Chuk
08.12.2007, 13:20
Ես սիրում եմ պարել...
Դժվար է լինել ծաղիկ: Վտանգը մեծ է: Առավել դժվար է սարի փեշի ծաղիկ լինելը: Դու ստիպված ես անընդհատ պայքարել: Դժվար է պայքարել, եթե դու թույլ ես, պաշտպանվելու համար ոչինչ չունես: Դժվար է: Բայց պետք է:
Ես ծաղիկ եմ ու աճել եմ սարի փեշին: Երբ առաջին անգամ աշխարհը տեսա, նայեցի արևի այրող ճառագայթներին ու երկնի լազուրին, ես դեռ ծաղիկ չէի: Ինչ-որ կանաչ ծիլ էի, ով դեռ նույնիսկ չգիտեր թե ծաղիկն ինչ է: Ես նայեցի իմ շուրջն ու սարսափեցի ամայությունից: Ինձ վախեցրեց սարի գորշ ու քարքարոտ լանջը: Ես չտեսա կենդաննի ոչ մի բան ու վախեցա: Միայնակ էի ու անպաշտպան: Այդ ժամանակ ես ոչինչ չգիտեի: Ես նույնիսկ բառեր չգիտեի, այն բառերը, որոնցով հիմա պատմում եմ իմ կյանքի պատմությունը: Ես անգամ մտածել չգիտեի: Չգիտեի, բայց մտածում էի ու մտքումս սարսափում:
Ես ուզեցի փախնել: Բայց փոքրիկ արմատներս, պարզվեց, այնքան էլ թույլ չէին: Կամ գուցե թույլ էին, բայց ամեն դեպքում ինձնից ուժեղ: Չգիտեմ: Միայն գիտեմ, որ ինձ փախչել չհաջողվեց: Չէի կարողանում հողից դուրս պրծնել ու վազել:
Ես անգամ հիմա չգիտեմ. դա լա՞վ է, թե՞ վատ: Ի՞նչ կլիներ, եթե կարողանայի փախչել: Գուցե ընկնեի մի հեքիաթային աշխարհ ու ապրեի երջանիկ ու կարճ մի կյանք: Իսկ գուցե պարզապես չորանայի ու մեռնեի՝ այդպես էլ մտածել չսովորելով, ապրելով ավելի կարճ:
Այդպես եղավ իմ հարևանի հետ: Նա ծլեց ինձնից ուղիղ երկու օր հետո: Լավ եմ հիշում այդ օրը: Այդ օրն առաջին անգամ մարդ տեսա: Ավելի ճիշտ մարդիկ: Մի փոքրիկ աղջնակ էր՝ գեղեցիկ, բայց ամբարտավան, ու նրա հայրը, խստադեմ, բայց բարի:
- Վա՜յ, նայիր ի՜նչ սիրուն է, - ասաց աղջնակը՝ նկատելով հարևանիս: Հայրը չհասցրեց ձեռքը բռնել: Աղջնակը վազեց հարևանիս մոտ ու պոկեց այդ խեղճ ու փոքրիկ կանաչ ծիլը:
- Աղջի՛կս, պետք չէ պոկել: Դա պետք է աճեր ու գեղեցիկ ծաղիկ դառնար: Դու սպանեցիր խեղճ ծաղիկին, - խրատեց հայրը:
- Դե որ սպանեցի, էլ ինքն ինձ պետք չէ, - շրթունքները վիրավորված կծելով ասաց աղջնակն ու հարևանիս գցեց գետնին, ուղիղ իմ դիմաց:
- Մի՛ նեղացիր, դստրի՛կս, - ասաց հայրը, - ուղղակի սովորիր այն, ինչը քեզ սովորեցնում են:
- Չեմ ուզում սովորել, - համառեց աղջնակը:
Չգիտեմ, թե հետո էլ ինչ խոսեցին հայրն ու աղջիկը: Մնացածը չլսեցի, քանի որ նրանք խոսելով հեռացան: Իսկ ես նորից մնացի մենակ: Ավելի ճիշտ, մահամերձ հարևանիս հետ: Ես այդ օրն առաջին անգամ հասկացա, թե կյանքն ինչն է: Այդ օրն առաջին անգամ հասկացա, թե որքան լավ է ապրելն ու արևին, երկնքին նայելը: Այդ օրն առաջին անգամ գիտակցեցի, թե մահն ինչ է ու նայեցի իմ առջև պառկած մահին՝ հարևանիս, որը գունատվել էր, էլ չուներ քիչ առաջվա թարմությունը, այլևս այնքան գեղեցիկ կանաչ չէր, ինչպես ես էի:
Ես վախեցա: Վախեցա ու խղճացի հարևանիս: Ուզեցի ձգվել ու գրկել նրան: Մահվանից առաջ մխիթարել ու շոյել: Բայց որքան էլ որ ձգվեցի, նրան չհասա, արմատներս, ամեն դեպքում, ինձնից ուժեղ էին: Բայց ես նրանցից այնքան էլ դժգոհ չէի: Նրանք ինձ օգնում էին ապրել, իսկ ես արդեն գիտեի, թե կյանքն ինչ է:
Իսկ մահվանն այդ օրն ավելի մոտիկից ծանոթացա: Ես անընդհատ ուզում էի նայել իմ սիրելի արևին ու մտածել միայն նրա մասին: Բայց հարևանս իմ առաջ էր մահանում, ու ես չէի կարողանում նրան չնայել: Նա իմ աչքի առաջ փոքրանում էր, իմ աչքի առաջ կորցնում իր գույնը, թառամում ու չորանում: Սարսափելի էր: Սարսափելի է, երբ միակ բույսը, որին ճանաչել ես քեզնից բացի, մահանում է քո աչքերի առաջ ու դու նրան օգնել չես կարող: Գոնե լավ է, որ երեկոյան կողմ քամի եղավ ու հարևանիս թռցրեց տարավ: Ես էլ նրան չտեսա ու, ճիշտն ասած, դրա համար էլ դժգոհ չեմ: Վերջում նա շատ վախենալու տեսք ուներ, իսկ ես վախկոտ եմ: Ու այդ օրն հասկացա, որ ես մահացածներից էլ եմ վախենում:
Բայց ես միայն սկզբում ուրախացա քամու համար: Իսկ հետո այն սկսեց ինձ անհանգստացնել: Նախ ցուրտ էր, իսկ ես շատ բարակ էի հագնված: Ասենք, չգիտեմ էլ, կարելի՞ է ասել հագնված էի, թե՞ ոչ, որովհետև իմ «հագուստը» իմ բնական մաշկն էր, որ շատ բարակ էր ու ինձ չէր կարող պաշտպանել սառը քամուց: Ու ես դողում էի ու երազում տաքուկ տեղի մասին, երազում էի արևի մասին, կամ էլ, գոնե, ինչ-որ թաքստոցի: Օրինակ, ի՜նչ լավ կլիներ, եթե ես ապրեի, ծլած լինեի քարի ետևում: Այդ դեպքում այս քամին ինձ չէր սարսափեցնի:
Բայց շուտով պարզվեց, որ սառնությունը ամենամեծ վտանգը չի: Իհարկե, ես կարող էի հիվանդանալ ու այդպես էլ չմեծանալ, ցրտահարվել ու չորանալ, թառամել, բայց պարզվեց, որ ավելի մեծ արհավիրք էլ կա: Այդ արհավիրքն էլի նույն քամին էր, որ գնալով սաստկանում էր: Նա ուզում էր ինձ պոկել ու թռցնել հեռուները, ինչպես քիչ առաջ հարևանիս արեց: Իսկ ես արդեն գիտեի, թե ինչ է նշանակում, երբ քեզ պոկում են ու հասկանում էի, որ կապ չունի, թե պոկողն ով կլինի՝ փոքրիկ աղջի՞կը, թե՝ փոթորիկը: Ես նորից ու նորից հիշում էի հարևանիս տանջված տեսքն ու չէի ուզում անցնել նույն ճանապարհով: Ես դեռ այնքան բան ունեի տեսնելու, այնքան բան պետք է սովորեի, իմ մահանալու ժամանակը չէր: Ու ես կառչել էի հողից:
Ի՜մ արմատները... այդ օրն իսկապես հասկացա, թե այդ արմատներին որքան եմ սիրում: Այդ փոքրիկները այնպիս համառությամբ էին պահում իմ կյանքը, որ ես սկսեցի մտածել, որ նրանցից ավելի հզոր մեկն աշխարհում չկա՝ ո՛չ մարդը, ո՛չ քամին, ո՛չ որևէ մեկը:
Սարսափելի գիշեր էր: Այդ գիշեր մեկ րոպե աչք չկպցրի: Ճիշտ է, դեռ լույսը չբացված՝ քամին դադարեց, բայց վախենում էի քնել: Բա որ հանկարծ նորի՞ց սկսվեր: Առավոտյան, երբ արևն իր գլուխը բարձրացրեց դիմացի սարի ետևից, զարմացած նայեց ինձ, բայց ոչինչ չասաց: Այդ արևը շատ նրբանկատ է: Արդեն երրորդ օրն էր, ինչ մենք իրար էինք նայում ու նա ինձ առաջին անգամ էր այդպես խեղճացած ու վախեցած տեսնում: Բայց արևն ինձ ավելորդ հարցեր չտվեց: Երևի հասկացավ, որ այդպես էլ պետք է լինի մեկի հետ, ով իր կյանքի երկրորդ օրն արդեն մահ է տեսել ու մի կերպ դիմացել ուժեղագույն քամու հարվածներին: Նա պարզապես քաջալերող ժպտաց ու աչքով արեց ինձ:
Իսկ հետո, կարող եմ երդվել, այդ ամբողջ օրը նա միայն ու միայն ինձ համար էր շողում ու շողշողում երկնքում: Ես գիտեմ արևին, ինքը սիրում է օգնել տկարին ու թույլին, խեղճին: Այդ օրն իմ հերթն էր: Արևը կարողացավ ինձ քաջալերել, ու ես սթափվեցի: Սիրելիիս ճառագայթների հետ իմ մեջ կյանք մտավ, ու ես վայելեցի այդ կյանքը ու նույնիսկ ժպտացի: Ժպտալուց մտածեցի, որ գուցե սխալ եմ անում, որ ժպտում եմ. չէ՞ որ հարևանս միայն երեկ է մահացել: Չի կարելի, չէ՞, այդքան սառնասիրտ լինել: Բայց արևն ինձ այնքան էր ուրախացնում, որ ակամայից մոռացա հարևանիս:
Այդպես շարունակում էի ապրել ու սովորել: Շուտով իմացա, թե ինչպես պետք է քամուց պաշտպանվել, ինչ դիրքով կանգնել, որ քամին սարսափելի չլինի, որ իսպառ վերանա քեզ թռցնել-տանելու վտանգը: Ես մեծանում էի ու մեծանալուս հետ ավելանում էին գիտելիքներս:
Բայց ամենակարևորն այն էր, որ ես արդեն միայնակ չէի: Արդեն շատ հերևաններ ունեի, որոնք հերթով իրենց գլուխը հանում էին հողի տակից: Նրանց հետ ավելի հետաքրքիր էր ու ավելի անվտանգ: Անվտանգ, որովհետև պատահական անցորդը, եթե ուզում էր ինչ-որ մի ծիլ պոկել, քիչ հավանական էր, որ հենց ինձ կպոկեր: Ճիշտ է, հիմա ավելի հաճախ էի մահ տեսնում, բայց արդեն դա էլ կարծես սովորական էր դարձել: Թեև ամեն անգամ, երբ ինչ-որ մի ճանապարհորդի ոտքերի տակ տրորվում ու մահանում էին հարևաններիցս մի քանիսը, սիրտս սկսում էր անհանգիստ բաբախել, իսկ ես ինձ վատ ու թույլ էի զգում: Համ էլ սկսում էի մրսել, եթե անգամ չափազանց շոգ էր լինում: Երևի մեղավորը կյանքիս երրորդ գիշերվա քամու հիշողությունն էր, որն ինձ այնքան սառեցրել էր: Չէ՞ որ այդ քամին ինձ ուղեկցել էր առաջին մահը տեսնելուս օրը:
Բայց ընդհանրապես, ինչքան էլ որ հիմա հիմնականում տխուր բաների մասին եմ պատմում, ուրախալին ավելի շատ էր: Եվ իհարկե ամենապայծառ բանն իմ կյանքում արեգակն էր, ով չէր ծուլանում ամեն օր դուրս գալ ու ժպտալ ինձ, աչքով անել, գուրգուրել: Բայց չափազանցումը եմ, ամեն օր չէ: Իրականում մեկ-մեկ նրան չէին թույլատրում դուրս գալ:
Ես ամպեր էլ եմ սիրում: Այն սպիտակ, քուլա քուլա ամպեր, որ բազմաձև լողում են բիլ երկնքում ու տարբեր կերպարանքներով ուրախացնում իմ կյանքը, գցում երազանքների գիրկը: Բայց չեմ սիրում մռայլ ու գորշ ամպերը, որ մեկ էլ հանկարծ դուրս են լողում դիմացի սարի ետևից ու բռնում ողջ երկինքը: Այդ անսիրտներն ինձնից թաքցնում են արևիս ու լույսը, չեն թողնում ջերմանալ: Ու էլի սառում եմ: Այդ օրերին տրամադրությունս շատ վատ է լինում: Անկախ ինձնից միայն մռայլ բաների մասին եմ հիշում: Հիշում եմ առաջին հարևանիս, ով հեռացավ կյանքից ու այդպես էլ չհասցրինք ծանոթանալ: Մեկ-մեկ արևն ավելի ուժեղ է գտնվում ու կարողանում է ճեղքել այդ կուռ ու չար ամպերին ու ինձ մի քանի րոպե ողողում է լույսով, իր ոսկեգույն շողերով: Այդ պահերին այնպիսի երջանկությամբ եմ լցվում, որ էլի ուզում եմ արմատներս հողից պոկելով դուրս նետվել, երգել ու պարել: Բայց սիրում եմ կյանքը ու շատ եմ վախենում մահից, դրա համար չեմ փորձում: Ես միշտ երազել եմ պարելու մասին, բայց երբևէ չեմ փորձել: Ես հասկանում եմ, որ եթե ինձ հաջողվի պարել, ապա ամենայն հավանականությամբ դա կլինի իմ առաջին և վերջին պարը: Չգիտեմ, արդյո՞ք այնքան հրաշալի բան է պարելը, որ հանուն դրա կարելի լինի կյանքին հրաժեշտ տալ: Բայց այդ պարելու ցանկությունը շատ կարճ է տևում, որովհետև ամպերը շատ ուժեղ են ու մի քանի րոպեում թաքցնում են համարձակ արևի ճառագայթներին:
Դեռ լավ է, որ սովորաբար այդ մռայլ օրերին հաջորդում է զուլալ անձրևը: Անձրև շատ եմ սիրում: Նույնիսկ չգիտեմ, ավելի շատ անձրև եմ սիրում, թե արև: Օրինակ ի՜նչ լավ կլիներ, չէ՞, որ անձրևն ու արևը իրար հետ լինեին: Այդ դեպքում ես կլինեի աշխարհի ամենաերջանիկ արարածը: Չնայած մի գաղտնիք ասեմ. ես մի անգամ տեսել եմ այդպիսի բան: Այդ օրը հա՛մ արևոտ էր, հա՛մ էլ անձրև էր գալիս: Ի՜նչ երջանիկ օր էր: Ու ի՜նչ գեղեցիկ էր: Այդ օրը նույնիսկ երկինքն էր փոխվել, զուգվել ու զարդարվել էր: Նրա կապույտի վրա գեղեցիկ շերտերով իրար էին հաջորդում բազմաթիվ ծաղիկների գեղեցիկ գույներ՝ կարմիր ու կանաչ, կապույտ ու դեղին, մանուշակագույն ու էլի ուրիշ գեղեցիկ գույներ: Շատ գեղեցիկ էր: Հետո խոսակցություն հասավ ականջիս, որ այդ զարդարանքը ծիածան է կոչվում: Այդ մասին պատմել էր դիմացի սարի փեշին ապրող դարավոր կաղնին: Պատմել էր իր կողքին աճող ծաղիկներին, սրանք էլ պատմել էին իրենց հարևաններին, սրանք իրենց հարևաններին ու այսպես եկել ու ինձ էր հասել: Ի՜նչ հետաքրքիր է: Ես չհապաղեցի ու այդ մասին պատմեցի իմ հարևաններին, նրանք էլ երևի կպատմեն իրենց հարևաններին ու այսպես կհասնի աշխարհի բոլոր բույսերին ու բոլորը կիմանան, որ երկինքն էլ է տոնական օրերին զարդարվում, ծիածան է կապում:
Դժվար է լինել ծաղիկ: Վտանգը մեծ է: Առավել դժվար է սարի փեշի ծաղիկ լինելը: Դու ստիպված ես անընդհատ պայքարել: Դժվար է պայքարել, եթե դու թույլ ես, պաշտպանվելու համար ոչինչ չունես: Դժվար է: Բայց պետք է:
Ես ծաղիկ եմ ու աճել եմ սարի փեշին: Երբ առաջին անգամ աշխարհը տեսա, նայեցի արևի այրող ճառագայթներին ու երկնի լազուրին, ես դեռ ծաղիկ չէի: Ինչ-որ կանաչ ծիլ էի, ով դեռ նույնիսկ չգիտեր թե ծաղիկն ինչ է: Ես նայեցի իմ շուրջն ու սարսափեցի ամայությունից: Ինձ վախեցրեց սարի գորշ ու քարքարոտ լանջը: Ես չտեսա կենդաննի ոչ մի բան ու վախեցա: Միայնակ էի ու անպաշտպան: Այդ ժամանակ ես ոչինչ չգիտեի: Ես նույնիսկ բառեր չգիտեի, այն բառերը, որոնցով հիմա պատմում եմ իմ կյանքի պատմությունը: Ես անգամ մտածել չգիտեի: Չգիտեի, բայց մտածում էի ու մտքումս սարսափում:
Ես ուզեցի փախնել: Բայց փոքրիկ արմատներս, պարզվեց, այնքան էլ թույլ չէին: Կամ գուցե թույլ էին, բայց ամեն դեպքում ինձնից ուժեղ: Չգիտեմ: Միայն գիտեմ, որ ինձ փախչել չհաջողվեց: Չէի կարողանում հողից դուրս պրծնել ու վազել:
Ես անգամ հիմա չգիտեմ. դա լա՞վ է, թե՞ վատ: Ի՞նչ կլիներ, եթե կարողանայի փախչել: Գուցե ընկնեի մի հեքիաթային աշխարհ ու ապրեի երջանիկ ու կարճ մի կյանք: Իսկ գուցե պարզապես չորանայի ու մեռնեի՝ այդպես էլ մտածել չսովորելով, ապրելով ավելի կարճ:
Այդպես եղավ իմ հարևանի հետ: Նա ծլեց ինձնից ուղիղ երկու օր հետո: Լավ եմ հիշում այդ օրը: Այդ օրն առաջին անգամ մարդ տեսա: Ավելի ճիշտ մարդիկ: Մի փոքրիկ աղջնակ էր՝ գեղեցիկ, բայց ամբարտավան, ու նրա հայրը, խստադեմ, բայց բարի:
- Վա՜յ, նայիր ի՜նչ սիրուն է, - ասաց աղջնակը՝ նկատելով հարևանիս: Հայրը չհասցրեց ձեռքը բռնել: Աղջնակը վազեց հարևանիս մոտ ու պոկեց այդ խեղճ ու փոքրիկ կանաչ ծիլը:
- Աղջի՛կս, պետք չէ պոկել: Դա պետք է աճեր ու գեղեցիկ ծաղիկ դառնար: Դու սպանեցիր խեղճ ծաղիկին, - խրատեց հայրը:
- Դե որ սպանեցի, էլ ինքն ինձ պետք չէ, - շրթունքները վիրավորված կծելով ասաց աղջնակն ու հարևանիս գցեց գետնին, ուղիղ իմ դիմաց:
- Մի՛ նեղացիր, դստրի՛կս, - ասաց հայրը, - ուղղակի սովորիր այն, ինչը քեզ սովորեցնում են:
- Չեմ ուզում սովորել, - համառեց աղջնակը:
Չգիտեմ, թե հետո էլ ինչ խոսեցին հայրն ու աղջիկը: Մնացածը չլսեցի, քանի որ նրանք խոսելով հեռացան: Իսկ ես նորից մնացի մենակ: Ավելի ճիշտ, մահամերձ հարևանիս հետ: Ես այդ օրն առաջին անգամ հասկացա, թե կյանքն ինչն է: Այդ օրն առաջին անգամ հասկացա, թե որքան լավ է ապրելն ու արևին, երկնքին նայելը: Այդ օրն առաջին անգամ գիտակցեցի, թե մահն ինչ է ու նայեցի իմ առջև պառկած մահին՝ հարևանիս, որը գունատվել էր, էլ չուներ քիչ առաջվա թարմությունը, այլևս այնքան գեղեցիկ կանաչ չէր, ինչպես ես էի:
Ես վախեցա: Վախեցա ու խղճացի հարևանիս: Ուզեցի ձգվել ու գրկել նրան: Մահվանից առաջ մխիթարել ու շոյել: Բայց որքան էլ որ ձգվեցի, նրան չհասա, արմատներս, ամեն դեպքում, ինձնից ուժեղ էին: Բայց ես նրանցից այնքան էլ դժգոհ չէի: Նրանք ինձ օգնում էին ապրել, իսկ ես արդեն գիտեի, թե կյանքն ինչ է:
Իսկ մահվանն այդ օրն ավելի մոտիկից ծանոթացա: Ես անընդհատ ուզում էի նայել իմ սիրելի արևին ու մտածել միայն նրա մասին: Բայց հարևանս իմ առաջ էր մահանում, ու ես չէի կարողանում նրան չնայել: Նա իմ աչքի առաջ փոքրանում էր, իմ աչքի առաջ կորցնում իր գույնը, թառամում ու չորանում: Սարսափելի էր: Սարսափելի է, երբ միակ բույսը, որին ճանաչել ես քեզնից բացի, մահանում է քո աչքերի առաջ ու դու նրան օգնել չես կարող: Գոնե լավ է, որ երեկոյան կողմ քամի եղավ ու հարևանիս թռցրեց տարավ: Ես էլ նրան չտեսա ու, ճիշտն ասած, դրա համար էլ դժգոհ չեմ: Վերջում նա շատ վախենալու տեսք ուներ, իսկ ես վախկոտ եմ: Ու այդ օրն հասկացա, որ ես մահացածներից էլ եմ վախենում:
Բայց ես միայն սկզբում ուրախացա քամու համար: Իսկ հետո այն սկսեց ինձ անհանգստացնել: Նախ ցուրտ էր, իսկ ես շատ բարակ էի հագնված: Ասենք, չգիտեմ էլ, կարելի՞ է ասել հագնված էի, թե՞ ոչ, որովհետև իմ «հագուստը» իմ բնական մաշկն էր, որ շատ բարակ էր ու ինձ չէր կարող պաշտպանել սառը քամուց: Ու ես դողում էի ու երազում տաքուկ տեղի մասին, երազում էի արևի մասին, կամ էլ, գոնե, ինչ-որ թաքստոցի: Օրինակ, ի՜նչ լավ կլիներ, եթե ես ապրեի, ծլած լինեի քարի ետևում: Այդ դեպքում այս քամին ինձ չէր սարսափեցնի:
Բայց շուտով պարզվեց, որ սառնությունը ամենամեծ վտանգը չի: Իհարկե, ես կարող էի հիվանդանալ ու այդպես էլ չմեծանալ, ցրտահարվել ու չորանալ, թառամել, բայց պարզվեց, որ ավելի մեծ արհավիրք էլ կա: Այդ արհավիրքն էլի նույն քամին էր, որ գնալով սաստկանում էր: Նա ուզում էր ինձ պոկել ու թռցնել հեռուները, ինչպես քիչ առաջ հարևանիս արեց: Իսկ ես արդեն գիտեի, թե ինչ է նշանակում, երբ քեզ պոկում են ու հասկանում էի, որ կապ չունի, թե պոկողն ով կլինի՝ փոքրիկ աղջի՞կը, թե՝ փոթորիկը: Ես նորից ու նորից հիշում էի հարևանիս տանջված տեսքն ու չէի ուզում անցնել նույն ճանապարհով: Ես դեռ այնքան բան ունեի տեսնելու, այնքան բան պետք է սովորեի, իմ մահանալու ժամանակը չէր: Ու ես կառչել էի հողից:
Ի՜մ արմատները... այդ օրն իսկապես հասկացա, թե այդ արմատներին որքան եմ սիրում: Այդ փոքրիկները այնպիս համառությամբ էին պահում իմ կյանքը, որ ես սկսեցի մտածել, որ նրանցից ավելի հզոր մեկն աշխարհում չկա՝ ո՛չ մարդը, ո՛չ քամին, ո՛չ որևէ մեկը:
Սարսափելի գիշեր էր: Այդ գիշեր մեկ րոպե աչք չկպցրի: Ճիշտ է, դեռ լույսը չբացված՝ քամին դադարեց, բայց վախենում էի քնել: Բա որ հանկարծ նորի՞ց սկսվեր: Առավոտյան, երբ արևն իր գլուխը բարձրացրեց դիմացի սարի ետևից, զարմացած նայեց ինձ, բայց ոչինչ չասաց: Այդ արևը շատ նրբանկատ է: Արդեն երրորդ օրն էր, ինչ մենք իրար էինք նայում ու նա ինձ առաջին անգամ էր այդպես խեղճացած ու վախեցած տեսնում: Բայց արևն ինձ ավելորդ հարցեր չտվեց: Երևի հասկացավ, որ այդպես էլ պետք է լինի մեկի հետ, ով իր կյանքի երկրորդ օրն արդեն մահ է տեսել ու մի կերպ դիմացել ուժեղագույն քամու հարվածներին: Նա պարզապես քաջալերող ժպտաց ու աչքով արեց ինձ:
Իսկ հետո, կարող եմ երդվել, այդ ամբողջ օրը նա միայն ու միայն ինձ համար էր շողում ու շողշողում երկնքում: Ես գիտեմ արևին, ինքը սիրում է օգնել տկարին ու թույլին, խեղճին: Այդ օրն իմ հերթն էր: Արևը կարողացավ ինձ քաջալերել, ու ես սթափվեցի: Սիրելիիս ճառագայթների հետ իմ մեջ կյանք մտավ, ու ես վայելեցի այդ կյանքը ու նույնիսկ ժպտացի: Ժպտալուց մտածեցի, որ գուցե սխալ եմ անում, որ ժպտում եմ. չէ՞ որ հարևանս միայն երեկ է մահացել: Չի կարելի, չէ՞, այդքան սառնասիրտ լինել: Բայց արևն ինձ այնքան էր ուրախացնում, որ ակամայից մոռացա հարևանիս:
Այդպես շարունակում էի ապրել ու սովորել: Շուտով իմացա, թե ինչպես պետք է քամուց պաշտպանվել, ինչ դիրքով կանգնել, որ քամին սարսափելի չլինի, որ իսպառ վերանա քեզ թռցնել-տանելու վտանգը: Ես մեծանում էի ու մեծանալուս հետ ավելանում էին գիտելիքներս:
Բայց ամենակարևորն այն էր, որ ես արդեն միայնակ չէի: Արդեն շատ հերևաններ ունեի, որոնք հերթով իրենց գլուխը հանում էին հողի տակից: Նրանց հետ ավելի հետաքրքիր էր ու ավելի անվտանգ: Անվտանգ, որովհետև պատահական անցորդը, եթե ուզում էր ինչ-որ մի ծիլ պոկել, քիչ հավանական էր, որ հենց ինձ կպոկեր: Ճիշտ է, հիմա ավելի հաճախ էի մահ տեսնում, բայց արդեն դա էլ կարծես սովորական էր դարձել: Թեև ամեն անգամ, երբ ինչ-որ մի ճանապարհորդի ոտքերի տակ տրորվում ու մահանում էին հարևաններիցս մի քանիսը, սիրտս սկսում էր անհանգիստ բաբախել, իսկ ես ինձ վատ ու թույլ էի զգում: Համ էլ սկսում էի մրսել, եթե անգամ չափազանց շոգ էր լինում: Երևի մեղավորը կյանքիս երրորդ գիշերվա քամու հիշողությունն էր, որն ինձ այնքան սառեցրել էր: Չէ՞ որ այդ քամին ինձ ուղեկցել էր առաջին մահը տեսնելուս օրը:
Բայց ընդհանրապես, ինչքան էլ որ հիմա հիմնականում տխուր բաների մասին եմ պատմում, ուրախալին ավելի շատ էր: Եվ իհարկե ամենապայծառ բանն իմ կյանքում արեգակն էր, ով չէր ծուլանում ամեն օր դուրս գալ ու ժպտալ ինձ, աչքով անել, գուրգուրել: Բայց չափազանցումը եմ, ամեն օր չէ: Իրականում մեկ-մեկ նրան չէին թույլատրում դուրս գալ:
