Artgeo
16.09.2006, 15:13
ԳԵՎՈՐԳ ԷՄԻՆ
«Հավերժի ճանփորդը»
Եթե ես երաժիշտ ու երգահան լինեի, Հայաստանին ու հայ ժողովրդին ձոնված մի փառահեղ պատարագ կամ սիմֆոնիա կգրեի՝ նվագախմբի և մեներգիչների համար:
Մի թավ ձայն,– հայ ժողովրդի ձայնը,– կպատմեր իր ու իր երկրի մասին: Նվագախումբը հայ ժողովրդի դարավոր մեղեդիների ոգով ու ոճով կնվագակցեր նրան, իսկ երգչախումբը իր երգով ոչ միայն կվերծաներ ու կճոխացներ նրա ասածը, այլև ծերունու, երիտասարդի, կնոջ ու մանկան ձայներով հարցեր կտար նրան, փորձելով լրիվ ըմբռնել նրա խոսքերի իմաստը:
Ահա դարերի խորքից, պատերազմերից ու ասպատակումներից ավերված ճամփաներով, հրի ու սրի միջով, դեպի մեզ է գալիս մի հոգնած, վիրավոր, բայց համառ ու տոկուն ճամփորդ:
Ինչքան ավելի է նա մեզ մոտենում, այնքան ավելի շիտակ է դառնում նրա կեցվածքը, տեսքն՝ այնքան վայելուչ ու խրոխտ:
Կոտորածի ու գաղթի, թալանի ու հրդեհի, լացի ու կոծի փոխարեն խաղաղ կյանքի ու աշխատանքի կանչեր են լսվում, և նրա ավեր ու ավար ճամփին շատանում են կոթողներն ու շենքերը, երգն ու ծիխաղը:
– Ո՞Վ ԵՍ ԴՈՒ, ՃԱՄՓՈՐԴ,– կհարցներ նրան երգչախումբ ամբոխից ծերունու մի ձայն:
Բայց ճամփորդն իսկույն չէր ասի, թե ինքը Հայաստանն է, հայ ժողովուրդը:
Այդպես հետաքրքիր չէր լինի, և դա չէր վայելի տասնյակ դարերի պատմություն ունեցող մի երկրի ու ժողովրդի զավակի:
Նա ուշադիր կնայեր հարց տվող ծերունուն, կլսեր նվագախմբի ու երգչախմբի մեղմացած ձայներն ու կասեր.–
«Ես նա եմ, ում տանջանքը տասնյակ դարերով է չափվում, իսկ կյանքը՝ տասնյակ տարիներով միայն…
Նա, ով դարեր շարունակ տառապել է պատերազմներից ու նախճիրներից և նոր է միայն զգում խաղաղ կյանքի քաղցրությունն ու հմայնքը:
Այն արդար ցորենի արտն եմ ես, որ դարեր շարունակ տրորվել է օտար այրուձիերի սմբակների տակ, այրվել հրդեհից ու երաշտից, և որից փրկված մի բուռ ցորենը հասել է գալիք ցանքին և շռայլ բերք է տալիս…
Խաղողի այն համառ ու տոկուն որթն եմ ես, որի արմատները հասնում են մինչև Հայասա և Նայիրի, իսկ պտուղն ու տերևը թարմանում են այսօրվա ցողից ու լցվում-հասնում վաղվա արևի շողից…
Ես՝ ինքը կյանքն եմ, հարատևումը, անմահությունը…
Ես նա՛ եմ, ով միշտ մահվան մեջ է ապրել, բայց մահ չունի…
Ի՜նչ կարող էին ինջ անել իմ անհամար դահիճները, երբ նարնք ըդնամենը… սպանել գիտեին, իսկ ես գիտեի ապրելու և հարատևելու աստվածային գաղտնիքը…
Նրանց զենքը տեգն ու յաթաղանն էր, իսկ իմը՝ մուրճն ու գրիչը… իսկ ի՛նչ կարող է անել ամենից զորեղ տեգը՝ մուրճի առաջ, և ամենասուր յաթաղանը՝ գրչի դեմ…
Իմ դահիճները,– որոքան էլ բազմաթիվ,– հոգնո՜ւմ էին սպանելուց ու ավերելուց, իսկ իմ՝ կառուցելու և ստեղծելու տենչը զորանում էր օրեցօր ու ժամ առ ժամ…»:
«Հավերժի ճանփորդը»
Եթե ես երաժիշտ ու երգահան լինեի, Հայաստանին ու հայ ժողովրդին ձոնված մի փառահեղ պատարագ կամ սիմֆոնիա կգրեի՝ նվագախմբի և մեներգիչների համար:
Մի թավ ձայն,– հայ ժողովրդի ձայնը,– կպատմեր իր ու իր երկրի մասին: Նվագախումբը հայ ժողովրդի դարավոր մեղեդիների ոգով ու ոճով կնվագակցեր նրան, իսկ երգչախումբը իր երգով ոչ միայն կվերծաներ ու կճոխացներ նրա ասածը, այլև ծերունու, երիտասարդի, կնոջ ու մանկան ձայներով հարցեր կտար նրան, փորձելով լրիվ ըմբռնել նրա խոսքերի իմաստը:
Ահա դարերի խորքից, պատերազմերից ու ասպատակումներից ավերված ճամփաներով, հրի ու սրի միջով, դեպի մեզ է գալիս մի հոգնած, վիրավոր, բայց համառ ու տոկուն ճամփորդ:
Ինչքան ավելի է նա մեզ մոտենում, այնքան ավելի շիտակ է դառնում նրա կեցվածքը, տեսքն՝ այնքան վայելուչ ու խրոխտ:
Կոտորածի ու գաղթի, թալանի ու հրդեհի, լացի ու կոծի փոխարեն խաղաղ կյանքի ու աշխատանքի կանչեր են լսվում, և նրա ավեր ու ավար ճամփին շատանում են կոթողներն ու շենքերը, երգն ու ծիխաղը:
– Ո՞Վ ԵՍ ԴՈՒ, ՃԱՄՓՈՐԴ,– կհարցներ նրան երգչախումբ ամբոխից ծերունու մի ձայն:
Բայց ճամփորդն իսկույն չէր ասի, թե ինքը Հայաստանն է, հայ ժողովուրդը:
Այդպես հետաքրքիր չէր լինի, և դա չէր վայելի տասնյակ դարերի պատմություն ունեցող մի երկրի ու ժողովրդի զավակի:
Նա ուշադիր կնայեր հարց տվող ծերունուն, կլսեր նվագախմբի ու երգչախմբի մեղմացած ձայներն ու կասեր.–
«Ես նա եմ, ում տանջանքը տասնյակ դարերով է չափվում, իսկ կյանքը՝ տասնյակ տարիներով միայն…
Նա, ով դարեր շարունակ տառապել է պատերազմներից ու նախճիրներից և նոր է միայն զգում խաղաղ կյանքի քաղցրությունն ու հմայնքը:
Այն արդար ցորենի արտն եմ ես, որ դարեր շարունակ տրորվել է օտար այրուձիերի սմբակների տակ, այրվել հրդեհից ու երաշտից, և որից փրկված մի բուռ ցորենը հասել է գալիք ցանքին և շռայլ բերք է տալիս…
Խաղողի այն համառ ու տոկուն որթն եմ ես, որի արմատները հասնում են մինչև Հայասա և Նայիրի, իսկ պտուղն ու տերևը թարմանում են այսօրվա ցողից ու լցվում-հասնում վաղվա արևի շողից…
Ես՝ ինքը կյանքն եմ, հարատևումը, անմահությունը…
Ես նա՛ եմ, ով միշտ մահվան մեջ է ապրել, բայց մահ չունի…
Ի՜նչ կարող էին ինջ անել իմ անհամար դահիճները, երբ նարնք ըդնամենը… սպանել գիտեին, իսկ ես գիտեի ապրելու և հարատևելու աստվածային գաղտնիքը…
Նրանց զենքը տեգն ու յաթաղանն էր, իսկ իմը՝ մուրճն ու գրիչը… իսկ ի՛նչ կարող է անել ամենից զորեղ տեգը՝ մուրճի առաջ, և ամենասուր յաթաղանը՝ գրչի դեմ…
Իմ դահիճները,– որոքան էլ բազմաթիվ,– հոգնո՜ւմ էին սպանելուց ու ավերելուց, իսկ իմ՝ կառուցելու և ստեղծելու տենչը զորանում էր օրեցօր ու ժամ առ ժամ…»: