Նիկոլայ Ռերիխ. «Մորիայի ծաղիկները»

[Sambitbaba]

Հ Ո Ղ Ի Ն

Տղա, դու հանգիստ մնա:
Պատարագիչը կարդաց
լուռ աղոթք հանգուցյալի վրա,
և այսպես դիմեց նրան.
“Դու զառամյալ ես, չկործանվող,
դու մշտական ես, հավերժ,
դու միշտ` դեպի վեր ձգտող,
ուրախ և բարեփոխված ես”:
Մոտիկներն սկսեցին խնդրել.
“Աղոթքդ բարձր ասա.
մենք ցանկանում ենք լսել,
այն մեզ մխիթարանք կտա”:
“Մի՛ խանգարեք: Վերջացնեմ,
հետո նոր բարձր կասեմ,
կդիմեմ ես մարմնին, որ տրվել է
հողին”:

1915.

[Sambitbaba]

ՉԵՆՔ ԿԱՐՈՂ

Կարծում ես, ավարտեցի՞ր:
Կարո՞ղ ես երեք հարցի պատասխանել.
ինչպե՞ս կարող եմ իմանալ,
թե քանի տարի է այն ագռավն ապրել:
Մինչև հեռու-հեռավոր այն համաստեղությունը
մեզանից հեռու՞ է արդյոք տարածությունը:
Հիմա, այս պահին, ի՞նչ եմ ցանկանում ես:
Ինչ է, բարեկամս, նորից չգիտե՞ս:
Նորից, ստացվում է, չգիտենք մենք ոչինչ:
Նորից սկսել է պետք ամեն ինչ սկզբից:
Ավարտել մենք ոչինչ
չենք կարող:

1916.

[Sambitbaba]

ՉՍՊԱՆԵ՞Լ

Տղան մի բզեզ սատկեցրեց:
Ցանկանում էր նրան ճանաչել:
Տղան մի թռչնակ սպանեց,
որպեսզի հետազոտի նրան:
Տղան մի գազան սպանեց
գիտելիք ձեռք բերելու համար:
Տղան հարցրեց. կարո՞ղ է բարու
և գիտության համար
սպանել մի մարդու:
Եթե սպանել ես
բզեզին,
թռչնին,
կենդանուն,
ինչու՞ նաև մարդ
չսպանել:

1916.

[Sambitbaba]

ՄԻ´ ՀԱՇՎԻՐ

Տղա, նշանակություն մի տուր վեճերին:
Հիշիր, մեծերը՝ տարօրինակ են:
Այսօր մեկմեկու շատ բաներ կասեն,
թշնամիների հետ վաղն ընկերներ են:
Իսկ փրկիչ – ընկերոջը կասեն ամենավատ
խոսքերը: Համոզիր քեզ մտածել, որ խորը չէ մարդկանց
չարությունը: Դու մարդկանց մասին բարի մտածիր,
բայց թշնամիներիդ և ընկերներիդ
մի´ հաշվիր:


1916.

[Sambitbaba]

ՄԻ ԾԱԾԿԻՐ

Թեքվելով ջրամբարի վրա,
տղան հիացած ասաց.
“Ի՜նչ գեղեցիկ երկինք է:
Ինչպե՜ս է այն արտացոլված…
Այն գեղափայլ է, այն անհատակ է…”
“Սիրելի իմ տղա,
դու արտացոլմամբ ես ընդամենը հիացած:
Տղա իմ սիրելի,
մի´ նայիր դու ցած:
Դեպի վեր ուղղիր աչքերիդ ձիրքը:
Կարողացիր տեսնել Մեծն Երկինքը:
Ինքդ քո ձեռքով քո աչքերը
մի ծածկիր”:


1916.

[Sambitbaba]

ԳԵՏՆԻ ՏԱԿ


Մենք գտանք նոր գանգեր:
Բայց նրանց վրա չկային նշաններ:
Մեկը կացինով էր
ճեղքված: Մյուսը նետով էր
խոցված: Բայց մեզ համար չեն
այս նշանները: Գանգերը խիտ պառկած են,
բոլորն անանուն, և բոլորն իրար մեջ
մեկմեկու շատ նման: Նրանց տակ գտանք
ահագին մետաղադրամ:
Եվ սրանց վրայի նիշերն էլ էին ջնջվել:
Ընկեր սիրելի, սխալ տեղ ես ինձ
ուղեկցել: Սուրբ նշաններ չենք գտնի
գետնի տակ:


1907.

[Sambitbaba]

ԱՅԴ ԺԱՄԱՆԱԿ


Տղա, սխալվու՛մ ես: Չար` չունի՛ գոյություն:
Մեծագույնը չէր կարող չարն արարել:
Գոյություն ունի միայն անկատարելիություն:
Բայց վտանգավոր է այն էլ նույնքան,
Որքան այն, ինչը չար ես անվանել:
Մթի Իշխան և դևեր էլ չկան:
Բայց ստի, զայրույթի և հիմարության
յուրաքանչյուր նոր արարքով`
սարսափելի` իրենց տեսքով,
արյունարբու և զազրելի
արարածներ ենք մենք ստեղծում:
Եվ ընկնում են նրանք մեր հետևից,
մեր ստեղծածները: Նրանց չափերը
և ձևն ամբողջովին կախված են մեզնից:
Նրանց երամը բազմապատկելուց
շատ զգուշացիր: Քո ստեղծածները կսկսեն քեզանից
սնունդ հայհայթել: Զգուշացիր նրանց ամբոխին դիպչել:
Դժվար է ապրել: Տղաս, հիշիր հրամանը.
չվախենալ ապրել, չվախենալ հավատալ:
Ազատ և հզոր մնալ:
Հետո, թե հաջողվի, ուրեմն սիրել էլ:
Այն մութ անասունները չեն սիրում
Այդ ամենը: Չորանում և ոչնչանում են
այդ ժամանակ:


1916.

[Sambitbaba]

ԿՕԳՆԻ


Կրկին սխալվեցիր, տղա
Դու ասացիր, որ միայն
զգացմունքներիդ կհավատաս:
Սկզբի համար գովելի է, բայց ինչպե՞ս
վարվել այն զգացմունքների հետ,
որոնք քեզ ծանոթ չեն այսօր,
բայց որոնց մասին ես լավ գիտեմ:
Եվ նույնիսկ առաջին զգացմունքներում,
որոնց, քեզ թվում է, տիրապետել ես, -
հավատա, կատարյալ չես դեռևս:
Մի՞թե լսողությունդ հպատակվում է քեզ:
Աղքատ է տեսողությունդ նաև:
Կոպիտ է ձեռքերիդ զգայունակությունը:
Անհայտ զգացմունքների մասին,
եթե ինձ հավատաս,
ցույց կտամ, թե ինչպես կաթիլը ջրի
առանց ապակու օգնության նկատել:
Օդում բնակվողների մասին էլ
պատմե՞մ: Տես, դու ժպտում ես:
Տես, լռեցիր: Չպատասխանեցիր:
Ավելի լավ է, խնդրիր, որ հոգիդ
քեզ առաջնորդի,
նա քեզ քո կյանքում
կօգնի:


1916.

[Sambitbaba]

ՏԱ ԱՍՏՎԱԾ


Մոտեցիր ինձ, տղա, մի երկչիր:
Մեծերն են սովորեցնում վախենալ:
Վախեցնել կարող են միայն մարդիկ:
Բայց դու մեծացել ես անվախ:
Հողմն ու մութը, ջուրն ու տարածությունը,
ոչինչ և երբեք քեզ չի վախեցրել:
Պատյանից հանած թուրը քեզ հիացրել է:
Կրակին ես միշտ ձեռքերդ մեկնել:
Իսկ հիմա` վախեցած ես,
քեզ թշնամի է դարձել ամեն ինչ,
բայց ինձանից մի՛ վախեցիր:
Ես ունեմ գաղտնի ընկեր.
նա կվանի վախերդ:
Երբ քնես դու երկչոտ,
կկանչեմ մահճիդ մոտ
նրան, ով տիրում է ուժին:
Նա քեզ մի խոսք կշշնջա:
Կարթնանաս խիզախածացած,
տա Աստված:


1916.

[Sambitbaba]

ԲՈԼՈՐԻ ՆԵՐԿԱՅՈՒԹՅԱՄԲ


Ցանկանում էիր լացել և չգիտեիր,
կարելի՞ է արդյոք: Լացել վախենում էիր,
քանզի շատերն էին քեզ վրա
նայում: Մարդկանց առջև լալ
կարելի՞ է արդյոք: Բայց աղբյուրը լացիդ
հիասքանչ էր: Դու անմեղ զոհերին էիր
ցանկանում սգալ:
Բարեկեցության համար
զոհված երիտասարդներին:
Ովքեր տվեցին իրենց ուրախությունն
ուրիշի հաղթանակի համար,
ուրիշի վշտի համար:
Դու նրանց մասին լացել ես ուզում:
Ինչպե՞ս անել, որ մարդիկ
արցունքներդ չտեսնեն:
Արի ինձ մոտ, կանգնիր մոտիկ,
թիկնոցովս քեզ կծածկեմ:
Եվ կարող ես հանգիստ լալ,
իսկ ես կաշխատեմ ժպտալ,
կկարծեն բոլորը մեր շուրջ,
որ ծիծաղում ես դու և կատակում:
Կարող է, շշնջացել ես ինձ
խոսքեր ուրախության:
Չէ՞ որ կարելի է ծիծաղել նաև
բոլորի ներկայությամբ:


1919.

[Sambitbaba]

ԿՐԿՆՈՒՄ ԵՍ


Լռեցի՞ր: Մի վախեցիր պատմել:
Մտածում ես, պատմածդ գիտե՞մ,
որ այն ինձ համար
արդեն շա՞տ ես կրկնել:
Այո: Նախկինում քեզանից
լսել եմ պատմությունն այդ բազմիցս:
Բայց շատ սիրալիր էին խոսքերդ,
նրբորեն կայծկլտում էին աչքերդ:
Պատմությունդ նորից կրկնիր:
Ամեն առավոտ մենք այգի ենք գալիս:
Ամեն առավոտ մենք հրճվում ենք
արևին: Եվ կրկնում է իր
թեթև սյուքը գարնանային քամին:
Արևի մարմնով պարուրիր
քո սիրալիր պատմությունը:
Խոսքով քաղցրաբույր`
ճիշտ քամի գարնանային,
ժպտա՛, երբ պատմում ես:
Եվ նայիր նույնքան լուսավոր,
որքան միշտ, երբ պատմությունդ
կրկնում ես:


1918.

[Sambitbaba]

ՄԱՆԿԱԿԱՆ ԱՄՐՈՑՆԵՐԸ


Տաճարի հզոր սյանը նստել է
թռչնակը փոքրիկ: Փողոցում երեխաներն
անմատչելի ամրոցներ են
կերտում ցեխից: Որքա՜ն շատ են հոգսերն
այդ խաղի: Գիշերվա մեջ անձրևը
ողողել է ամրությունները
և ձին էլ պատերի միջով է անցել:
Բայց մանուկները թող առայժմ
ամրոցներ սարքեն ցեխից,
և թող փոքրիկ թռչնակը
նստի հզոր սյունին:
Երբ ես տաճար գնամ,
այն սյանը չեմ մոտենա
և կշրջանցեմ հեռվից
մանկական ամրոցները:


1920.

[Sambitbaba]

ԱՆԿԱՐՈՂ ԵՆ ՍՊԱՆԵԼ


Արեցի այնպես, ինչպես ցանկացա,
լավ է դա, թե վատ` չգիտեմ:
Ալիքից մի՛ փախիր իմ սիրելի տղա:
Կկոտրի քեզ, կտապալի` թե փախչես:
Դարձիր դեպի ալիքը, ալիքին խոնարհվիր
և ընդունիր հոգով հաստատուն:
Գիտեմ, տղա, գիտեմ, իմ պայքարի
ժամն է արագ մոտենում:
Իմ զենքն ամուր է:
Վեր կաց, տղա, կանգնիր թիկունքիս:
Զգուշացրու սողացող թշնամու մասին…
Սարսափելի չէ այն, ինչ առջևում է:
Որքան էլ փորձեն,
պինդ մնա, նրանք քեզ
անկարող են սպանել:


1916.

[Sambitbaba]

ՏԵՍՆՈՒ՛Մ ԵՄ


Եկ` նիզակը գետինը խրենք:
Ավարտվել է մեր մարտն առաջին:
Ապահով և ամուր էր իմ զենքը:
Կատառ ու հանգիստ` իմ հոգին:
Բայց կռվի մեջ, տղա, նկատեցի,
որ դու տարվել ես ծաղիկների փայլքով:
Եթե մեզ թշնամի հանդիպի,
տղա, դու բռնկվիր մարտով,
հավատա հաղթանակին մոտալուտ:
Աչքով պողպատե, հաստատուն,
զգոն և արթուն միշտ եղիր, -
եթե ճակատամարտ ես ուզում
և հավատում ես հաղթանակին:
Իսկ հիմա` ծաղիկները վայելենք:
Հոգոցները լսենք տատրակի:
Լվացվենք առվակի պաղ ջրում:
Ո՞վ է քարի հետև թաքնվել:
Դեպի մա՛րտ: Թշնամուն
տեսնու՛մ եմ:


1916.