Ես ամպեր էլ եմ սիրում: Այն սպիտակ, քուլա քուլա ամպեր, որ բազմաձև լողում են բիլ երկնքում ու տարբեր կերպարանքներով ուրախացնում իմ կյանքը, գցում երազանքների գիրկը: Բայց չեմ սիրում մռայլ ու գորշ ամպերը, որ մեկ էլ հանկարծ դուրս են լողում դիմացի սարի ետևից ու բռնում ողջ երկինքը: Այդ անսիրտներն ինձնից թաքցնում են արևիս ու լույսը, չեն թողնում ջերմանալ: Ու էլի սառում եմ: Այդ օրերին տրամադրությունս շատ վատ է լինում: Անկախ ինձնից միայն մռայլ բաների մասին եմ հիշում: Հիշում եմ առաջին հարևանիս, ով հեռացավ կյանքից ու այդպես էլ չհասցրինք ծանոթանալ: Մեկ-մեկ արևն ավելի ուժեղ է գտնվում ու կարողանում է ճեղքել այդ կուռ ու չար ամպերին ու ինձ մի քանի րոպե ողողում է լույսով, իր ոսկեգույն շողերով: Այդ պահերին այնպիսի երջանկությամբ եմ լցվում, որ էլի ուզում եմ արմատներս հողից պոկելով դուրս նետվել, երգել ու պարել: Բայց սիրում եմ կյանքը ու շատ եմ վախենում մահից, դրա համար չեմ փորձում: Ես միշտ երազել եմ պարելու մասին, բայց երբևէ չեմ փորձել: Ես հասկանում եմ, որ եթե ինձ հաջողվի պարել, ապա ամենայն հավանականությամբ դա կլինի իմ առաջին և վերջին պարը: Չգիտեմ, արդյո՞ք այնքան հրաշալի բան է պարելը, որ հանուն դրա կարելի լինի կյանքին հրաժեշտ տալ: Բայց այդ պարելու ցանկությունը շատ կարճ է տևում, որովհետև ամպերը շատ ուժեղ են ու մի քանի րոպեում թաքցնում են համարձակ արևի ճառագայթներին:
Դեռ լավ է, որ սովորաբար այդ մռայլ օրերին հաջորդում է զուլալ անձրևը: Անձրև շատ եմ սիրում: Նույնիսկ չգիտեմ, ավելի շատ անձրև եմ սիրում, թե արև: Օրինակ ի՜նչ լավ կլիներ, չէ՞, որ անձրևն ու արևը իրար հետ լինեին: Այդ դեպքում ես կլինեի աշխարհի ամենաերջանիկ արարածը: Չնայած մի գաղտնիք ասեմ. ես մի անգամ տեսել եմ այդպիսի բան: Այդ օրը հա՛մ արևոտ էր, հա՛մ էլ անձրև էր գալիս: Ի՜նչ երջանիկ օր էր: Ու ի՜նչ գեղեցիկ էր: Այդ օրը նույնիսկ երկինքն էր փոխվել, զուգվել ու զարդարվել էր: Նրա կապույտի վրա գեղեցիկ շերտերով իրար էին հաջորդում բազմաթիվ ծաղիկների գեղեցիկ գույներ՝ կարմիր ու կանաչ, կապույտ ու դեղին, մանուշակագույն ու էլի ուրիշ գեղեցիկ գույներ: Շատ գեղեցիկ էր: Հետո խոսակցություն հասավ ականջիս, որ այդ զարդարանքը ծիածան է կոչվում: Այդ մասին պատմել էր դիմացի սարի փեշին ապրող դարավոր կաղնին: Պատմել էր իր կողքին աճող ծաղիկներին, սրանք էլ պատմել էին իրենց հարևաններին, սրանք իրենց հարևաններին ու այսպես եկել ու ինձ էր հասել: Ի՜նչ հետաքրքիր է: Ես չհապաղեցի ու այդ մասին պատմեցի իմ հարևաններին, նրանք էլ երևի կպատմեն իրենց հարևաններին ու այսպես կհասնի աշխարհի բոլոր բույսերին ու բոլորը կիմանան, որ երկինքն էլ է տոնական օրերին զարդարվում, ծիածան է կապում: