքս դիմումս հետ վերցնել՝ մինչև որոշման սպասելս։ Սովորելու էի, որ բացարձակապես կապ չունի ինչ աշխատանք եմ կատարում ինչ մասնագիտությամբ. շեֆը ամենակարևորն է, երկրորդ տեղում թիմն են։ Սովորելու էի, որ ահավոր դժվար է լինելու թիմիցս հեռանալը, շատ ավելի դժվար, քան պատկերացնում էի։ Սովորելու էի կոլեգայիս (https://www.akumb.am/showthread.php/14950-%D4%B1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%BA-%D6%85%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80?p=2613349&viewfull=1#post2613349) ուսին լացել կամ իմ ուսը տրամադրել, որ ինքը լացի։ Սովորելու էի, որ greyrocking-ը շատ ավելի հեշտ է թղթի վրա, քան երբ պետք է կիրառես այն։ Յուրացնելու էի մի ամբողջ բառապաշար նարցիսիստների հետ գլուխ դնելու համար։

Ու էս ամենը սովորելու ընթացքում հասկանում էի մի պարզ բան. ակադեմիան թողնելն արժեր հենց թեկուզ այդ առաջին երջանիկ տարվա ու նախկին շեֆիս մոտ աշխատելու փորձառության համար։ Էդ փորձառությունն ինձ էնքա՜ն փոխեց, էնքա՜ն ռեսուրս ու ինքնավստահություն տվեց, որ երևի ամբողջ կյանքիս համար կհերիքի։ Իսկ ես հույս ունեմ՝ իմ ու նախկին շեֆիս ճամփաները նորից կհատվեն պրոֆեսիոնալ աշխարհում։ Էդպիսի մարդկանց պետք ա շատ մոտ պահել, իրանք բացառիկ են։