PDA

Դիտել ողջ տարբերակը : Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք



Էջեր : [1] 2 3 4 5 6

Lion
25.05.2007, 10:25
Բարև Ձեզ

Բոլոր նրանց համար, ովքեր հետաքրքրվում են Հայ ժողովրդի պատմությամբ ընդհանրապես և Հայ ժողովրդի ռազմական պատմությամբ մասնավորապես, ուզում եմ անել մի կարևոր ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ.

Երևանի կենտրոնական գրախանութներում`

1. Գրախանութ Աբովյան 25 հասցեով (Երիտասարդականի մոտ)
2. Հրապարակի վրայի երկու գրախանութներ
3. Գրախանութ Մաշտոցի պողոտայի վրա (նախկին Բուկինիստ)
4. ԵՊՀ գրախանութ (կենտրոնական մուտքի մոտ)

արդեն վաճառքի է հանված Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք: Գիրք Առաջինի (մ.թ.ա. 3000-1561) շարունակությունը` Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք: Գիրք Երկրորդ (մ.թ.ա. 1561-883), որն ընդգրկում է Հայ ժողովրդի պատմությունը Հինգի թագավորության (Արմենի, Հայա, Արարատ, Միտանի, Կիլիկիա) ժամանակ:
Ինչպես և նախորդ մասում, այստեղ ևս մանրամասնորեն ու ժամանակագրական կարգով տրվում են այս ժամանակաշրջանում Հայկական բանակի մղած պատերազմներն ու ճակատամարտերը: Մանրամասնորեն նկարագրված է`

1. Հայ-Խեթական II պատերազմը (մ.թ.ա. մոտ 1550-1523)
2. Հայ-Եգիպտական պատերազմը (մ.թ.ա. մոտ 1512-1412)
3. Հայ-Խեթական III պատերազմը (մ.թ.ա. մոտ 1405-1283)
4. Հայ-Ասորեստանյան II պատերազմը (մ.թ.ա. մոտ 1307-1241)
5. Հայ-Ասորեստանյան III պատերազմը (մ.թ.ա. 1115-1110)
6. Հայ-Ասորեստանյան IV պատերազմը (մ.թ.ա. 1078-1071)
7. Հայ-Ասորեստանյան V պատերազմը (մ.թ.ա. 935-771) (սկզբնական փուլը)

Ըստ էության տրվում է Հինգ թագավորությունների պատմությունը, նրանց գահակալների գահացանկերը, պայքարը հարևան գիշատիչ պետությունների դեմ: Այդ հերոսական պայքարի արդյունքում Հայ ժողովուրդը մեծ հաշվով հաջողությամբ ետ մղեց թշնամիների ոտնձգությունները և նախապատրաստեց իր հերթական վերելքը ի դեմս Արարատյան թագավորության…

Ըստ ամենայնի շարունակությունները կհետևեն: Գիրքն ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ առմամբ ընդգրկում է մոտ 4500 պատերազմ և ճակատամարտ մ.թ.ա. 3000-մ.թ. 2007 թվականներում:

Հասցեով և տեղեկացնել ինձ [email protected] էլեկտրոնային հասցեով, որից հետո ես անմիջապես կուղարկեմ գրքի էլեկտրոնային տարբերակը:

Ի դեպ, դուք կարող եք Գիրքը ձեռք բերել նաև ինձանից, բնականաբար հեղինակային ստորագրությամբ: Դրա համար կարող եք ուղղակի տեղեկացնել ինձ մաիլիս վրա...

Հաջողություն Ձեզ!

Vishapakah
28.05.2007, 20:08
Դա լավ է, որ արդեն երկրորդ գիրքն է դուրս եկել.:)
Կներեք, որ ուշացնում եմ գրքի ձերք բերումը.
Իմ հասցեն մի քանի ամիս առաջ փոխվել է, դրա համար բանկին լրացուցիչ թխտեր են պետք դա՛ ավելորդ ժամանակ է պահանջում եւ ես հիմա նրանցից հաստատող նամակի եմ սպասում, որը թույլ կտա բանկում ռեգիստրացյան ավարտելու.
Նորից ներեղություն ուշացման համար. Վերջնական փաստատթղտերը ձերք բերելուց հետո, անմիջապես Ձեզ e-mail ով, կտեղեկացնեմ.

Երրորդ գիրքն էլ հրապարակեք.:)

Lion
29.05.2007, 10:26
Դա լավ է, որ արդեն երկրորդ գիրքն է դուրս եկել.:)
Կներեք, որ ուշացնում եմ գրքի ձերք բերումը.
Իմ հասցեն մի քանի ամիս առաջ փոխվել է, դրա համար բանկին լրացուցիչ թխտեր են պետք դա՛ ավելորդ ժամանակ է պահանջում եւ ես հիմա նրանցից հաստատող նամակի եմ սպասում, որը թույլ կտա բանկում ռեգիստրացյան ավարտելու.
Նորից ներեղություն ուշացման համար. Վերջնական փաստատթղտերը ձերք բերելուց հետո, անմիջապես Ձեզ e-mail ով, կտեղեկացնեմ.

Երրորդ գիրքն էլ հրապարակեք.:)


Հարց չկա, եղբայր, ձեռք բեր գիրքը երբ և ոնց քեզ հարմար է:) Ի դեպ, ինձ թվում է կարելի գիրքը ուղարկել դրամական փոխանցման համակարգերով:

Մի ճշտում - քեզ պետք է գիրքը բնական, թե էլեկտրոնային տարբերակով: Հարցնում եմ նրա համար, որ Առաջին մասը արդեն գրեթե սպառված է...

Երրորդ մասը անպայման կտպվի: Այն նվիրված է Արարատյան թագավորությանը /883-612 մ.թ.ա./: Նրա տպումը կապված է Առաջին երկու մասերի իրացումից: Առաջինը գրեթե իրացվել է, երկրորդը ընթացքի մեջ է...

Լավ եղի, կհանդիպենք:)

Chuk
29.05.2007, 15:24
Վաղը բախտս նորից փորձեմ :)
Մոտ մեկ ամիս առաջ Աբովյանի գրախանութից ցանկացա գնել 1-ին գիրքը, իսկ ինձ պատասխանեցին, որ նման գրքի մասին չեն էլ լսել :(

Vishapakah
29.05.2007, 16:49
Հարց չկա, եղբայր, ձեռք բեր գիրքը երբ և ոնց քեզ հարմար է:) Ի դեպ, ինձ թվում է կարելի գիրքը ուղարկել դրամական փոխանցման համակարգերով:

Մի ճշտում - քեզ պետք է գիրքը բնական, թե էլեկտրոնային տարբերակով: Հարցնում եմ նրա համար, որ Առաջին մասը արդեն գրեթե սպառված է...

Երրորդ մասը անպայման կտպվի: Այն նվիրված է Արարատյան թագավորությանը /883-612 մ.թ.ա./: Նրա տպումը կապված է Առաջին երկու մասերի իրացումից: Առաջինը գրեթե իրացվել է, երկրորդը ընթացքի մեջ է...

Լավ եղի, կհանդիպենք:)

Շնորհակալ եմ Բարեկամս նոր տեղեկությունների համար.
Հեռավորության պատճարով, ես անգամ հույս չունեի գիրքը օրիգինալ տարբերակով ձերք բերելու, մտածելով միայն էլեկտրոնային տարբերակի մասին. Իհարկե ցանկանում եմ գրքի բնօրինակը ձերք բերել, դրամական փողանցման միջոցով, դուք միայն ասեք ինչքան հավելյալ վճարում կպահանջվի, ես անգամ պատրաստեմ վճարել ավելին.
Քանի որ բացարված չէ՛ որ ինձ կարող են մի քանի շաբադ էլ սպասեցնել:( կխնդրեի ինձ համար մեկ օրինակ պահել, Եթե իհարկե հնարավոր է.


Վաղը բախտս նորից փորձեմ:)
Մոտ մեկ ամիս առաջ Աբովյանի գրախանութից ցանկացա գնել 1-ին գիրքը, իսկ ինձ պատասխանեցին, որ նման գրքի մասին չեն էլ լսել:)

Փաստորեն դուք էլ ինձ պես անհամբերորեն սպասում եք բացահայտելու մեր պատմության դեռեւս ամբողջովին չբացահայտված էջերը.:)

Chuk
29.05.2007, 18:29
Փաստորեն դուք էլ ինձ պես անհամբերորեն սպասում եք բացահայտելու մեր պատմության դեռեւս ամբողջովին չբացահայտված էջերը.:)
Ոչ, ցանկանում եմ ծանոթանալ աշխատությանը:

Lion
30.05.2007, 09:45
Վաղը բախտս նորից փորձեմ :)
Մոտ մեկ ամիս առաջ Աբովյանի գրախանութից ցանկացա գնել 1-ին գիրքը, իսկ ինձ պատասխանեցին, որ նման գրքի մասին չեն էլ լսել :(

Որովհետև, եղբայր, որոշ վաճառողներ տառապում են ոչ պրոֆեսիոնալիզմով: Ես արդեն վաղուց հոգնել եմ այդ փաստով զայրանալուց:(... Դե ինչ պահաջես, վաճառողները շահագրգռված չեն գրքերի վաճառքով...
Գրքի 1 օրինակ Աբովյանի գրախանութում հաստատ կա /Պատմական բաժնում, մի կին է նստում միշտ - նրա դիմաց, մի քիչ ներքև.../, իսկ մինչև օրվա վերջը կլինի նաև շարունակությունը /գիրք երկրորդը/: Հաջողություն քեզ:)

Vishapakah ջան, հավելավճարի հարցը դու պետք է պարզես քո բանկից, քանի որ երկրագնդի տարբեր մասերից տարբեր բանկեր տարբեր տոկոսներ են վերցնում: Իմ հայտնած փոխանցման համակարգերով հետաքրքրվիր և քեզ կասեն...

Քեզ համար անպայման մեկ օրինակ կպահեմ, թեև փոստային փոխանցումը բավականին թանկ է:( Ընտրությունը ամեն դեպքում թողնում եմ քեզ...

Հաջողություն քեզ:hands:hands

Chuk ջան, երբ ծանոթանաս, անպայման այստեղ փոխանցիր քո կարծիքը:)

Vishapakah
30.05.2007, 15:57
Vishapakah ջան, հավելավճարի հարցը դու պետք է պարզես քո բանկից, քանի որ երկրագնդի տարբեր մասերից տարբեր բանկեր տարբեր տոկոսներ են վերցնում: Իմ հայտնած փոխանցման համակարգերով հետաքրքրվիր և քեզ կասեն...

Քեզ համար անպայման մեկ օրինակ կպահեմ

Խնդիր չկա, մեր Հարգարժան Պատմաբան.:)
Միայն մեկ բան չեմ հասկանում. Ինչպես կարող ենք գիրքը ուղղարկել դրամային փոխանցման համակարգով եւ ոչ՛ փստի միջոցով թե՛ սխալ եմ հասկացել? Անկեղծ ասաց նոր լինելու պատճարով, մի քիչ խառնում եմ իրար.:)

Chuk
30.05.2007, 17:23
Chuk ջան, երբ ծանոթանաս, անպայման այստեղ փոխանցիր քո կարծիքը:)
Այսօր «Անի» գրախանութից գնեցի 2-ն էլ և ի դեպ առաջին գրքի վերջին օրինակը: Ճիշտն ասած «գիրք» անունը լսելով հաստափոր գրքեր էի սպասում տեսնել, ոչ թե փոքրիկ գրքույկներ :oy

Անպայման կարդալուց հետո կկիսվեմ տպավորություններովս :redhat

Vishapakah
30.05.2007, 19:17
Ստացվեց.:hands
Բանկից եմ հետ գալիս, չդիմացա նամակին սպասել, նոր բանկում էի.
Իմանալով որ նամակին չեմ սպասել, ուզում էին ինձ տուն ուղղարկել, սկսեցի աղմկել:D որոշեցին եվրոպական զիջողականություն ցուցաբերել եւ բոլոր հարցերը տեղում կարգավորվեց.:)

Lion ջան, մենակ ինձ ասեք. Գիրքը բանկով եք ուղղարկելու (Դրամային Փոխանցում) թե՛ փոստով? Եթե իհարկե սխալ չեմ հասկացել եւ եթե փոստով, ապա հավելյալ գումարի չափը կարող եք ինձ հայտնել էլեկտրոնային հասցեով ([email protected]) գրել էիք փոստով ուղղարկելու համար, հավելյալ վճարում է պետք անել. Մինչեւ ուրբադ, կամ երկուշաբդի Ձեր ասաց գումարը կուղարկեմ.

Վերջաբես ձերք կբերեմ այդ գրքերը.:love

Lion
31.05.2007, 14:35
Ստացվեց.:hands
Բանկից եմ հետ գալիս, չդիմացա նամակին սպասել, նոր բանկում էի.
Իմանալով որ նամակին չեմ սպասել, ուզում էին ինձ տուն ուղղարկել, սկսեցի աղմկել:D որոշեցին եվրոպական զիջողականություն ցուցաբերել եւ բոլոր հարցերը տեղում կարգավորվեց.:)

Lion ջան, մենակ ինձ ասեք. Գիրքը բանկով եք ուղղարկելու (Դրամային Փոխանցում) թե՛ փոստով? Եթե իհարկե սխալ չեմ հասկացել եւ եթե փոստով, ապա հավելյալ գումարի չափը կարող եք ինձ հայտնել էլեկտրոնային հասցեով ([email protected]) գրել էիք փոստով ուղղարկելու համար, հավելյալ վճարում է պետք անել. Մինչեւ ուրբադ, կամ երկուշաբդի Ձեր ասաց գումարը կուղարկեմ.

Վերջաբես ձերք կբերեմ այդ գրքերը.:love


Vishapakah ջան: Որպես հեղինակ - քեզ իմ խորին շնորհակալությունը այն ջանքերի համար, որ դու ներդրեցիր գիրքը ձեռք բերելու համար: Ես քեզ մաիլ եմ ուղարկել...

Ի դեպ, ինչքան հասկացա, քեզ պետք են գրքի երկու մասերն էլ, չէ?

Vishapakah
31.05.2007, 19:48
Ի դեպ, ինչքան հասկացա, քեզ պետք են գրքի երկու մասերն էլ, չէ?

Ինձ պետք է գրքի երեք մասերն էլ.:)

Գնամ մայիլս կարդամ.

Lion
01.06.2007, 10:50
Ինձ պետք է գրքի երեք մասերն էլ.:)

Գնամ մայիլս կարդամ.

Vishapakah ջան, երրորդ մասը լույս կընծայվի մի քիչ ուշ:
Եղբայր, ես քեզ մաիլ եմ ուղարկել:)

Lion
15.06.2007, 10:48
Դիմում եմ իմ հարգարժան այն ընթերցողներին, ովքեր արդեն հասցրել են ծանոթանալ գրքի հետ: Բարեկամներ, գրեք ձեր կարծիքը: Այն ինձ համար շատ թանկ է!

Lion
22.06.2007, 12:20
Բարև Ձեզ!

Բոլոր նրանց համար, ովքեր հետաքրքրվում են Հայ ժողովրդի պատմությամբ ընդհանրապես և Հայ ժողովրդի ռազմական պատմությամբ մասնավորապես, ուզում եմ անել մի կարևոր ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ.

Երևանի կենտրոնական գրախանութներում`

1. Հրապարակի վրայի երկու գրախանութներ
2. Գրախանութ Մաշտոցի պողոտայի վրա (նախկին Բուկինիստ)
3. ԵՊՀ գրախանութ (կենտրոնական մուտքի մոտ)

արդեն վաճառքի է հանված Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգրքի հերթական մասը` Գիրք Երրորդ (մ.թ.ա. 883-614), որն ընդգրկում է Հայ ժողովրդի ռազմական պատմությունը Արարատյան թագավորության ժամանակաշրջանում:
Ինչպես և նախորդ մասում, այստեղ ևս մանրամասնորեն ու ժամանակագրական կարգով տրվում են այս ժամանակաշրջանում Հայկական բանակի մղած պատերազմներն ու ճակատամարտերը: Մանրամասնորեն նկարագրված է`

1. Հայ-Ասորեստանյան V պատերազմը (մ.թ.ա. 935-774) (վերջնական փուլը)
2. Հայ-Ասորեստանյան VI պատերազմը (մ.թ.ա. 743-705)
3. Հայ-Ասորեստանյան VII պատերազմը (մ.թ.ա. 699-685)
4. Արարատյան թագավորության պայքարը ընդդեմ կիմերների, հետագայում սկյութերի հորդաների, ինչպես նաև թափ հավաքող Մարաստանի թագավորության:

Ըստ էության տրվում է Արարատյան, Արմենիի և Կիլիկիայի թագավորությունների պատմությունը, նրանց գահակալների գահացանկերը, ինչպես նաև Հայոց թագավորությունների պայքարը հարևան գիշատիչ պետությունների դեմ: Մանրամասն անդրադարձ է կատարվում Արարատյան թագավորության ներսում ծավալված քաղաքական պայքարին, ինչպես նաև առաջին անգամ համակարգված տեսքով ներկայացվում է կիմերների և սկյութերի արշավանքների ժամանակագրությունը: Գրքում ներկայացված է Արարատյան թագավորության հովանո ներքո ստեղծված Հայկական Չորորդ համաշխարհային գերիշխանության կայացումը և կործանումը, նկարագրվում է Արարատյան թագավորության բարձրացումը, փայլը և անկումը. Վերջինիս ֆոնի վրա ի դեպ հատկապես ակնառու է երևում Արմենիի թագավորության բարձրացումը…
Այս ամենի արդյունքում Հայկական թագավորությունները վերջին հաշվով հաջողությամբ ետ մղեցին հարևանների գիշատիչ պետությունների ոտնձգությունները և կարողացան պաշտպանել իրենց տարածքները: Նկարագրված ժամանակաշրջանի վերջում Հայաստանի վրա գերագահության իրավունքը կրկին վերադարձավ Արմենիի Հայկազունիներին, որոնք կրկին փաստացի իրենց ձեռքը վերցրին գրեթե ողջ Հայաստանի ղեկավարումը մոտ 1000-ամյա ընդմիջումից հետո: Հենց այս ժամանակաշրջանի վերջում էր, որ արդեն ստեղծվել էին բոլոր նախադրյալները Մեծ Հայքի թագավորության հռչակման համար…

Ուզում եմ նաև հաղորդել ընթերցողներին, որ ըստ ամենայնի շարունակությունները կհետևեն: Գիրքն ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ առմամբ ընդգրկում է մոտ 4600 պատերազմ և ճակատամարտ մ.թ.ա. 3000-մ.թ. 2007 թվականներում:

Ի դեպ, երևանցիները կարող են Գիրքը ձեռք բերել նաև ինձանից, բնականաբար հեղինակային ստորագրությամբ: Դրա համար կարող եք ուղղակի տեղեկացնել ինձ մաիլիս վրա...

Հաջողություն Ձեզ!

Angelina
22.06.2007, 15:14
Շնորհակալություն ինֆորմացիայի համար::hands:P:)

Lion
22.06.2007, 17:13
Շնորհակալություն ինֆորմացիայի համար::hands:P:)

Խնդրեմ:) Միշտ ուրախ եմ տեղեկացնել իմ հարգարժան ընթերցողներին նոր գրքի մասին... Դե իսկ եթե նրանք իրենց կարծիքն են գրում, դա արդեն ուրախացնում է ինձ...

Մերսի, Angelina ջան:hands

Marduk
22.06.2007, 18:52
Հայկ աստծո մեծությամբ… Մ.թ.ա. 883-614

Վերնագիրը լավն է,:
Կուզենաի իմանալ ձեր կարծիքով, Խալդ և Հայկ նույն աստվածն է, թե ոչ:

Vishapakah
22.06.2007, 22:43
Lion Ջան, մեկ անգամ խնդրել եմ, նորից եմ խնդրում, այդ երրորդ գրքից էլ ինձ համար պահի, ես հիմա առաջին երկուսին եմ սպասում, հենց ստացա, կխնդրեմ երրորդ էլ ուղղարկես եւ բոլոր առաջիկա քո կողմից գրվող գրքերը.:aha

Lion
25.06.2007, 12:38
Վերնագիրը լավն է,:
Կուզենաի իմանալ ձեր կարծիքով, Խալդ և Հայկ նույն աստվածն է, թե ոչ:

Դրանք միանշանակ ՆՈՒՅՆ աստծո տարբե անվանումներն են:) Ավելին, իրականում ոչ մի <<Խալդ>> չի եղել, քանի որ արձանագրություններում հիշտակվող այդ անունը Ճիշտ է կարդալ <<Հալդ>> տեսքով. այդ ռուսերենն է, որը չունի <<Հ>> տառը, այն դարձրել է <<Խ>>, ինչպես ճիշտ է <<Հեթ>> այլ ոչ թե <<Խեթ>>, <<Հարի>>, այլ ոչ թե <<Խուրի>> և այլն... Հիշատակածս գրքում այս խնդրին բավականին անդրադարձել եմ:)
Իսկ <<Հալդ>> աստծո մասին օրերս մանրամասն կգրեմ, թե ինչպես <<ծնվեց>> <<Հայկ>>-ից...:)

Vishapakah ջան, գրքերը մոտ օրերս կհասնեն, թեև զարմանալի էր, որ դեռ չեն հասել:think Ես կհետաքրքրվեմ Երևանի փոստում...

Իսկ դու, եղբայր, իմ ամենաոգևորված ընթերցողն ես և հանգիստ եղիր - քեզ համար ես ՄԻՇՏ գիրք կունենամ:hands

Կհանդիպենք...

Vishapakah
25.06.2007, 13:44
Vishapakah ջան, գրքերը մոտ օրերս կհասնեն, թեև զարմանալի էր, որ դեռ չեն հասել:think Ես կհետաքրքրվեմ Երևանի փոստում...

Իսկ դու, եղբայր, իմ ամենաոգևորված ընթերցողն ես և հանգիստ եղիր - քեզ համար ես ՄԻՇՏ գիրք կունենամ:hands

Կհանդիպենք...

Lion Ջան.

Հետաքրքրվել պետք չի եղբայր, ասել էին 15-25 օրվա ընթացքում նոր կհասնի, եթե չեմ սխալվում, դեռ նոր է 15 օրը լռանում.

Այս շաբադ պետկ է նամակ ուղղարկեմ, համ էլ պոչտում կարող եմ ասել, որ ծանրոցի եմ սպասում. Չնայած հենց եկավ, ինձ նամակով անմիջապես տեղյակ կպահեն.

Շատ շնորհակալ եմ Մհեր Ջան, Հայրենանվեր ձեռնարկիտ համար, իրոք Մեծ գործ ես հանձն առել, ինչը գովելի է.

Առայժմ եղբայր.:bye

Lion
25.06.2007, 17:46
Lion Ջան.

Հետաքրքրվել պետք չի եղբայր, ասել էին 15-25 օրվա ընթացքում նոր կհասնի, եթե չեմ սխալվում, դեռ նոր է 15 օրը լռանում.

Այս շաբադ պետկ է նամակ ուղղարկեմ, համ էլ պոչտում կարող եմ ասել, որ ծանրոցի եմ սպասում. Չնայած հենց եկավ, ինձ նամակով անմիջապես տեղյակ կպահեն.

Շատ շնորհակալ եմ Մհեր Ջան, Հայրենանվեր ձեռնարկիտ համար, իրոք Մեծ գործ ես հանձն առել, ինչը գովելի է.

Առայժմ եղբայր.:bye

Սկզբունքորեն ճիշտ ես:) Ինձ համար թանկ է քո նմանատիպ ջերմ վերաբերմունքը :)

Vishapakah
25.06.2007, 20:01
Սկզբունքորեն ճիշտ ես:) Ինձ համար թանկ է քո նմանատիպ ջերմ վերաբերմունքը :)

Lion Ջան.

Իսկ ես գրքերը արդեն ստացել եմ, մի քանի ժամ առաջ.:hands

Դուռը զանգեցին, մտածում եմ տեսնես ով է? ես այդ ժամին մարդ չեմ սպասում. Դուռը բացեցի եւ ինչ?:) պոչտայի աշխատողը, իր արժեքավոր ծրարով.

Լավ էր, որից հետո ծանոթս զանգահարեց ասաց, որ այսօր կարող է չգա, այդպիսով ես ժամանակ շահեցի եւ գրքերը կարդալու հնարավորություն ստացա.

Արդեն առաջին գրքի մեծ մասը կարդացել եմ, տպավորությունները ուժեղ են, նամանավանդ Հայկական պետականության Միջազգային Երեք Գերակայությունների առումով, նաեւ մի շարք բացահայտումներ արեցի ինձ համար, կապված Կիլիկիայի եւ Տրապիոզոնի (Պոնտոս) շրջակայքի ի սկզբանե Հայկական պատկանելիության հետ կապված.

Դեռ ընդերցանության հաճույքն եմ վայելում. Երկրորդ գիրքն էլ կարդալով, կգրեմ ընդանուր կազմածս կարծիքը եւ տպավորությունները.

Lion
26.06.2007, 12:17
Lion Ջան.

Իսկ ես գրքերը արդեն ստացել եմ, մի քանի ժամ առաջ.:hands

Դուռը զանգեցին, մտածում եմ տեսնես ով է? ես այդ ժամին մարդ չեմ սպասում. Դուռը բացեցի եւ ինչ?:) պոչտայի աշխատողը, իր արժեքավոր ծրարով.

Լավ էր, որից հետո ծանոթս զանգահարեց ասաց, որ այսօր կարող է չգա, այդպիսով ես ժամանակ շահեցի եւ գրքերը կարդալու հնարավորություն ստացա.

Արդեն առաջին գրքի մեծ մասը կարդացել եմ, տպավորությունները ուժեղ են, նամանավանդ Հայկական պետականության Միջազգային Երեք Գերակայությունների առումով, նաեւ մի շարք բացահայտումներ արեցի ինձ համար, կապված Կիլիկիայի եւ Տրապիոզոնի (Պոնտոս) շրջակայքի ի սկզբանե Հայկական պատկանելիության հետ կապված.

Դեռ ընդերցանության հաճույքն եմ վայելում. Երկրորդ գիրքն էլ կարդալով, կգրեմ ընդանուր կազմածս կարծիքը եւ տպավորությունները.

Հարգելի Vishapakah, ես անչափ ուրախ եմ դրա համար:hands Ես ինքս արդեն վատ էի զգում, որ դու գրքերը դեռևս չես ստացել, սակայն այսպես իմ հոգուն էլ մեծ թեթևություն եկավ:)

Եղբայր, ես շատ ուրախ եմ, որ գրքերը քեզ դուր եկան: Ավելի, երբ ես տեսնում եմ, որ այն օգնում է արտասահմանում գտնվող մեր ազգակիցներին ճանաչել իրենց ակունքները, զգալ իրենց հայ և իմանալ, թե իրականում իրենց ժողովուրդը ինչ պատմական ուղի է անցել, ինձ համար ավելին գրեթե պետք էլ չէ... Ես արդեն կարող եմ ասել, որ իմ լուման եմ ներդրել մեր մշակույթի մեջ, իսկ դա ինձ համար շատ կարևոր է...

Vishapakah ջան, այդ գրքի մեջ ամեն ինչ գրված է հիմնավորապես - այնտեղ անհիմն որևէ ՏԱՌ չկա... Այո, իրոք եղել են շամանակներ, երբ հայերը ունեցել են հզոր կայսրություններ, իսկ <<Հայաստան>> հասկացությունն իրոք ընդգրկում է իմ նշած տարածքը...

Առիթի դեպքում ես կտամ լրացուցիչ պարզաբանումներ, եղբայր... լավ եղիր:)

Vishapakah
26.06.2007, 21:02
Ապրես եղբայր հայրենանվեր գործի համար, իրոք օգնում ես արմատները հիշելու գործում. Օտար երկրում դա շատ կարեւոր է.

Lion ջան, ես երրորդ գիրքն էլ եմ ուզում ձեռք բերել, բայց հուլիսի 15-ին պետք է քաղաքից մեկնեմ, դրա համար վախենում եմ գիրքը գա, ես տանը չլինեմ.

Հուլիսի 29-ին վերադառնալու եմ եւ օգոստոսի սկզբին կխնդրեմ գիրքը (Գուցէ մինչեւ այդ նոր գրքեր) ուղարկես. Կփորձեմ այս անգամ փոխադրումը միանգամից քարտի վրա կատարել, որ էլ բանկ չգնաս, այլ միայն պոչտա, գիրքը ուղարկելու համար. Կարծում եմ այդպես ավելի հեշտ կլինի.

Շնորհակալ եմ Մհեր ջան գրքում ստորագրությանտ եւ մաղթանքի համար.

Քեզ նոր գիտական հաջողություններ. Հարգանքներով Քո եղբայր Արմեն.

Lion
27.06.2007, 12:34
Ապրես եղբայր հայրենանվեր գործի համար, իրոք օգնում ես արմատները հիշելու գործում. Օտար երկրում դա շատ կարեւոր է.

Lion ջան, ես երրորդ գիրքն էլ եմ ուզում ձեռք բերել, բայց հուլիսի 15-ին պետք է քաղաքից մեկնեմ, դրա համար վախենում եմ գիրքը գա, ես տանը չլինեմ.

Հուլիսի 29-ին վերադառնալու եմ եւ օգոստոսի սկզբին կխնդրեմ գիրքը (Գուցէ մինչեւ այդ նոր գրքեր) ուղարկես. Կփորձեմ այս անգամ փոխադրումը միանգամից քարտի վրա կատարել, որ էլ բանկ չգնաս, այլ միայն պոչտա, գիրքը ուղարկելու համար. Կարծում եմ այդպես ավելի հեշտ կլինի.

Շնորհակալ եմ Մհեր ջան գրքում ստորագրությանտ եւ մաղթանքի համար.

Քեզ նոր գիտական հաջողություններ. Հարգանքներով Քո եղբայր Արմեն.

Vishapakah ջան, շնորհակալություն:) Ամենայն հավանականությամբ օգոստոսի սկզբին տպագրված կլինեն ԵՐՐՈՐԴ, արդեն տպագրված գրքից բացի նաև ՉՈՐՐՈՐԴ և ՀԻՆԳԵՐՐՈՐԴ գրքերը, որոնցում շարադրանքը կհասցվաի արդեն Տիգրան Մեծի շամանակները...

Vishapakah ջան, քեզ բարի հանգիստ:)

Շնորհակալություն բարեմաղթանքներիդ համար...

Լավ եղիր, հայ եղիր...:hands

Lion
31.07.2007, 12:51
Բարև Ձեզ!

Բոլոր նրանց համար, ովքեր հետաքրքրվում են Հայ ժողովրդի պատմությամբ ընդհանրապես և Հայ ժողովրդի ռազմական պատմությամբ մասնավորապես, ուզում եմ անել մի կարևոր ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ.

Երևանի կենտրոնական գրախանութներում`

1. Հրապարակի վրայի երկու գրախանութներ
2. Գրախանութ Մաշտոցի պողոտայի վրա (նախկին Բուկինիստ)
3. ԵՊՀ գրախանութ (կենտրոնական մուտքի մոտ)

արդեն վաճառքի է հանված Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգրքի հերթական մասը` Գիրք Երրորդ (մ.թ.ա. 614-331), որն ընդգրկում է Հայ ժողովրդի ռազմական պատմությունը Արարատյան թագավորության ժամանակաշրջանում:
Ինչպես և նախորդ մասում, այստեղ ևս մանրամասնորեն ու ժամանակագրական կարգով տրվում են այս ժամանակաշրջանում Հայկական բանակի մղած պատերազմներն ու ճակատամարտերը: Մանրամասնորեն նկարագրված է`

1. Ասորեստանյան պատերազմը (մ.թ.ա. 614-605),
2. Լյուդիական պատերազմը (մ.թ.ա. 547-546),
3. Բաբելոնյան պատերազմը (մ.թ.ա. 538),
4. Մասագետյան պատերազմը (մ.թ.ա. 530),
5. Եգիպտական պատերազմը (մ.թ.ա. 525),
6. Հայկական Հինգերորդ համաշխարհային գերիշխանության ստեղծումը և անկումը (մ.թ.ա. 522), որը հետագա լատինական աղբյուրները կբնորոշեն որպես գալլուսների արշավանք
7. Հայ-Պարսկական I պատերազմը (մ.թ.ա. 521-520),
8. Հույն-Պարսկական I պատերազմը (մ.թ.ա. 498-449),
9. Բյուրաց նահանջը (մ.թ.ա. 401),
10. Կիպրոսյան պատերազմը (մ.թ.ա. 386-384),
11. Հույն-պարսկական II պատերազմը (մ.թ.ա. 336-331),
12. ինչպես նաև Հայկական բանակի դաշնակցային մասնակցությամբ իրականացված մարտական գործողությունները Բաբելոնի թագավորության և Արիական Եռադաշինքի բանակների կազմում:
13. Գրքում մասսամբ արտացոլված է նաև Կորինֆյան պատերազմը (մ.թ.ա. 399-387):

Բոլոր այս իրադարձությունները նկարագրված են օբյեկտիվ, թարմ հայացքով, համադրելով համաշխարհային և հայկական աղբյուրների հայտնած տեղեկությունները:
Գրքում մասնավորապես տրված է Մեծ և Փոքր Հայքերի առաջացմանպատմությունը,ինչպես նաև Արմենիի Հայկազունիների, Կիլիկիայի թագավորության/սատրապության և Փոքր Հայքի 13-րդ Հայկական սատրապության դինաստիայի գահացանկը:

Ուզում եմ նաև հաղորդել ընթերցողներին, որ ըստ ամենայնի շարունակությունները կհետևեն: Գիրքն ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ առմամբ ընդգրկում է մոտ 4600 պատերազմ և ճակատամարտ մ.թ.ա. 3000-մ.թ. 2007 թվականներում:

Գիրքը հասանելի է նաև սփյուռքահայ ընթերցողին: Դրա համար պետք է ընդամենը 5 եվրո, կամ 300 ռուբլի կամ 7 դոլար փոխանցել ինձ ցանկացած եղանակով և տեղեկացնել ինձ [email protected] էլեկտրոնային հասցեով, որից հետո ես անմիջապես, ըստ ընթերցողի ցանկության, կուղարկեմ գրքի կամ էլեկտրոնային տարբերակը, կամ էլ բնօրինակը` վերջին դեպքում բնականաբար հեղինակի ստորագրությամբ:

Ի դեպ, երևանցիները կարող են Գիրքը ձեռք բերել նաև ինձանից, բնականաբար հեղինակային ստորագրությամբ: Դրա համար կարող եք ուղղակի տեղեկացնել ինձ մաիլիս վրա...

Հաջողություն Ձեզ!

Vishapakah
03.08.2007, 12:00
Բարեւ Մհեր Ջան.:)

Գիտես ինչ եմ ասելու.:)) Մեկ օրինակ ինձ համար, Քո ստորագրությամբ.;)

Ինչքան ինձ ասեցին, արդեն կարող եմ ինտերնետով փոխանցումները կատարել. Հիմա սպասում եմ ընկերս վերադառնա քաղաք եւ ցույց տա, թե ինչպես են դա անում, եթե գլուխ չհանեցինք, նորից պետք է գնամ բանկից փոխանցումը կատարեմ եւ Քեզ էլ խնդրեմ նորից գնաս բանկ.:(

Գիտեմ որ այդպես դժվար է, բայց ընթեռցողը հանուն մեկ գրքի, պատրաստ է ամեն ինչի.:)) Ամեն դեպքում կփորձեմ պռոցեսը հեշտացնել.

Lion
06.08.2007, 12:34
Բարև Vishapakah ջան /ես իհարկե հիշում եմ քո իսկական անունը/:)

Ինչպես հանգստացար, ոնց են գործերդ:

Եղբայր, ում-ում, բայց քեզ համար ինջ մոտ ՄԻՇՏ կլինի պահած մեկ օրինակ, թեկուզ և դրան հավակնի ինքւ Բուշը:

Քո օրինակի վրա ես զգում եմ, որ օգտակար գործ եմ անում սփյուռքում ապրող իմ հայրենակիցների համար, օգնում եմ նրանց լավ ճանաչել իրենց արմատները, զգալ, թե ովքեր են իրենք, իսկ դա ինձ համար ծատ կարևոր է...

Եղբայր, ինչքան հիշում եմ, դու ունես միայն Առաջին և Երկրորդ գիրքը, չէ?????

Արդեն տպվել է Երրորդը և Չորրորդը, իսկ Հինգերորդը կտպվի տառացիորեն մոտակա օրերս...

Ուրախ եմ քեզ կրկին տեսնելու:hands

Մհեր

Vishapakah
06.08.2007, 13:55
Ինչպես հանգստացար, ոնց են գործերդ:

Շատ լավ հանգստացա. Հեռուստացույցով ասել են, որ մեր գնալուց հետո, կողքի կղզում հրդեհ է բռնկվել.:))


Քո օրինակի վրա ես զգում եմ, որ օգտակար գործ եմ անում սփյուռքում ապրող իմ հայրենակիցների համար, օգնում եմ նրանց լավ ճանաչել իրենց արմատները, զգալ, թե ովքեր են իրենք, իսկ դա ինձ համար ծատ կարևոր է...

Ժամանակակից պատմագրությունը ընթեռցելով, ես հասկանում եմ, որ մենք ընդանրապես չենք էլ իմացել մեր ով լինելը, էլ չեմ խոսում հնագույն արմատների մասին.

Առայժմ հանրությունը մի քանի դրվագներից բացի, այլ բան չգիտի, բայց դա առայժմ, շնորհիվ Քեզ պես նվիրյալ հայորդիների.


Եղբայր, ինչքան հիշում եմ, դու ունես միայն Առաջին և Երկրորդ գիրքը, չէ?????

Արդեն տպվել է Երրորդը և Չորրորդը, իսկ Հինգերորդը կտպվի տառացիորեն մոտակա օրերս...

Այո, երկու գիրք. Կսպասեմ հինգերորդն էլ լույս ընծայվի եւ կսկսենք հաճելի պռոցեսը.:)


Ուրախ եմ քեզ կրկին տեսնելու:hands

Մհեր

Ես նույնպես, Հարգարժան Եղբայր.;)

Արմեն.

Lion
08.08.2007, 13:12
Եղբայր, հուսով եմ լավ ես հանգստացել:)

Թող այս աշխատանքային տարին քեզ հաջողություններ բերի:)

Ի դեպ. արդեն աշխատանքները գնում են Վեցերորդի վրա և այն ևս շատ շուտով լույս կտեսնի...

Ես ամեն ինչ կանեմ, որ հայերն իմանան իրենց իրական պատմությունը - իրական, ոչ ավել և ոչ պակաս:)

Lion
23.08.2007, 16:36
Բարև Ձեզ!

Բարեկամներ!

Երևանի կենտրոնական գրախանութներում`

1. Հրապարակի վրայի երկու գրախանութներ
2. Գրախանութ Մաշտոցի պողոտայի վրա (նախկին Բուկինիստ)
3. ԵՊՀ գրախանութ (կենտրոնական մուտքի մոտ)

արդեն վաճառքի են հանված Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք մատենաշարի հերթական մասերը` Գիրք Հինգերորդը (մ.թ.ա. 331-190) և Գիրք Վեցերորդը (մ.թ.ա. 190-95), որոնք ընդգրկում է Հայ ժողովրդի ռազմական պատմությունը Երեքի և Վեցի թագավորությունների ժամանակաշրջաններում:
Ինչպես և նախորդ մասերում, այստեղ ևս մանրամասնորեն ու ժամանակագրական կարգով տրվում են այս ժամանակաշրջանում Հայկական բանակի մղած պատերազմներն ու ճակատամարտերը: Մանրամասնորեն նկարագրված է`

1. Հայկական թագավորությունների պայքարը Ալեքսանդր Մակեդոնացու և Դիոդոխների դեմ (մ.թ.ա. 324-281)
2. Դիոդոխների պատերազմը (մասնակիորեն) (մ.թ.ա. 322-281)
3. Հայ-Սելևկյան I պատերազմը (մ.թ.ա. 305-225)
4. Հայ-Սելևկյան II պատերազմը (մ.թ.ա. 212-201)
5. Հելլենիստական պետությունների բանակների կազմում Հայկական բանակի իրականացրած դաշնակացային մարտերը և ճակատամարտերը
6. Սելևկա-Հռոմեական պատերազմը (մասնակիորեն) (մ.թ.ա. 192-188)
7. Հայ-Սելևկյան III պատերազմը (մ.թ.ա. 189-160)
8. Հյուսիսային I պատերազմը (մ.թ.ա. 184)
9. Եվքսինյան պատերազմը (մ.թ.ա. 112-96)

Բոլոր այս իրադարձությունները նկարագրված են օբյեկտիվ, թարմ հայացքով, համադրելով համաշխարհային և հայկական աղբյուրների հայտնած տեղեկությունները:
Գրքում մասնավորապես տրված է Երվանդունիների արքայական դինաստիայի պատմությունը և նրա անկումը, Մեծ Հայքի թագավորության գահին Հայ Արշակունիների հաստատման իրական պատմությունը, հիմնավորված է մինչ այս <<վիպական>> հռչակված առաջին Հայ Արշակունիների իրականությունը, իրենց պատմական տեղն ու ժամանակն են գտել Վաղարշակ I-ը (մ.թ.ա. 247-225), Արշակ I-ը (մ.թ.ա. 225-212), հիմնավորվել է Արտաշես I-ի (մ.թ.ա. 201-160)` վերոհիշյալ արքաներից սերված լինելու հանգամանքը և բազում այլ հարցեր (օրինակ` մինչ այժմ վիպական հռչակված մ.թ.ա. 160 թ-ի Բասենի ճակատամարտի և Սելևկյան բանակի ջախջախման իրականությունը)...: Արդյունքում ընթերցողի առաջ հառնում է անարժանիորեն մոռացված Հայոց պատմության մի փառահեղ դարաշրջան...

Ուզում եմ նաև հաղորդել ընթերցողներին, որ ըստ ամենայնի շարունակությունները կհետևեն: Առայժմ հույսերս կարծես թե արդարանում են և այս հարցում իմ խորին շնորհակալությունը իմ բոլոր այն հարգարժան ընթերցողներին, որոնք ձեռք են բերել Մատենաշարի նախորդ հատորները և դրանով իսկ հնարավորություն ընձեռել հեղինակին շարունակել իր գործը:)) – ԽՈՐԻՆ ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆՍ ՁԵԶ!

Գիրքը հասանելի է նաև սփյուռքահայ ընթերցողին: Դրա համար պետք է ընդամենը 5 եվրո, կամ 300 ռուբլի կամ 7 դոլար փոխանցել ինձ ցանկացած եղանակով և տեղեկացնել ինձ [email protected] էլեկտրոնային հասցեով, որից հետո ես անմիջապես, ըստ ընթերցողի ցանկության, կուղարկեմ գրքի կամ էլեկտրոնային տարբերակը, կամ էլ բնօրինակը` վերջին դեպքում բնականաբար հեղինակի ստորագրությամբ:

Ի դեպ, երևանցիները կարող են Գիրքը ձեռք բերել նաև ինձանից, կրկին բնականաբար հեղինակային ստորագրությամբ: Դրա համար կարող եք ուղղակի տեղեկացնել ինձ մաիլիս վրա...

Հաջողություն Ձեզ!

Lion
28.08.2007, 14:22
Ի դեպ, գիրքը նաև կարելի է ձեռք բերել պատմության ֆակուլտետի մուտքի մոտ գտնվող թերթի կրպակից...

Vishapakah
28.08.2007, 16:22
Ապրես Մհեր Ջան, որ տեղեկացնում ես.

Ճիշտն ասաց, ինձ համար արդեն գրքի երրորդ եւ չորորդ մասերը, ձեռք բերել են.:)

Lion
30.08.2007, 15:14
Հիանալի է, որ ետ չես մնում:hands

Ի դեպ, բարի գալուստ - հուսով եմ քեզ շուտ-շուտ հանդիպել այստեղ

Vishapakah
30.08.2007, 20:01
Հիանալի է, որ ետ չես մնում:hands

Ի դեպ, բարի գալուստ - հուսով եմ քեզ շուտ-շուտ հանդիպել այստեղ

Ես միշտ այս ֆորումում եմ լինում Մհեր ջան.:)

Ի դեպ, Քո գրառումները այլ ֆորումներում էլ են հանդիպում.

Հիմա սպասում եմ, թե Քո գրքերը երբ են մերոնք Երեւանից ուղարկելու.

Այդպես ավելի հեշտ է, ինձ էլ չեմ չարչարում.:))

Lion
31.08.2007, 12:26
Ես միշտ այս ֆորումում եմ լինում Մհեր ջան.

Դա լավ է:hands


Ի դեպ, Քո գրառումները այլ ֆորումներում էլ են հանդիպում.

Այո:)


Հիմա սպասում եմ, թե Քո գրքերը երբ են մերոնք Երեւանից ուղարկելու.

Այդպես ավելի հեշտ է, ինձ էլ չեմ չարչարում.


Լիովին համաձայն եմ: Բայց, որ մի գործը երկուս չանեն, ասա, թող վերջին երկու հատորներն էլ ուղարկեն /գիրք 5-ը և գիրք 6-ը/:

Եղբայր, ի դեպ, ինչ հետաքրքրող պարզաբանում, որ քեզ պետք կլինի Հայոց պատմությունից, ես պատրաստ եմ տրամադրել:)

Vishapakah
31.08.2007, 19:28
Լիովին համաձայն եմ: Բայց, որ մի գործը երկուս չանեն, ասա, թող վերջին երկու հատորներն էլ ուղարկեն /գիրք 5-ը և գիրք 6-ը/:

Հենց այդպես էլ որոշել էի. Պետք է նորից տուն զանգեմ.:)


Եղբայր, ի դեպ, ինչ հետաքրքրող պարզաբանում, որ քեզ պետք կլինի Հայոց պատմությունից, ես պատրաստ եմ տրամադրել:)

Ինձ ներկայում ամենաշատը հետաքրքրում է «Հակսոսներ»-ի պատմությունը.

Դու Քո գրքում անրադարձել էիր նրանց, որը շատ լավ է.

Ամեն դեպքում ես կարծում եմ, մենք նրանց մասին քիչ բան գիտենք եւ կարելի է նրանց մի ամբողջ գիրք նվիրել, ինչու ոչ, անգամ ֆիլմ նկարահանել, հնարավորության դեպքում.

Այսօր մի ֆորումի թեմաներից մեկում, մի կայք էջի հիման վրա բացված թեմայի հանդիպեցի, դե ֆորումային քնարկումը կարող է հետաքրքիր չլինել:) բայց կայք էջում (որը ամբողջությամբ դեռ չեմ ընթերցել) բավականին հետաքրքիր բաներ են գրված.

Այդ թվում այնտեղ նշվում է, որ հրեաների ստրկությունը Եգիպտոսում եւ Հակսոսների տիրապետությունը Եգիպտոսում նույն ժամանակահատվածում է տեղի ունեցել.

Ուզում եմ Քեզանից ճշտել, դա ճիշտ է?

Ահա կայքը, որտեղից քաղված են տեղեկությունները.
http://www.panarmenian.net/library/rus/?nid=86&cid=13

Lion
03.09.2007, 12:43
Vishapakah ջան:)

Ես այդ հոդվածին ծանոթ եմ: Ես ինքս էլ եմ այդ կարցիքին և եթե հասցրել ես նկատել - գրքումս խոսում եմ այն մասին, որ հրեական նախնական սեմիտական էթնոզանգվածին խառնվել են գերի մնացած և Եգիպտոսից հայքերի հեռանալուց միայն մոտ 100 տարի հեռացած հայեր` ՄՈՎՍԵՍԻ ԳԼԽԱՎՈՐՈՒԹՅԱՄԲ...

Գիտես, ուղղակի սա մի առանձին թեմա է, իսկ այժմ ես լրիվ զբաղված եմ ռազմական տարեգրքի հերթական հատորները լույս ընծայելով: Հետագայում, երբ ժամանակ լինի, ես երևի դրան կրկին կանրդադառնամ...

Իսկ այդ ամենը անչափ հետաքրքիր է և դրանով բացատրվում է շատ-շատ անհայտ մնացած փաստեր...

Ուղղակի պետք չէ այդ ամենին խառնել անտիսեմիտիզմ: Ես իքնս, չեմ սիրում նման բաներ:(

ԼԱվ եղի, կհանդիպենք:hands

Lion
09.10.2007, 12:14
Բարև Ձեզ!

Բարեկամներ! Ուրախ եմ հայտնել Ձեզ, որ հաջողությամբ շարունակվում է <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք>> մատենաշարի լույս ընծայումը: Արդեն տպագրվել է հերթական հատորը` Գիրք Յոթերորդը:

Ինչպես և նախորդ հատորներում, այստեղ նույնպես ժամանակագրական հերթականությամբ տրվում են Հայոց բանակի տված ճակատամարտերը նկարագրված ժամանակաշրջանում: Մանրամասն տրված է.

1. Հայկական Վեցերորդ Համաշխարհաին գերիշխանության ձևավորման և փլուզման տարեգրությունը (մ.թ.ա. 94-66)
2. Հայ-Հռոմեական պատերազմը (մ.թ.ա 69-66)
3. Միհրդատյան I պատերազմը (88-85 д.н.э.)
4. Միհրդատյան II պատերազմը (83-81 д.н.э.)
5. Միհրդատյան III պատերազմը (73-71 д.н.э.)

Գրքում մանրամասն և ժամանակագրական հաջորդականությամբ ներկայացված են վերը նշված պատերազմների բոլոր իրադարձությունները, ընդ որում դրանք քննարկված և վերլուծված են սթափ և նախապաշարմունքներից զերծ հայացքով: Վեր են հանված փաստեր, որոնք համաշխարհային և մասսամբ էլ հայկական պատմագիտության մեջ ստացել են չափազանց սուբյեկտիվ և սխալ գնահատականներ: Մասնավորապես խոսքը վերաբերվում է իրադարձությունների հիմնական սկզբնաղբյուր հանդիսացող Պլուտարքոսի և Ապպիանի հաղորդումներին: Ցույց է տրված, թե հաճախ ինչ աստիճանի միակողմանի և թշնամական դիրքերից են նրանք ներկայացրել իրադարձությունները, իսկ հաճախ էլ կեղծել են դրանց իրական բովանդակությունը: Ընդ որում այս հաղորդումները համեմատվում են հայկական սկզբնաղբյուրների հայտնած տեղեկությունների հետ, որի արդյունքում, կիրառելով համեմատական վերլուծության մեթոդները, դրանք ստանում են իրենց իրական գնահատականները, տեղն ու դերը: Գրքում առաջին անգամ տրված է մոռացված հայկական մի թագավորության պատմություն. խոսքը վերաբերվում է Հայոց Միջագետքի թագավորությանը: Տրվում են նաև ժամանակաշրջանի Հայկական հինգ թագավորությունների գահակալների գահացանկերը:

Մի խոսքով, գրքում շատ հետաքրքիր բաներ կգտնեք: Ես, թեև և հեղինակ եմ, սակայն Ձեզ խոսք եմ տալիս. Դուք չեք ափսոսա գրքի վրա ծախսած Ձեր ժամանակը, քանի որ վերջիս ավելի կհարստացնի Հայոց պատմության վերաբերյալ Ձեր գիտելիքները, իսկ Հայ ժողովրդի ռազմական պատմության վերաբերյալ Ձեզ կտա անգնահատելի մի տեղեկատվություն, որն այլ տեղերում այլևս չեք հանդիպի...

Բարեկամներ! Գիրքը կարող եք գտնել

1. Հրապարակի վրայի երկու գրախանութներում,
2. Մաշտոցի պողոտայի վրայի գրախանութում (նախկին Բուկինիստ),
3. ԵՊՀ գրախանութում (կենտրոնական մուտքի մոտ),
4. Հարավ-արևմտյան թաղամասի (<<Բանգլադեշ>>) գրախանութում, Նոր եկեղեցու դիմաց:

Գիրքը հասանելի է նաև սփյուռքահայ ընթերցողին: Դրա համար պետք է ընդամենը 5 եվրո, կամ 300 ռուբլի կամ 7 դոլար փոխանցել ինձ ցանկացած եղանակով և տեղեկացնել ինձ [email protected] էլեկտրոնային հասցեով, որից հետո ես անմիջապես, ըստ ընթերցողի ցանկության, կուղարկեմ գրքի կամ էլեկտրոնային տարբերակը, կամ էլ բնօրինակը` վերջին դեպքում բնականաբար հեղինակի ստորագրությամբ:

Հուսով եմ, շարունակությունները կհետևեն: Առայժմ ամեն ինչ գնում է շատ բարեհաջող: Ես արդեն ստացել եմ ընթերցողներիս բազմաթիվ դրական արձագանքները: Ընդ որում, ընթերցողներս շատ են կարևորել արածս գործը և բազմիցս ընդգծել են դրա կարևորությունը Հայ ժողովրդի համար: Այս արձագանքները ինձ համա շատ կարևոր են, քանի որ դրանք ինձ ուժ և ոգևորություն են տալիս շարունակելու աշխատանքս, ցույց են տալիս, որ ես պետքական գործ եմ անում... Շնորհակալություն բոլոր ընթերցողներիս, դուք ինձ շատ եք օգնում...:)

Ի դեպ, երևանցիները կարող են Գիրքը ձեռք բերել նաև ինձանից, բնականաբար հեղինակային ստորագրությամբ: Դրա համար կարող եք ուղղակի տեղեկացնել ինձ մաիլիս վրա...

Հաջողություն Ձեզ!

Lion
05.11.2007, 13:39
Բարև Ձեզ!

Բարեկամներ! Ուրախ եմ հայտնել Ձեզ, որ հաջողությամբ շարունակվում է <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք>> մատենաշարի լույս ընծայումը: Արդեն տպագրվել են հերթական հատորները` Գիրք Ութերորդը և Գիրք Իններորդը:

Գիրք Ութերորդ
Գրքում տրված է Տիգրանյան Հայաստանի ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը: Մանրամասն ներկայացված է Հայպարթևա-Հռոմեական I պատերազմի (մ.թ.ա 54 - մ.թ. 64) սկզբնական փուլի, ինչպես նաև Կիլիկիա նահանգում Հռոմի դեմ բռնկված պայքարի՝ Կիլիկիայի I (մ.թ.ա. 50) և II (մ.թ.ա. 43) ապստամբությունների, տարեգրությունը: Գրքում արտացոլված է նաև Մեծ Հայքի թագավորության պայքարը Իբերիայի թագավորության վրա ազդեցությունը պահպանելու, ինչպես նաև Ալանական թագավորության սարմատների կողմից սկսված ներխուժումները կասեցնելու ուղղությամբ: Անդրադարձ է կատարվել նաև Հռոմում քաղաքացիական պատերազմ վարող ուժերի կազմում Հայկական բանակի մղած դաշնակցային մարտերին: Վերլուծվել են Ֆարսալի, Ֆիլիպպեի, Ակցիումի ճակատամարտեր և այլ իրադարձությունները և ցույց է տրվել հայկական բանակի խաղացած դերը դրանցում:
Այս իրադարձությունները վերլուծված և ներկայացված են սթափ, կանխակալ կարծիքներից զերծ, հայկական աղբյուրների հայտնած տեղեկատվությունը համաշխարհային պատմական աղբյուրների հետ համադրելու, դրանք համակարգված ու քննադատաբար դիտարկելու, վերջիններիս հայտնած տվյալները սինթեզելու և այդ ճանապարհով ճշմարտությունը վեր հանելու, ինչպես նաև տրամաբանական հնարքները կիրառելու մեթոդով: Մասնավորապես իրականացված վերլուծության և համաշխարհային պատմական սկզբնաղբյուրների հայտնած տվյալների համադրման արդյունքում տրվել է վերոհիշյալ իրադարձությունների ամբողջական համայնապատկերը, քանի որ արտասահմանյան հեղինակներին հիմնականում խորթ են եղել հայկական աղբյուրները այդ իրադարձությունների վերաբերյալ և վերջիններս դրանք չեն օգտագործել իրենց աշխատությունների մեջ:

Գիրք Իններորդ

Գրքում տրված է Վաղանցիկ արքաների ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը: Մանրամասն ներկայացված է Հայպարթևա-Հռոմեական I պատերազմի (մ.թ.ա 54 - մ.թ. 64) վերջնական փուլի, ինչպես նաև Կիլիկիա նահանգում Հռոմի դեմ բռնկված պայքարի՝ Կիլիկիայի III (36) և IV (52) ապստամբությունների տարեգրությունը: Աշխատությունում արտացոլված է նաև Մեծ Հայքի թագավորության պայքարը Իբերիայի թագավորության վրա ազդեցությունը պահպանելու համար, պայքարը սարմատների ալան ցեղի գլխավորած սարմատների ներխուժումների դեմ, ինչպես նաև Հայկական բանակի դաշնակցային մասնակցությամբ իրականացված մարտական գործողությունները Նաբատայի թագավորության և Հռոմի բանակի կազմում:
Այս իրադարձությունները վերլուծված և ներկայացված են սթափ, կանխակալ կարծիքներից զերծ, հայկական աղբյուրների հայտնած տեղեկատվությունը համաշխարհային պատմական աղբյուրների հետ համադրելու, դրանք համակարգված ու քննադատաբար դիտարկելու, վերջիններիս հայտնած տվյալները սինթեզելու և այդ ճանապարհով ճշմարտությունը վեր հանելու, ինչպես նաև տրամաբանական հնարքները կիրառելու մեթոդով: Մասնավորապես իրականացված վերլուծության և համաշխարհային պատմական սկզբնաղբյուրների հայտնած տվյալների համադրման արդյունքում ռազմական պատմության ընդհանուր ֆոնի վրա վեր է հանվել այս ժամանակաշրջանում Հայոց Միջագետքի թագավորության և նրա տաղանդավոր արքա Աբգար V Մեծի հայրենանվեր գործունեության իրական պատկերը, մի գործունեություն, մեծապես շնորհիվ որի պահպանվեց Մեծ Հայքի թագավորությունը: Համակարգված տեսքով շարադրված է նաև Մեծ Հայքի դեմ պատերազմող հռոմեական բանակների արշավանքների երթուղին, վերջիններիս թիվը, կազմը և այլն: Մասնավորապես առկա տվյալների ընդհանրացման արդյունքում վերլուծության են ենթարկվել Կորբուլոնի և Պետոսի բանակների կազմերը ըստ լեգեոնների, ինչպես նաև ցույց է տրված, թե Հռոմի □դաշնակից և բարեկամ□-ների բանակները ինչ աստիճանի մասնակցություն են բերել Մեծ Հայքի տարածքում մղվող մարտական գործողություններին, մի մասնակցություն, որի մասին հռոմեական հեղինակները խոսում են խիստ իմիջայլոց:
Գրքում անդրադարձ է կատարվել նաև վաղանցիկ արքաների կենսագրական տվյալների վերլուծությանը և ցույց է տրվել, թե վերջիններիցս յուրաքանչյուրը ինչ կարգի ազգակցական կապերի մեջ էր գտնվում Հայ Արշակունիների հետ և ինչով էր հիմնավորում Մեծ Հայքի գահի նկատմամբ իր հավակնությունները:

Գիտե՞ք, երբ ես դեռ նոր էի սկսել հրատարակել սույն մատենաշարը, բազում հարցերի մեջ ինձ հուզում էր նաև այն, թե արդյո՞ք պետքական գործ եմ անում և արդյո՞ք այս աշխատանքը կհետաքրքրի հայ ընթերցողին: Այժմ այդ հարցի պատասխանը ես գտել եմ, քանզի Տարեգրքի նախորդ հատորներին ծանոթացած իմ բազում ընթերցողների կողմից ես ստանում եմ խիստ դրական արձագանքներ: Կարծես ստեղծվում է մի տպավորություն, որ ես հագեցնում եմ վաղուց ի վեր մարդկանց տանջող մի ծարավ, ծարավ` իմանալ սեփական ժողովրդի ռազմական պատմությունը: Այժմ ես զգում եմ, որ վաղուց էր հասունացել պահանջը ունենալ հայ ժողովրդի անցած ռազմական ուղու ընդգրկուն և միաժամանակ սպառիչ մի տեղեկատու, որի բացակայությունը շատ զգալի էր: Սույն աշխատանքը կոչված է լրացնելու հենց այդ բացը...
Ընթերցողներիս դրական արձագանքը ինձ շատ է ուրախացնում: Ավելին, այն ինձ հսկայական լիցք և ոգևորություն է հաղորդում, որը չափազանց անհրաժեշտ է Տարեգրքի հրատարակությունը շարունակելու համար: Բացի այդ ուրախացնում է նաև այն հանգամանքը, որ եթե այս թեման դեռևս շարունակում է հուզել հայ հասարակությանը, նշանակում է դեռ ամեն ինչ չէ, որ ծածկվել է գլոբալիզացված և կոսմոպոլիտիզմի շնչով հագեցած կեղծ-առաջադիմական գաղափարախոսության թանձր շերտով:

Մի խոսքով, ժողովուրդ, գրքերում շատ հետաքրքիր բաներ կգտնեք: Ես, թեև և հեղինակ եմ, սակայն Ձեզ խոսք եմ տալիս. Դուք չեք ափսոսա գրքի վրա ծախսած Ձեր ժամանակը և միջոցները...

Բարեկամներ! Գիրքը կարող եք գտնել

1. Հրապարակի վրայի երկու գրախանութներում,
2. Մաշտոցի պողոտայի վրայի գրախանութում (նախկին Բուկինիստ),
3. ԵՊՀ գրախանութում (կենտրոնական մուտքի մոտ),
4. Հարավ-արևմտյան թաղամասի (<<Բանգլադեշ>>) գրախանութում, Նոր եկեղեցու դիմաց:

Գիրքը հասանելի է նաև սփյուռքահայ ընթերցողին: Դրա համար պետք է ընդամենը 7 եվրո, կամ 350 ռուբլի կամ 10 դոլար փոխանցել ինձ ցանկացած եղանակով և տեղեկացնել ինձ [email protected] էլեկտրոնային հասցեով, որից հետո ես անմիջապես, ըստ ընթերցողի ցանկության, կուղարկեմ գրքի կամ էլեկտրոնային տարբերակը, կամ էլ բնօրինակը` վերջին դեպքում բնականաբար հեղինակի ստորագրությամբ:

Ի դեպ, ինչպես արդեն ասել եմ առաջ, երևանցիները կարող են Գրքերը ձեռք բերել նաև ինձանից, բնականաբար հեղինակային ստորագրությամբ: Դրա համար կարող եք ուղղակի տեղեկացնել ինձ մաիլիս վրա...

Հաջողություն Ձեզ!

Lion
19.12.2007, 13:35
Բարև Ձեզ!

Ուրախ եմ Ձեզ հայտնելու, որ հաջողությամբ շարունակվում է <<Հայ ժողովրդի ռազական տարեգիրք>> մատենաշարի լույս ընծայումը: Նախորդ գրքերի վերաբերյալ ընթերցողներիս խիստ դրական արձագանքը ստիպում է ինձ ավելի արագացնել հերթական հատորների վրա աշխատանքը: Արդյունքում այս անգամ լույս է տեսել տարեգրքի միանգամից 4 հատոր.
1. Գիրք Տասներորդ (75-216)
2. Գիրք Տասնմեկերորդ (216-298)
3. Գիրք Տասներկուերորդ (298-337)
4. Գիրք Տասներեքերորդ (337-428)

Այս հատորներում քննարկվում է ռազմա-քաղաքական բուռն իրադարձություններով հագեցած մի ամբողջ դարաշրջան, որն ընդգրկում է Հայ Արշակունիների կրտսեր ճյուղի Մեծ Հայքի գահի վրա հաստատվելու ժամանակաշրջանի սկզբից մինչև Մեծ Հայքի թագավորության անկումը ընկած ժամանակահատվածը: Մասնավորապես.
1. Տասներորդ գրքում տրված է Երկուսի թագավորության ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը: Մանրամասն ներկայացված է.
• Հայպարթևա-Հռոմեական II պատերազմը (113-117),
• Հայպարթևա-Հռոմեական III պատերազմը (161-166),
• Հայպարթևա-Հռոմեական IV պատերազմը (186-198),
• ինչպես նաև Հյուսիսային I պատերազմը (198-199):
Գրքում արտացոլված է նաև Մեծ Հայքի թագավորության պայքարը Իբերիայի թագավորության վրա ազդեցությունը պահպանելու, ինչպես նաև Ալանական թագավորության սարմատների շարունակվող ներխուժումները կասեցնելու ուղղությամբ: Անդրադարձ է կատարվել նաև հռոմեական բանակի կազմում Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերին: Իրականացված վերլուծության և համաշխարհային պատմական սկզբնաղբյուրների հայտնած տվյալների համադրման արդյունքում տրվել է վերոհիշյալ իրադարձությունների ամբողջական համայնապատկերը, քանի որ հաճախ օտարազգի հեղինակներին խորթ են եղել հայկական աղբյուրները այդ իրադարձությունների վերաբերյալ և վերջիններս դրանք չեն օգտագործել իրենց աշխատությունների մեջ:
2. Տասնմեկերորդ գրքում տրված է Մեկի թագավորության ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը: Մանրամասն ներկայացված է
• Հայպարթևա-Հռոմեական V պատերազմը (216-217),
• Հայհռոմեա-Պարսկական պատերազմը (224-298),
• ինչպես նաև Հայկական Յոթերորդ համաշխարհային գերիշխանություն ծավալման և փլուզման տարեգրությունը (199-252):
Գրքում արտացոլված է նաև փոփոխված ռազմաքաղաքական պայմաններում Մեծ Հայքի թագավորության պայքարը Իբերիայի թագավորության դեմ, ինչպես նաև հռոմեական բանակի կազմում Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությունը` մասնակցությունը մարտական գործողություններին Պալմիրայի իշխանության բանակի կազմում, հռոմեական բանակի կազմում Պալմիրայի իշխանության դեմ մղվող պայքարին, դեպի Հռոմեական կայսրության տարածք գերմանացիների, գոթերի, ֆրանկների, սարմատների ու գեթերի պարբերական ներխուժումների դեմ մղվող պատերազմներին և այլն: Հայրենական գրականության մեջ առաջին անգամ տրված և վերլուծված է նաև դեպի Հայաստան գոթերի արշավանքների տարեգրությունը:
Իրականացված վերլուծության և համաշխարհային պատմական սկզբնաղբյուրների հայտնած տվյալների համադրման արդյունքում տրվել է վերոհիշյալ իրադարձությունների ամբողջական համայնապատկերը, քանի որ հաճախ օտարազգի հեղինակներին խորթ են եղել հայկական աղբյուրները այդ իրադարձությունների վերաբերյալ և վերջիններս դրանք չեն օգտագործել իրենց աշխատությունների մեջ: Մասնավորապես նորովի է վերլուծված և նկարագրված Հայհռոմեա-Պարսկական պատերազմը, որի առանձին իրադարձություններ, որոնց մասին տվյալներ են տալիս հռոմեական հեղինակները, մասնագիտական գրականության մեջ բավականին հայտնի են, սակայն որոշ իրադարձություններ էլ, որոնք արտացոլված են հայկական աղբյուրներում, վերլուծված են ոչ բավարար: Գրքում փորձ է արվել տալ այդ պատերազմի ամբոջական պատկերը` օտար և հայ հեղինակների տվյալների համադրումով ու դրանց համեմատական վերլուծությամբ, քանի որ առաջիններին, ինչպես նաև նրանց աշխատությունները հիմք ընդունած ժամանակակից օտարազգի մասնագետներին, հիմնականում խորթ են եղել հայկական աղբյուրները այդ իրադարձությունների վերաբերյալ և վերջիններս դրանք չեն օգտագործել իրենց աշխատությունների մեջ:
3. Տասներկուրորդ գրքում տրված է Խաչի դյուցազունների ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը: Մանրամասն ներկայացված են.
• ընդհարումները, որոնք ծայր առան Մեծ Հայքի թագավորությունում քրիստոնեությունը, որպես պետական կրոն ընդունելու հետ կապված (301),
• Հյուսիսային II պատերազմը (313-315),
• Հյուսիսային III պատերազմը (335-336),
• Ինչպես նաև փոփոխված ռազմաքաղաքական պայմաններում Մեծ Հայքի թագավորության պայքարը Իբերիայի, Ալանական և Մազքութական թագավորությունների դեմ
Ներկայացված է նաև հռոմեական բանակի կազմում Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությունը` վերջիններիս մասնակցությունը դեպի Հռոմեական կայսրության տարածք գոթերի և սարմատների պարբերական ներխուժումների դեմ մղվող պատերազմներին: Անդրադարձ է կատարվել նաև Հռոմում քաղաքացիական պատերազմ վարող ուժերի կազմում Հայկական բանակի և Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերին, ինչպես նաև Մեծ Հայքի թագավորության ներքաղաքական պայքարի պատմությանը:
Իրականացված վերլուծության արդյունքում տրվել է վերոհիշյալ իրադարձությունների ամբողջական համայնապատկերը, քանի որ հաճախ հայկական սկզբնաղբյուրների հայտնած տվյալները լիովին անհիմն հայտարարվել են <<հնարովի և վիպական>>, ինչը հնարավորություն չի տվել լիարժեք ուսումնասիրել դրանք: Մասնավորապես Հովհան Մամիկոնյանի հայտնած տվյալների հիման վրա հայրենի գրականության մեջ առաջին անգամ ներկայացվել է Հյուսիսային II պատերազմը, որը, այն դեպքում, երբ ժամանակաշրջանի այլ իրադարձությունները քիչ թե շատ ներկայացված են կամ վերլուծված, սույն գրքում, որպես Հայ ժողովրդի ռազմական պատմության բաղկացուցիչ մաս, ներկայացված է առաջին անգամ:
4. Տասներեքերորդ գրքում արտացոլված է Խաչի ասպետների ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը: Մանրամասն ներկայացված է.
• Հայ-Պարսկական II պատերազմը (337-387),
• Պարսկա-Բյուզանդական I պատերազմը (419-422),
• Մեծ Հայքի թագավորության պայքարը Իբերիայի և Մազքութական թագավորությունների դեմ, ինչպես նաև պարսկական բանակի կազմում Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությունը` վերջիններիս մասնակցությունը Պարսից թագավորության տարածք հոների, հիոնիտների և քուշանների պարբերական ներխուժումների դեմ մղվող պատերազմներին:
Անդրադարձ է կատարվել նաև Հռոմում քաղաքացիական պատերազմ վարող ուժերի կազմում Հայկական բանակի և Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերին, ինչպես նաև Մեծ Հայքի թագավորության ներքաղաքական պայքարի պատմությանը:
Իրականացված վերլուծության արդյունքում տրվել է վերոհիշյալ իրադարձությունների ամբողջական համայնապատկերը, քանի որ հաճախ կրկին հայկական սկզբնաղբյուրների հայտնած տվյալները հայտարարվել են <<հնարովի և վիպական>>, ինչը հնարավորություն չի տվել լիարժեք ուսումնասիրել դրանք: Մասնավորապես իրականացված վերլուծության արդյունքում հայրենի գրականության մեջ առաջին անգամ տրվել է Փավստոս Բյուզանդի և մասսամբ էլ Մովսես Խորենացու աշխատության մեջ տեղ գտած իրադարձությունների ժամանակագրական հաջորդականությունը, վերլուծվել է պարսկական բանակի որդեգրած մարտավարությունը և այլն: Այս ամենի արդյունքում, տալով բավարար հիմնավորումներ, վերականգնվել է Հայ-Պարսկական II պատերազմի իրական պատկերը և տարեգրությունը, նորովի վերլուծության է ենթարկվել մարտնչող կողմերի բանակների թվակազմերը, իսկ <<հնարովի և վիպական>> հռչակված գրեթե բոլոր իրադարձությունները տառացիորեն գտել են իրենց ճշգրիտ տեղը իրադարձությունների տրամաբանական շղթայում:

... Հարգելի ընթերցող. Ուզում եմ տեղեկացնել քեզ, որ գրքերը առայժմ կան միայն Մաշտոցի պողոտայի վրա գտնվող նախկին <<Բուկինիստ>> գրախանութում, ինչպես նաև Հարավ-արևմտյան թաղամասի (<<Բանգլադեշ>>) գրախանութում` նոր եկեղեցու դիմաց: Տեխնիկական պատճառներով նոր հրատարակված հատորները առայժմ չկան Հրապարակի վրայի 2 գրախանութներում, սակայն արդեն մյուս տարվա սկզբում դրանք այնտեղ էլ կլինեն: Ի դեպ, ես գտնվում եմ Երևանում, և, եթե ցանկություն կա, ապա կարող եք [email protected] մաիլով ինձ նամակ ուղարկել, որից հետո գրքերը կստանաք հենց ինձնից` բնականաբար հեղինակային ստորագրությամբ:
Ուզում եմ հայտնել նաև, որ, գրքերը լիովին հասանելի են նաև օտար երկրներում գտնվող մեր հայրենակիցներին: Այն ձեռք բերելու համար ընդամենը պետք է [email protected] մաիլով ինձ ուղարկել հասարակ էլեկտրոնային մի նամակ և ես այն կուղարկեմ փոստով: Նման ձևով ես գիրքը ուղարկել եմ արդեն աշխարհի տարբեր ծայրերում գտնվող իմ հայրենակիցներին. օրինակ` գրքերը Նախոդկա են հասել 13 օրում, Մոսկվա` 7 օրում, Հոլանդիա` 10 օրում, Լոս-Անջելես` 12 օրում և այլն…

... Հարգելի ընթերցող. երբ ես դեռ նոր էի սկսել հրատարակել սույն մատենաշարը, բազում հարցերի մեջ ինձ հուզում էր նաև այն, թե արդյո՞ք պետքական գործ եմ անում և արդյո՞ք այս աշխատանքը կհետաքրքրի հայ ընթերցողին: Այժմ այդ հարցի պատասխանը ես գտել եմ, քանզի Տարեգրքի նախորդ հատորներին ծանոթացած իմ բազում ընթերցողների կողմից ես ստանում եմ խիստ դրական արձագանքներ: Կարծես ստեղծվում է մի տպավորություն, որ ես հագեցնում եմ վաղուց ի վեր մարդկանց տանջող մի ծարավ, ծարավ` իմանալ սեփական ժողովրդի ռազմական պատմությունը: Այժմ ես զգում եմ, որ վաղուց էր հասունացել պահանջը ունենալ հայ ժողովրդի անցած ռազմական ուղու ընդգրկուն և միաժամանակ սպառիչ մի տեղեկատու, որի բացակայությունը շատ զգալի էր: Սույն աշխատանքը կոչված է լրացնելու հենց այդ բացը...
Ընթերցողներիս դրական արձագանքը ինձ շատ է ուրախացնում: Ավելին, այն ինձ հսկայական լիցք և ոգևորություն է հաղորդում, որը չափազանց անհրաժեշտ է Տարեգրքի հրատարակությունը շարունակելու համար: Բացի այդ ուրախացնում է նաև այն հանգամանքը, որ եթե այս թեման դեռևս շարունակում է հուզել հայ հասարակությանը, նշանակում է դեռ ամեն ինչ չէ, որ ծածկվել է գլոբալիզացված և կոսմոպոլիտիզմի շնչով հագեցած կեղծ-առաջադիմական գաղափարախոսության թանձր շերտով:
Ես անսահման ուրախ եմ, որ պետքական գործ եմ անում ազգիս համար…

Հարգանքով Մհեր Հակոբյան

Bergmann
19.12.2007, 19:46
• ինչպես նաև Հայկական Յոթերորդ համաշխարհային գերիշխանություն ծավալման և փլուզման տարեգրությունը (199-252):



Այսի՞նքն

Հայրենական գրականության մեջ առաջին անգամ տրված և վերլուծված է նաև դեպի Հայաստան գոթերի արշավանքների տարեգրությունը:

Կարելի՞ է ավելի մանրամասն, դա ե՞րբ է եղել, առաջին անգամ եմ լսում

Lion
21.12.2007, 13:53
Մեջբերում:
Lion-ի խոսքերից

• ինչպես նաև Հայկական Յոթերորդ համաշխարհային գերիշխանություն ծավալման և փլուզման տարեգրությունը (199-252):


Այսի՞նքն

Բեռգման ջան, ըստ իմ ուսումնասիրությունների հայ ժողովուրդը իր 5000-ամյա պատմության ընթացքում 7 անգամ հասել է համաշխարհաին /իհարկե իր ժամանակների պատկերացումներով ասած/ գերիշխանության: Սա վերջին` Յոթերորդ գերիշխանությունն է: Մի շտապիր թերհավատորեն մոտենալ այս խոսքերին, եղբայր, ու հավատա, որ դու խոսում ես մի մարդու հետ, որը չափազանց լավ գիտի իր ժողովրդի պատմությունը և արդեն 10 ամիս է հասարակությանն է ներկայացնում իր գրքերը, որոնցում տպագրված դեռ ոչ մի տառ չի ժխտվել...

Յոթերորդ գերիշխանությունը սկսվեց 199 թ-ին, երբ Խոսրով 1-ին Քաջը, վրեժ լուծելով Խազարա-Բասիլական թագավորությունից իր հոր մահվան համար, հսկայական բանակով անցավ Դերբենդի լեռնանցքով և իրեն ենթարկեց Խազարա-Բասիլական թագավորությունը: Արդեն այդ ժամանակ ողջ Անդրկովկասը և Վոլգայի ողջ հարավային հովիտը ընդունում էր Մեծ Հայքի թագավորության գերիշխանությունը: Գերիշխանությունը ավելի լայնացավ, երբ Խոսրովը պայքար սկսեց Սասանյանների դեմ - Նրան հաջողվեց իր տիրապետության սահմանները հասցնել մինչև Քուշանական թագավորության արևմտյան սահման /Միջին Ասիայի հարավ/ և Կենտրոնական Միջագետք, թեև պետք է ասել, որ այս տարածքներում գերիշխանությունը կայուն բնույթ չուներ և պահվում էր միայն Հայկական բանակի գրեթե ամենամյա արշավանքների շնորհիվ: Այն բանից հետո, երբ Խոսրովը 252 թ-ին դավադրաբար սպանվեց, փլուզվեց նաև նրա ստեղծած գերիշխանությունը...


Մեջբերում:
Հայրենական գրականության մեջ առաջին անգամ տրված և վերլուծված է նաև դեպի Հայաստան գոթերի արշավանքների տարեգրությունը:

Կարելի՞ է ավելի մանրամասն, դա ե՞րբ է եղել, առաջին անգամ եմ լսում

Խոսքը այն մասին է, որ արդեն 3-րդ դարի կեսերից, այն բանից հետո, երբ գոթերը գրավեցին Ղրիմը, նրանք սկսեցին ավարառուական արշավանքներ իրականացնել` ծովով ներխուժելով Փոքր Ասիա և Հայաստան: Հաշվվում է առնվազն 4 այդպիսի ներխուժում, որոնցից մեկի արդյունքում Տրապիզոնը լիովին ավերվեց: Այդ իրադարձությունների մասին տվյալներ են տալիս հռոմեական աղբյուրները, ինչը մեր պատմագիտության կողմից լիովին անտեսվել է:)

Bergmann
21.12.2007, 18:39
Յոթերորդ գերիշխանությունը սկսվեց 199 թ-ին, երբ Խոսրով 1-ին Քաջը, վրեժ լուծելով Խազարա-Բասիլական թագավորությունից իր հոր մահվան համար, հսկայական բանակով անցավ Դերբենդի լեռնանցքով և իրեն ենթարկեց Խազարա-Բասիլական թագավորությունը: Արդեն այդ ժամանակ ողջ Անդրկովկասը և Վոլգայի ողջ հարավային հովիտը ընդունում էր Մեծ Հայքի թագավորության գերիշխանությունը: Գերիշխանությունը ավելի լայնացավ, երբ Խոսրովը պայքար սկսեց Սասանյանների դեմ - Նրան հաջողվեց իր տիրապետության սահմանները հասցնել մինչև Քուշանական թագավորության արևմտյան սահման /Միջին Ասիայի հարավ/ և Կենտրոնական Միջագետք, թեև պետք է ասել, որ այս տարածքներում գերիշխանությունը կայուն բնույթ չուներ և պահվում էր միայն Հայկական բանակի գրեթե ամենամյա արշավանքների շնորհիվ: Այն բանից հետո, երբ Խոսրովը 252 թ-ին դավադրաբար սպանվեց, փլուզվեց նաև նրա ստեղծած գերիշխանությունը...


Եթե դա այդպես լիներ, ապա նա պետք է գրավեր ողջ Պարսկաստանը, այն էլ հզոր Սասանյանների օրոք, երբ Հայաստանը Հռոմի ու Պարսկաստանի կռվախնձորն էր

Իսկ սա հեչ համաշխարհային իշխանության նման չի :)

Lion
24.12.2007, 13:37
Bergmann ջան, երևի ուշադիր չկարդացիր գրածս:)


Գերիշխանությունը ավելի լայնացավ, երբ Խոսրովը պայքար սկսեց Սասանյանների դեմ - Նրան հաջողվեց իր տիրապետության սահմանները հասցնել մինչև Քուշանական թագավորության արևմտյան սահման /Միջին Ասիայի հարավ/ և Կենտրոնական Միջագետք,

կամ ես հստակ չարտահայտվեցին: Նկատի ունեմ, որ նա ՈՂՋ ՊԱՐՍԿԱՍՏԱՆԸ գրավելով հասավ Քուշանական թագավորության արևմտյան սահման:hands

Ավելացվել է 18 րոպե անց
Ի դեպ, Գիրք արդեն կա Հրապարակի վրայի <<Փոքր>> գրախանությում...

Vishapakah
25.12.2007, 05:45
Lion ջան, քո 10 հատորներն էլ ինձ համար մերոնք գնել են, բայց մինչև հիմա չեն ուղղարկել::(

Lion
25.12.2007, 13:05
Lion ջան, քո 10 հատորներն էլ ինձ համար մերոնք գնել են, բայց մինչև հիմա չեն ուղղարկել::(


Անսահման ուրախ եմ, եղբայր:hands, ուրախ եմ, որ իմ գրքերը հետաքրքրում են քեզ, քանզի եթե նույնիսկ մեկ սովորական մարդ է հետաքրքրվում գրվածքովդ, ուրեմն դու իզուր գործ չես արել... Սակայն դու ամենևին էլ սովորական մարդ չես:)
Երբ կստանաս գրքերը, անպայման գրիր քո կարծիքը, այն ինձ չափազանց հետաքրքիր է:)

Vishapakah
25.12.2007, 22:28
Անսահման ուրախ եմ, եղբայր:hands, ուրախ եմ, որ իմ գրքերը հետաքրքրում են քեզ, քանզի եթե նույնիսկ մեկ սովորական մարդ է հետաքրքրվում գրվածքովդ, ուրեմն դու իզուր գործ չես արել... Սակայն դու ամենևին էլ սովորական մարդ չես:)
Երբ կստանաս գրքերը, անպայման գրիր քո կարծիքը, այն ինձ չափազանց հետաքրքիր է:)

Lion ջան բավականին համեստ արտահայտվեցիր, քո աշխատությունները գրվածք անվանելով:;) Երևանում բնակվող տատիկս, առիթից օգտվելով քո գրքերը կարդացել էր և բավականին գովեց::hands Կարծում եմ, նոր տարուց հետո կուղարկեն: Անպայման տպավորություններովս կկիսվեմ, կարդալուց հետո:;)

Tig
26.12.2007, 10:23
Հարգարժան Lion, ճիշտ է ծանոթ չեմ քո աշխատություններին, բայց մոտավորապես պատկերացում կազմեցի դրանց մասին և ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել նման կարևոր ու մեծ գործին լծվելու համար:

Lion
26.12.2007, 20:15
Lion ջան բավականին համեստ արտահայտվեցիր, քո աշխատությունները գրվածք անվանելով:;) QUOTE]

Շնորհակալություն, եղբայր:) Ինձ անսահման ուրախացնում են ձեր նման խոսքերը, որոնք նաև տալիս են ուժ ու եռանդ:

[QUOTE]Երևանում բնակվող տատիկս, առիթից օգտվելով քո գրքերը կարդացել էր և բավականին գովեց::hands Կարծում եմ, նոր տարուց հետո կուղարկեն: Անպայման տպավորություններովս կկիսվեմ, կարդալուց հետո:;)[/

Խնդրում եմ անպայման ամենաբարի բարեմաղթանքներս փոխանցիր տատիկիդ և ասա, որ հենց նրա նման մարդկանց համար է նախատեսված այս գիրքը: Հիանալի է, որ նա էլ է հետաքրքրվում գրքովս...:hands

Անպայման կասպասեմ քո կարծիքին, եղբայր:)

Լավ եղիր:)

Ավելացվել է 3 րոպե անց

Հարգարժան Lion, ճիշտ է ծանոթ չեմ քո աշխատություններին, բայց մոտավորապես պատկերացում կազմեցի դրանց մասին և ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել նման կարևոր ու մեծ գործին լծվելու համար:

Շատ շնորհակալ եմ եղբայր... Ուրախ եմ ոչ միայն նրա համար, որ տարիների աշխատանքս գնահատում եք, այլև ավելի շատ նրա, որ իմացա - Ձեր նման մարդիկ դեռևս կան, իսկ դա նշանակում է, ամեն ինչ, որ այդքան մեր հասարակությունում ապազգային է ու ցինիկ ...:)

Vishapakah
27.12.2007, 03:52
Շնորհակալություն, եղբայր:) Ինձ անսահման ուրախացնում են ձեր նման խոսքերը, որոնք նաև տալիս են ուժ ու եռանդ:

Խնդրում եմ անպայման ամենաբարի բարեմաղթանքներս փոխանցիր տատիկիդ և ասա, որ հենց նրա նման մարդկանց համար է նախատեսված այս գիրքը: Հիանալի է, որ նա էլ է հետաքրքրվում գրքովս...:hands

Անպայման կասպասեմ քո կարծիքին, եղբայր:)

Լավ եղիր:)

Քեզ նույնպես Շնորհակալություն նման Հայրենանվեր գործի համար::)

Անպայման խոսքերդ կփոխանցեմ Մհեր ջան: Դու էլ լավ մնա և քեզ նորանոր հաջողություններ մեր պատմության փակ էջերի ուսումնասիրման գործում::)

Առայժմ եղբայր::)

սիսար
03.01.2008, 10:16
Բարև Ձեզ!

Ուրախ եմ Ձեզ հայտնելու, որ հաջողությամբ շարունակվում է <<Հայ ժողովրդի ռազական տարեգիրք>> մատենաշարի լույս ընծայումը: Նախորդ գրքերի վերաբերյալ ընթերցողներիս խիստ դրական արձագանքը ստիպում է ինձ ավելի արագացնել հերթական հատորների վրա աշխատանքը: Արդյունքում այս անգամ լույս է տեսել տարեգրքի միանգամից 4 հատոր.
1. Գիրք Տասներորդ (75-216)
2. Գիրք Տասնմեկերորդ (216-298)
3. Գիրք Տասներկուերորդ (298-337)
4. Գիրք Տասներեքերորդ (337-428)

Այս հատորներում քննարկվում է ռազմա-քաղաքական բուռն իրադարձություններով հագեցած մի ամբողջ դարաշրջան, որն ընդգրկում է Հայ Արշակունիների կրտսեր ճյուղի Մեծ Հայքի գահի վրա հաստատվելու ժամանակաշրջանի սկզբից մինչև Մեծ Հայքի թագավորության անկումը ընկած ժամանակահատվածը: Մասնավորապես.
1. Տասներորդ գրքում տրված է Երկուսի թագավորության ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը: Մանրամասն ներկայացված է.
• Հայպարթևա-Հռոմեական II պատերազմը (113-117),
• Հայպարթևա-Հռոմեական III պատերազմը (161-166),
• Հայպարթևա-Հռոմեական IV պատերազմը (186-198),
• ինչպես նաև Հյուսիսային I պատերազմը (198-199):
Գրքում արտացոլված է նաև Մեծ Հայքի թագավորության պայքարը Իբերիայի թագավորության վրա ազդեցությունը պահպանելու, ինչպես նաև Ալանական թագավորության սարմատների շարունակվող ներխուժումները կասեցնելու ուղղությամբ: Անդրադարձ է կատարվել նաև հռոմեական բանակի կազմում Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերին: Իրականացված վերլուծության և համաշխարհային պատմական սկզբնաղբյուրների հայտնած տվյալների համադրման արդյունքում տրվել է վերոհիշյալ իրադարձությունների ամբողջական համայնապատկերը, քանի որ հաճախ օտարազգի հեղինակներին խորթ են եղել հայկական աղբյուրները այդ իրադարձությունների վերաբերյալ և վերջիններս դրանք չեն օգտագործել իրենց աշխատությունների մեջ:
2. Տասնմեկերորդ գրքում տրված է Մեկի թագավորության ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը: Մանրամասն ներկայացված է
• Հայպարթևա-Հռոմեական V պատերազմը (216-217),
• Հայհռոմեա-Պարսկական պատերազմը (224-298),
• ինչպես նաև Հայկական Յոթերորդ համաշխարհային գերիշխանություն ծավալման և փլուզման տարեգրությունը (199-252):
Գրքում արտացոլված է նաև փոփոխված ռազմաքաղաքական պայմաններում Մեծ Հայքի թագավորության պայքարը Իբերիայի թագավորության դեմ, ինչպես նաև հռոմեական բանակի կազմում Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությունը` մասնակցությունը մարտական գործողություններին Պալմիրայի իշխանության բանակի կազմում, հռոմեական բանակի կազմում Պալմիրայի իշխանության դեմ մղվող պայքարին, դեպի Հռոմեական կայսրության տարածք գերմանացիների, գոթերի, ֆրանկների, սարմատների ու գեթերի պարբերական ներխուժումների դեմ մղվող պատերազմներին և այլն: Հայրենական գրականության մեջ առաջին անգամ տրված և վերլուծված է նաև դեպի Հայաստան գոթերի արշավանքների տարեգրությունը:
Իրականացված վերլուծության և համաշխարհային պատմական սկզբնաղբյուրների հայտնած տվյալների համադրման արդյունքում տրվել է վերոհիշյալ իրադարձությունների ամբողջական համայնապատկերը, քանի որ հաճախ օտարազգի հեղինակներին խորթ են եղել հայկական աղբյուրները այդ իրադարձությունների վերաբերյալ և վերջիններս դրանք չեն օգտագործել իրենց աշխատությունների մեջ: Մասնավորապես նորովի է վերլուծված և նկարագրված Հայհռոմեա-Պարսկական պատերազմը, որի առանձին իրադարձություններ, որոնց մասին տվյալներ են տալիս հռոմեական հեղինակները, մասնագիտական գրականության մեջ բավականին հայտնի են, սակայն որոշ իրադարձություններ էլ, որոնք արտացոլված են հայկական աղբյուրներում, վերլուծված են ոչ բավարար: Գրքում փորձ է արվել տալ այդ պատերազմի ամբոջական պատկերը` օտար և հայ հեղինակների տվյալների համադրումով ու դրանց համեմատական վերլուծությամբ, քանի որ առաջիններին, ինչպես նաև նրանց աշխատությունները հիմք ընդունած ժամանակակից օտարազգի մասնագետներին, հիմնականում խորթ են եղել հայկական աղբյուրները այդ իրադարձությունների վերաբերյալ և վերջիններս դրանք չեն օգտագործել իրենց աշխատությունների մեջ:
3. Տասներկուրորդ գրքում տրված է Խաչի դյուցազունների ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը: Մանրամասն ներկայացված են.
• ընդհարումները, որոնք ծայր առան Մեծ Հայքի թագավորությունում քրիստոնեությունը, որպես պետական կրոն ընդունելու հետ կապված (301),
• Հյուսիսային II պատերազմը (313-315),
• Հյուսիսային III պատերազմը (335-336),
• Ինչպես նաև փոփոխված ռազմաքաղաքական պայմաններում Մեծ Հայքի թ
Հարգելի Lion մեծ սիրով կըգնէի Ձեր գրքերը, սակայն ես ապրում եմ ԱՄՆ-ում,
ինչպե՞ս կարելի է ձեռք բերել Ձեր գրքերը , նաեւ ունեմ երկու անհամեստ հարցեր:
Եթ՞ե գաղտնիք չէ, կըցանկանայի իմանալ Ձեր տարիքի եւ կրթության մասին:

Lion
07.01.2008, 13:20
Հարգելի Lion մեծ սիրով կըգնէի Ձեր գրքերը, սակայն ես ապրում եմ ԱՄՆ-ում, ինչպե՞ս կարելի է ձեռք բերել Ձեր գրքերը

Ողջույն:)

Շնորհավորւմ եմ Ձեր Նոր տարին, ցանկանում եմ առողջություն, հաջողություն և ամենայն բարիք:hands

Եղբայր, գրքերը հնարավոր է ուղարկել փոստով: Ես արդեն նման կերպ գրքերը ուղարկել եմ մի շարք երկրներ, մասնավորապես ԱՄՆ /Լոս-Անջելես/, Հոլանդիա /Ուտրեխտ/, Ռուսաստան, /Մոսկվա. Պրիմորե/ և այլն:

Իմ փորձը ցույց է տվել, որ գրքերը տեղ են հասնում ամենաուշը 15 օրից...


, նաեւ ունեմ երկու անհամեստ հարցեր:
Եթ՞ե գաղտնիք չէ, կըցանկանայի իմանալ Ձեր տարիքի եւ կրթության մասին:

Ես 26 տարեկան եմ, ավարտել եմ Երևանի պետական Համալասարանի իրավաբանական ֆակուլտետը և աշխատում եմ ըստ մասնագիտության: Գուցե և քեզ զարմացնի այն փաստը, եղբայր, որ ես ԴԻՊԼՈՄԱՎՈՐՎԱԾ պատմաբան չեմ…

Ես Հայոց ռազմական պատմությամբ լրջորեն զբաղվում եմ արդեն ավելի քան 11 տարի… Մնացածի մասին կարծիք կկազմես ըստ իմ գրքերի:):)

Լավ եղի, կհանդիպենք:)

սիսար
12.01.2008, 05:44
Հարգեի Lion, նախ շնորհակալություն տեղեկությունների համար: Այժմ ասեք, ինչպես կարել է գնել Ձեր գրքերը, եթե կվստահեք, իմ մեյլ հասցեով ուղարկեք Ձեր հասցեն, ես կուղարկեմ գրքերի եւ մնացած ծախսերի գումարը: Խնդրում եմ արձագանքեք ինչքան հնարավոր է շուտ:

Lion
14.01.2008, 12:50
Եղբայր, իմ մաիլը սա

[email protected]

է - ուղարկիր նրան նամակ քո մաիլից և ես կիմանամ քո մաիլը:)

Հ,Գ, Ես միայն այսօր տեսա քո նամակը, բայց այսուհետ ես ամեն օր կստուգեմ մաիլս, որ չուշացնեմ պատասխանը:)

Lion
21.01.2008, 14:12
Բարև Ձեզ!

Հարգելի ընթերցող, լույս են տեսել <<Հայ ժողովրդի ռազական տարեգիրք>> մատենաշարի հերթական հատորները: Ընթերցողներիս շարունակվող դրական վերաբերմունքը թույլ է տալիս ինձ պահպանել մատենաշարի հրատարակման բարձր տեմպը, որի համար ուզում եմ հայտնել իմ խորին շնորհակալությունը: Այս անգամ էլ լույս է տեսել տարեգրքի միանգամից 4 հատոր.
1. Գիրք Տասնչորսերորդ (428-502)
2. Գիրք Տասնհինգերորդ (502-572)
3. Գիրք Տասնվեցերորդ (572-590)
4. Գիրք Տասնյոթերորդ (590-629)

Լույս տեսած հատորներում քննարկվում է ռազմա-քաղաքական բուռն իրադարձություններով հագեցած մի ամբողջ դարաշրջան, որն ընդգրկում է Մեծ Հայքի թագավորության անկման ժամանակից մինչև արաբական առաջխաղացումը ընկած ժամանակահատվածը: Մասնավորապես.
1. Տասնչորսերորդ գրքում տրված է Ոգու փորձության ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը: Մանրամասն ներկայացված է.

 Վարդանանց պատերազմը (Մարզպանական Հայաստանի I ապստամբություն) (449-451),
 Մարզպանական Հայաստանի II ապստամբությունը (459-460),
 Իբերա-Բյուզանդական պատերազմը (464),
 Վահանանց պատերազմը (Մարզպանական Հայաստանի III ապստամբություն) (481-485),
 Սատրապական Հայաստանի I ապստամբությունը (484-488),
 Մարզպանական Հայաստանի IV ապստամբությունը (491-499),
 Սատրապական Հայաստանի II ապստամբությունը (493-496),
 ինչպես նաև հոների և կատիշների ասպատակությունների տարեգրությունը:

Գրքում արտացոլված է նաև Պարսից թագավորության բանակի կազմում Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությունը` վերջիններիս մասնակցությունը հեփթաղների և մազքութների դեմ մղվող մարտերին, ինչպես նաև Պարսից թագավորությունում մղվող գահակալական պայքարին:
Այս իրադարձությունները վերլուծված և ներկայացված են նորովի` հաշվի առնելով ժամանակակից ռազմական պատմության գիտության վերջին ձեռքբերումները և օգտագործելով մոդելավորման ու տրամաբանական մտահանգման մեթոդները: Մասնավորապես իրականացված վերլուծության արդյունքում վերականգնվել է Ավարայի ճակատամարտի իրական պատկերը, Վարդանի և Վասակի կողմնակիցների կազմը, վերլուծված ու հիմնավորված են այս ճակատամարտում մարտնչող բանակների թվաքանակները, կողմերի կորուստները, ճակատամարտի արդյունքը, անդրադարձ է կատարվել մի քանի մոռացված ապստամբությունների, մի քանի տասնյակ ճակատամարտերի և այլն:
2. Տասնհինգերորդ գրքում տրված է Հավակնոտ հսկաների ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը:

 Պարսկա-Բյուզանդական II պատերազմը (502-505),
 Պարսկա-Բյուզանդական III պատերազմը (527-532),
 Պարսկա-Բյուզանդական IV պատերազմը (538-560),
 Սատրապական Հայաստանի III ապստամբությունը (539-542):

Գրքում հատկապես մեծ տեղ է հատկացված Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը: Մասնավորապես արտացոլված է վերջիններիս մասնակցությունը Պարսկա-Բյուզանդական պատերազմներին, բյուզանդական բանակի կազմում Աֆրիկայում, Իտալիայում, Իսպանիայում, Թրակիայում, Կովկասում, պարսկական բանակի կազմում Միջին Ասիայում մղվող մարտերին, ինչպես նաև Բյուզանդիայում մղվող գահակալական պայքարին: Հայրենական գրականության մեջ առաջին անգամ տրված և վերլուծված է նաև դեպի Հայաստան սաբիրների արշավանքների, ինչպես նաև մեսխերի և ճաների ապստամբությունների ու ասպատակությունների տարեգրությունը:
Հիմք ունենալով կուտակված հսկայծավալ փաստական նյութը` սույն աշխատությունում, առաջին անգամ հայ իրականության մեջ, տրվել է ոչ միայն մատնանշված իրադարձությունների համակարգված, մանրամասն և ժամանակագրականորեն հստակ շարադրանքը, այլև առանձին ցուցակով ներկայացվել է ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը: Առաջին անգամ համակարգված և հստակ կերպով ներկայացվել են նաև Վրաստանի վրա Բագրատունիների քաղաքական ազդեցության տարածման փուլերը և ձևերը:
3. Տասնվեցերորդ գրքում տրված է թուլացող հսկաների ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը: Մանրամասն ներկայացված են.
 Փոքր Վարդանի ապստամբությունը (Մարզպանական Հայաստանի V ապստամբություն) (572-590),
 Պարսկա-Բյուզանդական V պատերազմը (572-590),
 ինչպես նաև դեպի Հայաստան ու հարակից երկրներ ավարների, թյուրքուտների և խազարների արշավանքների տարեգրությունը:

Գրքում մեծ տեղ է հատկացված նաև Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերին` վերջիններիս մասնակցությանը Պարսկա-Բյուզանդական պատերազմին, ինչպես նաև բյուզանդական բանակի կազմում Թրակիայում և Կոստանդնուպոլսի պաշտպանության համար մղված մարտերին: Իրականացված վերլուծության արդյունքում տրվել է վերոհիշյալ իրադարձությունների ամբողջական համայնապատկերը, քանի որ հաճախ հայկական սկզբնաղբյուրների հայտնած տվյալները լիովին անհիմն հայտարարվել են <<հնարովի և վիպական>>, ինչը հնարավորություն չի տվել լիարժեք ուսումնասիրել դրանք: Մասնավորապես խոսքը վերաբերվում է Հովհան Մամիկոնյանի և Սեբեոսի հայտնած տվյալներին, որոնց հիման վրա հայրենի գրականության մեջ առաջին անգամ վերականգնվել է Փոքր Վարդանի ապստամբության իրական պատկերը: Միաժամանակ սույն աշխատությունում առանձին ցուցակով ներկայացվել է ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը, ինչպես նաև Վրաստանում Բագրատունիների ծավալած ակտիվ գործունեության իրական պատկերը:
4. Տասնյոթերորդ գրքում արտացոլված է Ուժասպառ հսկաների ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը: Մանրամասն ներկայացված է.
 Մարզպանական Հայաստանի VI ապստամբությունը (592),
 Սատրապական Հայաստանի IV ապստամբությունը (593),
 Սատրապական Հայաստանի V ապստամբությունը (595),
 Սատրապական Հայաստանի VI ապստամբությունը (602),
 Պարսկա-Բյուզանդական VI պատերազմը (602-628),
 Մարզպանական Հայաստանի VII ապստամբությունը (620-628):

Աշխատությունում կրկին մեծ տեղ է հատկացված Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը: Մասնավորապես արտացոլված է վերջիններիս մասնակցությունը Պարսկա-Բյուզանդական VI պատերազմին, բյուզանդական բանակի կազմում Աֆրիկայում, Թրակիայում, Կոստանդնուպոլսի պաշտպանության համար, ինչպես նաև պարսկական բանակի կազմում Միջին Ասիայում մղվող մարտերին: Հայրենական գրականության մեջ առաջին անգամ համակարգված ձևով շարադրված ու վերլուծված է նաև դեպի Հայաստան թյուրքուտների և խազարների արշավանքների ու ասպատակությունների տարեգրությունը:
Իրականացված վերլուծության արդյունքում վերականգնվել է այս իրադարձությունների ամբողջական պատկերը, քանի որ հաճախ հայկական սկզբնաղբյուրների հայտնած տվյալները լիովին անհիմն հայտարարվել են <<հնարովի և վիպական>>, ինչը հնարավորություն չի տվել լիարժեք ուսումնասիրել դրանք: Խոսքը կրկին մեծապես վերաբերվում է Հովհան Մամիկոնյանի հայտնած տվյալներին, որոնց հիման վրա հայրենի գրականության մեջ առաջին անգամ վերականգնվել է Մարզպանական Հայաստանի VII ապստամբության իրական պատկերը: Աշխատության մեջ անդրադարձ է կատարվել նաև Վրաստանում Բագրատունիների իրականացրած գործունեությանը, վերլուծված է քաղաքական անկախության վերականգմանն ուղղված հայ նախարարների պայքարի ընթացքը և այլն: Միաժամանակ առանձին ցուցակով ներկայացվել է նաև ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը:

... Հարգելի ընթերցողներ. գրքերը կան.

 Հանրապետության Հրապարակի փոքր գրախանութում
 Մաշտոցի պողոտայի վրա գտնվող նախկին <<Բուկինիստ>> գրախանութում,
 Երևանի պետական համալսարանի կենտրոնական մուտքում գտնվող գրախանութում,
 Հարավ-արևմտյան թաղամասի նոր եկեղեցու դիմաց գտնվող գրախանութում:

Բացի այդ ես գտնվում եմ Երևանում, և, եթե ցանկություն կա, ապա կարող եք [email protected] մաիլով ինձ նամակ ուղարկել, որից հետո գրքերը կստանաք հենց ինձնից` բնականաբար հեղինակային ստորագրությամբ:
Եղբայրներ, գրքերը լիովին հասանելի են նաև օտար երկրներում գտնվող մեր հայրենակիցներին: Այն ձեռք բերելու համար ընդամենը պետք է [email protected] մաիլով ինձ ուղարկել հասարակ էլեկտրոնային մի նամակ և ես այն կուղարկեմ փոստով: Նման ձևով ես գիրքը ուղարկել եմ արդեն աշխարհի տարբեր ծայրերում գտնվող իմ հայրենակիցներին... …Արդեն գրեթե մեկ տարի է, որ ես շարունակում եմ սույն մատենաշարի հրատարակությունը: Այս ժամանակահատվածում ես զգացի, որ պետքական գործ եմ կատարում, քանի որ մատենաշարս հայաստանցի և հատկապես սփյուռքահայ ընթերցողների կողմից արժանացավ խիստ դրական գնահատականի: Հատկապես ուրախացնում է սփյուռքում գտնվող մեր եղբայրների արձագանքը, ինչը հերթական անգամ ապացուցում է, որ Հայ ժողովրդի անցյալի, ներկայի և ապագայի իմաստավորման խիստ կարևոր գործը գիտակցվում է նաև Հայաստանից դուրս: Բացի այդ ուրախացնում է նաև այն, որ սփյուռքահայ մեր եղբայրները, չնայած գլոբալիզացված հասարակությունների դաժան ճնշմանը, չեն կորցնում իրենց ազգային դիմագիծը: Հույս եմ հայտնում, որ այս աշխատանքը, ծանոթացնելով հայերին իրենց նախնիների արած գործերին, կհանդիսանա ևս մի հաղթաթուղթ գլոբալիզացված գաղափարախոսության ցինիկ արժեքների դեմ պայքարում:
Եղբայրներ, Ձեր օժանդակությունը ինձ համար անսահմանորեն մեծ նշանակություն ունի, քանզի երբ զգում ես, որ արածդ աշխատանքը դրական արձագանք է ստանում, գնահատվում է, իսկ հաճախ նաև հիմք է հանդիսանում նորանոր աշխատանքների ու գաղափարների լույս աշխարհ գալու համար, թափածդ ջանքերի համար քեզ զգում ես լիովին վարձատրված:

Հարգանքով Մհեր Հակոբյան

Ambrosine
22.01.2008, 00:15
Հարգելի Lion,:)
Ձեր գրքերը դասավանդվում են բուհերում? Եթե ոչ, ապա ինչու? Ինչքան հասկացա շատ ընդգրկուն են

Lion
22.01.2008, 17:34
Հարգելի Lion,:)
Ձեր գրքերը դասավանդվում են բուհերում? Եթե ոչ, ապա ինչու? Ինչքան հասկացա շատ ընդգրկուն են

ՉԷ, գիտեք, գրքերը ԲՈՒՀ-երում չեն դասավանդվում, չնայած ըստ իմ ունեցած տվյալների ուսանողության շրջանում դրանք շատ հարգի են և տարածված: Պատճառները բազում են, սկսած նրանից, որ ես պրակտիկ աշխատող եմ և անմիջական կապ չունեմ ԲՈՒՀ-երի հետ, վերջացրած նրանով, որ ինքը առարկան /Հայ ժողովրդի ռազմական պատռմություն/ դեռևս ընդամենը ձևավորման փուլում է, ընդ որում, չեմ ուզում պարծենալ, սակայն դա այդեպս է, ձևավորման փուլում է հիմնականում իմ ջանքերով...

Այսպիսի բաներ:)

Ambrosine
22.01.2008, 19:22
/Հայ ժողովրդի ռազմական պատռմություն/ դեռևս ընդամենը ձևավորման փուլում է, ընդ որում, չեմ ուզում պարծենալ, սակայն դա այդեպս է, ձևավորման փուլում է հիմնականում իմ ջանքերով...


Պարծենալու բան չկա, ինչը ճիշտ ա, ճիշտ ա:)

Lion
23.01.2008, 12:35
Պարծենալու բան չկա, ինչը ճիշտ ա, ճիշտ ա:)

Անչափ շնորհակալ եմ:) Գիտես, երբ զգում ես քեզ արածդ գործի համար գնահատված... քիչ բան գիտեմ, որ դրանից ավելի է երջանկացնում մարդուն:)

Ես ուրախ եմ, որ ընթերցողներիս, այսինքս ԱԶԳԻՍ համար պետքական գործ եմ անում: Ես արդեն շատ եմ ասել, բայց չեմ հոգնում կրկնել -

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼ ԵՄ ընթերցողներիցս, շնորհակալ եմ, որ արածս գործը գնահատողներ կան, շնորհակալ եմ, որ այս ցինիկ ու գլոբալիզացված արժեքներ դավանող հասարակությունում ԸՆԹԵՐՑՈՂՆԵՐԻՍ պես մարդիկ կան, շնորհակալ եմ այն մեծ աջակցության համար, որ ինձ ցույց են տալիս իմ ընթերցողները:hands

Lion
30.01.2008, 17:48
Գիրքը արդեն կա նաև Հրապարակի Մեծ Գրախանութում

Lion
22.03.2008, 16:48
Բարև Ձեզ!

Հարգելի ընթերցող, լույս են տեսել <<Հայ ժողովրդի ռազական տարեգիրք>> մատենաշարի հերթական հատորները: Այն դրական վերաբերմունքը, որը դուք ցույց եք տալիս գրքիս նկատմամբ, հնարավորություն է տալիս ինձ ավելի ուժեղ տեմպերով աշխատել հերթական հատորների վրա: Ես բազմիցս եմ ասել, սակայն չեմ զլանում կրկնել. շնորհակալություն Ձեզ, որ թույլ եք տալիս մեր ազգի համար այս խիստ օգտակար նախաձեռնությանը շարունակվել, շնորհակալություն Ձեզ, որ հեղինակին տալիս եք անհրաժեշտ ուժ և ոգևորություն` շարունակելու այս դժվարին գործը և ի վերջո շնորհակալություն հենց նրա համար, որ Դուք կաք – դուք ում լինելը ապացուցում է, որ ես իզուր գործ չեմ անում, որ իմ աշխատանքը պետք է մեր ազգին և հետաքրքրում է նրա արժանավոր ներկայացուցիչներին...
Ժողովուրդ ջան - լույս է տեսել տարեգրքի 6 հատոր.
1. Գիրք Տասնութերորդ (629-652)
2. Գիրք Տասնիններորդ (652-700)
3. Գիրք Քսաներորդ (700-748)
4. Գիրք Քսանմեկերորդ (748-782)
5. Գիրք Քսաներկուերորդ (782-849)
6. Գիքր Քսաներեքերորդ (849-885)

Լույս տեսած հատորներում քննարկվում է աշխարհաքաղաքական հսկայական փոփոխությունների հանգեցրած մի ամբողջ դարաշրջանի ռազմական տարեգրությունը`դարաշրջան, որը սկսվեց արաբական նվաճումներով ու առաջխաղացումով, ուղեկցվեց նույն այդ արաբական տիրապետության դեմ տարբեր ազգերի, այդ թվում և մեծապես հայերի բուռն դիմադրությամբ և վերջացավ նրանց տիրապետության թուլացմամբ և աստիճանական անկմամբ: Իրավիճակը առարկայական պատկերացնելու համար ասեմ միայն, որ 629-885 թվականների միջև ընկած ժամանակահատվածում միայն Հայաստանում արաբների դեմ բռնկվեց 10 (!) ապստամբություն...

Մի քանի խոսք գրքերի բովանդակության մասին.
1. Տասնութերորդ գրքում տրված է Խալիֆաթի առաջխաղացման ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը: Մանրամասն ներկայացված է.

Այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի տարածքը շարունակում էր բաժանված մնալ երկու պետությունների` Բյուզանդիայի և Պարսից թագավորության միջև: Սակայն Բյուզանդիայի և Պարսից թագավորության ծայրահեղ թուլացման պայմաններում կիսված Հայաստանը վայելում էր փաստացի անկախություն:
<<Սակայն այս անգամ էլ հայ ժողովրդին չպիտի վիճակվեր երկարատև խաղաղություն և անկախության պատրանքի վայելում: Արաբական խալիֆաթը, որը ծավալվում և հզորանում էր օրեցօր, կարճ ժամանակում նվաճեց ու հպատակեցրեց Սասանյան Իրանը, ապա նվաճեց բյուզանդահպատակ շատ երկրներ և, շարունակելով իր հաղթական երթը, ոտք դրեց Հայաստան>>,- այսպես է նկարագրում քննարկվող ժամանակաշրջանը Բագրատ Ուլուբաբյանը:

Գրքում շարադրված է.
- Արաբա-Բյուզանդական I պատերազմը (629-659),
- Արաբա-Հայկական I պատերազմը (639-652),
- Արաբա-Պարսկական պատերազմի (634-652) առաջին երկու տասնամյակների իրադարձությունները:

Ըստ էության շարադրված է արաբական առաջխաղացման պատմությունը և ժամանակագրական հստակ հաջորդականությամբ տրված է դեպի Հայաստան արաբների արշավանքների տարեգրությունը: Աշխատությունում մեծ տեղ է հատկացված Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը: Մասնավորապես արտացոլված է վերջիններիս մասնակցությունը բյուզանդական բանակի կազմում Ասորիքում, Փոքր Ասիայում և Աֆրիկայում, ինչպես նաև արաբական բանակի կազմում Եգիպտոսում մղված մարտերին: Անդրադարձ է կատարվել նաև դեպի Հայաստան թյուրքուտների և խազարների արշավանքների ու ասպատակությունների տարեգրությանը, ինչպես նաև, հայրենական գրականության մեջ առաջին անգամ, նկարագրված է քննարկվող ժամանակաշրջանում արաբական բանակին Արցախ-Ուտիքի թագավորության Հայկական բանակի ցույց տված համառ դիմադրությունը: Հավատացնում եմ, որ որևէ այլ գրքում կամ մենագրությունում դուք չեք գտնի նկարագրված իրադարձությունների նմանակերպ համակարգված, մանրամասն և վերլուծված շարադրանք:
Աշխատության մեջ առանձին ցուցակով ներկայացվել է ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը: Կրկին առաջին անգամ հայրենական գրականության մեջ վերլուծվել է ընդհանրապես Հայկական հետևակի և մասնավորապես Հայկական հետևակ նետաձիգների ունեցած բացառիկ դերն ու մարտական նշանակությունը: Ցույց է տրված, որ հետևակը ընդհանրապես և հետևակ նետաձիգները մասնավորապես VII դարում և հետագայում ոչ միայն չկորցրեցին իրենց նշանակությունը Հայկական բանակում, այլև զարգացում ապրեցին` անփոխարինելի դառնալով մասնավորապես բյուզանդական բանակում:
Հարգելի ընթերցող. տասնութերորդ գրքում ևս պահպանվել են իմ մեթոդը ձևավորած այն հիմնարար սկզբունքները, որոնք մանրամասն քննարկվել են նախորդ հատորներում:

2. Տասնիններորդ գրքում տրված է Հայոց իշխանապետության ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը:

Այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի մեծագույն մասում ստեղծվել էր ըստ էության անկախ Հայոց իշխանապետությունը, որը գլխավորվում էր Հայոց իշխանի կողմից և իր ազդեցության տակ ուներ Արևելյան Վրաստանը ու Կուրի ողջ ձախափնյակը: Զգալիորեն ուժեղացավ նաև հայոց իշխանապետության կազմում գտնվող Արցախ-Ուտիքի թագավորությունը, որը փաստացի իր տիրապետությունն էր հաստատել նաև Կուրի ողջ ձախափնյակի վրա:
<<... Հայաստանում օտար տիրապետությունն այնքան էր թուլացել, որ երկրի փաստական տնօրեններն էին դարձել բնիկ իշխանական տների ներկայացուցիչները: Եվ դրա արդյունքն էր տնտեսական ու մշակութային այն վերելքը, որը տեղի ունեցավ այս ժամանակ...>>,- այսպիսի խոսքերով է բնորոշում այս ժամանակաշրջանը Բագրատ Ուլուբաբյանը, իսկ իմաստուն ժողովուրդը, արժանին մատուցելով իր խոհեմ քաղաքականությամբ այս հաջողությանը հիմք դրած Թեոդորոս Ռշտունուն, վերջինիս կերպարը` ի դեմս քեռի Թորոսի, մտցրեց սիրելի էպոսի մեջ:

Գրքում նկարագրված է.
- Հայ-Բյուզանդական I պատերազմը (652-653),
- Արաբա-Հայկական II պատերազմը (653-654),
- Արաբա-Բյուզանդական II պատերազմը (662-678),
- Հյուսիսային IV պատերազմը (662-664),
- Սատչապական Հայաստանի IX ապստամբությունը (666)
- Արաբա-Բյուզանդական III պատերազմը (681-687),
- Հյուսիսային V պատերազմը (681-688),
- Հայ-Բյուզանդական II պատերազմը (687-699),
- Արաբա-Հայկական III պատերազմը (696-700),
- Արաբա-Բյուզանդական IV պատերազմի (690-782) սկզբնական մասը:

Աշխատությունում մեծ տեղ է հատկացված Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը: Մասնավորապես արտացոլված է վերջիններիս մասնակցությունը բյուզանդական բանակի կազմում Ասորիքում, Փոքր Ասիայում և Աֆրիկայում մղված մարտերին:
Ինչպես և նախկին հատորներում, այստեղ ևս առանձին ցուցակով ներկայացվել է ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը:

3. Քսաներորդ գրքում տրված է Այրվող մայրամուտի ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը:

Այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի տարածքը բաժանված էր երկու պետությունների` Բյուզանդիայի և Արաբական խալիֆաթի միջև: Իր գոյությունն էր շարունակում նաև Արցախ-Ուտիքի թագավորությունը:
<<VIII դարի սկզբին Հայաստանը վերջնականապես ընկավ Արաբական խալիֆաթի տիրապետության տակ: Վերջինս Հայաստանին միացրեց նաև Կուրից հյուսիս տարածված երկրամասերը` Արևելյան Վրաստանը և Աղվանքը` ստեղծելով մի վիթխարի կուսակալություն` Դվին կենտրոնով: Իսկ հետագա տասնամյակներն արդեն հայտնի են բռնակալների աննախադեպ չարությունների շարքով, հարկ ու տուրքերի բարձրացմամբ, որոնք նկարագրելիս մեր պատմիչները կարկամում են վշտից և զայրույթից>>...

Այս հատորում մանրամասն շարադրված են.

- Արմենիայի I ապստամբությունը (702-705),
- Արաբա-Խազարական I պատերազմը (706-740),
- Արմենիայի II ապստամբությունը (736-737),
- <<Խնամիական>> պատերազմը (741-742),
- Արաբա-Բյուզանդական IV պատերազմի (690-782) շարունակությունը:

Աշխատությունում կրկին մեծ տեղ է հատկացված Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը: Մասնավորապես արտացոլված է վերջիններիս մասնակցությունը Արաբա-Բյուզանդական IV և Արաբա-Խազարական I պատերազմներին, ինչպես նաև բյուզանդական բանակի կազմում Թրակիայում ու Կոստանդնուպոլսի պաշտպանության համար մղվող մարտերին: Միաժամանակ առանձին ցուցակով ներկայացվել է նաև ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը: Մասնավորապես կուզենայի նշել, հարգելի ընթերցող, որ որևէ աշխատության մեջ հնարավոր չէ գտնել այս հատորում իր մանրամասն քննարկումն ու շարադրանքը ստացած Արաբա-Խազարական I պատերազմի նկարագրությունը:
Հիշատակված իրադարձությունները ներկայացված և վերլուծված են` հաշվի առնելով հատկապես օտարազգի աղբյուրների հայտնած խիստ արժեքավոր տվյալները, որոնք հայրենական գրականության մեջ հիմնականում մնացել են ստվերում:

Lion
22.03.2008, 16:49
4. Քսանմեկերորդ գրքում արտացոլված է Մաքառման գիշերվա ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը:

Այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի տարածքը շարունակում էր բաժանված մնալ երկու պետությունների` Բյուզանդիայի և Արաբական խալիֆաթի միջև: Իր գոյությունն էր շարունակում նաև Արցախ-Ուտիքի թագավորությունը:
<<VIII դարի կեսերին խալիֆության ներսում ծայր առան գահակալական խժդժություններ: Օգտվելով այդ հանգամանքից` հայ նախարարները մի քանի անգամ ապստամբություն բարձրացեցին և վերանվաճեցին իրենց ոտնահարված իրավունքները>>...

Գրքում ներկայացված է.
- Արմենիայի III ապստամբությունը (748-752),
- Արաբա-Խազարական II պատերազմը (758-769),
- Արմենիայի IV ապստամբությունը (762),
- Արմենիայի V ապստամբությունը (770),
- Արմենիայի VI ապստամբություն (774-782),
- Արաբա-Բյուզանդական IV պատերազմի (690-782) վերջին փուլը:

Աշխատությունում անդրադարձ է կատարվել նաև Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը: Մասնավորապես արտացոլված է վերջիններիս մասնակցությունը Արաբա-Բյուզանդական IV պատերազմին, Արաբա-Խազարական II պատերազմին, ինչպես նաև բյուզանդական բանակի կազմում Թրակիայում և Կոստանդնուպոլսի պաշտպանության համար մղվող մարտերին: Միաժամանակ առանձին ցուցակով ներկայացվել է նաև ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը: Հիշատակված իրադարձությունները ներկայացված և վերլուծված են` հաշվի առնելով հատկապես օտարազգի աղբյուրների հայտնած խիստ արժեքավոր տվյալները, որոնք հայրենական գրականության մեջ հիմնականում մնացել են ստվերում: Մասնավորապես արաբական, հայկական և ասորական աղբյուրների համակողմանի վերլուծության արդյունքում արտացոլված են քիչ հայտնի մի շարք իրադարձություններ: Հաշվի առնելով օտարազգի աղբյուրների հայտնած տվյալները` նորովի շարադրված են հատկապես լայնորեն հայտնի, սակայն մասնագիտական գրականության մեջ զարմանալիորեն մակերեսային վերլուծություն ստացած Արմենիայի III և VI ապստամբությունները: Իրականացված վերլուծության արդյունում ցույց է տրված, որ օրինակ Արմենիայի VI ապստամբությունը իրականում վերջացել է ոչ թե 775 թ-ին, այլ 782-ին: Ընդ որում վերագնահատվել է վերջինիս ձեռքբերումների ու նրա ավարտի վերաբերյալ լայնորեն ընդունված տեսակետը: Աշխատության մեջ ներկայացված է նաև Վրաստանում Բագրատունիների իրականացրած ոչ այնքան հայտնի գործունեությունը, ինչպես նաև այլ հարցերի:

5. Քսաներկուերորդ գրքում արտացոլված է Բացվող լուսաբացի ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը:

Այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի տարածքը շարունակում էր բաժանված մնալ երկու պետությունների` Բյուզանդիայի և Արաբական խալիֆաթի միջև: Որոշ ժամանակ իր գոյությունը շարունակեց նաև Արցախ-Ուտիքի թագավորությունը, որի անկումից հետո վերջինիս հիմքի վրա առաջացան Դիզակի և Խաչենի իշխանությունները:
<<Նախորդ տասնամյակների անհայտության միջից լուսանում է IX նշանավոր դարը. նշանավոր` ուրիշ շատ ազգերի հետ նաև հայերի համար իր մեծամեծ շարժումներով և քաղաքական կերպարանափոխություններով: Արդեն դարի սկզբին վերանորոգված էր Հայկական սպարապետությունը, որը մենք նորից տեսնում ենք Բագրատունյաց տոհմի ձեռքին>>,- այսպես է այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի մեծագույն մասում տիրող քաղաքական դրությունը ներկայացնում իր բերած փաստերի խորությամբ աչքի ընկնող Լեոն:
Այս գրքում տրված են.

- Արաբա-Խազարական III պատերազմը (785-799),
- Արմենիայի VII ապստամբությունը (787-788),
- Արաբա-Բյուզանդական V պատերազմը (790-812),
- Սատրապական Հայաստանի X ապստամբությունը (792-793),
- Արմենիայի VIII ապստամբությունը (793-794),
- Թովմայի խռովությունը (820-822),
- Արաբա-Բյուզանդական VI պատերազմը (825-838),
- Արմենիայի IX ապստամբությունը (829),
- Արաբա-Բյուզանդական VII պատերազմը (841-845):

Աշխատությունում ցույց է տրված նաև Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը: Մասնավորապես արտացոլված է վերջիններիս մասնակցությունը Արաբա-Բյուզանդական V պատերազմին, Արաբա-Խազարական III պատերազմին, ինչպես նաև բյուզանդական բանակի կազմում Թրակիայում և Կոստանդնուպոլսի պաշտպանության համար մղվող մարտերին: Միաժամանակ առանձին ցուցակով ներկայացվել է նաև ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը: Աշխատության մեջ անդրադարձ է կատարվել Հայաստանի հյուսիսային նահանգներում և Վրաստանում Բագրատունիների իրականացրած ոչ այնքան հայտնի գործունեությունը, ինչպես նաև Արտանուջի իշխանության ռազմա-քաղաքական ճակատագրին` մի թեմա, որը հայրենական գրականության մեջ գրեթե լուսաբանում չի ստացել: Արտացոլվել են նաև քննարկվող ժամանակաշրջանում Արցախի Դիզակի և Խաչենի իշխանությունների տված ճակատամարտերը ընդդեմ պարբերաբար իրենց տարածք ներխուժող զավթիչների, մի քանի մոռացված ապստամբություններ, մի քանի տասնյակ ճակատամարտեր և այլն:

6. Քսաներեքերորդ գրքում արտացոլված է Բոսոր արշալույսի ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը:

Այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի տարածքը շարունակում էր բաժանված մնալ երկու պետությունների` Բյուզանդիայի և Արաբական խալիֆաթի միջև:
<<Բուղայի արշավանքից հետո մի նոր դարաշրջան է բացվում հայոց պատմության մեջ: Ու թեև վերջինիս հեռանալուց հետո արաբական տիրապետությունը շարունակվում էր, բայց և այնպես Հայաստանը արդեն մտնում էր... ինքնուրույնության մի դարաշրջան>>,- այսպես է այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի մեծագույն մասում տիրող քաղաքական դրությունը ներկայացնում Լեոն` մեկը այն հիանալի պատմաբաններից, ում շարադրանքի գեղեցիկ ոճը հաճախ փչացնում են ավելորդ լացուկոծի, դեպքերը չափազանց մռայլ ու ողբերգական լույսի տակ ներկայացնելու, ինչպես նաև Հայկական բանակը և պետական կառույցները թերագնահատելու երանգները:
Գրքում ներկայացված է.

- Արմենիայի X ապստամբությունը (849-855),
- Արաբա-Բյուզանդական VIII պատերազմը (852-883):

Միաժամանակ ներկայացված է նաև Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը` վերջիններիս մասնակցությունը բյուզանդական բանակի կազմում Թրակիայում, Կոստանդնուպոլսի պաշտպանության համար, ինչպես նաև արաբական բանակի կազմում խալիֆաթի տարածքում մղվող մարտերին: Միաժամանակ առանձին ցուցակով ներկայացվել է նաև ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը:
Աշխատության մեջ մասնավորապես անդրադարձ է կատարվել հայ նախարարների մեջ մղվող ներքին պայքարին, մի պայքար, որը խիստ բնորոշ է ֆեոդալական հասարակարգերին, անդրադարձ է կատարվել անկախ պետականությունը վերականգնելու նպատակ հետապնդող հայ նախարարների պայքարին և այլն:

... Բարեկամներ, գրքերը կարելի է գտնել.

- Հանրապետության Հրապարակի երկու գրախանութում
- Մաշտոցի պողոտայի վրա գտնվող նախկին <<Բուկինիստ>> գրախանութում,
- Երևանի պետական համալսարանի կենտրոնական մուտքում գտնվող գրախանութում,
- Բժշկական ուսումնարանի մոտ գտնվող գրախանութում,
- Հարավ-արևմտյան թաղամասի նոր եկեղեցու դիմաց գտնվող գրախանութում:

Բացի այդ ես գտնվում եմ Երևանում, և, եթե ցանկություն կա, ապա կարող եք [email protected] մաիլով ինձ նամակ ուղարկել, որից հետո գրքերը կստանաք հենց ինձնից` բնականաբար հեղինակային ստորագրությամբ:
Ուզում եմ հայտնել նաև, որ գրքերը լիովին հասանելի են նաև օտար երկրներում գտնվող մեր հայրենակիցներին: Այն ձեռք բերելու համար ընդամենը պետք է [email protected] մաիլով ինձ ուղարկել հասարակ էլեկտրոնային մի նամակ և ես այն կուղարկեմ փոստով: Նման ձևով ես գիրքը ուղարկել եմ արդեն աշխարհի տարբեր ծայրերում գտնվող իմ հայրենակիցներին...

Եղբայրներ, Ձեր օժանդակությունը ինձ համար անսահմանորեն մեծ նշանակություն ունի, քանզի երբ զգում ես, որ արածդ աշխատանքը դրական արձագանք է ստանում, գնահատվում է, իսկ հաճախ նաև հիմք է հանդիսանում նորանոր աշխատանքների ու գաղափարների լույս աշխարհ գալու համար, թափածդ ջանքերի համար քեզ զգում ես լիովին վարձատրված:

Հարգանքով` Մհեր Հակոբյան

Lion
04.05.2008, 19:35
Լրացավ մեկ տարին, ինչ ես հաջողությամբ շարունակում եմ <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք>> Մատենաշարի հրատարակությունը:

Շնորհակալություն բոլոր իմ այն ընթերցողներին և ուղղակի բարեմիտ մարդկանց, ովքեր օժանդակեցին ինձ այս դժվարին գործում:

Lion
29.05.2008, 17:50
Բարև Ձեզ!

Հարգելի ընթերցող, լույս են տեսել <<Հայ ժողովրդի ռազական տարեգիրք>> մատենաշարի հերթական հատորները: Ընթերցողներիս շարունակվող և ավելի ու ավելի աճող դրական վերաբերմունքը թույլ է տալիս ինձ ավելի մեծացնել մատենաշարի հրատարակման տեմպը:

Բարեկամներ, այս անգամ լույս է տեսել Տարեգրքի միանգամից 10 հատոր.
1. Գիրք Քսանչորսերորդ (885-909)
2. Գիրք Քսանհինգերորդ (909-929)
3. Գիրք Քսանվեցերորդ (929-953)
4. Գիրք Քսանյոթերորդ (953-976)
5. Գիրք Քսանութերորդ (976-991)
6. Գիրք Քսանիններորդ (991-1020)
7. Գիրք Երեսուներորդ (1020-1044)
8. Գիրք Երեսունմեկերորդ (1044-1064)
9. Գիրք Երեսուներկուերորդ (1064-1071)
10. Գիրք Երեսուներեքերորդ (1071-1097)

Լույս տեսած հատորներում քննարկվում է ռազմա-քաղաքական բուռն իրադարձություններով հագեցած մի ամբողջ դարաշրջան, որն ընդգրկում է Անիի թագավորության գոյության ողջ ժամանակահատվածը և սելջուկյան առաջխաղացման ժամանակահատվածը: Մասնավորապես.

1. Քսանչորսերորդ գրքում

ներկայացված է Սաջյան I պատերազմը (892-901), ինչպես նաև շարադրված է հարևան այլ պետական կազմավորումների դեմ նորաստեղծ Անիի թագավորության պայքարը, տարածաշրջանի ռազմա-քաղաքական վիճակի համընդգրկուն գնահատմամբ վերլուծված է գրականության մեջ ցավալի անուշադրության մատնված Արտանուջի թագավորության ճակատագիրը, ցույց է տրված ու հիմնավորված է նրա հայկական էությունը, ինչպես նաև նկարագրված է ողջ այն գործընթացը, որը հայոց այս թագավորությունը հետագա 150 տարում վերածեց վրացական թագավորության: Վերլուծված է նաև քանակապես գերակշռող հակառակորդի հետ ընդհարվելիս Հայկական բանակի կիրառած լեռնային պաշտպանողական մարտավարությունը, քննարկված են անուշադրության մատնված այլ հարցեր:

2. Քսանհինգերորդ գրքում

ներկայացված է Սաջյան II պատերազմը (909-929), Սատրապական Հայաստանի XI ապստամբությունը (923), Արաբա-Բյուզանդական IX պատերազմի (910-975) սկզբնական փուլը, ինչպես նաև Անիի թագավորության ներքաղաքական պայքարի պատմությունը: Հանգամանալից վերլուծության է արժանացել հատկապես Սաջյան II պատերազմը` ծանր մի պատերազմ, որը կազմեց այս ժամանակաշրջանի գլխավոր բովանդակությունը և որում տարած հաղթանակը ապահովեց Անիի թագավորության հետագա գոյատևումը: Համակարգված կերպով շարադրված են պատմագիտական գրականության մեջ զարմանալիորեն մակերեսային նկարագրության արժանացած այս բախտորոշ պատերազմի բաղկացուցիչ բոլոր տարրերը, վերլուծված է Հայկական բանակի մարտավարությունը, անդրադարձ է կատարվել նաև այլ հարցերի:

3. Քսանվեցերորդ գրքում

ներկայացված է Գիլանյան պատերազմը (936), Սալարյան I պատերազմը (950-952), ինչպես նաև Արաբա-Բյուզանդական IX պատերազմի (910-975) շարունակությունը: Համակարգված կերպով շարադրված են հիշատակված պատերազմների բոլոր իրադարձությունները, անդրադարձ է կատարվել մի քանի մոռացված ճակատամարտերի, ճակատամարտեր, շնորհիվ որոնց Անիի թագավորությունը շահեց խաղաղ զարգացման մի քանի տասնամյակ:

4. Քսանյոթերորդ գրքում

ներկայացված է Սալարյան II պատերազմը (966), ինչպես նաև Արաբա-Բյուզանդական IX պատերազմի (910-975) վերջին փուլը: Մեզ հասած տեղեկատվության համակարգված վերլուծության հիման վրա հատկապես լայն լուսաբանում է ստացել Հայ ռազմիկների մասնակցությունը բյուզանդական բանակի կազմում Թրակիայում և Կոստանդնուպոլսի պաշտպանության համար մղվող մարտերին:

5. Քսանութերորդ գրքում

ներկայացված է Սատրապական Հայաստանի XII ապստամբությունը (976-979), Արաբա-Բյուզանդական X պատերազմը (981-985), Ռավադյան I պատերազմը (982), Սատրապական Հայաստանի XIII ապստամբությունը (987-991), Ռավադյան II պատերազմը (987), ինչպես նաև Ռավադյան III պատերազմը (990): Մանրամասն վերլուծության են արժանացել Բյուզանդիան ցնցած հզոր ապստամբությունները, որի ֆոնի վրա արտացոլված է դրանցում Հայ ռազմիկների ունեցած մասնակցությունը:

6. Քսանիններորդ գրքում

ներկայացված է Արաբա-Բյուզանդական XI պատերազմը (991-1005), Հայ-Բյուզանդական III պատերազմը (992-993), ինչպես նաև Ռավադյան IV պատերազմը (997-998): Այս իրադարձությունների ֆոնի վրա վերլուծված են Ռավադյանների էմիրության կողմից կիրառված և Անիի թագավորության խորքերը թափանցելու նպատակ հետապնդող ստրատեգիական պլանի բաղկացուցիչ մասերը, պլան, որը փորձ արվեց իրականացնել մի քանի անգամ, սակայն այդպես էլ հաջողություն չապահովեց: Վերլուծված է քանակապես գերակշռող հակառակորդի հետ ընդհարվելիս Հայկական բանակի կիրառած լեռնային պաշտպանողական մարտավարությունը, քննարկված են նաև անուշադրության մատնված այլ հարցեր:

7. Երեսուներորդ գրքում

ներկայացված է Ռավադյան V պատերազմը (1021), Սատրապական Հայաստանի XIV ապստամբությունը (1021-1022), Սատրապական Հայաստանի XV ապստամբությունը (1022), Բյուզանդա-Վրացական պատերազմը (1026), Արաբա-Բյուզանդական XII պատերազմը (1029-1037), Շադադյան պատերազմը (1041), Հայ-Բյուզանդական IV պատերազմը (1041-1044), ինչպես նաև Անիի թագավորությունում բռնկված գահակալական պայքարը: Ցույց են տրված Սելջուկյան սուլթանության աստիճանական առաջխաղացման փուլերը, համակարգված ձևով շարադրված է սելջուկյան արշավանքների տարեգրությունը: Առանձին վերլուծության է ենթարկված Հայկական բանակում ընդհանրապես հետևակի և մասնավորապես հետևակ նետաձիգների տեղն ու դերը, նրանց տեսակարար կշիռը, մարտական կիրառության առանձնահատկությունները և ցայսօր անուշադրության մատնված այլ հարցեր: Մեծ ուշադրություն է դարձվել նաև Քարթլիի թագավորությունում ծավալվող ուշագրավ փոփոխություններին, քննարկված է հայ բնակչության և Քարադուռի իշխանության իշխող վերնախավի վերաբերմունքը այդ փոփոխությունների նկատմամբ, անդրադարձ է կատարվել նաև այլ հարցերի:

8. Երեսունմեկերորդ գրքում

ներկայացված է Սելջուկա-Բյուզանդական I պատերազմը (1044-1049), Թոռնիկյան ապստամբությունը (1047), Պեչենեգյան I պատերազմը (1049-1052), Սատրապական Հայաստանի XVI ապստամբությունը (1051), Սատրապական Հայաստանի XVII ապստամբությունը (1057), ինչպես նաև Սելջուկա-Բյուզանդական II պատերազմի (1053-1071) սկզբնական փուլը: Շարադրված են Սելջուկյան սուլթանության աստիճանական առաջխաղացման փուլերը, ինչպես նաև համակարգված ձևով ներկայացված է սելջուկյան արշավանքների տարեգրությունը: Գրքում մասնավորապես մեծ տեղ է հատկացվել Սելջուկյան սուլթանության դեմ Հայոց թագավորությունների մղած պայքարին, ինչպես նաև Քարադուռի իշխանության ռազմա-քաղաքական պատմության վերլուծությանը, որը ցայսօր հիմնականում մնացել է անտեսված: Վերլուծված է նաև Տարոնի իշխանության ունեցած դերի հարցը Հայաստանի հարավային նահանգների պաշտպանության գործում, անդրադարձ է կատարվել այլ հարցերի:

9. Երեսուներկուերորդ գրքում

ներկայացված է Սելջուկա-Բյուզանդական II պատերազմի (1053-1071) վերջնական փուլը, որը կազմում է նկարագրված ժամանակաշրջանի հիմնական ռազմա-քաղաքական բովանդակությունը: Գրականության մեջ առաջին անգամ համակարգված կերպով շարադրված է այս վճռորոշ պատերազմի վերջնական փուլի իրական պատկերը, ներկայացված են վերջինիս բաղկացուցիչ մասերը կազմող բոլոր իրադարձությունները, արտացոլված է սելջուկյան բանակի մարտավարությունը: Հատուկ անդրադարձ է կատարվել հատկապես 1071 թ-ի օգոստոսի 18-19-ի Մանազկերտի ճակատամարտին, մի բախտորոշ ճակատամարտ, որը ռազմական պատմությանը նվիրված լայնածավալ գրականության մեջ զարմանալիորեն չի արժանացել սպառիչ վերլուծության:

10. Երեսուներեքերորդ գրքում

ներկայացված է Սատրապական Հայաստանի XVIII ապստամբությունը (1071), Սատրապական Հայաստանի XIX ապստամբությունը (1071), Սելջուկա-Բյուզանդական III պատերազմը (1071-1081), Սելջուկա-Վրացական I պատերազմը (1073-1088), Սատրապական Հայաստանի XX ապստամբությունը (1080-1081), Նորմանական պատերազմը (1081-1085), ինչպես նաև Պեչենեգյան II պատերազմը (1086-1091): Գրքում մասնավորապես քննարկված է □Հայկական ռազմական պետություն□ հասկացության ռազմա-քաղաքական բնութագիրը, շարադրված է այս պետությունների և նրանց տիրակալների ցանկը, համակարգված կերպով ներկայացված է վերջիններիս ռազմական պատմությունը, վերլուծված է նրանց առաջացման ու գոյատևման նախապայմանների ամբողջությունը և այլն:

Գրքերում տրված է նաև Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը` վերջիններիս մասնակցությունը բյուզանդական բանակի կազմում Թրակիայում և Հունաստանում, ինչպես նաև Ֆաթիմյանների էմիրության բանակի կազմում Եգիպտոսի պաշտպանության համար մղվող մարտերին: Միաժամանակ առանձին ցուցակով ներկայացվել է նաև ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը, թեև միաժամանակ կարևոր է նաև նշել, որ 1071 թ-ից սկսած, կապված այն բանի հետ, որ Բյուզանդիան կորցրեց Հայաստանում ունեցած իր բոլոր տիրույթները, հայերի տեսակարարար կշիռը կայսերական բանակում զգալիորեն ընկավ: Այս ժամանակաշրջանից սկսած, թեև դեռևս ըստ իներցիայի շարունակվում էր Բյուզանդիայի մնացած տարածքում բնակվող հայերի մասնակցությունը կայսրության բանակի մղած մարտերին, սակայն այս երևույթը աստիճանաբար սկսում է կրել էպիզոդիկ բնույթ, քանի որ Հայաստանի տարածքից կայսրության բանակում գտնվող հայերի շարքերը համալրող հոսքը լիովին դադարել էր:

... Հարգելի ընթերցողներ. գրքերը կան.

- Հանրապետության Հրապարակի երկու գրախանութներում
- Մաշտոցի պողոտայի վրա գտնվող նախկին <<Բուկինիստ>> գրախանութում,
- Երևանի պետական համալսարանի կենտրոնական մուտքում գտնվող գրախանութում,
- Բուժքույրական ուսումնարանի մոտ գտնվող գրախանութում,
- Հարավ-արևմտյան թաղամասի նոր եկեղեցու դիմաց գտնվող գրախանութում:

Ուզում եմ հայտնել նաև, որ ես գտնվում եմ Երևանում, և, եթե ցանկություն կա, ապա կարող եք [email protected] մեիլով ինձ նամակ ուղարկել, որից հետո գրքերը կստանաք հենց ինձնից` բնականաբար հեղինակային ստորագրությամբ:
Բարեկամներ, գրքերը լիովին հասանելի են նաև օտար երկրներում գտնվող մեր հայրենակիցներին: Այն ձեռք բերելու համար ընդամենը պետք է [email protected] մեիլով ինձ ուղարկել հասարակ էլեկտրոնային մի նամակ և ես այն կուղարկեմ փոստով: Նման ձևով ես գիրքը ուղարկել եմ արդեն աշխարհ ի տարբեր ծայրերում գտնվող իմ հայրենակիցներին... Սույն աշխատությունը ես երբեմն կես-կատակ, կես-լուրջ անվանում եմ <<մոռացված ռազմիկների Հուշամատյան>>. ընթերցող, դու այստեղ կգտնես այնպիսի ճակատամարտերի և պատերազմների նկարագրություններ, որոնց մասին հնարավոր է երբեք չես լսել կամ չես իմացել, որ դրանց մասնակցել են Հայ ռազմիկներ: Գիրքը պատմում է բազմաթիվ տաղանդավոր զորավարների, անձնազոհ հերոսների, խիզախ, քաջարի և հայրենասեր ռազմիկների մասին, որոնց սխրագործությունների մասին գրեթե հայտնի չէ լայն հասարակությանը: Խոսվում է մոռացված ճակատամարտերի, երբեմն նույնիսկ ամբողջական պատերազմների և ապստամբությունների մասին: Փրկել այս փաստերը մոռացությունից` իմ կարծիքով սույն աշխատության ամենամեծ առաքելություններից մեկն էլ սա է...

Հարգանքներով` Մհեր Հակոբյան

Lion
01.06.2008, 14:13
Առաջաին անգամ պատմության մեջ, Ձեր նշած թվաքանակներով բանակները հայտնվել են քսաներորդ դարում:

Չէ, եղբայր - տասնյակ օրինակներ կարող եմ բերել, որ դա այսպես չէ...


Ես անկեղծորեն կուզենայի հավատալ, որ Տիգրանը ունեցել է կես միլիոնանոց բանակ:

Մոտ 300.000:)


Բայց հավատացեք, երկու հազար տարի առաջ այդպիսի թիվը, բնակչության ընդհանուր թվաքանակը հաշվի առնելով, ուղղակի անհնարին թվաքանակ է:

Դա չափազանցեցված մոտեցում է: Երևի գիտեք,որ Արշակունիների Մեծ Հայքն ուներ 120.000-անոց բանակ: Այնպես որՏիգրանը հաստատ կարող էր հայերից <<քամել>> ևս մի 50.000,իսկ մնացածն էլհավաքելասենք հելլեն վարձկաններից, և դաշնակից Ատրպատականից,Իբերիայից, Աղվանքից, Արաբներից և այլն...


Բայց վերջին ժամանակներում շատ գրքեր են հրատարակվել, որտեղ իմ կողմից շատ սիրված պատմաբաններից շատերն ընկել են ծայրահեղությունների հետևից: Դե, շուկայական հարաբերություններ, գրքի նկատմամբ հետաքրքրություն առաջացնել, վաճառքի մեծ ծավալներ և այլն:

Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 1>>-ից

<<Երբ ես սկսեցի աշխատել ՙՀայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք՚ աշխատության վրա, պարզվեց, որ նմանատիպ աշխատություն չի գրվել ոչ միայն Հայաստանում, այլև արտասահմանում: Դրա համար էլ այն գրելիս ես գրեթե զրոյից ստեղծեցի ոչ միայն լիովին նոր սկզբունքներ, այլև կառուցեցի նմանատիպ աշխատանք գրելու մեթոդական լիովին նոր մի համակարգ...>>: Դրա մասին մանրամասն տես

http://www.armenian-history.com/mili...ry_history.htm

<<...2. ամեն ինչ մեր պատմության մեջ մերն է: Իրոք իմաստուն էր Գարեգին Նժդեհը, երբ ասում էր, որ. ՙՄենք պետք է փնտրենք, գտնենք մեր դժբախտությունների իրական պատճառները, մենք պետք է ընդունենք մեր իրական վերքերը, ուսումնասիրության ենթարկենք մեր ժողովրդի հոգին և միայն դրանից հետո կարող է խոսք գնալ բուժման մասին՚: Կրկնենք, և ընգծենք կրկին, որ ամեն ինչ մեր պատմության մեջ մերն է, և փայլուն հաջողություններն ու ձեռքբերումները, և ծանր անհաջողություններն ու կորուստները և այս ամենից մենք չենք փախչի: Ընդհակառակը, մեզ պետք է սթափ հայացքով նայել մեր պատմությանը, քանի որ այնտեղ չափազանց շատ ուսանելի փորձ է կուտակված, որը մեզ և ապագա սերունդներին կօգնի գնահատել անցյալը, հասկանալ ներկան և կանխատեսել ապագան: Ես երբեք չեմ փորձել այս աշխատության մեջ ՙուռա-հայրենասիրական՚ դիրքերից ժխտել ակնհայտը: Որևէ ճակատամարտում Հայկական բանակի կրած պարտությունը անվանվում է պարտություն, քանի որ նույնիսկ եթե ես չափազանցեցնելով այն անվանեմ հաղթանակ, դրանից ոչ զոհված ռազմիկները կկենդանանան, ոչ էլ հետագա բացասական քաղաքական հետևանքները կչեզոքանան, իսկ աշխատության արժեքին հսկայական և անուղղելի վնաս կհասցվի: Սակայն միևնույն ժամանակ գտնում եմ, որ ոչ պակաս վնաս կհասցվի աշխատության արժեքին հակառակ ծայրահեղության մեջ ընկնելը և ձեռք բերված հաջողությունները ժխտելը>>


Քանի որ հին կայսրություններից ամենահամակարգված տեղեկությունները մնացել են Հռոմեական կայսրության մասին, ապա մի քանի տեղեկություններ, զուտ համեմատության համար... Այդ ժամանակ զինվորական ծառայության մեջ են գտնվել առավելագույնը 200 հազար մարդ

Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 5>>-ից

մ.թ.ա. 200-100 թվականներին հռոմեական բանակը ուներ մոտ 30 լեգեոն, այսինքն (□Հաստիքային լեգեոն□-ի այդ ժամանակվա 4.500 թվաքանակի պայմաններում) 135.000 լեգեոներ, ինչպես նաև բավականին մեծ թվով դաշնակիցներ նվաճված տարածքներից և ընդհանուր հաշվով կազմում էր ավելի քան 200.000 ռազմիկ:

Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 7>>-ից

Հռոմեական բանակը մ.թ.ա. I դարում կազմում էր մոտ 400.000 ռազմիկ, որի մոտ կեսը տեղավորված էր արևելքում: Այսինքն արևելքում պատերազմ վարող հռոմեական զորավարները (Սուլլա, Լուկոլլոս, Պոմպեոս, Կրասոս, Անտոնիոս և այլն) այս ժամանակաշրջանում իրենց տրամադրության տակ ունեին մոտ 200.000 զինվոր` լեգեոներ և դաշնակից:

Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 8>>-ից

Ըստ մեզ հասած տվյալների մ.թ.ա. 44-30 թվականներին հռոմեական բանակը ուներ 75 լեգեոն, որոնց կազմում (□Մարիուսյան լեգեոն□-ի 5.000 հաստիքային թվաքանակի պայմաններում) ընդգրկված էր 375.000 լեգեոներ, ինչպես նաև բավականին մեծ թվով դաշնակիցներ և ընդհանուր հաշվով կազմում էր մոտ 500.000 ռազմիկ:

Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 9>>-ից

Ըստ մեզ հասած տվյալների 14-90 թվականներին հռոմեական բանակը ուներ 25 լեգեոն, որոնց կազմում (□Օգոստոսյան լեգեոն□-ի 6.826 հաստիքային թվաքանակի պայմաններում) ընդգրկված էր 170.650 լեգեոներ, ինչպես նաև բավականին մեծ թվով դաշնակիցներ և ընդհանուր հաշվով կազմում էր մոտ 300.000 ռազմիկ:

Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 10>>-ից

Ըստ մեզ հասած տվյալների 110-116 թվականներին բուն հռոմեական բանակը կազմված էր 30 լեգեոնից, որոնցից յուրաքանչյուրի կազմում կար 6.826 ռազմիկ: Այսինքն կարելի է հաստատված համարել, որ Հռոմի ողջ բանակը այս ժամանակաշրջանում կազմում էր 400.000 ռազմիկ (204.780 լեգեոներ և մոտավորապես այդքան էլ դաշնակից):


Մեծագույն ճակատամարտերի ժամանակ, ասենք պարթևների դեմ Հռոմը մոբիլիզացնում էր բանակ Առաավոր Ասիայում առավելագույնը 80.000 մարդով, ներառյալ բոլոր տեսակի աջակցող ու սպասարկող ուժերը:

Չէ,ավելի մեծ ուժեր էլ են հավաքվել: Օրինակ Ֆիլիպպե - Հռոմում քաղաքացիական պատերազմ մղող Օկտավիանոսի և Անտոնիոսի գլխավորած բանակ (108.000, որից 13.000 հեծյալ): Բրուտոսի և Կասսիոսի գլխավորած բանակ (115.000, որից 20.000 հեծյալ): Ակցիում - Հռոմում քաղաքացիական պատերազմ մղող Օկտավիանոսի գլխավորած բանակ (92.000, որից 12.000 հեծյալ, 260 նավ): Անտոնիոսի գլխավորած (135.000, որից 12.000 հեծյալ, 370 նավ)


Այսինքն համ բնակչության ընդհանուր թիվն էր ավելացել, համ ռազմաստրատեգիական միտքն էր զարգացել:

Ժամանակի ընթացքում բնակչությունը ՔՉԱՆՈՒՄ ԷԼ Է:


Էլ չեմ ասում որ Հռոմեկան կայսրությունը Տիգրանի կայսրության հետ համեմատելը, իմ կողմից անհամեստություն է, բոլոր տեսանկյուններից:

Ես այդպես չեմ կարծում - ճաշակի հարց է:)


Հիմա, Տիգրանը հզոր թագավոր էր, ու մեծ ստրատեգ, պետական ու ռազմական գործիչ, ու պետք չէ նրա հաղթանակներն ու հաջողությունները հանգեցնել բանակի մեծ կամ փոքր թվերի: Նա հասավ հաջողության քանի որ ճիշտ կողմնորոշվեց, ժամանակին կնքեց ճիշտ դաշինքներ, ժամանակին խեղճացրեց պարթևներին, ուներ ռազմաստրատեգիական արտակարգ ունակություններ: Նա ՄԵԾ արքա էր: Մեր արքաներից մեծագույնը: Իսկ բանակի թիվը 60.000 էր, թե 260.000 էական չէ, չնայած պարզ տրամաբանությունը հուշում է, որ այն 260.000 լինել չէր կարող:

Ես օբյեկտիվ եմ: Նպատակ չունեմ որևէ մեկին գովել կամ փնովել:

Տրիբուն
02.06.2008, 08:00
Հարգելի Lion,

Ճիշտն ասած նախորդ թեման սկզբից մինչև վերջ չէի նայել, այլ միայն վերջին մի քանի էջերը, ու քննարկումներին սկսեցի մասնակցել միային մի գրառման պատճառով, որտեղ գրված էր Տիգրանի 300.000-ով բանակի հնարավորության մասին, ու չգիտեի որ գործ ունեմ Ձեր կողմից նշված գրքի հեղինակի հետ: Շատ օգտակար ու հետաքրքիր աշխատանք է: Ամբողջովին դեռ չեմ կարդացել, օբյեկտիվ պատճառներով, բայց խոսատում եմ անպայման ամբողջությամբ կարդալ:

Ասեմ, որ իմ բոլոր հարցադրումներին պատասխանելիս դուք հղում եք կատարում հենց Ձեր կողմից գրված գրիքի վրա, այն ներկայացնելով որպես աղբյուր: Սա այնքան էլ արդարացի մոտեցում չէ, քանի որ ես կարող եմ խնդրել որ դուք նշեք Ձեր գրքում բերված տվյալների սզբնաղբյուները: Այսինք, երբ դուք գրքից մեջբերում եք կատարում նախադասությունը սկսելով "Ըստ մեզ հասած տեղեկությունների..." արտահայտությամբ, ես հնարավոր է, որ խնդրեմ նշել թե որտեղից են հասել տեղեկությունները:

Հասկանում և ընդունում եմ, որ ես գործ ունեմ ոլորտի պրոֆեսիոնալի հետ (ամենայն հարգանքս), ու այսուհետ իմ գրառումների մեջ փաստական սխալներ հայտնաբերելու դեպքում, խնդրում եմ ներողամիտ լինել: Ես պատմությունն ուսումնասիրում եմ սիրողական մակարդակով, բայց բավականին հանգամանալիորեն:

Հաջորդիվ ավելի մանրամասն կարնդրադառնամ Ձեր պատասխաններին:

Տրիբուն
02.06.2008, 12:17
Հարգելի Lion,

Որ ավելի պարզ լինի թե ես ինչ ի նկատի ունեմ ասելով, որ անկեղծորեն չեմ հավատում Տիգրանի 300.000 բանակի գոյությանը, բերեմ մի քանի տվյալներ, որոնք վերաբերվում են Տիգրանին մոտ ընկած ժամանակահատվածում Հռոմեկան բանակին:

Նախ մինչև տվյալներին անցնելը, ասեմ, որ Տիգրանի կայսրությունը Հռոմեկանա կայսրության հետ համեմատելը ճաշակի հարց լինել չի կարող, քանի որ կան համեմատության օբյեկտիվ չափորոշիչներ – կայսրության երկարակեցությունը, տարածքը, բնակչության թիվը, պետական ինստիտուտների գոյությունն ու գործունեությունը, համախառն արտադրանքը, արտադրական հնարավորությունների զարգացվածության մակարդակը, քաղաքների թվաքանակն ու դրանց բնակության թիվը և այլն: Բոլոր չափորոշիչներով Հռոեմեական կայսրությունը չունի մրցակիցներ ընդհհանրապես: Իսկ Տիգրանի 40-ամյա կասյրությունը Հռոմի հետ համեմատելը իրոք անհամեստություն է: Սա չի նշանակում որ ես նվազեցնում եմ Տիգրանի դերը: Ընդհակառակը, ես հպարտանում նրանով ինչ մենք փաստացի ունեցել ենք, ու չեմ փորձում իմ ունեցածը գերագնահատելով ապացուցել ուրիշներին, որ մենք էլ հպարտանալու բան ունենք:

Ստորև բերված տվյալների աղբյուրը հայտնի պատմաբաններ Վերժբիցկու ու Եգորովի աշխատություններն են: Գիտեք, որ այս աշխատությունները հիմնված են փաստարկված տվյալների` հռոմեական պետական արխիվների, ուսումնասիրության վրա:

Ուրեմն, Տիգրանից ընդամենը 40 տարի հետ, Օկտավիանոսի ժամանակ, երբ Հռոմը արդեն աշխարհակալ կայսրություն էր, Հռոմեական կայսրության տարածքը Տիգրանի կայսրությունից մեծ էր մոտ 7 անգամ: Բնակչության թվակաքանի մասին դատողություններ անելը շատ դժվար է, քանի որ Հայաստանում այն ժամանակ մարդահամար չի անցկացնել, իսկ Հռոմեական կայսրության ողջ բնակչությունը կազմում էր մոտ 40 միլիոն մարդ:

Հռոմը այդ ժամանակ պատերազմում էր գրեթե բոլոր հարևանների հետ: Այդ ընթացքում պահում էր 8 լեգիոն Հռենոսի ողջ երկայնքով գերմանացիների դեմ, 6 լեգիոն բալկաններում դակերի դեմ, 3 լեգիոն Իսպանիայում, 4 լեգիոն Առաջավոր Ասիայում, հիմնականում Սիրայում պարթևների ու հայերի դեմ, 2 լեգիոն Հյուսիսային Աֆրիկայում, 2 լեգիոն Եգիպտոսում: Ընդամենը 25 լեգիոն: Լեգիոնում զինվորների թիվը տատանվում է 4000-6000: Վերցնենք առավելագույն թիվը: Ընդամենը Հռոմի բոլոր բանակները մի հսկայական, ու Տիգրանի կայսրությանը 7 անգամ գերազանցող տարածքի վրա կազմում է 150.000 զինվոր: Սա վերցրել ենք առավելագույն թվաքանակը ամեն լեգիոնի համար: Եթե վերցնենք նվազագույն թվաքանակը, ապա կլինի 100.000 զինվոր:

Այո, դուք ճիշտ եք, սրանից մոտ 150 տարի հետո, Սևերոսի ու հետո Մարկոս Ավրելիոսի ժամանակ, մի շատ կարճ ժամանակահատված, մի քանի ճակատով պատերազմելու ընթացքում, Հռոմը մոբիլիզացրել է 30-33 լեգիոն, այսինք 180.000 զինվոր: Երկար ժամանակ բնականաբար այսքան զինվորի պահել չեն կարողացել, քանի որ հարկային բեռը ստիպված ծանրացրել են, որի արդյունքում բռնկվել են ապստամբություններ պրովինցիաներում:

Հիմա, որ շատ չեկրակարցնենք, Հռոմը իր մի քանի հարյուր տարվա կայսրության պատմությամբ, ինստիտուտներով, տրադիցիաներով, ահռելի տնտեսական հնարավորություններով, ու այն աժամանակ ամենամեծ բնակչության թվով (երևի չհաշված Չինաստանն ու Հնդկաստանը, որոնց հետ գործ չունենք) մոբիլիզացնում ու ճիգերի լարումով պահում էր առավելագույնը 150.000-ոց բանակ:

Ինչպե՞ս էր Տիգրանը այդ սահմանափակ տարածքում, ավելի քիչ բնակչության թվաքանակի պայմաններում, ավելի ցածր արտադրական ու գյուղատնտեսական հնարավորություններով, ընդամենը 20 տարվա ընթացքում ձևավորելու ու պահելու դրանից երկու անգամ մեծ բանակ:

Չեմ հավատում, կներես:

Հ.Գ. Իրոք ըստ Զորանամակի Արշակունիները պատերազմի ընթացքում բոլոր նախարարական տոհմերի ու արքայական գնդի հետ միասին կարող էին մոբիլիզացնել 120.000 զինվոր: Մոբիլիզավնել և ոչ թե մի քանի տարի պահել մոբոլիզացված վիճակում: Ի միջի այլոց, փաստարկված ոչ մի դեպք չկա, որտեղ Արշակունիները 120.000-ոց զորքով որևէ ճակատամարտ տված լինեն: Ուզում եմ նաև հիշեցնել, որ Արշակունիները նույնիսկ սեփական դրամ չէին հատում: Իսկ մշտական զորք պահելը նշանակում է նաև զորքին վարձատրել: Խաղաղ ժամանկներում նախարարական գնդերը, որոնք կազմված էին ազատներից զբաղվում էին հողագործությամբ, իրենք իրենց կերակրելով: Արշակունիների ժամանակ մեր հիմնական պրոբլեմներից մեկն էլ այն էր, որ չկարողացանք Հռոմի ու Պարթևների, իսկ հետո Սասանյանների օրինակով մշտական, մեծ թվաքանակով, սպարապետի կամ արքայի հրամանատարության ներքո զորք պահել: Արդյունքը, կիսված Մեծ Հայքը:

Lion
02.06.2008, 19:07
Ճիշտն ասած նախորդ թեման սկզբից մինչև վերջ չէի նայել, այլ միայն վերջին մի քանի էջերը, ու քննարկումներին սկսեցի մասնակցել միային մի գրառման պատճառով, որտեղ գրված էր Տիգրանի 300.000-ով բանակի հնարավորության մասին, ու չգիտեի որ գործ ունեմ Ձեր կողմից նշված գրքի հեղինակի հետ:

Փաստորեն մինչ այս Դուք արդեն ծանոթ էիք իմ գրքին??


Շատ օգտակար ու հետաքրքիր աշխատանք է: Ամբողջովին դեռ չեմ կարդացել, օբյեկտիվ պատճառներով, բայց խոսատում եմ անպայման ամբողջությամբ կարդալ:

Շատ շնորհակալ եմ: Ձեր խոսքերը թանկ արշեն ինձ համար, քանի որ սեփական աշխատանքի գնահատումից թանկ բան հեղինակի համար չկա: Երբ վերձջացնեք կարդալը, անպայման գրեք Ձեր կարծիքը գրքի մասին: Ինձ դա շատ հետաքրքիր է...


Ասեմ, որ իմ բոլոր հարցադրումներին պատասխանելիս դուք հղում եք կատարում հենց Ձեր կողմից գրված գրիքի վրա, այն ներկայացնելով որպես աղբյուր: Սա այնքան էլ արդարացի մոտեցում չէ, քանի որ ես կարող եմ խնդրել որ դուք նշեք Ձեր գրքում բերված տվյալների սզբնաղբյուները: Այսինք, երբ դուք գրքից մեջբերում եք կատարում նախադասությունը սկսելով "Ըստ մեզ հասած տեղեկությունների..." արտահայտությամբ, ես հնարավոր է, որ խնդրեմ նշել թե որտեղից են հասել տեղեկությունները:

Դուք ինչ-որ տեղ ճիշտ եք: Գիտեք, գրքի մեջ ես հղումների քանակ ապահովել եմ: Իսկ այստեղ, երբ ինտերնետ կլուբում նստած պատասխան ես գրում, դժվար է խոսել կոնկրետ հեղինակների կամ նրանց աշխատությունների կոնկրետ էջերի մասին: Կասմե միայն այսպես - ԱՆՀԻՄՆ ՈՒ ԱՆՀՂՈՒՄ ես ոչինչ չեմ գրում: Իսկ ինչն էլ չգիտեմ կամ ենթադրում եմ, ներկայացնում եմ որպես ԵՆԹԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ:


Հասկանում և ընդունում եմ, որ ես գործ ունեմ ոլորտի պրոֆեսիոնալի հետ (ամենայն հարգանքս),

Մերսի:)


ու այսուհետ իմ գրառումների մեջ փաստական սխալներ հայտնաբերելու դեպքում, խնդրում եմ ներողամիտ լինել: Ես պատմությունն ուսումնասիրում եմ սիրողական մակարդակով, բայց բավականին հանգամանալիորեն:

Դե լավ, քաղցր զրուցում ենք, ինչի մասինէ խոսքը:)

Հարգելի Lion,


Նախ մինչև տվյալներին անցնելը, ասեմ, որ Տիգրանի կայսրությունը Հռոմեկանա կայսրության հետ համեմատելը ճաշակի հարց լինել չի կարող, քանի որ կան համեմատության օբյեկտիվ չափորոշիչներ – կայսրության երկարակեցությունը, տարածքը, բնակչության թիվը, պետական ինստիտուտների գոյությունն ու գործունեությունը, համախառն արտադրանքը, արտադրական հնարավորությունների զարգացվածության մակարդակը, քաղաքների թվաքանակն ու դրանց բնակության թիվը և այլն:

Օրինակ, համաձայն չեք, որ Տիգրանի կայսրությունը ավելի հումանիստական էր Հռոմի հետ համեմատած?


Բոլոր չափորոշիչներով Հռոեմեական կայսրությունը չունի մրցակիցներ ընդհհանրապես:

Չէի ասի... օրինակ տարածքային ընդգրկման տեսակետից Մոնղոլական կայսրությունը գերազանցեց նրան:


Սա չի նշանակում որ ես նվազեցնում եմ Տիգրանի դերը: Ընդհակառակը, ես հպարտանում նրանով ինչ մենք փաստացի ունեցել ենք, ու չեմ փորձում իմ ունեցածը գերագնահատելով ապացուցել ուրիշներին, որ մենք էլ հպարտանալու բան ունենք:

Ես ինքս էլ եմ օբյեկտիվ:


Ուրեմն, Տիգրանից ընդամենը 40 տարի հետ, Օկտավիանոսի ժամանակ,

Ապրես! Հենց ՕԿՏԱՎԻԱՆՈՍԻ ժամանակ լեգեոնների և լեգեոներների թվաքանակը գրեթե ԿՐԿՆԱԿԻ կրճատվեց: Ի դեպ, Հռոմի 25 լեգեոնում /25 X 6.000/ կար 150.000 լեգեոներ, բայց Դուք մոռանում եք ԴԱՇՆԱԿԻՑՆԵՐԻՆ, որոնք պարտավոր էին պատերազմի դեպքում պատերազմող Հռոմեական բանակից ՈՉ ՊԱԿԱՍ քանակությամբ զինվոր տրամադրել: Ամենահայտնի դաշնակիցներն էին Գալաթիան, Հուդան, Հունաստանը, Իբերիան և այլն... Իմ բերաշ թվերը բերելիս հաշվի են առնված Ձեր փաստարկները:

Ի դեպ, Օկտավիոնոսից հետո Հռոմի բանակը կրկին սկսում է մեծանալ - դա ես արդեն ցույց եմ տվել:


Այո, դուք ճիշտ եք, սրանից մոտ 150 տարի հետո, Սևերոսի ու հետո Մարկոս Ավրելիոսի ժամանակ, մի շատ կարճ ժամանակահատված, մի քանի ճակատով պատերազմելու ընթացքում, Հռոմը մոբիլիզացրել է 30-33 լեգիոն, այսինք 180.000 զինվոր:

Այդքան էլ <<արտահաստիքային>> դաշնակից, այսինքն 33 X 7.000 /այդ շամանակ այդքան էր լեգեոնի թիվը/ = 210.000 + մոտ 210.000 էլ դաշնակից: Ահա քեզ 400.000-անոց բանակ: Սա մեծ առավելություն էր, քանի որ Մեծ Հայքը այդ շամանակ կարող էր զենքի տակ դնել մոտ 120.000, իսկ Պարթևական թագավորությունը մոտ 200.000 ռազմիկ:


Երկար ժամանակ բնականաբար այսքան զինվորի պահել չեն կարողացել, քանի որ հարկային բեռը ստիպված ծանրացրել են, որի արդյունքում բռնկվել են ապստամբություններ պրովինցիաներում:

Կարիք չկա էլ: Խաղաղ ժամանակ լեգեոնները տեղաբաշխված էին սահմանների երկայնքով, իսկ պատերազմի ժամանակ /դրանք սովորաբար մի ճակատով էին լինում/ Հռոմը իր լեգեոններին կենտրոնացնում էր գլխավոր մարտաբեմում /ինչպես Տրոյանոսի ժամանակ/:


Հիմա, որ շատ չեկրակարցնենք, Հռոմը իր մի քանի հարյուր տարվա կայսրության պատմությամբ, ինստիտուտներով, տրադիցիաներով, ահռելի տնտեսական հնարավորություններով, ու այն աժամանակ ամենամեծ բնակչության թվով (երևի չհաշված Չինաստանն ու Հնդկաստանը, որոնց հետ գործ չունենք) մոբիլիզացնում ու ճիգերի լարումով պահում էր առավելագույնը 150.000-ոց բանակ:

Հռոմը առավելագույնը ունեցել է 650.000-անոց բանակ 3-րդ դարի կեսերին...


Ինչպե՞ս էր Տիգրանը այդ սահմանափակ տարածքում, ավելի քիչ բնակչության թվաքանակի պայմաններում, ավելի ցածր արտադրական ու գյուղատնտեսական հնարավորություններով, ընդամենը 20 տարվա ընթացքում ձևավորելու ու պահելու դրանից երկու անգամ մեծ բանակ:

Մոտ 150.000-ը Մեծ Հայքի կանոնավոր բանակն էր ու աշխարհազորը, որը զորակոչելը դշվար չէր: Մնացածը Դաշնակիցներին էին` Աղվանք, Իբերիա, Ատրպատական, արաբներ, Հուդայի թագավորություն, հելլեն վարձկաններ և այլն...


Չեմ հավատում, կներես:

Ես հավատում եմ:) Իհարկե այն վերապահումով, որ այդ 300.000-ը ԵՐԲԵՔ մի տեղում հավաքվաշ չի եղել: Դա Տիգրանի ուղղակի և անուղղակի ազդեցության ոլորտում գտնվող երկրների ռազմական պոտենցիալի թիվն էր:


Հ.Գ. Իրոք ըստ Զորանամակի ...Արդյունքը, կիսված Մեծ Հայքը:

Մի մոռացեք, որ դուք խոսում եք արդեն ՖԵՈԴԱԼԱԿԱՆ երկրի մասին: Ի դեպ նույն Ձիրավում 15 տարվա արյունահեղ մարտերից հետո Մեծ Հայքը այնուհանդերձ մարտադաշտ հանեց 90.000 ռազմիկ: Բնականաբար <<15 տարի առաջ>> նրա բանակը կարող էր կազմել 120.000: Ես դեռ կնայեմ գրառումներս ու կփորձեմ բերել այլ օրինակներ - սա գրեցի ըտս հիշողության...

Տրիբուն
02.06.2008, 19:41
Օրինակ, համաձայն չեք, որ Տիգրանի կայսրությունը ավելի հումանիստական էր Հռոմի հետ համեմատած?


Չեմ կարծում, որ տեղին է համեմատությունը: Տիգրանի կայսրությունը գոյատեվել է ընդամենը 40 տարի, Հռոմը տասն անգամ երկար, եթե հաշվենք Օկտավիանոցից մինչև գոթերի կողմից վերջին կայսրին գահընկեց անելը (անունը չեմ հիշում): Իսկ եթե գումարենք հանրապետության վերջին 200 տարիները և Բյուզանդանկան կայսրության ժամանակաշրջանը, ապա կստանանք 1600 տարի: Սա համեմատել Տիգրանի հետ ճիշտ չէ: Այսինքն, եթե Տիգրանի կայսրությունը երկար դիմանար, ամենայն հավանականությամբ կվերածվեր Սելևկյանների կայսրության տիպի ասիա-հելենական մշակույթվ ու ավանդույթներով կասյրության: Իսկ թե որքան հումանիստական կլիներ հարցական է:





Չէի ասի... օրինակ տարածքային ընդգրկման տեսակետից Մոնղոլական կայսրությունը գերազանցեց նրան:

.

Տարածքային ընդգրկմամբ այո, կայուն ինստիտուտներով, երկարակեցությամբ ու հետագա քաղաքակրթությունների վրա ազդեցությամբ, ոչ:





Հռոմը առավելագույնը ունեցել է 650.000-անոց բանակ 3-րդ դարի կեսերին...
..

Անտոնինոսների ժամանակ, եթե չեմ սխալվում: Կամ նրանցից միանգամից հետո: Բայց նույնիսկ այս թիվը երևի գերագնահատված է:




Մոտ 150.000-ը Մեծ Հայքի կանոնավոր բանակն էր ու աշխարհազորը, որը զորակոչելը դշվար չէր: Մնացածը Դաշնակիցներին էին` Աղվանք, Իբերիա, Ատրպատական, արաբներ, Հուդայի թագավորություն, հելլեն վարձկաններ և այլն...

.

Կարելի է արդյո՞ք Աղվանքի ու Իբերիայի նման փոքր երկրներին համեմատել Հռոմի դաշնակիցների ու նրանց պոտենցիալի հետ:




Ես հավատում եմ:) Իհարկե այն վերապահումով, որ այդ 300.000-ը ԵՐԲԵՔ մի տեղում հավաքվաշ չի եղել: Դա Տիգրանի ուղղակի և անուղղակի ազդեցության ոլորտում գտնվող երկրների ռազմական պոտենցիալի թիվն էր:

..

Այ հիմա երևի հասկանում եմ… Ռազմական պոտենցիալ և առկա, գործող բանակ: Սրանք երևի մոտ, բայց ամեն դեպքում երկու տարբեր բաներ են: Այսինք հարցական է, թե կարող էր արդյոք ի վերջո այդ պոտենցիալն ամբողջությամբ մոբիլիզացվել թե ոչ: Նույ տրամաբանությամբ կարելի է ասել, որ Չինաստանը հիմա ունի 800 միլինոնանոց բանակ; Իսկ եթե ազդեցության տակ գտնվող Հյուսիսային կորեային էլ հաշվենք, մի սարսափելի ուժ կստանանք: Բանակ ասելով, ես ի նկատի ունեմ, թե պետքական պահին, որքան մարդ է փաստացի դուրս եկել արշավի, ճակատամարտի, ինչ-որ մի կոնկրետ ռազմական գործողության մի վայրում, կամ մի քանի վայրերում: Իսկ Տիգրանին սպառնում էր առավելագույնը երկու ճակատ:




Մի մոռացեք, որ դուք խոսում եք արդեն ՖԵՈԴԱԼԱԿԱՆ երկրի մասին: Ի դեպ նույն Ձիրավում 15 տարվա արյունահեղ մարտերից հետո Մեծ Հայքը այնուհանդերձ մարտադաշտ հանեց 90.000 ռազմիկ: Բնականաբար <<15 տարի առաջ>> նրա բանակը կարող էր կազմել 120.000: Ես դեռ կնայեմ գրառումներս ու կփորձեմ բերել այլ օրինակներ - սա գրեցի ըտս հիշողության...


Չեմ մոռանում իհարկե: Այդ պատճառով էլ ասում եմ, որ Արշակունիների 120.000 ասելուց էլ միշտ ի նկատի ունենք պոտենցիալը: Իսկ Ձիրավի ճակատամարտում, բացի հայերեից կարծեմ հունական (հոռոմների) զորախումբ էլ կար, ու բավականին մեծաքանակ:

Lion
04.06.2008, 12:34
Չեմ մոռանում իհարկե: Այդ պատճառով էլ ասում եմ, որ Արշակունիների 120.000 ասելուց էլ միշտ ի նկատի ունենք պոտենցիալը: Իսկ Ձիրավի ճակատամարտում, բացի հայերեից կարծեմ հունական (հոռոմների) զորախումբ էլ կար, ու բավականին մեծաքանակ:

Ձիրավում հռոմեական մասնակցության հարցը մի քիչ գերագնահատված է: Իրականում այնտեղ սրանք ունեցել են ոչ ավել, քան 6-7.000 ռազմիկ... Ուղղակի հռոմեասեր քրիստոնյա մեր հեղինակները ամեն կերպ ձգտել են ընդգծել քրիստոնյա կայսրության օգնության չափը, քանի որ իրականում... այդ օգնությունը այնքան հազվադեպ էր լինում:(

Lion
04.06.2008, 12:35
Չեմ կարծում, որ տեղին է համեմատությունը: Տիգրանի կայսրությունը գոյատեվել է ընդամենը 40 տարի, Հռոմը տասն անգամ երկար, եթե հաշվենք Օկտավիանոցից մինչև գոթերի կողմից վերջին կայսրին գահընկեց անելը (անունը չեմ հիշում): Իսկ եթե գումարենք հանրապետության վերջին 200 տարիները և Բյուզանդանկան կայսրության ժամանակաշրջանը, ապա կստանանք 1600 տարի: Սա համեմատել Տիգրանի հետ ճիշտ չէ: Այսինքն, եթե Տիգրանի կայսրությունը երկար դիմանար, ամենայն հավանականությամբ կվերածվեր Սելևկյանների կայսրության տիպի ասիա-հելենական մշակույթվ ու ավանդույթներով կասյրության: Իսկ թե որքան հումանիստական կլիներ հարցական է:

Լավ, գուցե և դուք ճիշտ եք: Եկեք այս կետը թողնենք: Բնականաբար Հռոմը իր բոլոր հատկանիշներով լավն էր, բայց դե հումանիզմը...

<<Ասորիքը ազատ շունչ քաշեց…: Նա ունեցավ խաղաղություն, ապահովություն և բարեկեցություն>>,- այսպես է բնորոշում այս ժամանակաշրջանում ստեղծված Հայկական Վեցերորդ համաշխարհային գերիշխանություն հաստատման հետևանքներն ու նրա էությունը արևմտյան ծայրահեղ սուբյեկտիվ և <<եվրոպակենտրոնության>> ախտով տառապող պատմաբանների մեջ մեծապես երջանիկ բացառություն հանդիսացող ու իր օբյեկտիվությամբ աչքի ընկնող Ռեյնաքը` տալով մի գնահատական, որի հետ դժվար է չհամաձայնել:


Տարածքային ընդգրկմամբ այո, կայուն ինստիտուտներով, երկարակեցությամբ ու հետագա քաղաքակրթությունների վրա ազդեցությամբ, ոչ:

Իհարկե, ուղղակի դուք մինչ այդ գրել էիք <<բոլոր չափանիշներով>>...


Անտոնինոսների ժամանակ, եթե չեմ սխալվում: Կամ նրանցից միանգամից հետո: Բայց նույնիսկ այս թիվը երևի գերագնահատված է:

3-րդ դարի կեսերին: Իմ կարշիքով ռեալ թիվ է: Իհարկե, հռեմեական լեգեոներներն արդեն այն չէին, բայց դե թիվը թիվ է...


Կարելի է արդյո՞ք Աղվանքի ու Իբերիայի նման փոքր երկրներին համեմատել Հռոմի դաշնակիցների ու նրանց պոտենցիալի հետ:

Դե սրանք առիթի դեպքում կարող էին Տիգրանին տալ մոտ 30.000-ական բանակը, ինչը քիչ չէ:


Այ հիմա երևի հասկանում եմ… Ռազմական պոտենցիալ և առկա, գործող բանակ: Սրանք երևի մոտ, բայց ամեն դեպքում երկու տարբեր բաներ են: Այսինք հարցական է, թե կարող էր արդյոք ի վերջո այդ պոտենցիալն ամբողջությամբ մոբիլիզացվել թե ոչ: Նույ տրամաբանությամբ կարելի է ասել, որ Չինաստանը հիմա ունի 800 միլինոնանոց բանակ; Իսկ եթե ազդեցության տակ գտնվող Հյուսիսային կորեային էլ հաշվենք, մի սարսափելի ուժ կստանանք: Բանակ ասելով, ես ի նկատի ունեմ, թե պետքական պահին, որքան մարդ է փաստացի դուրս եկել արշավի, ճակատամարտի, ինչ-որ մի կոնկրետ ռազմական գործողության մի վայրում, կամ մի քանի վայրերում: Իսկ Տիգրանին սպառնում էր առավելագույնը երկու ճակատ:

Իմ կարծիքով ամեն դեպքում ոչ: 300.000-ի մեջ մտնում էր գործող բանակը, կայազորային և սահմանապահ ուժերը:


Չեմ մոռանում իհարկե: Այդ պատճառով էլ ասում եմ, որ Արշակունիների 120.000 ասելուց էլ միշտ ի նկատի ունենք պոտենցիալը: Իսկ Ձիրավի ճակատամարտում, բացի հայերեից կարծեմ հունական (հոռոմների) զորախումբ էլ կար, ու բավականին մեծաքանակ:

http://www.akumb.am/showthread.php?p=879369#post879369

Տրիբուն
04.06.2008, 12:49
Ձիրավում հռոմեական մասնակցության հարցը մի քիչ գերագնահատված է: Իրականում այնտեղ սրանք ունեցել են ոչ ավել, քան 6-7.000 ռազմիկ... Ուղղակի հռոմեասեր քրիստոնյա մեր հեղինակները ամեն կերպ ձգտել են ընդգծել քրիստոնյա կայսրության օգնության չափը, քանի որ իրականում... այդ օգնությունը այնքան հազվադեպ էր լինում:(
Լավ, մեր աղբյրուները գերագնահատում են հոռոմների թիվը, հունական աղբյուրները նույնպես գերագնահատում են հոռոմների թիվը, իսկ դուէ ի՞նչ աղբյուրների օգնությամբ եք հանգել ճիշտ թվաքանակին:

Տրիբուն
04.06.2008, 14:01
Իմ կարծիքով ամեն դեպքում ոչ: 300.000-ի մեջ մտնում էր գործող բանակը, կայազորային և սահմանապահ ուժերը:



Մի հատ արագ հաշվարկ կատարենք էլի.

300.000 զինվորին պետք է զինել: Հաշվարկը պարզա դարձնելու համար ամեն մեկի ձեռքը տանք մեկական թուր: Տիգրանի Հայաստանաը բավականին հելենականացված էր, հետևապես բանակի հանդերձանքը պետք է շատ նման լիներ սելևկյանների բանակին, հայկական-պարթևական որոշ էլեմենտներով: Ենթադրենք որ բոլոր կրում էին հունական Կսիֆոս տեսակի թրեր, 75 սմ երկարությամբ 2 կգ քաշով: Զորքի գոնե կեսի ձեռքը տանք մեկ վահան, ամենափոքրներից, կլոր, 60 սմ տրամագծով և 2 կգ քաշով: Գոնե կեսին տանք սաղավարտ յուրաքնաչյուրը 1 կգ քաշով: Մեկ երրորդին զրահներ հագցնենք, ամենապարզ տեսակի գործվացքային միայն կուրծքը, փորը ու մեջքը փակող, ոտքերը թող բաց մնան, յուրաքանչյուրը 8 կգ քաշով, չնայած գիտենք որ դրանք կարող էին կշռել մինչև 20 կգ: Ձիերին թողնում ենք լրիվ անպաշտպան, և չենք հաշվում մնացած մանր մունր զինատեսակները - նիզակ, նետ ու աղեղ, գուրզ, պարսատիկ:

Հաշվենք.

300.000 x 2 = 700.000
150.000 x 2 = 300.000
150.00 x 1 = 150.000
100.000 x 8 = 800.000

Ընդամենը 1.950.000 կգ մետաղ, ամենահամեստ հաշվարկներով:

Բրոնզի դարը արդեն վաղուց անցիալում էր, ու զենքերը կռում էին կամ երկաթից կամ պղնձից: Հռոմն արդեն պղնձից կարծեմ ոչ մի զինատեսակ չէր կռում:

Սա համեստագույն հաշվարկներ ենք արել, որ զորքին գոնե կիսով չափ զինենք: Ի՞նչ կարծիքի եք, մետաղաձուլական ի՞նչ արդյունաբերությունը է պետք, որ այսքան մարդուն կիսով չափ զինի, մաշվածը փոխարինի, ամեն ճակատամարտից հետո գոնե մի 15-20%-ով թարմացնի:

Շարունակենք…

Յուրաքանչյուր զինվորին նորմալ սնունդով ապահովելու համար օրական անհրաժեշտ է նվազագույնը 2200 ԿիլոԿալորիա էներգետիկ արժեքով սնունդ: Քանի որ սնունդն այն ժամանակ շատ ավելի պարզ էր քան հիմա, 2200 Կկալորիան օրական կարելի է ստանալ հետևյալ կերպ. 400 գրամ հացամթերք, 270 միլիլիտր կաթնամթերք, 200 գրամ միս: Սա գիտական վիճակագրություն է: Մարդն այսքան պիտի ուտի, որ ոտքի վրա կանգնի: Իսկ բանակին ինչպես, գիտենք, պետք է նորմալ կերակրել:

300.000 x 400 = 120.000 ԿԳ հացամթերք
300.000 x 270 = 81.000 Լիտր կաթնամթերք
300.000 x 200 = 60.000 ԿԳ միս

Եթե միայն միսը հաշվենք, բանակն օրական ուտում էր 4000 ոչխար: Տարեկան մոտ 1,5 միլիոն ոչխար: Տիգրանի տիրապետության 40 տարում, 60 միլիոն ոչխար: Կաթնամթերքն ու հացամթերքը չենք էլ հաշվի:

21-րդ դարում, ժամանակակից Մեծ Բրիտանիան, զարգացած ոչխարաբուծությամբ, 60 միլիոն բնակչությամբ, պահում է 45 միլիոն գլուխ ոչխար:

Եզրակացությունները թողնում եմ Ձեզ:

Ambrosine
04.06.2008, 14:48
Ձիրավում հռոմեական մասնակցության հարցը մի քիչ գերագնահատված է: Իրականում այնտեղ սրանք ունեցել են ոչ ավել, քան 6-7.000 ռազմիկ... Ուղղակի հռոմեասեր քրիստոնյա մեր հեղինակները ամեն կերպ ձգտել են ընդգծել քրիստոնյա կայսրության օգնության չափը, քանի որ իրականում... այդ օգնությունը այնքան հազվադեպ էր լինում:(

Այ էստեղ լիովին համաձայն եմ: Փավստոսի Պատմության մեջ մի զավեշտալի տող կա, այն է` <<Այլ 'ի պատերազմին օգնական աստուծոյ հասանէր 'ի վերայ Յունացն, և Հայաստան գնդին լինէր յաղթութիւն...>> Փավստոս Ե, գլ. Դ:
Առաջին անգամ կարդալուց մի երկու րոպե մտածել եմ:D Ուղեղս ունակ չէր ընկալել նման հանճարեղ միտք /հլը դուք փորձեք ընկալել/:

Վայ էդ մեր քրիստոնյա հռոմեասեր պատմիչները... Փավստոսը Պապին պարսիկների հետ բանակցելու համար գամում է անարգանքի սյունին, բայց Մանվել Մամիկոնյանին աստվածացնում է` չնայած, որ հենց վերջինս իր հպատակությունն է հայտնել պարսից արքային:[

Lion
06.06.2008, 13:16
Մի հատ արագ հաշվարկ կատարենք էլի.

Եղբայր, ինձ թվում է նման հաշվարկները երբեք էլ չեն կարող ճիշտ լինել: Օրինակ, եթե Մեծ Հայքի մոտ 6 անգամ մեծ Հռոմը ի վիճակի էր ունենալ մոտ 600.000 ռազմիկ, ապա ինչու Մեծ Հայքը չէր կարող ունենալ ասենք 100.000: Հետո Տիգրանի պահով մի մոռացեք, որ նրա բանակում ՀԱՅԿԱԿԱՆ էին ոչ միայն Մեծ Հայքի, այլև Հայոց Միջագետքի, Ծոփքի, Կոմագենեի և Կիլիկիայի բանակները:

Lion
06.06.2008, 13:23
Ձիրավում հռոմեական բանակի քանակության մասին սկզբնաղբյուրներում առկա տվյալներն ունեն այս տեսքը.

/Ստիպված եմ մեջբերումներն անել ռուսերենով, քանի որ հայերեն թվային տարբերակը չունեմ/

<<13. По этим причинам император послал в те страны комита Аринфея с войском, чтобы оказать помощь армянам в случае, если персы сделают попытку потревожить страну вторичным нападением.>>

Ամիանոս Մարկելոս, Գիրք 27, մաս 12/13

16. ...Савромак, который, как я выше упоминал, был изгнан из Иверийского царства, был отправлен туда с Теренцием и двенадцатью легионами.

Ամիանոս Մարկելոս, Գիրք 27, մաս 12/16

<<Тот возводит на престол Папа и предоставляет ему большое войско под начальством храброго стрателата Теренция.>>

Մովսես Խորենացի, Գիրք 36

<<греческий царь, послав вместе с царем Папом в армянскую страну стрателата по имени Терентия и комита Адэ с шестью миллионами войска.>>

Փավստոս Բյուզանդ, Գիրք 5, գլուխ 1

Այսպիսով բոլոր աղբյուրնեի տվյալների կոնսպեկտի արդյունքում պարզվում է, որ.
1. ըստ Փավստոսի հռոմեական բանակը կազմել է 6.000.000 ռազմիկ,
2. ըստ Ամիանոսի Հռոմը Իբերիա /Վրաստան/ է ուղարկել 12 լեգեոն:

1. Փավստոս Բյուզանդի երկը ուսումնասիրելիս պետք է առաջնորդվել <<մեկ, երկու կամ երեք զրո պակասեցնել>>-ու մեթոդով: Այսպիսով ես առաջարկում եմ 6.000.000-ը ընկալել որպես 6.000: Ինչու հենց այդքան, այլ ոչ թե ասենք 60.000, կասեմ ստորև,
2. Ըստ Ամիանոս Մարկելոսի երկի Լ. Յու. Լուկոմսկու մեկնաբանության, մասնավորապես. <<Չնայած Ամիանոսը օգտագործում է <<լեգեոն>> տերմինը, ակնհայտ է, որ նրա խոսքը վերաբերվում է փոքր քանակությամբ ջոկատին: Նախկին 6.000-անոց լեգեոնները արդեն չկային և այժմ լեգեոնները ընդգրկում էին 500-1.000 ռազմիկ>>:

Այսպիսով, գիտենք որ.

1. 370-371 թ-ին Հռոմը Հայաստանում և Իբերիայում ուներ 12 լեգեոն,
2. այդ 12 լեգեոնում կարող էր լինել 6.000-12.000 ռազմիկ,
3. Փավստոսի <<6.000.000>>-ի մեկնաբանումը որպես <<60.000>> չի հաստատվում, դրա մեկնաբանումը որպես <<6.000>> տեղադրվում է վերևում քննարկված 12 լեգեոնների քանակության մեջ,
4. 12 լեգեոնները, եթե նույնիսկ դրանք ընդունենք էլ ընդգրկող 6.000-ից ավել ռազմիկ /ասենք 10.000/, ցանկացած դեպքում պետք է որոշակի ուժեր թողնեին Իբերիայում, իրենց դրածոյին պաշտպանելու համար:

Այսպիսով եթե ընդունենք 500-ից 1.000-ի միջին թիվը` 750-ը, ապա 12 լեգեոնում կունենանք 9.000 ռազմիկ: Այս պայմաններում, հաշվի առնելով հատկապես Փավստոսի 6.000.000/6.000-ը, լիովին տրամաբանական է ենթադրել, որ հռոմեական բանակը մոտ 3.000 ռազմիկ թողել է Իբերիայում և Ձիրավի դաշտ է ժամանել 6.000-անոց կազմով:

Տրիբուն
06.06.2008, 13:46
Եղբայր, ինձ թվում է նման հաշվարկները երբեք էլ չեն կարող ճիշտ լինել: Օրինակ, եթե Մեծ Հայքի մոտ 6 անգամ մեծ Հռոմը ի վիճակի էր ունենալ մոտ 600.000 ռազմիկ, ապա ինչու Մեծ Հայքը չէր կարող ունենալ ասենք 100.000: Հետո Տիգրանի պահով մի մոռացեք, որ նրա բանակում ՀԱՅԿԱԿԱՆ էին ոչ միայն Մեծ Հայքի, այլև Հայոց Միջագետքի, Ծոփքի, Կոմագենեի և Կիլիկիայի բանակները:
Հարգելի Lion,
Կարծում եմ, ավելի շուտ հավատացած եմ, որ հաշվարկները շատ տեղին են, ու միայ այս կերպ կարելի է հաստատել կամ ժխտել բոլոր տեսակի ենթադրությունները:

1. Ես ինքս ի սզբանե նշեցի, որ Հռոմի 600.000 ռազմիկ ունենալն էլ ամենայն հավանականությամբ խիստ ուռճացված է:
2. Հռոմը 600.000 ռազմիկ եթե ուներ էլ Անտոնինոսների ժամանակ, ապա արդեն նա 200 տարի կայսրություն էր և 300 տարի աշխարհակալ պետություն, ներառյալ հանրապետության վերջին 100 տարիները: Սա նշանակում է, որ Հռոմը ուներ կայացած ու կոնվեյերի սկզբունքով աշխատող պետական ինստիտուտներ ու տնտեսություն:
3. Հռոմը Անտոնինոստների ժամանակ մոտ տաս անգամ մեծ էր Տիգրանի ստեղծած պետությունից, և առնվազան նույնքան էլ ավել բնակչությամբ:
4. Նույնիսկ այս ամենով հանդերձ Հռոմի նման պետության համար մեծ բանակ պահելը միշտ լուրջ գլխացավանք է եղել - վկան բազմաթիվ ապստամբություններն են ծանր հարկերի հետևանքով ու խռովությունները բանակում ուշացած աշխատավարձերի պատճառով:
5. Ձեր կողմից նշված, իսկ իմ կողմից նորից կասկածի տակ առնված հումանիզմը չհաշված, մնացած բոլոր չափանիշերով Հռոմին Տիգրանի կայսրության հետ համեմատելը, կներեք, անհամեստություն է:
6. Պարզ հայացք քարտեզին ու կտսնենք, որ Միջագետքը, Ծոփքը, Կոմագենեն, Կիլիկիան, իմ կողմից ավելացնեմ նաև Աղվանք, Իբերին, Օսրոյենեն միասին զբաղեցնում հռոմեկանա կայսրության միայն մեկ պրովինցիայի չափ տարածություն: Ի միջի այլոց հետագայում էլ Միջագետքը, Ծոփքը, Կոմագենեն, Կիլիկիան միասին Հռոմի Ասիա պրովինցիան դարձան:
7. Ի վերջո, այդքան մարդուն զինել ու կերցնել պետք էր, թե՞ ոչ: Եթե այո, ապա ի՞նչ միջոցներով է Տիգրանը զինել ու կերցրել: Չեմ կարծում որ դոմնային վառարանը Հայաստանում հայտնի էր մ.թ.ա I դարում, կամ զինվորներին արհեստական-սինթետիկ սնունդով էին կերակրում: Ես ուղղակի մի հարց եմ տվել. որքա՞ն պետք է լինի ոչխարի գլխաքանակը 40 տարի 300.000-ոց բանակ պահելու համար: Ասում եք այսպիսի հաշվարկները ճիշտ չեն կարող լինել: Կբացատրե՞ք թե ինչու: Բանակը այն ժամանակ չէ՞ր սնվում: Եթե այսպիսի հաշվարկը ճիշտ չի կարող լինել, ապա ինչպե՞ս կարող է ճիշտ լինել 300.000-ոց բանակի Ձեր հաշվարկը:

Տրիբուն
06.06.2008, 14:00
Այսպիսով եթե ընդունենք 500-ից 1.000-ի միջին թիվը` 750-ը, ապա 12 լեգեոնում կունենանք 9.000 ռազմիկ: Այս պայմաններում, հաշվի առնելով հատկապես Փավստոսի 6.000.000/6.000-ը, լիովին տրամաբանական է ենթադրել, որ հռոմեական բանակը մոտ 3.000 ռազմիկ թողել է Իբերիայում և Ձիրավի դաշտ է ժամանել 6.000-անոց կազմով:

Իսկ կարող ենք այսպես հաշվել.

Ամեն լեգեոնում 6000 ռազմիկ, քանի որ սա է սովորաբար լեգեոնի ընդունված թիվը: 12 լեգեոնն անում է 72000 ռազմի: Ամիանաոս Մարկելոսը կրկնակի ուռճացրել է թվաքանակը, այսինք իրականում 36000 ռազմիկ է ուղարկվել: 10000 մնացել է Իբերիայում իսկ մնացած 26000-ը մասնակցել է Ձիրավի ճակատամարտին:

Lion
08.06.2008, 14:29
Իսկ կարող ենք այսպես հաշվել.

Ամեն լեգեոնում 6000 ռազմիկ, քանի որ սա է սովորաբար լեգեոնի ընդունված թիվը: 12 լեգեոնն անում է 72000 ռազմի: Ամիանաոս Մարկելոսը կրկնակի ուռճացրել է թվաքանակը, այսինք իրականում 36000 ռազմիկ է ուղարկվել: 10000 մնացել է Իբերիայում իսկ մնացած 26000-ը մասնակցել է Ձիրավի ճակատամարտին:

4-րդ դարում լեգեոնը ուներ ՈՉ ԱՎԵԼ, քան 1.000 ռազմիկ: Դա աքսիոմա է: 6.000-անոց լեգեոններն արդեն չկային: Նույնիսկ դասական <<լեգեոն>> հասկացությունն էր վերացել…

Lion
08.06.2008, 14:42
1. Ես ինքս ի սզբանե նշեցի, որ Հռոմի 600.000 ռազմիկ ունենալն էլ ամենայն հավանականությամբ խիստ ուռճացված է:

Իմ կարծիքով` ոչ:


2. Հռոմը 600.000 ռազմիկ եթե ուներ էլ Անտոնինոսների ժամանակ, ապա արդեն նա 200 տարի կայսրություն էր և 300 տարի աշխարհակալ պետություն, ներառյալ հանրապետության վերջին 100 տարիները: Սա նշանակում է, որ Հռոմը ուներ կայացած ու կոնվեյերի սկզբունքով աշխատող պետական ինստիտուտներ ու տնտեսություն:

Լավ է, Հռոմն այդ ժամանակ ուներ մոտ 900 տարվա պատմություն, իսկ Տիգրան Մեծի Հայքը արդեն ուներ 3000 տարվա պատմություն:


3. Հռոմը Անտոնինոստների ժամանակ մոտ տաս անգամ մեծ էր Տիգրանի ստեղծած պետությունից, և առնվազան նույնքան էլ ավել բնակչությամբ:

10 չէ… մոտ 5-6 անգամ:


4. Նույնիսկ այս ամենով հանդերձ Հռոմի նման պետության համար մեծ բանակ պահելը միշտ լուրջ գլխացավանք է եղել - վկան բազմաթիվ ապստամբություններն են ծանր հարկերի հետևանքով ու խռովությունները բանակում ուշացած աշխատավարձերի պատճառով:

Հռոմի բանակն ԱՅԼ ԲՆՈՒՅԹԻ էր, քան Տիգրանինը: Տիգրանի բանակը դա տեղական թագավորությունների և իշխանությունների ուժերն էին, որոնք գտնվում էին իրենց հայրենիքում և հավաքվում էին միայն ՊԵՏՔ ԵՂԱԾ ԺԱՄԱՆԱԿ:


5. Ձեր կողմից նշված, իսկ իմ կողմից նորից կասկածի տակ առնված հումանիզմը չհաշված, մնացած բոլոր չափանիշերով Հռոմին Տիգրանի կայսրության հետ համեմատելը, կներեք, անհամեստություն է:

Թող լինի այդպես:


6. Պարզ հայացք քարտեզին ու կտսնենք, որ Միջագետքը, Ծոփքը, Կոմագենեն, Կիլիկիան, իմ կողմից ավելացնեմ նաև Աղվանք, Իբերին, Օսրոյենեն միասին զբաղեցնում հռոմեկանա կայսրության միայն մեկ պրովինցիայի չափ տարածություն: Ի միջի այլոց հետագայում էլ Միջագետքը, Ծոփքը, Կոմագենեն, Կիլիկիան միասին Հռոմի Ասիա պրովինցիան դարձան:

Չէ, մի քիչ ավել մեծ են: Ասիայում Հռոմն ուներ Կիլիկիա, Կապադովկիա, իսկ հետագայում` Սիրիա և Մեսոպոտամիա պրովինցիաները:


7. Ի վերջո, այդքան մարդուն զինել ու կերցնել պետք էր, թե՞ ոչ: Եթե այո, ապա ի՞նչ միջոցներով է Տիգրանը զինել ու կերցրել: Ես ուղղակի մի հարց եմ տվել. որքա՞ն պետք է լինի ոչխարի գլխաքանակը 40 տարի 300.000-ոց բանակ պահելու համար: Ասում եք այսպիսի հաշվարկները ճիշտ չեն կարող լինել: Կբացատրե՞ք թե ինչու: Բանակը այն ժամանակ չէ՞ր սնվում: Եթե այսպիսի հաշվարկը ճիշտ չի կարող լինել, ապա ինչպե՞ս կարող է ճիշտ լինել 300.000-ոց բանակի Ձեր հաշվարկը:

Գիտեք ինչու ես խուսափցի ուղղակի պատասխանից?: Որովհետև Մեծ Հայքի թագավորության ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ առ մ.թ.ա. 1 դար ՀԱՅՏՆԻ չեն: Այսինքն, մենք չգիտենք, թե ինչքան ոչխար և ցորեն էր այն տարեկան արտահանում:

Սակայն ես այլ բան կասեմ. ունենք 300.000-անոց բանակ, ճիշտ է? Ունենք 300.000 տղամարդ, դա էլ է ճիշտ? Այժմ հարց Ձեզ – այդ 300.000 տղամարդը իր Արարատ նահանգում, Մցխեում կամ Աղվանքում սովում էր? Կարծես ոչ, համենայն դեպս մ.թ.ա. 1-ին դարի պահով ինչ-որ սովի մասին մենք տեղեկություն չունենք: Հիմա հարց Ձեզ – ինչն էր խանգարում այդ 300.000 տղամարդուն ԻՐ ՀԱՑԸ ՈՒՏԵԼ ոչ թե Մցխեթում, Կուրի ափերին կամ Արարատ նահանգում, այլ Ասորիքում կամ Կիլիկիայում կենտրոնացած Տիգրան Մեծի բանակում: Չէ որ տրամաբանական է, որ եթե <<մի տեղ շատ են ուտում, ապա մյուս տեղը` քիչ>>: Այսինք, եթե ասենք Արարատ նահանգից հավաքած Տիգրանի 10.000 հայերը մայիս ամսվա ընթացքում իրենց օրական մեկ բոքոնը կամ 1 կգ ոչխարի միսը պետք է ուտեին ՏԱՆԸ ՆՍՏԱԾ կամ վար անելիս, ապա նույն չափի այդ կերակորւը նրանք կուտեին Տիգրանի բանակի վրանի տակ պառկած /կամ նստած – նայած ով ոնց:)/:

Այսինք, եթե Տիգրանը խնդիր չունի կերակրել իր գյուղացի հպատակներին, ապա ինչը պիտի նրան խանգարի կերակրել նույն այդ հպատակներին զինվոր եղած վիճակում…

Կրկնվեմ – այն ինչ շարքային Դավիթը կուտեր իր գյուղում, նա կուտի Կիլիկիայում տեղակայված Տիգրանի բանակում…

Lion
09.06.2008, 12:18
Բասքերի և գալլերի մասին ես մի տեսակետ եմ առաջ քաշել գրքումս: Միանգամից ասեմ, որ այն խիստ համարձակ է, գուցե և ամենահամարձակը իմ ողջ գրքում: Ես կուզենայի Ձեր կարծիքը լսել այդ մասին...

Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմակա Տարեգիրք, Գիրք 4>>-ից

<<522 սկիզբ – Եվրոպական արշավանք: Հյուսիսային Աֆրիկա-Պիրենյան թերակղզի-Հարավային Եվրոպա-Բալկանյան թերակղզի-Թրակիա-Փոքր Ասիայի արևմուտք երթուղով արշավեց աշխարհազորայիններով համալրված միացյալ Հայկական (մոտ 130.000, 700 նավ), պարսկական (մոտ 10.000) և մարական (մոտ 10.000) միացյալ բանակը` Տիգրան I Աշխարհակալի գլխավորությամբ: Այն առանց լուրջ մարտերի վերադարձավ Հայաստան: Ողջ երթուղու Եվրոպական մասի երկայնքով թողնվեցին Հայկական կայազորներ: Ստեղծվեց Հայկական Հինգերորդ համաշխարհային գերիշխանությունը, որը տևեց ոչ լրիվ 1 տարի, այդ ընթացքում իր մեջ ընդգրկեց ողջ Հյուսիսային Աֆրիկան, Պիրենյան թերակղզին, Հարավային Եվրոպան, Բալկանները, Հունական թերակղզու հյուսիսը, Փոքր Ասիան և որի ընթացքում Արիական Եռադաշինքում գերագահությունն անցավ հայերին:


Այս արշավանքի թվականը ես տվել եմ, ելնելով այն հաշվարկից, որ ըստ ուսումնասիրությունների հենց մ.թ.ա. VI դարի վերջերին Եվրոպա մտավ հնդեվրոպական արմատ ունեցող մի ժողովուրդ, որը կոչվում էր գալլուս: Միանգամից նշենք, որ քիչ հավանական է այս ժողովրդի ռուսական և մերձսևծովյան տափաստաններից գալը, այսինքն նրանց սկյութա-սարմատական ծագում ունենալը, քանի որ դա չի հաստատվում մշակութային նյութական կրիչների տվյալներով: Ընդհակառակը. հսկայական քանակությամբ տվյալներ (մանրամասն տես` Ա. Ս. Վարպետյան <<Ովքեր են ի վերջո արիացիները>> (Մարսել 1988)) վկայում են, որ գալլուսները և հայերը նույն արմատից սերող ժողովուրդ են: Տվյալ ժամանակաշրջանում միակ □հարմար□ ժամանակը, որի ընթացքում հայերը կարող էին իրականացնել այս ներխուժումը` մ.թ.ա. 522 թվականն է, երբ իր հիմնական բանակով Եգիպտոսում գտնվող Աքեմենյան արքա Կամբիզ II-ը (մ.թ.ա. 530-522) ծրագրել էր արշավանք իրականացնել մի քանի, այդ թվում նաև արևմտյան` Կարթագենի, ուղղությամբ (Հերոդոտ, գիրք 3) և սակայն որի սպանությունից հետո Աքեմենյան Պարսկաստանը մի քանի տարի ցնցվում էր հզոր ապստամբություններից: Ինձ թվում է, որ հենց այս լույսի տակ են իրենց բացատրությունը գտնում Մովսես Խորենացու 2-րդ գրքի 11-ից 14-րդ գլուխներում հիշատակված առեղծվածային իրադարձությունները, որոնք մինչ այժմ մասնագետների կողմից հիմնականում տարբեր տարբերակներով մեկնաբանվել ու պարզաբանվել են որպես թյուրիմացություն, մի հանգամանք, որը սակայն հավանական չէ, քանի որ այդ տվյալները ըստ Խորենացու հիշատակվում են բազմաթիվ աղբյուրներում (<<Այս բանն ասում են հունաց պատմագիրները և ոչ թե մեկ կամ երկու, այլ շատերը>> Մովսես Խորենացի, Գիրք 2, գլուխ 13), որոնք մեջբերում է սկզբնապես այդ ամենին կասկածած, սակայն ի վերջո ինքն էլ այդ ամենի հետ համաձայնած Խորենացին: Սակայն պետք է նշել, որ եթե Խորենացու մոտ հիշատակված <<Արտաշես>>-ին ընդունենք որպես հետագա Արտաշես I (մ.թ.ա. 201-189` կառավարիչ, մ.թ.ա. 189-160` արքա), ապա իրոք գործ կունենանք անախրոնիզմի հետ, իսկ եթե նույն այդ <<Արտաշես>>-ին ընդունենք որպես մ.թ.ա. VI դարի երկրորդ կեսում (Լյուդիայի վերջին արքա Կրեսոսին (մ.թ.ա. 560-547) ժամանակակից) Արմենիում իշխած արքա, ապա այդ դեպքում էլ հակասության մեջ կմտնենք այլ աղբյուրներից հայտնի և բավականին հաստատ համարվող այդ ժամանակ իշխած Արմենիի արքաների ցանկի հետ, քանզի <<Արտաշես>> անունով որևէ արքայի մասին տվյալ ժամանակում մենք տեղեկություններ չունենք: Դրան հակառակ հավաստի տվյալներ կան հենց այս ժամանակ գահակալած Տիգրան I Աշխարհակալի (մ.թ.ա. 569-565` գահակից, 565-522) մասին, որը իր գործերով հսկայական տպավորություն է թողել ժամանակիցների վրա և, դատելով եղած տեղեկատվության համակարգված վերլուծությունից, իր թագավորության վերջում իրականացրել է <<Եվրոպական արշավանք>>-ն ու ստեղծել է Հայկական Հինգերորդ համաշխարհային գերիշխանությունը: Նշենք նաև, որ այս իրադարձությունների մասին խոսում է նաև Հովհաննես Դրասխանակերտցին, ըստ որի. <<Բազում առաքինի քաջագործություններից ու նվաճումներից և մարերի իշխանությունը վերացնելուց հետո նա (Տիգրան I-ը – Մ. Հ.) իշխում է բոլորի վրա և նվաճելով բավական ժամանակով իրեն է ենթարկում նաև հույներին>> (գլուխ 3): Բացի այդ, ինչպես վերևում արդեն նշվեց, այս ամենի մասին աղոտ ակնարկներ են պահպանվել նաև Հերոդոտի մոտ, թեև հետագայում նույն պատմիչը հայտնում է նաև, որ փյունիկիացիների` արշավանքին ծովային ուժերով օժանդակելուն հրաժարվելու պատճառով արևմտյան արշավանքը չի կայացել: Վերականգնելով իրադարձությունների իրական պատկերը` կարելի է ենթադրել, որ հենց այս ժամանակ Հայկական հիմնական բանակով Եգիպտոսում գտնվող Տիգրան I Աշխարհակալը (մ.թ.ա. 569-565` գահակից, 565-522), Հայաստանից եկած խոշոր աշխարհազորային ուժերով համալրելով իր բանակը ու. <<… երկու ծովերի մեջ եղած ցամաքը նվաճելով (Պիրենյան թերակղզի և Եվրոպա – Մ. Հ.), Ովկիանոսը (Միջերկրական ծովը – Մ. Հ.) լցնում է նավերի բազմությամբ (այն բանից հետո, երբ փյունիկիացիները հրաժարվեցին նավատորմային ուժերով օժանդակել արշավանքին, կարելի է ենթադրել, որ դա Կիլիկիայի նավատորմն էր – Մ.Հ.)… որովհետև Հռոմում (նկատի է ունեցվում մասնավորապես Ապենինյան թերակղզին և ընդհանրապես Եվրոպան – Մ. Հ.) մեծ խռովություն և շփոթություն լինելով` ոչ-ոք նրան ուժեղ դիմադրություն ցույց չտվեց>> (Գիրք 2, գլուխ 12), իրականացրեց պատմական նշանակություն ունեցող այս արշավանքը:
Այսպիսով կարելի է առաջարկել հետևյալ սխեման. Խորենացու հիշատակած <<Արտաշես>>-ին վերագրվող գործունեությունը իրականում իրականացրել է այդ ժամանակ Արմենիում թագավորող Տիգրան I-ը, իսկ <<Արտաշես>>-ի որդի <<Տիգրան>>-ի գործունեությունը` Տիգրան I-ին հաջորդած նրա որդի Վահագն Վիշապաքաղը (մ.թ.ա. 522-493):
Այս ամենի արդյունքում իր բացատրությունն ու պատմական տեղն է գտնում համաշխարհային հսկայական նշանակություն և հետևանքներ ունեցած մի իրադարձություն` գալլուսների մուտքը Եվրոպա, որի արդյունքում թեև կարճատև, սակայն Եվրոպայի տարացեղ և նոսր բնակեցված տարածքներն ու Հունաստանի մի մասը ճանաչեցին Հայաստանի գերիշխանությունը: Եվրոպայի հիմնականում հարավ-արևմտյան եզրում` Միջերկրական ծովի ափի երկայնքով, թողնված կայազորները հետագայում դանդաղ առաջխաղացում իրականացրեցին դեպի հյուսիս և առանց լուրջ մարտերի` խաղաղորեն, իրենց քաղաքական, հոգևոր և գենետիկ ազդեցությանը ենթարկեցին ողջ մայրցամաքը` ներառյալ Բրիտանական կղզիները: Հետաքրքիր է, որ հետագա լատինական աղբյուրները Եվրոպա մտած Հայկական բանակի ռազմիկներին և նրանց հետագա սերունդներին անվանում են <<գալլուս>>, որը լատիներեն նշանակում է <<աքաղաղ>>: Կարելի է ենթադրել, որ մի կողմից <<գալլուս>>-ը, <<լույսի գալը>> (<<գալլուս>>-ը) կանչող կենդանուն բնորոշող իմաստով հայերեն նշանակել է <<աքաղաղ>>, որն էլ փոխանցվել է լատիներենին, իսկ մյուս կողմից էլ, քանի որ արշավող բանակը բնականաբար գրեթե ամբողջովին կազմված էր տղամարդկանցից, այն խորհրդանշում է բանակի <<սեռային կազմը>>, նրա, ինչպես նաև հետագա կայազորային ուժերի` գրեթե բացառապես արական կազմ ունենալու փաստը: Բացի այդ, արշավանքի արդյունքում Պիրենյան թերակղզուց և Բալկաններից գաղթեցվեցին իբերական և ալբանական ցեղերը, որոնք համապատասխանաբար բնակեցվեցին Հայաստանի հյուսիսային սահմանից հյուսիս և Կուրի ձախափնյա տարածքում: Ի դեպ Հայկական պետությունը, բնականաբար ցանկանալով իր նոր և օտարազգի հպատակների հոգեբանության մեջ ամրապնդել այդ փաստը, որոշ ժամանակ անց Իբերիայում տեղադրեց Վահագն արքայի արձանը` բնական մեծությամբ, որը սկսվեց պաշտվել իբերների կողմից զոհաբերություններով (Մովսես Խորենացի, Գիրք 1, գլուխ 31): Կարելի է ենթադրել նաև, որ Բասեն գավառի հայերը և Բասենի նախարարական տոհմը մնացել են Պիրենյան թերակղզու հյուսիսում և հենց նրանց հետնորդները են, որ մինչև այսօր իրենց կոչում են Բասք (Բասենցիներ, որտեղ <<ք>>-ն հավասար է ներկայիս հայերենի հոգնակի <<ներ>> կամ <<եր>> վերջածանցին): Սակայն այս անգամ էլ կրկին, ինչպես Երրորդ Հայկական համաշխարհային գերիշխանությունների ժամանակ, ստեղծված պետության մասերը իրար հետ թույլ էին կապված և շատ արագ, չնայած գտնվելով ընդհանուր հոգևոր-մշակութային տարածքում, լիովին դադարեցին ենթարկվել Արմենիի կենտրոնական իշխանությանը, առավել ևս, որ վերջինս սկսեց ծանր պատերազմ վարել Աքեմենյան Պարսկաստանի դեմ: Ինչպես և նախկինում, արիական արշավանքների ժամանակ, այս անգամ արդեն Եվրոպան ստացավ հսկայական գենետիկ պոտենցիալ, որից զրկվեց Հայաստանը: Ու եթե վերջինս դրա արդյունքում մեծապես թուլացավ, ապա Եվրոպան, ծանոթանալով առաջավոր նվաճումներին ու ստանալով հսկայական գենետիկ պոտենցիալ, կտրուկ զարգացում ապրեց: Իրենց հերթին Հայ ռազմիկների հետագա սերունդները` օտարազգի կանացից ծնված նոր սերնդի <<գալլուսները>>, շատ արագ դադարեցին իրենց հայ զգալ, իսկ Հայաստանի, որպես Հայրենիքի հասկացությունը նրանց մոտ լիովին բացակայում էր: Ու թեև հզոր, սակայն վաղանցիկ մի արշավանքով ստեղծված պետությունը կործանվեց, սակայն մինչ օրս էլ ողջ Եվրոպայի բնակչության մեծ մասը հայ ժողովրդի հետ գտվում է մեկ ընդհանուր հոգևոր-մշակութային և գենետիկ տարածքում: Նշեմ նաև, որ սկզբում ողջ Իբերիայում (Իսպանիա), մայրաքաղաք ունենալով Տարսիսը, իսկ մ.թ.ա. 500 թ-ից Կարթագենի նվաճումներից նահանջած և միայն Հյուսիսային Իբերիայում իշխած առաջին արքայական` Բասքյան դինաստիայի, գահացանկն ունի հետևյալ տեսքը (արքաների տիրապետության տարիները վիճելի են, իսկ փակագծերում տրվում է անունների <<միջազգային-ընդունված>> ձևը).
1. Գրիգոր (Գորգորիս) (մ.թ.ա. 522 - մոտ 470)
2. Գաբրիել (Գաբիս) (մ.թ.ա. մոտ 470-410)
3. Նորիկ (Նորակս) (մ.թ.ա. մոտ 410-350)
4. Տարոն (Տերոն) (մ.թ.ա. մոտ 350-290)
5. Արգամ (Արգանտոն) (մ.թ.ա. մոտ 290 - ուղ. 250)>>

Տրիբուն
09.06.2008, 12:58
Լավ է, Հռոմն այդ ժամանակ ուներ մոտ 900 տարվա պատմություն, իսկ Տիգրան Մեծի Հայքը արդեն ուներ 3000 տարվա պատմություն:


:D:D:D

Կարո՞ղ եմ չպատասխանել:




10 չէ… մոտ 5-6 անգամ:



Ոնց իմացա՞ք…

Ես պարզ հաշվարկ եմ անում: Բացում ենք քարտեզը: Նայում ենք Տիգրանի գրաված տարածքները: Կրկնակի մեծ է բուն Մեծ հայքից: Այսինքն 600.000 Քկմ… Հռոմը իր առավելագույն տարածման ժամանակ եղել է մոտ 5.000.000 Քկմ:


Գիտեք ինչու ես խուսափցի ուղղակի պատասխանից?: Որովհետև Մեծ Հայքի թագավորության ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱՆԻՇՆԵՐԸ առ մ.թ.ա. 1 դար ՀԱՅՏՆԻ չեն: Այսինքն, մենք չգիտենք, թե ինչքան ոչխար և ցորեն էր այն տարեկան արտահանում:



Բավականին լավ գիտենք: Քանի որ պատեկարցումներ ունենք այն ժամանակվա արտադրական հնարավորություններ մասին: Մեծ քանակությամբ արխեոլոգիական հայտնագործություններ կան - գութան, բրիչ, մանգաղ, կավե ամաններ և այլն: Կան արխիվացրած փաստաթղթեր, չիանական, հունական, հռոեմական, թե մի հեկտարից որքան ցորեն էին ստանում, որքան անասնագլխաքանակ կար, որքան հարկ էին հավաքում: Մենակ հիմա էլ Մեծ Հայքի 3000 տարվա պես խնդրում եմ չասեք, որ հռոմեացիները պրիմիտվ արտադրական միջոցներ ունեին, իսկ հայերը մեծ անասնապահական ֆերմաներ, տրակտորներ ու կոմբայններ:



Սակայն ես այլ բան կասեմ. ունենք 300.000-անոց բանակ, ճիշտ է? Ունենք 300.000 տղամարդ, դա էլ է ճիշտ? Այժմ հարց Ձեզ – այդ 300.000 տղամարդը իր Արարատ նահանգում, Մցխեում կամ Աղվանքում սովում էր? Կարծես ոչ, համենայն դեպս մ.թ.ա. 1-ին դարի պահով ինչ-որ սովի մասին մենք տեղեկություն չունենք: Հիմա հարց Ձեզ – ինչն էր խանգարում այդ 300.000 տղամարդուն ԻՐ ՀԱՑԸ ՈՒՏԵԼ ոչ թե Մցխեթում, Կուրի ափերին կամ Արարատ նահանգում, այլ Ասորիքում կամ Կիլիկիայում կենտրոնացած Տիգրան Մեծի բանակում: Չէ որ տրամաբանական է, որ եթե <<մի տեղ շատ են ուտում, ապա մյուս տեղը` քիչ>>: Այսինք, եթե ասենք Արարատ նահանգից հավաքած Տիգրանի 10.000 հայերը մայիս ամսվա ընթացքում իրենց օրական մեկ բոքոնը կամ 1 կգ ոչխարի միսը պետք է ուտեին ՏԱՆԸ ՆՍՏԱԾ կամ վար անելիս, ապա նույն չափի այդ կերակորւը նրանք կուտեին Տիգրանի բանակի վրանի տակ պառկած /կամ նստած – նայած ով ոնց:)/:

Այսինք, եթե Տիգրանը խնդիր չունի կերակրել իր գյուղացի հպատակներին, ապա ինչը պիտի նրան խանգարի կերակրել նույն այդ հպատակներին զինվոր եղած վիճակում…

Կրկնվեմ – այն ինչ շարքային Դավիթը կուտեր իր գյուղում, նա կուտի Կիլիկիայում տեղակայված Տիգրանի բանակում…


Շարքային Դավիթը իր գյուղում ուտելուց առաջ այդ անասունին պահում էր, կերակրում էր, գնում էր վար ու ցանք էր անում, հավաքում բերքը, գալիս էր տուն ու ուտում էր: Մարդը հիմնական արտադրական ուժն է: Տնական կովն ու ոչխարը, ինչպես նաև ցորենը իրենք իրենց աճել չեն կարող: Մարդիկ են դրանք աճեցնում: Այսինք եթե շարքային Դավիթը ծառայության մեջ էր, նրա փոխարեն կոլտնտեսուհի Վարդուշը պիտի երկու անգամ ավել աշխատեր, որ համ իրեն կերակրեր համ էլ բանակին: Ուշադրություն դարձրեք, որ կանանց չէին զորակոչում, այսինք բանակում էր հիմնական արտադրական ներուժը՝ տղամարդը:

Այսինքն շարքային Դավիթի տանը ուտելու ու բանակում ուտելու մեջ մի հատ հսկայական տարբերություն կա, ու խնդիրը նրանում չի որ շարքային թե Դավիթը տունը թե բանակում նույն քանակությամբ է ուտում: Ուրիշ բան, որ դուք ապացուցեք, որ Մցխեթում ցորենի արտադրությունն ու հաց թխելը ավոտամատացված էր:

Էլ չեմ ասում այն մասին, որ կա տարրական այնպիսի հասկացողություն ինչպիսին այդ ամենը տեղ հասցնելն է: Կարելի է ասել, որ ոչխարհի հոտը բանակի հետևից գնում էր, ինքն իրենով: Ցորենն էլ աճում էր ամեն տեղ, ու գաթա թխողներն էլ մի ուրիշ բանակով ու թխելու բոլոր հարմարություններով գնում էին բանակի հետևից: Ու հիշենք որ խոսքը մեկ կամ երկու օրվա մասին չէ: Բայց եթե դիտել եք Մենք ենք մեր սարերը ֆիլմը, երևի կիմանաք, թե որքան քաշ է կորցնում ոչխարը գյուղից սպանդանոց ճանապարհին:

Կարճ ասած հարգելի Lion, 300.000 բանակ կերակրելը խաղ ու պար չէ, որ ասենք յա տունը կերած յա բանակ տեղը, ինչ տարբերություն: Էլ չեմ ասում, որ մենք դեռ մետալուրգիական արդյունաբերությանը չենք անդրադարձել, որ այդքան մարդու ձեռքը մեկական թուր տանք:

Տրիբուն
09.06.2008, 13:20
4-րդ դարում լեգեոնը ուներ ՈՉ ԱՎԵԼ, քան 1.000 ռազմիկ: Դա աքսիոմա է: 6.000-անոց լեգեոններն արդեն չկային: Նույնիսկ դասական <<լեգեոն>> հասկացությունն էր վերացել…
Համոզեցիք, մասնակիորեն...
Դիոկեղետիանոսի ու հետագայում Կոստանդինոսի ռեֆորմենրի արդյունքում, հռոմական բանակը բարբարոսացվել է, քանի որ մեծ քանակությամբ վարձկան բարբարողներ են ներգրավվել բանակ, ու նրանցից իրո ձևավորվել ենք 1000 հոգանոց լեգեոններ:
Բայց, եկեք հաշվի առենենք, որ Ձիրավի ժամանակ խոքսը գնում է արդեն ուշ հռոմեկանա կամ վաղ բյուզանդական, արևելյան մասում արդեն հունականացված կասյսրության մասին: Այդ ժամանակ լեգեոն տերմինն օգտագործվում էր պայմանականորեն…

Այդ ընթացքում, 12 բյուզանդական "լեգեոնը" իր մեջ ներառում էր 12 հետևակային գունդ 36 օգնական գունդ, auxilia, և 24 հեծյալ գունդ, ընդհանուր թվաքանակը 41.000 զինվոր; Այ սա աքսիոմա է; Եթե կարիք կա աղբյուրներով, մանրամասն հաշվարկներով կներակայցնեմ;

Janita Hero
09.06.2008, 15:26
Ներեցեք որ խառնվում եմ, բավական ինֆորմացիոն էր ֆորումի այս թեման, հատկապես երբ ոլորտից լավատեղյակ մարդիկ են բանավիճում:
Ուղղակի մի բան կցանկանայի հավելել ձեր այս անվերջանալի թվացող խոսակցությանը,-«պատմությունը մեխ է, դրանից ով ինչ կուզի՝ կկախի......»……

!!Sinner!!
10.06.2008, 17:12
Հարգելի Տրիբուն
Հարևան թեմաներից մեկում (Ավարայրի ճակատամարտի վերաբերյալ՝ 8-րդ էջից սկսած) ես նույն ոճով բանավեճի մեջ էի մտել հարգարժան Լիոնի հետ հենց նույն` զորքերի թվաքանակի մասին նրա բերած տեղեկություններին կասկած արտահայտելու պատճառով: Ասեմ, որ բավականին երկար վիճում էինք, երբ հասկացա մի բան: Նա ինքն էլ չի հավատում այդ տվյալներին, ուղակի բոլորս էլ գիտենք, որ լավ են վաճառվում այն գրքերը, որոնցում սենսացիոն բացահայտումներ, մինչ այդ չլսված փաստեր են բերվում: Կարծում եմ, որ այս ֆորումում Լիոնը իր գրքի PR-ն է կազմակերպում, իր գիրքն է ներկայացնում և մեր ժամանակներում չի կարելի մարդուն դրա համար մեղադրել: Հակառակը` մարքեթինգի մասնագետ լինելով, ես Լիոնի գրածները համարում եմ բավականին ճիշտ ընտրված ռազմավարության իրականացում :)
Իսկ եթե ուզում ես իրականին մոտ թվեր տեսնես, ուղակի նրա բերած թվերը բաժանի 3-ով կամ 4-ով ու կստանաս իրականին մոտ պատկեր ;)

Մտահոգ
10.06.2008, 17:33
Կարդացեք հարգարժան Լիոնի այս մեջբերումը իր գրքից
http://www.akumb.am/showthread.php?p=887989#post887989 սենսիացիոն հայտնագործություններ:think

Lion
10.06.2008, 18:16
Տրիբուն


Կարո՞ղ եմ չպատասխանել:

Իհարկե:)


Ոնց իմացա՞ք…

Քարտեզին եմ նայել:)


Ես պարզ հաշվարկ եմ անում: Բացում ենք քարտեզը: Նայում ենք Տիգրանի գրաված տարածքները: Կրկնակի մեծ է բուն Մեծ հայքից: Այսինքն 600.000 Քկմ… Հռոմը իր առավելագույն տարածման ժամանակ եղել է մոտ 5.000.000 Քկմ:

Չէ, նախ առավելագույն տարածման ժամանակ էլ այն Տիգրանի կայսրությունից մեծ չի եղել մոտ 10 անգամ ու հետո` մ.թ.ա. 1-ին դարում շատ տարածքներ դեռևս Հռոմինը չէին` Սիրիան, Փոքր Հայքը, Անդրեփրատյան Ծոփքը, Պոնտոսը, Գալաթիան, Բյութանիան, Դակիան, Եգիպտոսը և այլն...


Բավականին լավ գիտենք: Քանի որ պատեկարցումներ ունենք այն ժամանակվա արտադրական հնարավորություններ մասին: Մեծ քանակությամբ արխեոլոգիական հայտնագործություններ կան - գութան, բրիչ, մանգաղ, կավե ամաններ և այլն: Կան արխիվացրած փաստաթղթեր, չիանական, հունական, հռոեմական, թե մի հեկտարից որքան ցորեն էին ստանում, որքան անասնագլխաքանակ կար, որքան հարկ էին հավաքում:

Մեծ Հայքի մասին չգիտենք...


Մենակ հիմա էլ Մեծ Հայքի 3000 տարվա պես խնդրում եմ չասեք, որ հռոմեացիները պրիմիտվ արտադրական միջոցներ ունեին, իսկ հայերը մեծ անասնապահական ֆերմաներ, տրակտորներ ու կոմբայններ:

Ես նման բան չեմ ասել:)


Շարքային Դավիթը իր գյուղում ուտելուց առաջ այդ անասունին պահում էր, կերակրում էր, գնում էր վար ու ցանք էր անում, հավաքում բերքը, գալիս էր տուն ու ուտում էր: Մարդը հիմնական արտադրական ուժն է: Տնական կովն ու ոչխարը, ինչպես նաև ցորենը իրենք իրենց աճել չեն կարող: Մարդիկ են դրանք աճեցնում: Այսինք եթե շարքային Դավիթը ծառայության մեջ էր, նրա փոխարեն կոլտնտեսուհի Վարդուշը պիտի երկու անգամ ավել աշխատեր, որ համ իրեն կերակրեր համ էլ բանակին: Ուշադրություն դարձրեք, որ կանանց չէին զորակոչում, այսինք բանակում էր հիմնական արտադրական ներուժը՝ տղամարդը:

Ահա, սա արդեն ուրիշ հարց է: Ուրեմն 300.000-ին այնուհանդերձ կերակրել կարելի է, ուղղակի խնդիրն այն է, թե ով պետք է ԱՅԴ ԿԵՐԱԿՈՒՐԸ ՍՏԵՂԾԻ: Ասեմ մի քանի տարբերակ.

1. Վարդուշի տեղը կաշխատեն ստրուկները,
2. Տիգրանը կարող էր սննդամթերքի ստրատեգիական պաշարներ կուտակել, որոնք կհերիքեին առ այն, որ իր Դավիթները մի քանի տարի չաշխատեին դաշտում, բայց կուշտ ուտեին,
3. Նվաճված երկրներից վերցված բարիքը,
4. և այլն

Հերիք է??



Այսինքն շարքային Դավիթի տանը ուտելու ու բանակում ուտելու մեջ մի հատ հսկայական տարբերություն կա, ու խնդիրը նրանում չի որ շարքային թե Դավիթը տունը թե բանակում նույն քանակությամբ է ուտում:

Այնպես որ դրսում ուտելը դժվար չէր...


Ուրիշ բան, որ դուք ապացուցեք, որ Մցխեթում ցորենի արտադրությունն ու հաց թխելը ավոտամատացված էր:

Դե լաավվ...:)


Էլ չեմ ասում այն մասին, որ կա տարրական այնպիսի հասկացողություն ինչպիսին այդ ամենը տեղ հասցնելն է: Կարելի է ասել, որ ոչխարհի հոտը բանակի հետևից գնում էր, ինքն իրենով: Ցորենն էլ աճում էր ամեն տեղ, ու գաթա թխողներն էլ մի ուրիշ բանակով ու թխելու բոլոր հարմարություններով գնում էին բանակի հետևից: Ու հիշենք որ խոսքը մեկ կամ երկու օրվա մասին չէ: Բայց եթե դիտել եք Մենք ենք մեր սարերը ֆիլմը, երևի կիմանաք, թե որքան քաշ է կորցնում ոչխարը գյուղից սպանդանոց ճանապարհին:

Բանն այն է, որ դուք չեք օգտվում մոդելավորման մեթոդից: Նախ

1. Ոչ ոք և հատկապես ես ՉԵՄ ԱՍԵԼ, որ Տիգրանի 300.000-ը մի տեղ է եղել կենտրոնացած: Դուք եք այդպես պատկերացնում: եթե նկատեցիք, ես ասել եմ, որ խոսքը դաշտային, սահմանապահ և կայազորային ուժերի մասին է:
2. Բանակը կարող է տեղաշարժվել մի քանի շարասյուներով և մեկ վայրում կենտրոնանալ միայն վճռական մարտից առաջ:
3. Ավելին, այն կարող է շարժվել ՄԱՆՐ ջոկատներով...

Մի խոսքով, պարենավորման հիմնահարցը գերագնահատված է...


Կարճ ասած հարգելի Lion, 300.000 բանակ կերակրելը խաղ ու պար չէ, որ ասենք յա տունը կերած յա բանակ տեղը, ինչ տարբերություն:

Բովանդակային տեսակետից տարբերություն չկա: Հարցը ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՉԱԿԱՆ է, որի մասին տես վերևը:


Էլ չեմ ասում, որ մենք դեռ մետալուրգիական արդյունաբերությանը չենք անդրադարձել, որ այդքան մարդու ձեռքը մեկական թուր տանք:

Թրերը /և ոչ միայն/ հերիք էին, կարող եք հանգիստ լինել...

Janita Hero

Ուղղակի հարցն այն է, որ իրեն հարգող մարդը թույլ չի տա այդ մեխից ԻՆՉ ՈՒԶԻ ԿԱԽԻ:)

!!Sinner!!

Դուք լիովին անարդարացի եք և Ձեր խոսքերը իմ մասին սխալ են ծայրից ծայր: Ես Ձեզ չեմ մեղադրում, դա Ձեր կարծիքն է իմ մասին, սակայն եկեք խոսենք փաստերով: Եթե նոր ասելիք ունեք, եկեք այն շարադրեք Ավարայրի մասին թեմայում:


Նա ինքն էլ չի հավատում այդ տվյալներին,

Դուք սխալվում եք: Ես հավատում եմ իմ ասածին, իսկ որտեղ չեմ կողմնորոշվում կամ որտեղ տեղ կա այլ ենթադրությունների համար, այնպայման նշում եմ, որ կարծիքս միանշանակ չէ:


ուղակի բոլորս էլ գիտենք, որ լավ են վաճառվում այն գրքերը, որոնցում սենսացիոն բացահայտումներ, մինչ այդ չլսված փաստեր են բերվում:

Դուք իզուր եք այդքան թերագնահատում իմ գիրքը: Այնտեղ այնպիսի փաստեր կան, որ հնարավոր է նույնիսկ Ձեր մտքով չի էլ անցնում: Սակայն ամեն դեպքում ես բերում եմ բավարար հինավորումներ: Հայ ժողովրդի ռազմական պատմությունը ծայրից ծայր համարյա չուսումնասիրված մի բնագավառ է, այնպես որ նոր փաստեր իմ գրքում ինչքան ասես կհանդիպեք:


Կարծում եմ, որ այս ֆորումում Լիոնը իր գրքի PR-ն է կազմակերպում, իր գիրքն է ներկայացնում և մեր ժամանակներում չի կարելի մարդուն դրա համար մեղադրել: Հակառակը` մարքեթինգի մասնագետ լինելով, ես Լիոնի գրածները համարում եմ բավականին ճիշտ ընտրված ռազմավարության իրականացում

Ես մասնակցում եմ պատմական թեմաներով քննարկումներին, նպատակ ունենալով ցել մեր ռազմական պատմության վերաբերյալ կարցրացած թյուր պատկերացումները, ցույց տալ մեր ազգի անցած ուղին, վեր հանել հերոսների, մոռացված հերոսների անունները, ասել, որ Հայը միայն եղեռնի ժամանակ զոհ գնացած մի ազգ չի, հայը մի ազգ է, ով իր ժամանակին ոչ միայն չափվել է համածխարհային կայսրությունների հետ, այլև շատ անգամներ հասցրել է դրանց քթին: Մի խոսքով, այնքան բարդ մոտիվացիա է ինձ դրդում մասնակցել այստեղի քննարկումներին, որ դրա մասին կարելի է երկար խոսել: Իսկ դուք... մարքեթինգ - տխուր է...:(


Իսկ եթե ուզում ես իրականին մոտ թվեր տեսնես, ուղակի նրա բերած թվերը բաժանի 3-ով կամ 4-ով ու կստանաս իրականին մոտ պատկեր

Հիմնավորեք:

Ավելացվել է 12 րոպե անց
Գիտեք, ես այդ <<հայտնագործություններ>>-ը շարադրել եմ որպես ՔՆՆԱՐԿՄԱՆ ԱՐԺԱՆԻ մի հիմնաթեզ, քանի որ առկա փաստերի ամբողջությունը ուղղակի անհավատալի հետևությունների է բերում...

Եվ Ձեր <<:think>>-ը միանգամայն տեղին է:)

Lion
10.06.2008, 18:24
Համոզեցիք, մասնակիորեն...

Ուրախ եմ...


Դիոկեղետիանոսի ու հետագայում Կոստանդինոսի ռեֆորմենրի արդյունքում, հռոմական բանակը բարբարոսացվել է, քանի որ մեծ քանակությամբ վարձկան բարբարողներ են ներգրավվել բանակ, ու նրանցից իրո ձևավորվել ենք 1000 հոգանոց լեգեոններ:

Դե բարբարոսացման գործընթացը սկսվել էր արդեն 250-ականներից, եթե ոչ ավելի վաղ:


Բայց, եկեք հաշվի առենենք, որ Ձիրավի ժամանակ խոքսը գնում է արդեն ուշ հռոմեկանա կամ վաղ բյուզանդական, արևելյան մասում արդեն հունականացված կասյսրության մասին: Այդ ժամանակ լեգեոն տերմինն օգտագործվում էր պայմանականորեն…

Կներեք, սակայն չեմ կարող համաձայնվել: Որպես պետություն ընդհանրապես և որպես պետական կառույց մասնավորապես Բյուզանդիան և բյուզանդական բանակը ձևավորվել են 6-րդ դարում: Իսկ մինչ այդ բյուզանդական բանակը, գուցե և միայն ձևականորեն, սակայն պահպանում էր իր հռոմեական որակները: 5-րդ դարում դրանք բովանդակային առումով դուրս մղվեցին գերմանական վարձկանների կողմից, բայց ձևը մնաց: Այդ ձևն էլ վերջնականապես վերացավ 6-րդ դարում: Այնպես որ 371-ի համար չենք կարող օգտագործել <<բյուզանդական բանակ>>-ի չափանիշները:


Այդ ընթացքում, 12 բյուզանդական "լեգեոնը" իր մեջ ներառում էր 12 հետևակային գունդ 36 օգնական գունդ, auxilia, և 24 հեծյալ գունդ, ընդհանուր թվաքանակը 41.000 զինվոր; Այ սա աքսիոմա է; Եթե կարիք կա աղբյուրներով, մանրամասն հաշվարկներով կներակայցնեմ;

Իհարկե կարիք կա: Հաճույքով սպասում եմ Ձեր հիմնավորումներին ըստ աղբյուրների և փաստական տվյալների:)

Տրիբուն
11.06.2008, 17:07
Կներեք, սակայն չեմ կարող համաձայնվել: Որպես պետություն ընդհանրապես և որպես պետական կառույց մասնավորապես Բյուզանդիան և բյուզանդական բանակը ձևավորվել են 6-րդ դարում: Իսկ մինչ այդ բյուզանդական բանակը, գուցե և միայն ձևականորեն, սակայն պահպանում էր իր հռոմեական որակները: 5-րդ դարում դրանք բովանդակային առումով դուրս մղվեցին գերմանական վարձկանների կողմից, բայց ձևը մնաց: Այդ ձևն էլ վերջնականապես վերացավ 6-րդ դարում: Այնպես որ 371-ի համար չենք կարող օգտագործել <<բյուզանդական բանակ>>-ի չափանիշները:



Համաձայն չեմ: Թեոդորոսից սկսած Արևելյան կայսրությունն արդեն վերջնականապես բաժանվեց Արևմտյանից: Էլ չասենք այն մասին որ դրանից ավելի վաղ, դեռ Կոստանդինոսի ժամանակներում արևելյան մասն արդեն հստակորեն բաժանվել էր, և քաղաքական և տնտեսական և ռազմական առումով: Այնպես որ 6-րդ դար տանելով դուք 200 տարով հետ եք գցում Բյուզանդական ժամանակաշրջանի հաշվարկը:




Իհարկե կարիք կա: Հաճույքով սպասում եմ Ձեր հիմնավորումներին ըստ աղբյուրների և փաստական տվյալների:)

Ուրեմն, համաձայն Կուլակովսկու «Բյուզանդիայի պատմությունը» գրքի, որը հրատարակվել է 1996 թվականին, արդեն 4-րդ դարի վերջին Բյուզանդական բանակն ուներ հետևյալ կառուցվածքը.

Վերցնենք միայն առաջին մագիստրատը, որը կոչվում է in praesenti:
Սրա մեջ մտնում էր.

5 գվարդիական հեծյալ գունդ, vexillations palatinae, 7 բանակային հեծյալ գունդ, comitatenses, ընդհանուր թվաքանակը 6.000 զինվոր: Գումարած 6 հետևակային լեգիոն, ներառյալ 18 օգնական գունդ, auxilia, ընդհանուր թվաքանակը 15.000 զինվոր: Բոլորը միասին 21.000 զինվոր: Այսքանը մի մագիստրատում հանգիստ նստած:

Եթե խոսքը գնում է կրկնակի ավել լեգեոնների մասին, այսինք 12 լեգեոն՝ Ձիրավում, ապա թիվը կրկնապատկեք: Կամ եթե ցանկանում եք հիմնավորել, որ հոռոմների օգնական բանական այդքան էլ մեծ չէր, ապա պետք է պակասեցնել լեգեոնների թիվը, այսինքն ոչ թէ 12 էին, այլ 6, կամ 2:

Կուլակովսկին իր գրքում հիմնականում բոլոր հաշվարկներն անում է հետևյալ աղբյուրից. Նիկեփորոս Փոկաս «De castrametatione (ճամբարի կառուցվածքը)»: Ավելի արժանահավատ աղբյուր գտնել հնարավոր չէ: Սրան շատ մոտ հաշվարկներ կան նաև Մենշիկովի ռազմապատմական բառռարանում:

Տրիբուն
12.06.2008, 10:39
Հարգելի Տրիբուն
Հարևան թեմաներից մեկում (Ավարայրի ճակատամարտի վերաբերյալ՝ 8-րդ էջից սկսած) ես նույն ոճով բանավեճի մեջ էի մտել հարգարժան Լիոնի հետ հենց նույն` զորքերի թվաքանակի մասին նրա բերած տեղեկություններին կասկած արտահայտելու պատճառով: Ասեմ, որ բավականին երկար վիճում էինք, երբ հասկացա մի բան: Նա ինքն էլ չի հավատում այդ տվյալներին, ուղակի բոլորս էլ գիտենք, որ լավ են վաճառվում այն գրքերը, որոնցում սենսացիոն բացահայտումներ, մինչ այդ չլսված փաստեր են բերվում: Կարծում եմ, որ այս ֆորումում Լիոնը իր գրքի PR-ն է կազմակերպում, իր գիրքն է ներկայացնում և մեր ժամանակներում չի կարելի մարդուն դրա համար մեղադրել: Հակառակը` մարքեթինգի մասնագետ լինելով, ես Լիոնի գրածները համարում եմ բավականին ճիշտ ընտրված ռազմավարության իրականացում :)
Իսկ եթե ուզում ես իրականին մոտ թվեր տեսնես, ուղակի նրա բերած թվերը բաժանի 3-ով կամ 4-ով ու կստանաս իրականին մոտ պատկեր ;)
Հետևում եմ նաև այնտեղի քննարկմանը, ու քանի որ ի դեմս Ձեզ տեսել եմ լուրջ քննարկողի ու իմ անձնական տեսակետներն արտահայտողի, չեմ միջամտել:

Մենք էլ ենք մարքեթինգով զբաղվում ու ավելի հաջող: Lion-ը մարքեթինգային ակցիան սկսել է գրքի հրատարակումից հետո: Մենք ակցիա ենք անում, հետո ենք հրատարակելու գիրքը: Որպես մարքեթինգի մասնագետ կարող եք հաստատել, որ այդ դեպքում մենք վաճառքի ավելի մեծ ծավալներ կունենանք: Գիրքն անվանելու ենք «Դառը իրականության դասերն ու ցանկալին որպես իրականություն ներկայացնելու վնասները հայ ժամանակակից հասարակության հոգևոր ու սեռական դաստիարակման գործում»

Տրիբուն
12.06.2008, 11:01
Կարդացեք հարգարժան Լիոնի այս մեջբերումը իր գրքից
http://www.akumb.am/showthread.php?p=887989#post887989 սենսիացիոն հայտնագործություններ:think
Շատ չխորանամ էն կողմերում, ժամանակի ու նյարդերի խնդիր կա, բայց ասեմ, որ Գրիգորն ու Գաբրիելը որպես հայկական անուններ ներկայացնելն արդեն աբսուրդ է:

Բայց հեղինակին կարելի է հուշել որ 15-րդ դարում ձևավորվել է հայկական 8-րդ աշխարհակալությունը, երբ հայկական նավատորմը ծովակալ Կիրակոսի (միջազգային ընդունված ձևը Կոլումբոս) գլխավորությամբ հայտագործեց նոր աշխարհը: Հետագայում Արմենակ Վրթանեսյանի (միջազգային ընդունված ձևը Ամերիգո Վեսպուչի )անունով մայրցամաքը կոչվեց Ամերիկա, իսկ կոնկիստադոր Կոստանը (միջազգային ընդունված ձևը Կորտես) գրավեց Ինկերի կայսրությունը:

Տրիբուն
12.06.2008, 11:31
Տրիբուն

Քարտեզին եմ նայել:)




Ես էլ: Կարո՞ղ ա տարբեր քարտեզների ենք նայում: Ձեր քարտեզն ի՞նչ մասշտաբի է: Իսկ Եվրասիա մայրցամաքի ողջ տարածքը Ձեր քարտեզով որքա՞ն է: :hands


Տրիբուն

Չէ, նախ առավելագույն տարածման ժամանակ էլ այն Տիգրանի կայսրությունից մեծ չի եղել մոտ 10 անգամ ու հետո` մ.թ.ա. 1-ին դարում շատ տարածքներ դեռևս Հռոմինը չէին` Սիրիան, Փոքր Հայքը, Անդրեփրատյան Ծոփքը, Պոնտոսը, Գալաթիան, Բյութանիան, Դակիան, Եգիպտոսը և այլն...



Հռոմը առավելագույն տարածման հասել է Քրիստոսից հետո II դարում, Անտոնինոսների ժամանակ: Այդ ժամանակ Հռոմը հաստատ 10 անգամ ավելի մեծ էր Տիգրանի 200 տարի առաջվա կայսրությունից: 200 տարվա ընթացքում զարգացել էին նաև արտադրական ուժերը, ամբողջությամբ կայացել էին պետական ինստիտուտները: Այսինքն եթե նույնիսկ Հռոմը Անտոնինոսների ժամանակ ուներ 600.000 բանակ, ունենալով 10 անգամ ավելի մեծ տարածք, 10 անգամ ավելի մեծ բնակչություն, ու ավելի զարգացած տնտեսություն ու պետական ինստիտուտներ, ապա նույնիսկ այդ դեպքում Տիգրանի 300.000-ը գեր-գերա-գերագույնագնահատված է:


Տրիբուն

Մեծ Հայքի մասին չգիտենք...


Բայց կարող ենք չէ ենթադրել, որ արտադրական հնարավորությունները (գործիքները, մեթոդները, մարդկանց արտադրողականությունը) պիտի որ մոտ լինի հարևան երկրների արտադրական հնարավորություններին: Մեծ Հայքը տրակտոր ու կոմբայն չուներ: Կամ էլ կարող է ուներ, ո՞վ գիտի: Հերունուն որ հավատանք սամալյոտ էլ կունենար:


Տրիբուն

Ես նման բան չեմ ասել:)



Փառք Աստծո…


Տրիբուն

Ահա, սա արդեն ուրիշ հարց է: Ուրեմն 300.000-ին այնուհանդերձ կերակրել կարելի է, ուղղակի խնդիրն այն է, թե ով պետք է ԱՅԴ ԿԵՐԱԿՈՒՐԸ ՍՏԵՂԾԻ: Ասեմ մի քանի տարբերակ.

1. Վարդուշի տեղը կաշխատեն ստրուկները,
2. Տիգրանը կարող էր սննդամթերքի ստրատեգիական պաշարներ կուտակել, որոնք կհերիքեին առ այն, որ իր Դավիթները մի քանի տարի չաշխատեին դաշտում, բայց կուշտ ուտեին,
3. Նվաճված երկրներից վերցված բարիքը,
4. և այլն

Հերիք է??



Այնպես որ դրսում ուտելը դժվար չէր...



Վարդուշի փոխարեն ստրուկները - բա ու մնաց Ձեր գովերգած հումանիզմը: Խեղճ ստրուկներ: :D:D:D

Նվաճված երկրներից վերցրած բարիքը - բա ուր մնաց Ձեր գրած «Ասորիքը հանգիստ շունչ քաշեց» :D:D:D

Հիմա ավելի լուրջ: Դուք հաստատ ինձ ու ահագին մարդու չեք համոզի, որ այքան մարդուն կերակրելը այդքան հեշտ գործ է: Ես նույնիսկ կասեմ որ դա անհնարին գործ է: Նույնիսկ 20-րդ դարում, ռազմագիտական միտքը շատ այլ հարցերի հետ մեկտեղ միշտ կանգնել է բանակին կերակրելու հիմնախնդիր առաջ: Երբ բանակը հեռանում է հիմնական բազաներից կերակրելը դառնում է հիմնական խնդիրը: Նույնիսկ գերմանացիները ունենալով ժամանակակից տրանսպորտային միջոցներ, համակենտրոնացման ճամբարներում ստրկական աշխատանք, գրավված հսկայական տարածքների բերք ու բարիք, հզոր արդյունաբերություն, երկրորդ համաշխարհայինի ժամանակ կանգնեցին փաստի առաջ: Իսկ դուք 2000 տարի աառաջ, ցանկանում եք կերակրել ու զինել 300.000 մարդու:


Տրիբուն

Բանն այն է, որ դուք չեք օգտվում մոդելավորման մեթոդից: Նախ

1. Ոչ ոք և հատկապես ես ՉԵՄ ԱՍԵԼ, որ Տիգրանի 300.000-ը մի տեղ է եղել կենտրոնացած: Դուք եք այդպես պատկերացնում: եթե նկատեցիք, ես ասել եմ, որ խոսքը դաշտային, սահմանապահ և կայազորային ուժերի մասին է:
2. Բանակը կարող է տեղաշարժվել մի քանի շարասյուներով և մեկ վայրում կենտրոնանալ միայն վճռական մարտից առաջ:
3. Ավելին, այն կարող է շարժվել ՄԱՆՐ ջոկատներով...

Մի խոսքով, պարենավորման հիմնահարցը գերագնահատված է...




Գերագնահատված չի կարող լինել: Պարենը հենց հիմնական հարցն է, երբ խոսում ենք բանակի թվաքանակի, այսինք մարդկանց մասին: Մարդիկ պիտի ուտեն: Մի տեղում են նրանք թե տաս տեղում, կենտրոնացված են թե ցրված, կապ չունի, նրանք բոլորը պետության խնամքի տակ են: Չեն մասնկացում բերքի արտադրությանը, ծառայում են բանակում: Եթե ցրված են ավելի վատ - հսկայական տարածության վրա պետք է պարենը հասցնել ցրված ջոկատներին:


Տրիբուն


Բովանդակային տեսակետից տարբերություն չկա: Հարցը ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՉԱԿԱՆ է, որի մասին տես վերևը:



Այո, խնդիրը նաև կազմակերպչական է: Կազմակերպչական մեթոդները նույնպես զարգանում են: Երկու հազար տարի առաջ մենեջմենթը դժվար թե գտնվեր այն մակարդակի վրա, որ կարողանար կազմակերպել այդ ամենը: Նորից նայիր գերմանացիներին երկրորդ համաշխարհայինի ժամանակ:


Տրիբուն

Թրերը /և ոչ միայն/ հերիք էին, կարող եք հանգիստ լինել...



Հանգիստ չեմ կարող լինել: Չեմ ցանկանում որ Տիգրանի հետևց նրա արշավանքի ժամանակ 300.000 մարդ վազի, առանց զենքի, տկլոր, սոված, ու դրա անունը դնենք բանակ:

Lion
12.06.2008, 13:14
Համաձայն չեմ: Թեոդորոսից սկսած Արևելյան կայսրությունն արդեն վերջնականապես բաժանվեց Արևմտյանից:

Դա տեսակետներից մեկն է: Սակայն նույնիսկ այդ դեպքում համաձայնիր, որ հռոմեական բանակային կառույցը ՉԻ ԿԱՐՈՂ միանգամից դառնալ բյուզանդական, մանավանդ որ այդպիսի ձգտում առանձնապես չկար: Ամեն ինչ գնում էր իր ուղով և ժամանակակիցների համար /նույնիսկ եթե ընդունենք, որ նրանք ընդունում են 2 կայսրությունների առկայությունը, ինչը կասկածում եմ/ գոյություն ունեն ԵՐԿՈՒ ՀՌՈՄԵԱԿԱՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ:


Էլ չասենք այն մասին որ դրանից ավելի վաղ, դեռ Կոստանդինոսի ժամանակներում արևելյան մասն արդեն հստակորեն բաժանվել էր, և քաղաքական և տնտեսական և ռազմական առումով:

Չէ... 330 թ-ին ընդամենը հիմնադրվել էր մի քաղաք: նույն Կոստանդինոսը ԻՇԽՈՒՄ ԷՐ մի կայսրությունում, որը միասնական էր: Այդ նրա հաջորդների օրոք այն կիսվեց, այն էլ ոչ թե միասնականության հաշվին, այլ ուղղակի եղբայրները բաշանեցին ազդեցության ոլորտները: Նույն Հուլիանոսը ԿՐԿԻն իշխում էր միասնական պետությունում...


Այնպես որ 6-րդ դար տանելով դուք 200 տարով հետ եք գցում Բյուզանդական ժամանակաշրջանի հաշվարկը:

Իսկ հիմա մոտենանք գլխավորին: Մենք խոսում ենք բանակի մասին, այսինքն պետական կառույցի մասին: ԱՅՆ ՉԻ ԿԱՐՈՂ ՁԵՎԱՎՈՐՎԵԼ ՄԻԱՆԳԱՄԻՑ: Եթե այդքան լավ շանոթ ես Բյուզանդիայի պատմությանը, ապա կիմանաս, որ ողջ 5-րդ դարը բյուզանդիայի բանակը ուներ <<գերմանա/իսավրիական>> նկարագիր և միայն 6-րդ դարի կեսերից այն ստացավ այն տեսքը, որը կոչում են <<բյուզանդական>>


Եվ վերջում բերված հաշվարկի մասին: Նրան մանրամասն կանրադառնամ մյուս պոստում, եթե մինչ այդ պատասխանես մի հարցի -

Ուրեմն, համաձայն Կուլակովսկու «Բյուզանդիայի պատմությունը» գրքի, որը հրատարակվել է 1996 թվականին, արդեն 4-րդ դարի վերջին Բյուզանդական բանակն ուներ հետևյալ կառուցվածքը.

Չես կարծում, որ վերընշվածի ու 371 թ-ի միջև մի փոքր /մեղմ ասած/ ժամանակային տարբերություն կա և որ 371 թ-ի հռոմեական /իմ կարծիքով հենց այդպես, այլ ոչ բյուզանդական/ բանակը մի քիչ /մեղմ ասած/ տարբերվում է 4-րդ դարի վերջի բյուզանդական բանակից, քանի որ առաջինի առջևում էր Ադրիանապոլսի 378 թ-ի ջարդը, իսկ երկրորդը արդեն անցել էր այն???

Lion
12.06.2008, 13:32
Ես էլ: Կարո՞ղ ա տարբեր քարտեզների ենք նայում: Ձեր քարտեզն ի՞նչ մասշտաբի է: Իսկ Եվրասիա մայրցամաքի ողջ տարածքը Ձեր քարտեզով որքա՞ն է:

Կատակը կատակ, բայց ինձ թվում է մեր ասածի տարբերությունը կայանում է հետևյալում: Ես /դա հաստատ կարող եմ ասել/ վերցրել եմ համեմատության համար Հռոմի ՄԻԱՅՆ ՑԱՄԱՔԱՅԻՆ տարածքը, իսկ դու ըստ երևույթին հաշվել ես նաև Միջերկրական ծովը: Քո տարբերակը գուցե և ավելի ճիշտ է, քանի որ ծովը պետության տարածքն է, սակայն մեր դեպքում իմ հաշվարկն է ճիշտ, քանի որ... ծովի վրա մարդ չի բնակվում, որ զորակոչես բանակ:)


Հռոմը առավելագույն տարածման հասել է Քրիստոսից հետո II դարում, Անտոնինոսների ժամանակ:

Իսկ մենք խոսում ենք Տիգրանի ժամանակվա Հռոմի մասին, որի բանակը մ.թ.ա. 1 դարի կեսերին կազմում էր մոտ 600.000 զինվոր: Այդ Օգոստոսը կրճատեց այն մինչև 300.000...


նույնիսկ այդ դեպքում Տիգրանի 300.000-ը գեր-գերա-գերագույնագնահատված է:

Չէի ասի: եկեք մի փոքր հաշվարկ անենք, ամենահամեստը

1. Մեծ Հայք - մոտ 120.000
2. Հայոց Միջագետքի թագ. - մոտ 10.000
3. Կիլիկիա - մոտ 10.000
4. Ծոփք - մոտ 10.000

սա արդեն կազմեց 150.000, այսինք իմ ասածը, հայկական բանակը: Ընդ որում սա նվազագույնն է, իսկ իրականում այդ թիվը կարելի է հանել մինչև մոտ 180.000

5.Ասորիքի մանր թագավորություններ - մոտ 40.000
6. Աղվանք - մոտ 20.000
7. Իբերիա - մոտ 20.000
8. Ատրպատական - մոտ 60.000
9. Մեսոպոտամիայի մանր թագավորություններ ու արաբներ - մոտ 10.000

Սա էլ արդեն քեզ 300.000... Ինձ թվում է նորմալ է: Այլ հարց, որ այս բանակը մի տեղ կուտակելը, հաշվի առնելով քաղաքական հանգամանքները, կարող է լինել դժվար:


Փառք Աստծո…

:)



Վարդուշի փոխարեն ստրուկները - բա ու մնաց Ձեր գովերգած հումանիզմը: Խեղճ ստրուկներ:

Նվաճված երկրներից վերցրած բարիքը - բա ուր մնաց Ձեր գրած «Ասորիքը հանգիստ շունչ քաշեց»

Ես ցույց տվեցի ուղիները: Ոչ-ոք չի ասում, որ Տիգրանի կայսրությունը մարդու իրավունքների տեսակետից հավասար էր 2008 թ-ի Ֆրանսիային: Սակայն Հռոմի համեմատ այն ավելի հումանիստական էր:


Հիմա ավելի լուրջ: Դուք հաստատ ինձ ու ահագին մարդու չեք համոզի, որ այքան մարդուն կերակրելը այդքան հեշտ գործ է: Ես նույնիսկ կասեմ որ դա անհնարին գործ է: Նույնիսկ 20-րդ դարում, ռազմագիտական միտքը շատ այլ հարցերի հետ մեկտեղ միշտ կանգնել է բանակին կերակրելու հիմնախնդիր առաջ: Երբ բանակը հեռանում է հիմնական բազաներից կերակրելը դառնում է հիմնական խնդիրը: Նույնիսկ գերմանացիները ունենալով ժամանակակից տրանսպորտային միջոցներ, համակենտրոնացման ճամբարներում ստրկական աշխատանք, գրավված հսկայական տարածքների բերք ու բարիք, հզոր արդյունաբերություն, երկրորդ համաշխարհայինի ժամանակ կանգնեցին փաստի առաջ: Իսկ դուք 2000 տարի աառաջ, ցանկանում եք կերակրել ու զինել 300.000 մարդու:

Կարծես թե համաձայնվեցինք, որ կերակուրը այդ մարդկանց ԿՀԵՐԻՔԻ, չէ? հարցը մնում է կազմակերպչական խնդիրը: Սակայն նորից մոռանում ես, որ այդ 300.000-ի ՄԻ ՎԱՅՐՈՒՄ ՀԱՎԱՔՎԱԾ չէ և Եդեսիայի կայազորային զինվորը հանգիստ իր հացը կուտի իր քաղաքի պարսպի վրա կանգնած ու դժվար թե ինչ-որ լուրջ խոչնդոտ նրան խանգարի: Այ երբ այդ բանակը մի տեղ հավաքենք, հնարավոր է գործը մի քիչ դժվարանա: Բայց այդպիսի բան ՉԻ ԵՂԵԼ - այդ 300.000-ի երբեք ՄԻ ՏԵՂ ՉԻ ՀԱՎԱՔՎԵԼ:


Պարենը հենց հիմնական հարցն է, երբ խոսում ենք բանակի թվաքանակի, այսինք մարդկանց մասին: Մարդիկ պիտի ուտեն: Մի տեղում են նրանք թե տաս տեղում, կենտրոնացված են թե ցրված, կապ չունի, նրանք բոլորը պետության խնամքի տակ են: Չեն մասնկացում բերքի արտադրությանը, ծառայում են բանակում: Եթե ցրված են ավելի վատ - հսկայական տարածության վրա պետք է պարենը հասցնել ցրված ջոկատներին:

1. կաշխատեն ստրուկները,
2. Տիգրանը կարող էր սննդամթերքի ստրատեգիական պաշարներ կուտակել, որոնք կհերիքեին առ այն, որ իր Դավիթները մի քանի տարի չաշխատեին դաշտում, բայց կուշտ ուտեին,
3. Նվաճված երկրներից վերցված բարիքը,
4. և այլն


Այո, խնդիրը նաև կազմակերպչական է: Կազմակերպչական մեթոդները նույնպես զարգանում են: Երկու հազար տարի առաջ մենեջմենթը դժվար թե գտնվեր այն մակարդակի վրա, որ կարողանար կազմակերպել այդ ամենը: Նորից նայիր գերմանացիներին երկրորդ համաշխարհայինի ժամանակ:

Կրկնում եմ, այդ բանակը ՄԻ ՎԱՅՐՈՒՄ ՉԻ ԵՂԵԼ ՀԱՎԱՔՎԱԾ:)


Հանգիստ չեմ կարող լինել: Չեմ ցանկանում որ Տիգրանի հետևց նրա արշավանքի ժամանակ 300.000 մարդ վազի, առանց զենքի, տկլոր, սոված, ու դրա անունը դնենք բանակ:

Այդպիսի բան չի եղել: Եղել են տարբեր զինվաշություն ունեցող մարտիկներ, կախված իրենց զորատեսակից և այն երկրի բանակից, որ իրենք ներկայացնում են:

Հ.Գ. Ի դեպ, բոլոր պոստերը գրեցի ու նոր ուշադրություն դարձրի, որ դու ինձ դիմում ես <<դուք>>-ով, իսկ ես մեկ <<դուք>>-ով, մեկ <<դու>>-ով: Ուղղակի հավես չկա սաղ տեղերը վերագրելու ու <<դուք>> դարձնելու: Հուսով եմ նման բաների վրա լուրջ ուշադրություն չես դարձնի ու ինձ չես մեղադրի անքաղաքավարության մեջ, հաշվի առնելով մեր խոսակցության խիստ հետքքրքիր բնույթը:)

Տրիբուն
12.06.2008, 15:09
2. Տիգրանը կարող էր սննդամթերքի ստրատեգիական պաշարներ կուտակել, որոնք կհերիքեին առ այն, որ իր Դավիթները մի քանի տարի չաշխատեին դաշտում, բայց կուշտ ուտեին,

Կրկնում եմ, այդ բանակը ՄԻ ՎԱՅՐՈՒՄ ՉԻ ԵՂԵԼ ՀԱՎԱՔՎԱԾ:)



Դու-ից ու դուք-ից ոչինչ չի փոխվում: Ես Ձեզ միշտ դուքով կդիմեմ, քանի որ դուք պատմագետ եք, ու գիրք եք գրել: Ես շարքային սիրողականա մակարդակի ուսումնասիրող եմ, ու ունեմ ընդամենը մի քսան գիտական աշխատություն, այն էլ ոչ պատմագիտության ոլորտում:

Մենք հա նույն բանի մասին ենք խոսում, ու դուք հա Ձերը պնդում եք նույն հիմնավորումներով: Դրա համար առանձնացնում եմ այս երկուսը:

Եթե մի տեղում չէին հավաքված ավելի վատ: Կազմակարպչական հարցերն ավելի են բարդանում: Տիգրանի ստրատեգիական պաշարները պետք էր տեղ հասցնել, առանց ճանապարհին փչացնելու: Հնարավոր է որ ֆուռեր ունեին, Տատրա մակնիշի, քանի որ Մեծ Հայքի տնտեսական ու արտադրական հնարավորությունները, ինչպես դու եք ասում, մեզ անհայտ են:

Ի՞նչ է նշանակում ասենք, ոչխարի ստրատեգիական պաշարը: Այն ժամանակվա տեխնոլոգիաներով, մեկ-երկու տարի ամբարներում կարելի էր ցորեն պահել, դրանից ոչ ավել: Կամ էլ ասենք Բագրատունիները խալաձելնիկի գործ էին անում: :D:D

Տրիբուն
12.06.2008, 15:31
Եվ վերջում բերված հաշվարկի մասին: Նրան մանրամասն կանրադառնամ մյուս պոստում, եթե մինչ այդ պատասխանես մի հարցի -


Պատասխանելուց առաջ պայմաններ եք դնում, արդար չէ:




Չես կարծում, որ վերընշվածի ու 371 թ-ի միջև մի փոքր /մեղմ ասած/ ժամանակային տարբերություն կա և որ 371 թ-ի հռոմեական /իմ կարծիքով հենց այդպես, այլ ոչ բյուզանդական/ բանակը մի քիչ /մեղմ ասած/ տարբերվում է 4-րդ դարի վերջի բյուզանդական բանակից, քանի որ առաջինի առջևում էր Ադրիանապոլսի 378 թ-ի ջարդը, իսկ երկրորդը արդեն անցել էր այն???

Ադրիանապոլսի Հռոմեացիների ոչ առաջին, ոչ էլ վերջին պարտությունն է8: Ոչինչ չի փոխվում: Էլ չեմ ասում, որ 371-ին ոչ մեկը չէր իմանում, որ գոթերը յոթ տարի հետո իրենց տենց հավեսով ջարդելու են: Մեկ, թեկուզև շատ ցավալի պարտությունից հետո էլ բանակի կառուցվածքը մեկ անգհամից ու այդպես արագ չի կարող փոխվել:

Lion
13.06.2008, 13:05
Դու-ից ու դուք-ից ոչինչ չի փոխվում:

Համաձայն եմ:)


Ես Ձեզ միշտ դուքով կդիմեմ, քանի որ դուք պատմագետ եք, ու գիրք եք գրել:

Եղբայր, դա որևէ կապ չունի... հանգիստ ասա <<դու>>:)


Ես շարքային սիրողականա մակարդակի ուսումնասիրող եմ, ու ունեմ ընդամենը մի քսան գիտական աշխատություն, այն էլ ոչ պատմագիտության ոլորտում:

Որ ոլորտում?


Եթե մի տեղում չէին հավաքված ավելի վատ: Կազմակարպչական հարցերն ավելի են բարդանում:

Իսկ ով ասաց, որ ստրատեգիական պաշարները ՄԵԿ ՎԱՅՐՈՒՄ են եղել կուտակված: Նույն Եդեսիայի կայազոր զինվորը կուտեր ՍԵՓԱԿԱՆ ՔԱՂԱՔԻ պահեստներում հավաքված ու ԵԴԵՍԻԱՅՈՒՄ թխված հացը, իսկ Սասունցի հետևակայինը կուտեր իր լեռներում խախանդ արածող ոչխարի դմակը:)


Տիգրանի ստրատեգիական պաշարները պետք էր տեղ հասցնել, առանց ճանապարհին փչացնելու: Հնարավոր է որ ֆուռեր ունեին, Տատրա մակնիշի, քանի որ Մեծ Հայքի տնտեսական ու արտադրական հնարավորությունները, ինչպես դու եք ասում, մեզ անհայտ են:

Տատրա չէ, Մեռսեդես մակնիշի... սելեր:hands


Ի՞նչ է նշանակում ասենք, ոչխարի ստրատեգիական պաշարը:

Այն, որ ոչխարները կբազմացվեին, կամ էլ Տիգրանը ասենք մի 1.000.000 գլուխ ոչխար կգներ ասենք Ատրպատականից և դրանք կթողներ հուսալի հովիվների հսկողության տակ խաղաղ արածելու 10.000 ականը իր երկրի տարբեր մասերում կամ բանակի հնարավոր կենտրոնացման վայրերին մոտ: Դե իսկ ցորենի մասին չեմ խոսում: Հայերի կերակրահորերի կամ գինեհորերի մասին դեռ Քսենոֆոնն է հիացած գրում:

Չէ, եղբայր, իրոք ես այդ մասին շատ եմ մտածել ու կարող եմ հիմնավորված ու մաքուր խղճով պնդել - բանակի պարենավորման հետ կապված դժվարությունները մի քիչ չափազանցված են...

Lion
13.06.2008, 13:18
Պատասխանելուց առաջ պայմաններ եք դնում, արդար չէ:

Գիտես ինչու, եղբայր? Որովհետև հարցը իմ կարծիքով սկզբունքորեն սխալ է դրված, քանի որ 371 թ-ին դեռևս չկար <<Բյուզանդական բանակ>> հասկացությունը: Դրա համար ես չուզեցի անդրադառնալ բերված հաշվարկին ու հեռանալ վեճից: Ես, այսպես ասած, տվեցի հարցի արմատական պատասխան, այլ ոչ թե մտա մանրուքների մեջ...


Ադրիանապոլսի Հռոմեացիների ոչ առաջին, ոչ էլ վերջին պարտությունն է8: Ոչինչ չի փոխվում: Էլ չեմ ասում, որ 371-ին ոչ մեկը չէր իմանում, որ գոթերը յոթ տարի հետո իրենց տենց հավեսով ջարդելու են: Մեկ, թեկուզև շատ ցավալի պարտությունից հետո էլ բանակի կառուցվածքը մեկ անգհամից ու այդպես արագ չի կարող փոխվել:

Լրջորեն սխալվում ես: Հենց Ադրիանապոլիս 378-ը հանդիսացավ այն մեկնակետը, որից սկիզբ առավ կայսրության բանակի <<հռոմեականության>> մահը: Եվ հարցը միայն նրանում չէ, որ հին լեգեոնները լրջագույն կորուստներ կրեցին, որոնք դժվար համալրելի էին: Բանն այն է, որ գոթական ծանր հեծելազորը այդ հաղթանակով վերջնականապես ապացուցեց, որ 4-րդ դարի անկում ապրած հետևակայինների ուժի բանը չէ կանգնեցնել ծանր հեծելազորին: Մ.թ.ա. 1 - մ.թ. 2 դարերի լեգեոներներին դա որպես կանոն հաջողվում էր, բայց երրորդ դարից սկսած լեգեոներների որակը ընկավ, ինչն էլ վերջնականապես ապացուցեց Ադրիանապոլիս 378-ը:

Բացի այդ այդ պարտությունից հետո Մինչդանուբյան տարածքներում վերջնականապես հաստատված գոթերը սկսեցին մասսայականորեն ծառայել կայսրության բանակում, ավելի բարբարոսացնելով այն: Արդեն ոչ-ոք չէր մտածում հին լեգեոնները համալրելու կամ դրանք կարգի բերելու մասին: Ադրիանապոլիս 378-ից հետո մի քանի տասնամյակի ընթացքում կայսրության բանակը գրեթե ամբողջովին գերմանականացավ: Դե իսկ գոթերն էլ կռվում էին ոնց սովոր էին և ոնց ուզում էին - նրանց վոժդերի հեչ պետքը չէր ընդունել լեգեոնային կառուցվածքը:

Այս գործընթացը շարունակվեց գրեթե ողջ 5-րդ դարը: Դարավերջին գոթերին մասսամբ փոխարինեցին իսավրիացիները, 6-րդ դարի սկզբին` ֆեդերատները /սրանց մեջ հատկապես շատ էին հայերը և գերմանացիները /հերուլներ, վանդալներ և այլն// և միայն 6-րդ դարի կեսերից ստեղծվեց հռոմեական բանակից լրջորեն տարբերվող Բյուզանդական բանակը:

Ի դեպ, հատկանշական է, որ 4-րդ դարում առկա կայսրության գրեթե բոլոր լեգեոնները դարավերջին կամ մյուս դարասկզբին արդեն ուղղակի չկային:

Եվ վերջում - իմ այս տեսակետը ձևավորվել է հայտնի բյուզանդագետնտրի կարծիքների ուսումնասիրման հիման վրա` արդեն հիշատակված Կուլակովսկի, ինչպես նաև Ուսպենսկի, Վասիլև, Դաշկով և այլն:)

Ambrosine
15.06.2008, 22:53
Լիոն, իսկ դու ինչ կարծիքի ես. Չմշկիկը բարեկամական այց էր կատարել Հայաստան, թե...? Համամիտ ես Մաթևոս Ուռհայեցու հետ?

Lion
16.06.2008, 12:21
Լիոն, իսկ դու ինչ կարծիքի ես. Չմշկիկը բարեկամական այց էր կատարել Հայաստան, թե...? Համամիտ ես Մաթևոս Ուռհայեցու հետ?


Իհարկե համամիտ չեմ: Ինչ բարեկամանակ այց, եթե ստիպված ես այդ <<բարեկամիդ>> դիմավորել երկրիդ ողջ ուշերը լարելով ու 80.000-անոց բանակ հավաքելով?: Հետո Այծյաց բերդի ճ-մ-ի մասին չգիտես ինչու որպես կանոն մոռանում են նշել.

Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, գիրք 27>>-ից

974 – Այծյաց բերդի ճ-մ (Տարոն, Մուշից արևմուտք)

<<Գիշերը հոռոմաց զորքը շատ նեղություն կրեց Սասունի հետևակից>>

Մատթեոս Ուռհայեցի

Բյուզանդական բանակը (մոտ 80.000) ու նրա կազմում գտնվող Հայ ռազմիկները (մոտ 2.000)` Հովհաննես I Չմշիկի գլխավորությամբ, Նփռետ-Հաշտեանք երթուղով մտան Տարոն և, նպատակ ունենալով ավելի խորանալ Անիի թագավորության տարածքում, ճամբարեցին բերդի մոտակայքում գտնվող Մշո դաշտում:
Մի քանի գիշեր շարունակ Տարոնի իշխանության բանակի հետևակ նետաձիգները (մոտ 5.000) շրջապատեցին թշնամու բանակատեղին ու իրականացրեցին անխնա նետահարում: Միաժամանակ Հայկական բանակի հարվածային խմբերը ներխուժեցին թշնամու ճամբար և, գիշերային խավարում կորուստներ պատճառելով թշնամուն, հեռացան:
Ստեղծված աննպաստ պայմաններում, տեղեկանալով նաև Աշոտ IV Ողորմածի գլխավորած Անիի թագավորության բանակի (80.000) իր կողմը շարժվելու մասին, Հովհաննես I Չմշիկը հաշտության բանակցություններ սկսեց և, ստանալով Անիի թագավորության օժանդակ մի գունդ (10.000, որից 8.000 հեծյալ ), իր բանակով նահանջեց Տիգրանակերտ:
Հաղթողներից հայերը կորցրին մոտ 50, պարտվողներից` հայերը` մոտ 50, դաշնակիցը` մոտ 2.000 զինվոր:

Ի դեպ, Չմշիկը, բյուզանդական այդ ամենահանճարեղ զորավարներից մեկը, ազգությամբ, գենետիկորեն Հայ էր, թեև բնականաբար նա գործում էր ՆԱԽ ԵՎ ԱՌԱՋ ի շահ իր պետությանը` Բյուզանդական կայսրությանը:

Չնայած դրան, այս բացառիկ մարդը, որը արժանացել է իր ժամակակիցների և սերունդների ընդգծված հարգանքին, արշե նրան, որ մենք էլ ՄԻ ՔԻՉ հպարտանանք նրանով - ոչ թե որպես ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ համար լավ գործ արած մարդու, այլ որպես ՈՒՂՂԱԿԻ ՄԵՐ ՀԱՅՐԵՆԱԿՑԻ:)

<<Հովհաննեսը մանկությունից ի վեր արիության բազմաթիվ գործեր էր կատարել ու շատ շատերին զարմացրել...>>

Ստեփանոս Տարոնացի

<<Կայսր Հովհաննես Չմշիկը հռոմեացիների պետության մեծ հաջողությունների պատճառ դարձավ, նա մեծացրեց նրա հզորությունը>>

Միքայել Պսելոս


<<Չմշիկը համարձակ էր, քաջ, տաքարյուն և, չնայած այն բանին, որ խիստ ցածրահասակ էր, աչքի էր ընկնում անհավատալի քաջությամբ, շարժունակությամբ ու խիզախությամբ>>

Լևոն Սարկավագ

<<Ընդամենը վեց տարի ու վեց ամիս թագավորեց այս մեծ կայսրը, հերոսական ուժ ունեցող այս փոքրիկ մարդը, հանդուգն, անհաղթելի, վտանգի մեջ աներկյուղ, եզակի քաջության տեր, մի մարդ, որի քաջահաղթ բազուկը վերադարձրեց հռոմեական պատմության լավագույն օրերը>>

Գուստավ Շլյումբերժեն

<<Կատաղի դոմեստիկի անունը դարձավ սարսափի նշանակ բոլոր արաբական երկրներում, իսկ արաբ մայրերն իրենց անհանգիստ երեխաներին վախեցնում էին սոսկալի <<Չմշտիկ>>-ի անունով>>

Գուստավ Շլյումբերժեն

<<IX դարի կեսերից մինչև XI դարի սկիզբը քաջ և նվիրված զորավարների շարքում հատկապես վեց մեծ ղեկավարներ աչքի ընկան` Վասիլ I-ը, Ռոմանոս I-ը, Հովհաննես-Գուրգենը (Կուրկուաս), Նիկեփոր Փոկասը, Հովհաննես Չմշիկը ու Վասիլ II-ը: Քաջ հայտնի է, որ բոլորն էլ հայկական ծագում ունեին>>

Ռ. Ջենկինզ

Lion
06.07.2008, 12:22
Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 24>>-ից

Բագրատունիների համակովկասյան գերիշխանությունը կամ այն մասին, թե ինչպես էր Հայկական բանակը պայքարում քանակապես գերակշռող արաբական բանակների դեմ...

894 – Դողսի ճ-մ (Արարատ, Արագածոտն գավառ, Վաղարշապատից մոտ 15 կմ հյուսիս)

<<Այնտեղ մերկ սուսերներով քաջ տղամարդիկ և
լայնալիճ աղեղնավորները շատ մեծ վախ ու կոտորած
են հասցնում իսմայելյան գնդին>>

Հովհաննես Դրասխանակերտցի

Նախիջևանից արշավանքը դեպի հյուսիս-արևմուտք շարունակող Սաջյանների և Հերի էմիրությունների բանակը (մոտ 87.000)` Մուհամմեդ ալ-Ավշինի գլխավորությամբ, առանց մարտերի մտավ երկրաշարժից ավերված Դվին: Այդ ընթացքում Սմբատ I Նվաճողը հասցրեց կենտրոնացնել Անիի թագավորության բանակի մի մասը (մոտ 50.000) և, հյուսիսից մոտանալով թշնամուն, փակել նրա ճանապարհը:
Հայկական բանակը ճամբարեց Դողս գյուղի մոտ գտնվող մի բարձրադիր վայրում` դաշտային ամրությունների միջոցով ավելի ամրապնդելով իր դիրքերը: Հաշվի առնելով թշնամու թվական գերազանցությունը և այն, որ վերջինիս հեծելազորը լեռնային պայմաններում կդժվարանա մարտնչել ամուր դիրքեր գրաված Հայկական բանակի դեմ` Հայոց արքան պատրաստվեց վարել պաշտպանողական մարտ: Սակայն մինչ այդ Սմբատ I-ի և Մուհամմեդ ալ-Ավշինի միջև սկսվեցին բանակցություններ, որոնց անհաջող ավարտից հետո թշնամու բանակը մոտեցավ Հայկական բանակին և տեղակայվեց վերջինիս անմիջական հարևանությամբ` հայկական դիրքերից ներքև գտնվող դաշտավայրում:
I փուլ – Երեք օր անց Մուհամմեդ ալ-Ավշինի բանակը անցավ հարձակման` փորձելով գրավել Հայկական բանակի դիրքերը: Սակայն Հայկական հեծյալ և հետևակ նետաձիգների, ինչպես նաև տեգավորների ու պարսատիկավորների խիստ արդյունավետ գործունեության արդյունքում թշնամու բոլոր գրոհները ետ մղվեցին` ծանր կորուստներ պատճառելով նրան: Ընդ որում Հայկական ծանր հետևակի, ինչպես նաև հետևակ վիճակում մարտնչող Հայկական ծանր հեծելազորի ռազմիկները կարողացան մերձամարտում արդյունավետ ապահովել սեփական թեթև հետևակի պաշտպանությունը վերջինիս չափազանց մոտեցած և ձեռնամարտի ձգտող թշնամու մանր ջոկատներից կամ առանձին ռազմիկներից:
II փուլ – Թշնամու բանակի վերջին և ամենաուժեղ հարձակում ետ մղվեց նրա համար ծանր կորուստներով:
III փուլ – Հետևակ վիճակում մարտնչող հայ հեծյալները արագորեն հեծնեցին սեփական նժույգները և, օգտվելով հակառակորդի շարքերում առաջացած շփոթից ու խուճապից, ինչպես նաև օգտագործելով բարձունքից արշավող ծանր հեծելազորի հարվածային հզոր թափը, հուժկու հարվածով ջախջախեցին հակառակորդի ռազմիկներին:
IV փուլ – Հայոց այրուձին, ծանր կորուստներ պատճառելով թշնամու բանակին, ստիպեց վերջինիս պատսպարվել սեփական ճամբարում: Սակայն ուժերի դեռևս պահպանվող անհավասարության պայմաններում Հայոց այրուձին, չցանկանալով սկսել հակառակորդի ամրացված ճամբարի գրոհը, նահանջեց ելման դիրքեր:
Ծանր կորուստներ կրած Մուհամմեդ ալ-Ավշինը չհամարձակվեց շարունակել մարտական գործողությունները: Կրկին սկսվեցին բանակցություններ, որոնց արդյունքում վերջինս համաձայնեց ստանալ դրամական փոխհատուցում ու նահանջել:
Հայերը կորցրին մոտ 8.000, թշնամին` մոտ 30.000 զինվոր:

Lion
06.07.2008, 12:23
Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 21>>-ից

Արձնի ճակատամարտը չի ընթացել դասական սցենարով: Արաբական տիրապետության ժամանակի անհայտ էջերը:

775 ապրիլի 24 – Արձն գյուղի ճ-մ (Բագրևանդ, Արածանիի ափին)

<<- Քաջարի ռազմիկներ, անձնատուր եղեք:
- Զիբիլ քեզ…>>

Կամբրոն, Վաթեռլո 1815

Կարինի մոտ գտնվող և նախորդ պարտությունից հետո ուժերը միավորած Հայկական բանակը (5.000 հեծյալ)` Մուշեղ Քաջ Մամիկոնյանի ու վերջինիս որդի Շապուհի, Սամվել Մամիկոնյանի ու նրա որդի Շապուհի, Հայոց իշխան ու սպարապետ Սմբատ Բագրատունու, վերջինիս որդիներ Աշոտի և Շապուհի, եղբայր Վասակի, եղբայրներ Համազասպ ու Սահակ Արծրունիների, ինչպես նաև Սահակ Բագրատունու և Վահան Դաշույն Գնունու գլխավորությամբ, դադարեցրեց քաղաքի պաշարումը ու Կարին-Բասեն-Բագրևանդ երթուղով շարժվեց Ապահունիք-Բագրևանդ երթուղով առաջխաղացող արաբական բանակի (մոտ 29.800 հեծյալ) դեմ: Վերջինս հասավ Արձն գյուղին և ճամբարեց գյուղի միջով հոսող Արածանի գետի հարավային ափին:
Հաշվի առնելով թշնամու թվական վեցապատիկ գերակշռությունը և այն, որ վերջինիս բանակը ամբողջովին կազմված է հեծելազորից, որի հետ նման պայմաններում անհնար է բաց դաշտում կանոնավոր մարտ տալը, Հայկական բանակի հրամանատարությունը որոշվեց վաղ առավոտյան անակնկալ հարձակում գործել ճամբարած թշնամու վրա: Այդ նպատակով Հայ հեծյալները, թողնելով ձիերը գյուղից մոտ 300 մետր հեռավորության վրա, հետևակ վիճակում մոտեցան թշնամու ճամբարին:
I փուլ – Վաղ լուսաբացին Հայկական բանակը անցավ գետը և անակնկալ հարձակվեց թշնամու վրա, որը խուճապի մատնվելով ու կորուստներ տալով դիմեց փախուստի:
II փուլ – Շուտով պարզվեց, որ թշնամու ռազմիկները այնքան շատ են, որ Հայկական բանակի ուժերը հազիվ են հերիքում ճամբարում գտնվող թշնամու ռազմիկներին ոչնչացնելու համար: Այդ պատճառով ճամբարից մարտի սկզբում փախուստի դիմած թշնամու ռազմիկները, օգտվելով անմիջական հետապնդման բացակայությունից, կենտրոնացրին ուժերը և, ետ վերադառնալով, հարվածեցին Հայկական բանակին: Դա ոգևորեց նաև անմիջականորեն ճամբարում գտնվող թշնամու ռազմիկներին: Բռնկվեց համառ մարտ, որի արդյունքում Հայկական բանակի մի մասին (2.500) հաջողվեց հեռանալ ճամբարից դեպի ոչ հեռու գտնվող ձիերը և պոկվել թշնամուց:
III փուլ – Արաբական բանակը շրջապատեց Հայկական բանակի մյուս մասին (1.000) և առաջարկեց հանձնվել:
IV փուլ – Հայկական բանակը մերժեց թշնամու առաջարկը և անցավ հարձակման` փորձելով ճեղքել շրջապատման օղակը: Սկսվեց համառ ու կատաղի, սակայն խիստ անհավասար մի մարտ, որի արդյունքում, կռվելով մինչև վերջ, ի վերջո ընկան Մուշեղ և Սամվել Մամիկոնյանները, Սմբատ և Սահակ Բագրատունիները, Վահան Դաշույն Գնունին, ինչպես նաև զոհվեցին նրանց գրեթե բոլոր ռազմիկները:
Հայերը կորցրին 3.000, թշնամին` մոտ 7.000 զինվոր:

Lion
06.07.2008, 12:24
Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 14>>-ից

Մոռացված ապստամբությունների դարաշրջան: Բոլորդ գիտեք 481-485-ի մասին, չէ...? իսկ գիտեիք, որ 491-499-ին բռնկվել ու ընթացել է իր մեծությամբ նախորդին ամենևին էլ չզիջող մի ապստամբություն ևս...

491 – Դարպակ քաղաքի ճ-մ (Կախեթի, Մծխեթից արևելք, Իորա գետի ափին)

Պարսկական տիրապետության դեմ բռնկված Վախթանգ I Գորգասալի ապստամբությունը ճնշելու համար պարսկական մի խոշոր բանակ (74.000, մոտ 15 փիղ)՝ Կավատ I-ի գլխավորությամբ, պատրաստվեց ներխուժել Իբերիա: Այդ ընթացքում ապստամբություն բռնկվեց նաև Մարզպանական Հայաստանում, որից հետո Հայկական բանակը (մոտ 30.000)՝ մարզպան Վահան Մամիկոնյանի և սպարապետ Վարդ Մամիկոնյանի գլխավորությամբ, շարժվեց Իբերիա ու միացավ իբերական բանակին (20.000):
Դրանից հետո միացյալ իբերական և Հայկական բանակը, շարժվելով Կուր գետի հուն-Կամբեճան-Իորա գետի հուն երթուղով ասպատակելով արշավող պարսկական բանակի դեմ, Դարպակ քաղաքի մոտ ամուր դիրքեր գրավեց ու սկսեց սպասել թշնամուն` նախատեսելով պաշտպանական մարտում ուժասպառ անել վերջինիս և դրանից հետո վճռական հարձակումով ջախջախել նրան:
Մի քանի օր անց քաղաքին մոտեցավ նաև պարսկական բանակը: Կողմերը պատրաստվեցին մարտի:
I փուլ – Պարսկական բանակը անցավ հարձակման, սակայն եռօրյա համառ մարտերի արդյունքում միացյալ իբերական և Հայկական բանակին ի վերջո հաջողվեց ետ շպրտել թշնամուն ելման դիրքեր՝ մեծ կորուստներ պատճառելով նրան:
II փուլ – Չորրորդ օրը միացյալ իբերական և Հայկական բանակը պատրաստվեց վճռական հարձակման: Այդ նպատակով Հայկական բանակը զբաղեցրեց թևերից մեկը, իբերական հետևակը՝ մյուսը, իսկ կենտրոնում տեղավորվեց իբերական հեծելազորը: Պարսկական բանակը անցավ հարձակման, սակայն միացյալ իբերական ու Հայկական բանակը, Վախթանգ I Գորգասալի, ինչպես նաև Վահան և Վարդ Մամիկոնյանների անձնական ղեկավարությամբ, անցավ շեշտակի հակագրոհի և, ջախջախելով ու փախուստի մատնելով թշնամու կենտրոնը, ներխուժեց վերջինիս ճամբար: Այստեղ արքայական վրանների մոտ բռնկված մարտում Վախթանգը մենամարտում սպանեց Կավատի որդուն, իսկ ինքը՝ Կավատը, դիմեց փախուստի և հազիվ փրկվեց: Սակայն նույն տեղում էլ Իբերիայի արքան մահացու նետահար եղավ:
III փուլ – Միացյալ իբերական և Հայկական բանակը որոշ տարածություն հետապնդեց թշնամուն, սակայն մարտից Վախթանգի դուրս գալու պատճառով իբերական բանակը շուտով դադարեցրեց այն, որից հետո նույնը ստիպված եղավ անել նաև Հայկական բանակը: Այնուհետև միացյալ իբերական և Հայկական բանակը նահանջեց ու ամրացավ Կախեթիում:
Հայերը կորցրին մոտ 3.000, դաշնակիցը՝ 2.800, թշնամին՝ 13.000 զինվոր: Շուտով Վախթանգը մահացավ, իսկ թշնամու ուժերը կենտրոնացան Արմազի քաղաքում: Այս պայմաններում Հայկական բանակը վերադարձավ Մարզպանական Հայաստան և պատրաստվեց դիմագրավել թշնամու նոր հարձակումներին:

Lion
06.07.2008, 12:26
Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 11>>-ից

Հայկական վերջին համաշխարհային գերիշխանությունը կամ այն մասին, թե ինչու Ձիրավի ճակատամարտը 371 թ-ին ամենևին էլ վերջինը չեղավ...

217 ապրիլի 9-11 – Մծբինի ճ-մ

<<Սակայն հայերը չհանդուրժեցին
Կարակալլային, այլ դիմեցին զենքի...>>

Դիոն Կասսիոս

Հռոմեական բանակը (մոտ 140.000)՝ Կարակալլա կայսեր գլխավորությամբ, որը հրամայել էր սպանել որպես դեսպաններ ուղարկված պարթև ազնվականներին, արշավելով Եդեսիա-Խառան-Մծբին երթուղով, պատրաստվեց ներխուժել Պարթևական թագավորության տարածք: Սրան ի պատասխան միացյալ պարթևական (մոտ 80.000) և Մեծ Հայքի (մոտ 100.000) բանակը՝ Արտավան V-ի և Տրդատ արքայազնի գլխավորությամբ, արշավանք սկսեց հռոմեական բանակի դեմ ու սկսեց մոտենալ հակառակորդին:
Սակայն ստացվեց այնպես, որ ճակատամարտի նախորդ օրը լեգեոներները սպանեցին Կարակալլային, որից հետո, արդեն թշնամական բանակի անմիջական հարևանությամբ, կայսր հռչակեցին Մակրինոսին:
Հաջորդ օրը կողմերը մարտակարգ ընդունեցին:
Պարթևական և Հայկական բանակի առաջին շարքում տեղավորեց հեծելազորը, երկրորդում՝ հետևակը:
Հռոմեական բանակի մարտակարգի առաջին շարքում և թևերում տեղավորվեց հեծելազորը, երկրորդ շարքի առաջին գծում՝ ծանր հետևակը, իսկ երկրորդում՝ նետաձիգները: Մարտաշարքի հետևում տեղադրվեցին կատապուլտեր, իսկ թևերում՝ պոլիբոլներ և աղեղնային կատապուլտեր:
I փուլ – Ապրիլի 9-ին հռոմեական բանակին մոտեցած միացյալ պարթևական և Մեծ Հայքի բանակը անցավ հարձակման, սակայն ողջ օրը տևած համառ մարտը ոչ մի կողմին առավելություն չտվեց:
II փուլ – Ապրիլի 10-ին կրկին բռնկվեցին հանդիպակաց մարտեր, որը հակառակորդներից որևէ մեկին առավելություն չտվեց:
III փուլ – Ապրիլի 11-ին միացյալ պարթևական և Մեծ Հայքի բանակը, գերազանցելով հակառակորդին հատկապես հեծելազորի թվով, կրկին անցավ հարձակման ու փորձեց թևանցել հռոմեական ֆալանգը: Սրան ի պատասխան հռոմեական բանակը ձգեց այն և արդյունքում բռնկված ու ողջ օրը տևած համառ և արյունահեղ մարտը կրկին առավելություն չտվեց կողմերից ոչ մեկին: Երեկոյան ծանր կորուստներ կրած հակառակորդները նահանջեցին ելման դիրքեր:
Հայերը կորցրին մոտ 25.000, դաշնակիցը` մոտ 25.000, թշնամին՝ մոտ 50.000 զինվոր: Ճակատամարտի չորրորդ օրը Մակրինոսը առաջարկեց հաշտություն կնքել` ազատ արձակելով Խոսորով I Քաջին և նրա կնոջը ու վերջիններիս միջոցով տեղեկացնելով պարթևներին և հայերին, որ Կարակալլան արդեն սպանված է: Շնորհիվ դրա կնքվեց հաշտություն և վերջացավ Հայպարթևա-Հռոմեական V պատերազմը, որի արդյունքում Մեծ Հայքի գահին կրկին հաստատվեց Խոսրով I Քաջը, Մծբին քաղաքը, ինչպես նաև Ծավդեք և Արվաստան գավառները անցան Մեծ Հայքին, իսկ Հայոց Միջագետքի թագավորության, ինչպես նաև նրանից հարավ ընկած տարածքները` Մծբինից մոտ 15 կմ արևմուտք-Կիրկեսիոն ուղիղ գծից արևմուտք, մնացին Հռոմի գերիշխանության տակ:

Lion
06.07.2008, 12:27
Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 8>>-ից

Ինչ գիտեք հայպարթևա-հռոմեական պատերազմների մասին: Ահագին բան? Իսկ այս ճակատամարտի մասին լսել էիք??

47 գարուն – Ապամեայի ճ-մ (Ասորիք, Հալեպից մոտ 98 կմ հարավ-արևմուտք)

Քաղաքում տեղակայված հռոմեական բանակի (մոտ 10.000) շարքերում խիստ սրվեցին քաղաքական երկու տարբեր խմբավորումների միջև եղած հակասությունները:
I փուլ – Սկսված ընդհարումների պայմաններում հռոմեական բանակի մի մասը պաշարեց մյուսին:
II փուլ – Օգտվելով դրանից` Ասորիք ներխուժած միացյալ պարթևական (մոտ 20.000), ինչպես նաև Մեծ Հայքի (մոտ 10.000) և Հայոց Միջագետքի (մոտ 1.000) հեծելազորը` Բակուր արքայազնի գլխավորությամբ, անակնկալ հարձակումով ջախջախեց պաշարողներին ու, ազատելով պաշարյալներին, նրանց հետ միասին նահանջեց` թողնելով քաղաքը թշնամուն:
Հայերը կորցրին մոտ 500, դաշնակիցը` մոտ 1.000, թշնամին` մոտ 3.000 զինվոր:

Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 9>>-ից

Հռոմեական <<ասպետներ>>-ի ևս մի ջախջախում: Ինչը չէր ցանկանում վերհիշել Տակիտոսը կամ ինչու Դիմաքսյան նահապետը չէր սիրում հռոմեացիներին...

58 գարուն – Կարին գավառի ճ-մ

<<... բարբարոսները իրենց պահում էին չափազանց
անփույթ և կարծես հնարավորություն կար հաջող
մարտական գործողությունների համար...:
Եվ այն բանից հետո, երբ Պակցիուսին մոտեցան
մի քանի հեծյալ ջոկատներ և, լինելով անփորձ,
պահանջեցին մարտ տալ, վերջինս խախտեց
հրամանը, ճակատեց հակառակորդի դեմ և
պարտություն կրեց: Իր հերթին Պակցիուսին
օգնության շտապող օժանդակ ուժերը
ահաբեկվեցին նրա ջախջախումից և իրենք էլ
դիմեցին փախուստի...>>

Տակիտոս

Մեծ Հայքի թագավորության գահին Տրդատ I-ի հաստատվելը խորը անհանգստություն առաջացրեց Հռոմում, որը, չկարողանալով իրավիճակը փոխել □դաշնակից և բարեկամ□-ների ուժերով, դիմեց ավելի լուրջ միջոցների:
Արդյունքում հռոմեական բանակը (95.000)՝ Կորբուլոնի գլխավորությամբ, Մելիտե-Եփրատի հունով Դաստարակ բերդ-Նիկոպոլիս-Սատաղ-Դերջան երթուղով ներխուժեց Մեծ Հայքի թագավորության տարածք և, ենթարկվելով նահանջող Հայկական բանակի (մոտ 30.000, այդ թվում Մարդպետական գունդը) պարտիզանական հարվածներին, ճամբարեց Կարինի սարահարթում:
Արդեն այստեղ ուժերը միավորած Մեծ Հայքի բանակի հեծելազորը (մոտ 30.000)՝ Տրդատ I-ի գլխավորությամբ, մոտեցավ թշնամու ճամբարին:
I փուլ – Հայկական թեթև հեծելազորը հարձակվեց ճամբարում տեղակայված հակառակորդի հետևակի վրա և սկսեց նետահարել՝ կորուստներ պատճառելով վերջինիս:
II փուլ – Իրավիճակը փրկելու համար հռոմեական հետևակը և հեծելազորը դուրս եկան սեփական ճամբարից և հարձակվեցին հայկական թեթև հեծելազորի վրա, որը չմտնելով լուրջ մարտի մեջ ու իբր չդիմանալով թշնամու հետևակի և հեծելազորի համակցված հարվածին, ճակատից աջ ու ձախ ուղղությամբ ցրվելով, սկսեց կանխամտածված փախուստ իրականացնել՝ իր հետևից հրապուրելով թշնամու հեծելազորին և միաժամանակ բացելով ճակատային հանդիպակացը: Խանդավառված իր այս կեղծ հաջողությունից՝ հռոմեական հեծելազորը սկսեց հետապնդել նահանջողներին և շուտով հեռացավ ու կտրվեց իր հիմնական բանակից:
III փուլ – Հաղթականորեն արշավող թշնամու հեծելազորի դեմ-դիմաց՝ ազատված տարածության վրա, Տրդատ I-ի անձնական ղեկավարությամբ, հայտնվեց Հայկական ծանր հեծելազորը, որը սեպաձև-խոյընթաց հատու հարվածով ջախջախեց թշնամուն և լիովին ոչնչացրեց նրան:
IV փուլ – Հռոմեական լեգեոնները, զգուշանալով առաջ շարժվել և օգնության հասնել սեփական հեծելազորին, արագորեն վերադարձան սեփական ճամբար:
Հայերը կորցրին մոտ 1.000, թշնամին՝ մոտ 5.000 զինվոր:

Lion
06.07.2008, 12:29
Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 7>>-ից

Պոմպեոսը երբեք էլ Մեծ Հայք չի մտել, իսկ Տիգրանն էլ նրա ճամբարում թագը չի հանել: Չեք հավատում?? Կարդացեք Խորենացուն, համ էլ վայելեք այս ճակատամարտը...

68 սեպտեմբերի 15 – Արածանիի ճ-մ (Արարատ, Բագրևանդ գավառ, Արածանի գետի 3 ակունքային վտակների միավորման տեղից մի քանի կմ արևելք, արևելյան ակունքային վտակի հյուսիսային ափին)

<<... Թշնամիները որևէ վնաս չկրեցին, այլ նրանք ետ դառնալով և հետապնդողներին նետահարելով, շատերին իսկույն սպանեցին, իսկ շատ շատերին էլ վիրավորեցին: Ու վերքերը ծանր էին և դժվար բուժելի, քանզի հայերը օգտագործում էին երկծայր նետեր և ծայրերը այնպես էին իրար ագուցված, որ նետերը թե մարմնի որևէ մասում մնալու և թե դուրս քաշվելու դեպքում, արագորեն սպանում էին, որովհետև երկաթյա ծայրերից մեկը, որը չէր ամրացված, մնում էր վերքի մեջ>>

Դիոն Կասսիոս

Ծանր արշավանքից հետո հռոմեական բանակին (մոտ 100.000)` Լուկոլլոսի գլխավորությամբ, սեպտեմբերի 14-ին այնուամենայնիվ հաջողվեց հասնել Արածանի գետի ակունքներին, որի հետևանքով ուղղակի սպառնալիք կախվեց Արտաշատի (Արարատ, Ոստան Հայոց գավառ, Արաքսի և Մեծամորի միախառնման վայրում) վրա:
Երկրի երկրորդ քաղաքի վրա կախված վտանգը հեռացնելու համար արդեն Արածանիի ակունքներում թշնամուն դիմավորեց միացյալ Մեծ Հայքի (մոտ 40.000, որից 23.000 ծանր հեծյալ, այդ թվում Մաղխազական գունդը (6.000), 17.000 թեթև հեծյալ, այդ թվում Մարդպետական գունդը (մոտ 10.000)), Ատրպատականի (մոտ 8.000) և Իբերիայի (մոտ 7.000) հեծելազորային բանակը` Տիգրան II Մեծի գլխավորությամբ: Հայոց արքան իր հետևազորը (70.000) թողել էր թիկունքում` Արտաշատի շրջակայքում, քանի որ նախատեսել էր կիրառել մարտավարման սկյութական ձևը և թշնամուն ջախջախել միայն հեծելազորային ուժերով:
Սեպտեմբերի 15-ի առավոտյան հռոմեական բանակը, մարտադաշտում Հայկական բանակի բացակայության պայմաններում, դուրս եկավ իր ամրացված ճամբարից և ընդունեց հետևյալ մարտակարգը: Աջում և կենտրոնում տեղավորվեցին լեգեոներները` շախմատաձև դասավորված կահորտներից կազմված երեք իրար հաջորդող շարքերով, ձախի առաջին շարքում` գալաթական, թրակիական և բյութանիական հեծելազորը` Դեյոտարոս I Գալաթացու գլխավորությամբ, իսկ ձախի երկրորդ շարքում` դաշնակիցների հետևազորը:
I փուլ – Մարդպետական գնդի, ինչպես նաև իբերական և ատրպատականական թեթև հեծյալ նետաձիգները, դուրս գալով բլուրների հետևից, հարձակվեցին թշնամու կենտրոնի լեգեոներների, ինչպես նաև ձախում տեղավորված գալաթական, թրակիական և բյութանիական հեծելազորի վրա: Սակայն կարճատև մարտից հետո, իբր չդիմանալով թշնամու հետևակի և հեծելազորի համակցված հարվածին, Մեծ Հայքի թեթև հեծելազորը, ճակատից աջ և ձախ ուղղությամբ ցրվելով, սկսեց կանխամտածված փախուստ իրականացնել` իր հետևից հրապուրելով թշնամու հեծելազորին և միաժամանակ բացելով ճակատային հանդիպակացը: Խանդավառված իր այս կեղծ հաջողությունից` հռոմեական հեծելազորը սկսեց հետապնդել նահանջողներին և շուտով հեռացավ ու կտրվեց իր հիմնական բանակից:
II փուլ – Հաղթականորեն արշավող թշնամու հեծելազորի դեմ-դիմաց` ազատված տարածության վրա, իր 72-ամյա արքա-զորապետ Տիգրանի անձնական ղեկավարությամբ, հայտնվեց Հայկական ծանր հեծելազորը, որը սեպաձև-խոյընթաց հատու հարվածով ջախջախեց թշնամուն և լիովին ոչնչացրեց նրան:
III փուլ – Հռոմեական լեգեոնները փորձեցին օգնության հասնել իրենց ջախջախվող հեծելազորին, սակայն, մինչ նրանք կհասնեին ընդհարման վայր, վերջինս, որպես մարտավարական որակ, արդեն դադարեց գոյություն ունենալ: Դրանից հետո Հայոց ծանր հեծյալները, թողնելով նիզակները, թրերն ու տապարները և անցնելով նետ ու աղեղի, շեղընթաց գրոհ սկսեցին նոր վայրում դիրքավորված լեգեոնների վրա, որի ընթացքում նրանց միացավ նաև մարտադաշտ վերադարձած ողջ թեթև հեծելազորը: Մեծ Հայքի բանակի հեծյալները սկսեցին շեղընթաց սուրալ թշնամու առջևից` նետերի տարափ տեղալով նրա վրա: Ընդ որում թշնամու հոծ շարքերի առկայությունը հնարավորություն չէր թողնում վրիպելու և թշնամուն չէր փրկում նույնիսկ հզոր վահանափակը, քանի որ նետերը հաճախ միջնաթափանց ծակում էին վահաններն ու զրահները: Բացի այդ արձակված նետերը թեքված ճանկերով էին և թունավոր, որի հետևանքով նույնիսկ վիրավորները, թեև մի քիչ ուշ, սակայն անխուսափելի մահանում էին: Իր հերթին հեծելազորի լիակատար բացակայությունը թշնամուն հնարավորություն չէր թողնում որևէ ակտիվ դիմադրություն կազմակերպել և լեգեոներներին փաստորեն ոչինչ չէր մնում անելու, քան, պասիվ դիմադրելով ու աստիճանաբար նահանջելով, վերադառնալ սեփական ճամբարը: Այս նահանջի ընթացքում Տիգրան Մեծի հեծելազորը բազմիցս կրկնեց իր շեղընթացը և, այն բանից հետո, երբ թշնամին պատսպարվեց իր ճամբարում, հեռացավ մարտադաշտից:
Մեծ Հայքի բանակը կորցրեց մոտ 500, դաշնակիցները` մոտ 100, թշնամին` մոտ 20.000 զինվոր:

Lion
06.07.2008, 12:32
Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 5>>-ից

Վաղարշակ I-ի ու նրա հաջորդների մասին: Այն, ինչը համարվում էր հեքիաթ, իրականում պատմում է Հայոց պետականության մոռացված, սակայն փառահեղ էջերի մասին:

245 – Կոլոնիայի ճ-մ (Փոքր Հայք, Կոլոնիա գավառ)

<<Վաղարշակը, քաջ և խոհեմ մարդ լինելով,
անկախորեն տիրեց իր սահմաններում>>

Մովսես Խորենացի

Մեծ Հայքի թագավորության գահին նոր բազմած Հայ Արշակունիների տոհմի առաջին ներկայացուցիչ Վաղարշակ I-ը սկսեց արագորեն իրականացնել տնտեսական, կազմակերպչական և ռազմական բարենորոգումներ՝ նպատակ ունենալով ավելացնել Մեծ Հայքի թագավորության հզորությունը: Մասնավորապես բանակի կազմում հատկապես ավելացվեց հեծելազորի թիվը, որի կազմում իր հետագա զարգացումը ստացավ նախկինում գոյություն ունեցած ծանր հեծելազորը: Այն այժմ ավելի կազմակերպված էր, թվով ավելի շատ, ի վիճակի էր հասցնել մեծամասշտաբ տակտիկական հարվածներ և, որը հատկապես կարևոր էր, իրականացնել հակառակորդի ֆալանգի ճեղքում:
Իր հերթին, չցանկանալով թույլ տալ Մեծ Հայքի հզորանալը, սակայն Պտղոմյանների թագավորության հետ բռնկված պատերազմի պայմաններում ի վիճակի չլինելով անմիջական լայնամասշտաբ ռազմական գործողություններ իրականացնել, Սելևկյանների թագավորությունը Կոլխիդայի, Պոնտոսի, Գալաթիայի ու Կապադովկիայի կիսաանկախ թագավորություններից ստեղծեց մի դաշինք և, ռազմական օժանդակություն ցույց տալով նրան, դրդեց մարտական գործողություններ սկսել Փոքր Հայքի, իսկ դրանից հետո նաև Մեծ Հայքի թագավորությունների դեմ:
Թշնամու բանակը (մոտ 70.000, այդ թվում մոտ 10.000 հոպլիտ)՝ Մարփյուղակեսի գլխավորությամբ, ներխուժեց Փոքր Հայք: Տեղի բանակը նահանջեց դեպի Ծոփք, իսկ առաջխաղացումը շարունակած թշնամին հասավ Կոլոնիա գավառ և ճամբարեց համանուն բերդի մոտ` դաշտային ամրություններով պաշտպանված ճամբարում:
Սրան ի պատասխան Մեծ Հայքի բանակը (70.000)` Վաղարշակ I-ի, սպարապետ, թագադիր ասպետ Բագրատ Բագրատունու, արքայական դրոշակակիր Կյուրոս Քաջանուն Արծրունու, մաղխազ Մաղխազ Խորխոռունու, մարդպետ Հայր Մարդպետունու և սենեկապետ Ձեռես Գնթունու գլխավորությամբ, իր կազմում ունենալով Ոստանիկ (40.000), ինչպես նաև Առան Սյունու գլխավորած Արևելյան (10.000), Գուգարքցիների գլխավորած Հյուսիս-արևելյան (մոտ 3.000), Բագրատունիների գլխավորած Հյուսիս-արևմտյան (մոտ 2.000), Կադմեացիների գլխավորած Հարավ-արևելյան (10.000) և Շարաշան Սասունցու գլխավորած Հարավ-արևմտյան (մոտ 5.000) կուսակալությունների բանակները, շարժվեց թշնամուն ընդառաջ: Մոտենալով վերջինիս` Հայկական բանակը ճամբարեց դաշտային ամրություններով պաշտպանված բանակատեղիում` սպասելով Փոքր Հայքի (մոտ 10.000), Ծոփքի (մոտ 10.000)` Սամվելի, ինչպես նաև Մեծ Հայքի Արևմտյան կուսակալության (մոտ 10.000)՝ Տորք Անգեղացու գլխավորությամբ, միացյալ բանակի ժամանելուն, որը տեղ հասավ մի քանի օրից:
Դրանից հետո հենց հաջորդ օրը առավոտյան Հայկական բանակը դուրս եկավ իր բանակատեղիից, մոտեցավ թշնամուն և մարտակարգ ընդունեց:
I-ին շարքում տեղավորվեց թեթև հեծելազորը (մոտ 35.000), II-ում՝ հետևակը (մոտ 44.000), ընդ որում II շարքի առաջին գիծը զբաղեցրեց ծանր հետևակը, իսկ երկրորդը՝ նետաձիգները: Ծանր հեծելազորը` (մոտ 15.000)` Շարաշան Սասունցու, Կյուրոս Քաջանուն Արծրունու և Գին Գնունու, Մաղխազական հեծյալ գունդը (մոտ 5.000)` Մաղխազ Խորխոռունու և Մարդպետական հեծյալ գունդը (մոտ 1.000)՝ Հայր Մարդպետունու գլխավորությամբ, թողնվեց պահեստազորում:
Թշնամու բանակի կենտրոնում տեղավորվեց հոպլիտների ֆալանգը, որի թևերում տեղաբաշխվեց հեծելազորը, իսկ առջևում` մնացած հետևակը:
Տեղյակ լինելովը անշարժ դիրքում ֆալանգի պաշտպանական մեծ ուժի մասին` Հայկական բանակի հրամանատարությունը ընդունեց մարտի վարման հատուկ ծրագիր:
I փուլ – Տեսնելով, որ մարտակարգ ընդունած Հայկական բանակը մտադիր չէ առաջինը սկսել մարտը՝ Մորփյուղակեսն առաջինը իր ողջ ուժերով անցավ հարձակման և հարվածեց Հայկական I շարքին, որը որոշակի դիմադրությունից հետո սկսեց նախապես ծրագրված կեղծ նահանջ իրականացնել դեպի II շարք: Թշնամին սկսեց հետապնդել նահանջողներին, որի արդյունքում Հայկական թեթև հեծելազորը պոկվեց թշնամուց և արագորեն հեռացավ մարտադաշտից, իսկ վերջինս կորցրեց մարտակարգը և խառնեց իր ֆալանգի կուռ դասավորությունը:
II փուլ – Չնայած այս ամենին` հարձակումը շարունակող թշնամուն այնուամենայնիվ հաջողվեց խորը մխրճվել Հայկական կենտրոնի II շարքի դասավորության մեջ, որից հետո Մարփյուղակեսը, անձամբ գլխավորելով հոպլիտներին, տարավ նրանց վճռական հարձակման` փորձելով հզոր հարվածով վերջնականապես ճեղքել Հայկական բանակի դասավորությունը և պարտության մատնել նրան: Համառ և արյունահեղ մարտ մղելով Հայկական II շարքի հետևակի հետ՝ Մարփյուղակեսին, թեև ծանր կորուստներով, այնուհանդերձ հաջողվեց ճեղքել վերջինիս դասավորությունը և հասնել Հայկական պահեստազորին, որից հետո, ընդհուպ մոտենալով Վաղարշակ I-ին, նա նետեց իր տեգը, սակայն Մեծ Հայքի արքան հաջողությամբ խուսափեց դրանից:
III փուլ – Այս վճռական պահին մարտի մեջ մտավ պահեստազորում գտնվող Հայկական ծանր հեծելազորը, Մաղխազական և Մարդպետական գունդը, ինչպես նաև մարտադաշտ վերադարձած թեթև հեծելազորը: Նրանք ջախջախիչ հարված հասցրեցին թշնամուն, ծանր կորուստներ պատճառեցին նրան, պարտություն մատնեցին և հարկադրեցին դիմել խուճապահար փախուստի: Այս ժամանակ էլ հենց, խոցվելով հայկական նիզակներից, ընկավ քաջաբար մարտնչող Մարփյուղակեսը:
IV փուլ – Հայկական բանակը հետապնդեց և ոչնչացրեց թշնամուն մնացորդներին` դուրս շպրտելով նրան Փոքր Հայքի տարածքից:
Հայերը կորցրին մոտ 10.000, թշնամին՝ մոտ 50.000 զինվոր: Արդյունքում Փոքր Հայքի ինքնիշխանությունը լիովին վերականգնվեց, Հայոց Միջագետքը միացվեց Մեծ Հայքի թագավորությանը, իսկ Սելևկյանների թագավորությունը բավականին երկար ժամանակով հրաժարվեց Հայկական թագավորությունների նկատմամբ ոտնձգություններից:

Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 6>>-ից

Արտաշեսի թագավորության իրական պատմությունը, կամ ինչ էր փնտրում Հայկական բանակը Սև ծովի Հյուսիսային ափին:

184 – Կուրի ճ-մ (Ուտիք և Աղվանքի Կամբեճան գավառ, Կուր գետի աջ ու ձախ ափերին)

<<Ինձ հաճելի է պատմել
քաջարի Սմբատի մասին,
քանզի նրա մասին լեգենդը
այնքան էլ հեռու չէ
ճշմարտությունից>>

Մովսես Խորենացի

Մեծ Հայքի բանակը (մոտ 100.000, որից մոտ 45.000 հեծյալ)` Արտաշես I-ի և սպարապետ, Հարավային զորավարության հրամանատար Սմբատ Քաջ Բագրատունու գլխավորությամբ, շարժվեց ճամբարած միացյալ սարմատների ալան ցեղի գլխավորած սարմատների, լեզգիների, պեչենեգների, ջիքերի, դուրձուկների և դիդոների (մոտ 90.000)` եղբայրներ Բազուկի ու Անբազուկի, ինչպես նաև Իբերիայի (մոտ 30.000)` Միհրան I-ի գլխավորությամբ, բանակի դեմ:
Մինչև մարտը Սմբատ Քաջ Բագրատունին առաջարկեց թշնամուն ազատել գերիներին և ավարով հեռանալ, սակայն Բազուկը վիրավորական տոնով մերժեց նրան, մարտահրավեր նետեց, որից հետո իր բանակով կրկին գետանցեց Կուրը ու մտավ Հայաստանի տարածք:
Հայկական բանակը արդեն կեսօրին մոտեցավ թշնամուն և մարտակարգ ընդունեց: I շարքում տեղավորվեց հետևակը, ընդ որում I շարքի առաջին գիծը զբաղեցրեց ծանր հետևակը, իսկ երկրորդը` նետաձիգները: II շարքում տեղավորվեց հեծելազորը` Սմբատ Քաջ Բագրատունու գլխավորությամբ:
Ճակատամարտից առաջ Սմբատը մենամարտեց իրեն մարտի հրավիրած Բազուկի հետ, հեծյալ նիզակամարտում միջանցիկ նիզակահարելով սպանեց նրան ու, վերցնելով նիզակի վրա, տապալեց ձիուց: Դրանից անմիջապես հետո նա մենամարտեց հարձակման անցած Անբազուկի հետ, որին կրկին նիզակով միջաթափանց խոցեց, վերցրեց նիզակի վրա և տապալեց ձիուց:
I փուլ – Տեսնելով իր առաջնորդների մահը` թշնամու բանակը արդեն 15:00-ի մոտակայքում անցավ կատաղի հարձակման: Սակայն I շարքի առաջին գծում մարտնչող Հայկական ծանր հետևակը` ձեռնամարտում, և երկրորդ գծում մարտնչող նետաձիգները` աղեղնամարտում, կարողացան կասեցնել թշնամու ընտիր հեծելազորի հարձակումը, ծանր կորուստներ պատճառել վերջինիս ու ետ շպրտել:
II փուլ – Արդեն երեկոյան կողմ, հարմար պահը որսալով, Հայկական հեծելազորն անցավ հարձակման և, պարտության մատնելով ու ծանր կորուստներ պատճառելով ետ շպրտված թշնամուն, շպրտեց նրան գետի մյուս ափը: Ընդ որում Արտաշես արքան մենամարտում գերեց ալանների երիտասարդ արքայազնին: Երբ մարտնչող բանակները մի պահ կտրվեցին իրարից և բանակեցին գետի հակադիր ափերին, ալանների արքայադուստր Սաթենիկը փորձեց բանակցել Արտաշեսի հետ, նպատակ ունենալով համոզել վերջինիս, որ նա ազատ արձակի իր եղբորը: Սակայն Արտաշեսը, հեծնելով իր ձին, արագորեն անցավ գետի մյուս ափը և, գերելով ափին մոտեցած Սաթենիկին, նույնպիսի արագությամբ հասցրեց նրան Հայկական բանակ:
II փուլ – Հայկական բանակը, առաջին շարքում արդեն ունենալով հեծելազորը, անցավ գետը և կրկին հարձակվեց մարտակարգը վերականգնած թշնամու վրա: Բռնկվեց և մինչև երեկոյան 21:00-ն շարունակվեց համառ հանդիպակաց մարտը, որի արդյունքում թշնամին ի վերջո ջախջախիչ պարտություն կրեց:
III փուլ – Հայկական բանակը, ողջ օրը մարտնչած և մի քանի տեղից վիրավոր Սմբատ Քաջ Բագրատունու անձնական ղեկավարությամբ, սկսեց թշնամու նահանջող մնացորդների հետապնդումը և անխնա ջարդը: Հատկապես ծանր կորուստներ կրեցին իբերների դաշնակիցները` փախուստի վայրերին ծանոթ չլինելու պատճառով:
Հայերը կորցրին մոտ 20.000, թշնամին` մոտ 80.000 զինվոր:

Lion
06.07.2008, 12:33
Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 4>>-ից

Արիական Եռադաշինքը, Ալեքսանդր Մակեդոնացին և Հայաստանը: Ալիկը Հայաստան չի մտել, չէ? վստահ եք? Իսկ ինչ կասեք, եթե իմանաք, որ Դարեհի դեմ արշավող հունամակեդոնական բանակը անցել է Կիլիկիայով, Հայոց Միջագետքով և Մծբինով...

331 հոկտեմբերի 1 – Գավգամելայի ճ-մ (Հյուսիսային Միջագետք)

Համալրված հունա-մակեդոնական բանակը (մոտ 210.000)` Ալեքսանդր III Մեծի գլխավորությամբ, լուրջ պատրաստությունից հետո շարունակեց առաջխաղացումը դեպի արևելք: Արշավելով Ասորիք-Մծբին (վերջինը` Հայոց Միջագետք, Արվաստան գավառ, Խաբուր գետի Ջախջախ վտակի ափին) -Միջագետք երթուղով ու անարգել անցնելով Տիգրիսը հակառակորդի գլխավոր հրամանատար Մազզեյի մեղքով` այն շարժվեց Բաբելոնի ուղղությամբ:
Դարեհ III-ի գլխավորած պարսկական (140.000, այդ թվում 9.000 բակտրիացիներ, 2.000 շոշեցիներ, 2.000 արաքոսցիներ, 2.000 մասագետներ, 1.000 դահեր, ինչպես նաև մոտ 5.000 հույներ, մոտ 1.000-ական օքսեր, սակեր, □անհայտ ցեղեր□, հնդիկներ, լեռնային հնդիկներ, կարմիրծովցիներ, արեյներ, պարսեր, սոգդեր, կասպեր, հյուրկաններ, տապուրներ, 150 մանգաղակիր մարտակառք, 15 փիղ), Մեծ Հայքի Վահե արքայի, Երվանդ սպարապետի, հեծելազորի հրամանատար Աշոտ Արծրունու, նրա տեղակալ Վահագն Քաջ Հայկազնի գլխավորած Մեծ Հայքի Հայկական (մոտ 50.000, որից մոտ 8.000 հեծյալ ինչպես նաև Մարդպետական գունդը և 50 մանգաղակիր մարտակառք) ու նրան ենթակա կովկասյան և արևմտակասպիական ցեղերի ռազմիկներից (մոտ 8.000, այդ թվում մոտ 1.000-ական կատիշներ, կապադովկիացիներ, ասորիներ, ատրպատականցիներ, աղվաններ, կովկասցիներ, սարմատներ, սկյութեր) կազմված բանակը, ինչպես նաև սատրապ Միթրդատի գլխավորած XIII սատրապության Հայկական (մոտ 10.000` որից մոտ 2.000 հեծյալ) ու նրան ենթակա ցեղերի ռազմիկներից (մոտ 8.000, այդ թվում մոտ 1.000-ական փռյուգացիներ, կատաոններ, կարիացիներ, հորտուացիներ, բաբելացիներ, բելիտներ, սիտակեններ, պարթևներ) կազմված բանակը շարժվեց թշնամուն ընդառաջ: Ալեքսանդրի բանակն էլ իր հերթին անշտապ մոտեցավ հակառակորդին և մարտակարգ ընդունեց: Հունա-մակեդոնական բանակի աջը կազմում էր ծանր հեծելազորը, կենտրոնը` ֆալանգը, իսկ ձախը` դաշնակից հեծելազորը և հետևակը: Մինչ ճակատամարտը Ալեքսանդրին հաջողվել էր իր կողմը գրավել Դարեհի բանակի գլխավոր հրամանատար Մազզեյին: Վերջինիս մեղքով չէր վերցվել հսկողության տակ կարևոր նշանակություն ունեցող մի բարձունք, որը իր հերթին անմիջապես նվաճեց թշնամին` այնտեղից իրականացնելով ճակատամարտի ղեկավարումը:
Դարեհի բանակի ձախը կազմված էր բակտրիացիներից և նրանց ենթակա ցեղերի ռազմիկներից (մոտ 70.000, ուղիղ 100 մանգաղակիր մարտակառք)` սատրապ Բեսի, իսկ կենտրոնը` պարսիկների բանակից ու նրանց ենթակա ցեղերի ռազմիկերից (մոտ 70.000, ուղիղ 50 մանգաղակիր մարտակառք, 15 փիղ)` Դարեհի գլխավորությամբ: Արիական բանակի աջը (մոտ 76.000, ուղիղ 50 մանգաղակիր մարտակառք) կազմված էր երկու շարասյուններից, որի ձախը կազմում էր Փոքր Հայքի, իսկ աջը` Մեծ Հայքի բանակը և նրանց ենթակա դաշնակից զորքը:
I փուլ – Հունա-մակեդոնական բանակը իր աջ տեղաշարժեց ավելի աջ: Դարեհին թվաց, թե այն ձգտում է դուրս գալ մարտակառքերի գործողության համար հատուկ նախատեսված տեղանքից և դա թույլ չտալու համար նրա ուղին փակելու ուղարկեց բակտրիական հեծելազորը, որն ուժեղացված էր սակական հեծելազորով: Սկսվեց կատաղի բախում թշնամու ձգված աջ թևի հետ: Միաժամանակ արիական բանակի աջում ճակատային գծով գրոհող հետևակը և մարտակառքերը ու թևերից շրջանցող հեծելազորը սկսեցին նեղել և աստիճանաբար պարտության մատնել թշնամուն, չնայած նրան, որ այստեղ վերջինիս ի վերջո հաջողվեց վնասազերծել մարտակառքերը` նիզակներով վահաններին հարվածելով ու աղմուկ ստեղծելու միջոցով մարտակառքերի ձիերի մի մասին վախեցնելով:
II փուլ – Արիական բանակի ձախում հարձակման գնացին մարտակառքերը, որոնք որոշակի կորուստներ պատճառեցին թշնամու ռազմիկներին, բայց ի վերջո վերջիններս կարողացան իրենց շարքերում ճանապարհ բացելու միջոցով պայքարել դրանց դեմ, ոչնչացնել մարտակառքերի մեծ մասն ու վերականգնել շարքերը:
III փուլ – Դարեհը ձախի հետևակի մեծ մասը հարձակման նետեց թշնամու աջի վրա, որի հետ այստեղ մարտը ավելի թեժացավ: Միաժամանակ, հակասելով իր իսկ այս որոշմանը, նա, իր բանակի թիկունքում և ծայր աջում խորը շրջանցում կատարելով, իր ձախի բակտրիացիներին ու սակերին նետեց թշնամու ձախի թիկունքում գտնվող գումակի վրա:
IV փուլ – Ալեքսանդրի գլխավորած աջի հեծելազորը և կենտրոնի ֆալանգը, օգտվելով հակառակորդի ձախի հանկարծակի թուլացումից, կտրուկ հարձակման անցան և, ջարդելով հակառակորդին, արյունահեղ ու համառ մարտում ցրեցին այն, ինչպես նաև կենտրոնը, որոնց ռազմիկները, հետապնդվելով թշնամու կողմից, դիմեցին փախուստի: Միաժամանակ թեսալական հեծելազորը ուղարկվեց ձախին օգնության:
V փուլ – Այս ընթացքում արիական բանակը իր աջում ճակատային հարձակումով խիստ ծանր իրավիճակ էր ստեղծել հակառակորդի համար, իսկ թևից շրջանցած Հայկական, բակտրիական, սակական ու կատիշական հեծելազորը` Աշոտ Արծրունու և Վահագն Քաջ Հայկազնի գլխավորությամբ, չնայած թեսալական հեծելազորի ժամանելուն, ներխուժել էր նրա գումակ:
VI փուլ – Ստանալով իր ձախի օրհասական վիճակի մասին տեղեկություն` Ալեքսանդրը դադարեցրեց հետապնդումը և ողջ բանակով շարժվեց թշնամու աջի վրա, որը այդ ընթացքում գրեթե ոչնչացրել էր իր հակառակորդին: Սակայն վերջին պահին հունա-մակեդոնական բանակի խոշոր ուժերի մոտենալու մասին նախապես տեղեկացված բակտրիական ու սակական հեծելազորը թողեց մարտը և հեռացավ, իսկ Դարեհին արդեն բացահայտ դավաճանած Մազզեյի գլխավորած զորքը` Ատրոպետ սատրապի հրամանատարությամբ, թիկունքից հարվածեց Հայկական և նրա դաշնակիցների միացյալ բանակին: Դավաճանների հետ բռնկված անակնկալ այս մարտում թեև վերջիններս պարտություն կրեցին ու ցրվեցին, սակայն զոհվեց Վահե արքան:
VII փուլ – Զգալով, որ շուտով տեղ կհասնեն հակառակորդի հսկայական ուժեր և, որ մարտը ընդհանուր առմամբ տանուլ է տրված` Երվանդ սպարապետը շրջեց խորը դասավորություն ունեցող իր հեծելազորը ու, ետ շպրտելով թիկունքից մոտեցող թշնամուն, ապահովեց իր հետևակի և դաշնակիցների զորքի արագ մարտից դուրս գալը:
VIII փուլ – Պահպանելով կարգը` Հայկական և նրա դաշնակիցների միացյալ բանակը սկսեց արագ երթով նահանջել` միաժամանակ մարտ մղելով հետապնդող հակառակորդի հետ: Արդյունքում այն ի վերջո պոկվեց թշամուց և վերադարձավ Հայրենիք:
Հայերը կորցրին մոտ 20.000, դաշնակիցները` մոտ 100.000, թշնամին` մոտ 20.000 զինվոր: Մարտում զոհվեց նաև Մեծ Հայքի Վահե արքան, որով Հայկազունիների տոհմի արական ուղիղ գիծն ընդհատվեց, իսկ Աշոտ Արծրունին և Վահագն Հայկազնը գերվեցին: Հետագայում Աշոտ Արծրունին տարբեր պաշտոններ զբաղեցրեց Պտղոմեոս զորավարի մոտ, իսկ Վահագն Քաջ Հայկազնը ծառայության անցավ Ալեքսանդրի թիկնապահ զորամասում:
Հունա-մակեդոնական բանակը վճռական հաղթանակ տարավ: Հույն-Պարսկական II պատերազմը ավարտվեց Արիական Եռադաշինքի կործանումով, որը փլուզվեց և այլևս երբեք չվերականգնվեց: Աքեմենյան Պարսկաստանը ոչնչացավ, իսկ մարերն ու պարսիկները ընկան նվաճողների տիրապետության տակ: Ալեքսանդրը շարունակեց իր նվաճումները և ստեղծեց մի հսկայական տերություն, որը, սակայն, խիստ կարճ կյանք ունեցավ:
Մեծ Հայքի թագավորությունը պահպանեց իր անկախությունն ու տիրապետությունը Հայաստանի 16 նահանգներում, Փոքր Հայքում ստեղծվեց անկախ թագավորություն և միայն Կիլիկիան էր, որ մնաց Ալեքսանդրի ու նրա հետնորդների իշխանության տակ, թեև այն էլ հաճախ վայելում էր փաստացի անկախություն:

Lion
06.07.2008, 12:34
Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 3>>-ից

Հայկ աստծո հաղթարշավը: Արքաներ, որոնք փառաբանում էին հաղթող աստծոն...

857 հուլիս – Սիփան լեռան ճ-մ (Տուրուբերան նահանգ, Բզնունիք գավառ, Վանա լճի հյուսիսային ափից մոտ 10 կմ հյուսիս)

<<…Մենք բռնությունից խույս էինք տալիս`
Բեղուն դաշտերին գերադասելով լեռները քարոտ.
Իսկ մեզ ոտնակոխ հետապնդողին դիտապաստ անում
Եվ դրանով անուն ստանում`
Կոչելով մեզ Հայկ…>>

Պ. Սևակ

Դեպի լեռը նահանջած Արմենիի և Արարատյան թագավորության Հայկական բանակը (մոտ 40.000, 400 մարտակառք)` Արամ II-ի գլխավորությամբ, բնական ամրություններով հարուստ մի վայրում ամուր պաշտպանական դիրք գրավեց` այն շրջապատելով 2 շարք հողաթմբերով ու ցցապարիսպներով: Առաջին շարքում դիրքեր գրավեց հայկական թեթև` տեգավորները և նետաձիգները, իսկ երկրորդում` ծանր հետևազորը: Հեծելազորը մնաց երրորդ գծում:
Ասորեստանյան բանակը (մոտ 90.000, 900 մարտակառք)` Սալմանասար III-ի գլխավորությամբ, մոտեցավ հայկական դիրքերին:
I փուլ – Թշնամին անցավ հարձակման և ծանր կորուստներով հաղթահարեց հայկական առաջին գծի դիմադրությունը, որի մնացորդները նահանջեցին և ամրացան երկրորդ գծում:
II փուլ – Հայկական երկրորդ գիծը ետ մղեց թշնամու բոլոր գրոհները` ծանր կորուստներ պատճառելով նրան:
III փուլ – Օգտվելով թշնամու կրած ծանր կորուստներից ու շփոթից` Հայկական բանակը անցավ հարձակման և, շեշտակի հարվածով ջարդելով թշնամուն, շպրտեց նրան ելման դիրքեր, որից հետո կրկին խուսափելով հարթ տարածությունում մարտից, ետ նահանջեց ամրացված շրջան:
IV փուլ – Մինչև օրվա վերջ թշնամու բոլոր գրոհները ետ մղվեցին: Գիշերն ընդհատեց մարտը:
Հայերը կորցրին 3.400, թշնամին` 4.000 գերի, մոտ 20.000 սպանված և վիրավոր ռազմիկ:
Ասորեստանյան բանակը, ենթարկվելով Հայկական բանակի պարտիզանական հարվածներին, Վասպուրական-Կորճայք երթուղով նահանջելով և կորցնելով ևս մոտ 5.000 զինվոր, հեռացավ Հայաստանի սահմաններից` օկուպացված պահելով Հայոց Միջագետքը:

Lion
06.07.2008, 12:34
Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 2>>-ից

Արմենիի, Արարատի, Հայայի, Միտանիի և Կիլիկիայի թագավորությունների մասին: Մոռացված Հնգյակը:

1111 – Մանազկերտի ճ-մ (Տուրուբերան, Հարք գավառ)

Ասորեստանյան բանակը (մոտ 73.000, 600 մարտակառք)` Թիգլաթպալասար I-ի գլխավորությամբ, ենթարկվելով Հայայի արքա Արսենի գլխավորած Արմենիի, Արարատի և Հայայի միացյալ Հայկական բանակի (մոտ 30.000, 300 մարտակառք), պարտիզանական հարվածներին, հասավ Հարք:
I փուլ – Հայկական բանակի առաջապահը կազմող 23 իշխանությունների միացյալ ջոկատը (մոտ 15.000, 150 մարտակառք) հարձակվեց ասորեստանյան բանակի առաջապահի վրա, սակայն չհասնելով էական հաջողությունների, նահանջեց: Հայերը կորցրին 120 մարտակառք:
II փուլ – 60 իշխանությունների ուժերից կազմված Հայկական հիմնական բանակը հարձակվեց թշնամու հիմնական բանակի վրա, սակայն տեղի ունեցած համառ մարտում Հայկական բանակը պարտություն կրեց, իսկ բանակի առաջնորդները գերվեցին:
Հայերը կորցրին մոտ 15.000 զինվոր, ուղիղ 120 մարտակառք, թշնամին` մոտ 10.000 զինվոր: Արսենը գերվեց, սակայն հետագայում ազատվեց:

Տրիբուն
06.07.2008, 16:33
Մեծ Հայքի բանակը կորցրեց մոտ 500, դաշնակիցները` մոտ 100, թշնամին` մոտ 20.000 զինվոր:

Lion ջան, հաճույքով ճակատամարտի ողջ ընթացքը կարդացի: Մի պահ նույնիսկ ինձ ճակատամարտի դաշտում զգացի: Լուրջ եմ ասում:

Մենակ վերջում էլի համը դուրս էկավ: :D:D

Տրիբուն
06.07.2008, 16:38
III փուլ – Ապրիլի 11-ին միացյալ պարթևական և Մեծ Հայքի բանակը, գերազանցելով հակառակորդին հատկապես հեծելազորի թվով, կրկին անցավ հարձակման ու փորձեց թևանցել հռոմեական ֆալանգը: Սրան ի պատասխան հռոմեական բանակը ձգեց այն և արդյունքում բռնկված ու ողջ օրը տևած համառ և արյունահեղ մարտը կրկին առավելություն չտվեց կողմերից ոչ մեկին: Երեկոյան ծանր կորուստներ կրած հակառակորդները նահանջեցին ելման դիրքեր:


Լավ ճակատամարտ էր; Ընդհանրապես ես այն կարծիքին եմ, որ քո գրած գրքերով ռազմագիտության ամբիոններում պիտի հայրենասիրություն դասավանդեն ու հայրենասիրական ֆիլմեր նկարահանեն: Թե ով ինչքան է հավատում իսկությանը կարևոր չէ: Իմ կարծիքը գիտես; :D:D:D

ՄԻ հարց միայն, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում Հռոմեկան ֆալանգը:

Mephistopheles
06.07.2008, 23:17
Հետևում եմ նաև այնտեղի քննարկմանը, ու քանի որ ի դեմս Ձեզ տեսել եմ լուրջ քննարկողի ու իմ անձնական տեսակետներն արտահայտողի, չեմ միջամտել:

Մենք էլ ենք մարքեթինգով զբաղվում ու ավելի հաջող: Lion-ը մարքեթինգային ակցիան սկսել է գրքի հրատարակումից հետո: Մենք ակցիա ենք անում, հետո ենք հրատարակելու գիրքը: Որպես մարքեթինգի մասնագետ կարող եք հաստատել, որ այդ դեպքում մենք վաճառքի ավելի մեծ ծավալներ կունենանք: Գիրքն անվանելու ենք «Դառը իրականության դասերն ու ցանկալին որպես իրականություն ներկայացնելու վնասները հայ ժամանակակից հասարակության հոգևոր ու սեռական դաստիարակման գործում»

Ապեր, ըտենց գիրք կա արդեն, անունը "Սուտլիկ Որսկան" ա

Lion
07.07.2008, 11:37
Լավ ճակատամարտ էր; Ընդհանրապես ես այն կարծիքին եմ, որ քո գրած գրքերով ռազմագիտության ամբիոններում պիտի հայրենասիրություն դասավանդեն ու հայրենասիրական ֆիլմեր նկարահանեն: Թե ով ինչքան է հավատում իսկությանը կարևոր չէ: Իմ կարծիքը գիտես; :D:D:D

ՄԻ հարց միայն, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում Հռոմեկան ֆալանգը:

Իրոք լավն էր... Բայց դու իզուր ես հեգնում, եղբայր: Գիտես, սովորաբար ռազմական պատմությունը ոչ լավ իմացող մարդիկ են վստահ, որ հռոմեական բանակը միշտ պահպանել է մանիպուլա-կահորտային մարտակարգը: Իսկ իրականում, սկսած արդեն 2-րդ դարի կեսերից, երբ այն սկսեց ավելի ու ավելի շատ որդեգրել պաշտպանողական մարտավարություն, լեգեոներների որակն ընկավ, իսկ կայսրության սահմանների վրա ճնշումը ավելի մեծացավ - հռոմեական բանակը ընդունեց ՖԱԼԱՆԳԱՅԻՆ մարտակարգը...

Ահա Ռազինի կարծիքը -

"Одновременно с ростом армии ухудшался ее состав, изменялись вооружение и тактика. Тяжелое вооружение было отброшено, старая система обучения пришла в упадок, увеличивалась роскошь в армии и уменьшалась сила и выносливость. Создавались многочисленные виды легко вооруженных войск, имевших различное метательное оружие. Характерные особенности римской пехоты исчезли. «Тяжелые доспехи были отброшены, тяжелое копье было заменено легким; легион, организованный в когорты, снова стал походить на неповоротливую фалангу, а так как характерной чертой пехоты этого периода являлось общее нежелание доходить до рукопашной охватки с неприятелем, то лук и дротики стали употребляться теперь не только для боя в рассыпном строю, но также и линейной пехотой в сомкнутом боевом построении». Боевой порядок римской армии возвратился к фаланге, но теперь этот строй больше был пригоден для обороны, чем для наступления. Уже Август уменьшил дистанцию между когортами и отменил третью линию боевого порядка. В каждой линии строилось по 5 когорт. Глубина боевого порядка составляла 8 шеренг. После Августа было полностью завершено возвращение к фаланге."

http://militera.lib.ru/science/razin_ea/1/06.html

Այնպես որ ռազմագիտության ամբոններում իրոք չէր խանգարի սովորել որոշ բաներ...:)

Lion
07.07.2008, 11:42
Lion ջան, հաճույքով ճակատամարտի ողջ ընթացքը կարդացի: Մի պահ նույնիսկ ինձ ճակատամարտի դաշտում զգացի: Լուրջ եմ ասում:

Մենակ վերջում էլի համը դուրս էկավ: :D:D

Ինչու?? Մի մոռացիր, որ նիմնական կորուստներ Մեծ Հայքի բանակը կրեց հռոմեական հեծելազորը ջախջախելիս: Իսկ այս դեպքում Մեծ Հայքի հեծելազորի քանակական և որակական առավելությունը բոլոր հիմքերը տալիս է կորուստների նման հարաբերակցություն գրելու: Դրանից հետո հիմնականում անմիջական շփում չեղավ - լեգեոներները պասիվ պաշտպանվում էին: Այս պայմաններում էլ բնականաբար Մեծ Հայքի հեծյալները պետք է չնչին կորուստներ կրեին...

Այնպես որ կորուստների նման հարաբերակցությունը թվում է լիովին հավանական:

Դուք համաձայն չեք?? Կհիմնավորեք?

Տրիբուն
07.07.2008, 12:25
Ինչու?? Մի մոռացիր, որ նիմնական կորուստներ Մեծ Հայքի բանակը կրեց հռոմեական հեծելազորը ջախջախելիս: Իսկ այս դեպքում Մեծ Հայքի հեծելազորի քանակական և որակական առավելությունը բոլոր հիմքերը տալիս է կորուստների նման հարաբերակցություն գրելու: Դրանից հետո հիմնականում անմիջական շփում չեղավ - լեգեոներները պասիվ պաշտպանվում էին: Այս պայմաններում էլ բնականաբար Մեծ Հայքի հեծյալները պետք է չնչին կորուստներ կրեին...

Այնպես որ կորուստների նման հարաբերակցությունը թվում է լիովին հավանական:

Դուք համաձայն չեք?? Կհիմնավորեք?
Կորուստների հարաբերակցությունը խիստ ռադիկալ է 600 հոգին 20.000-ի դեմ:
Գիտես ինչ է նշանակում 20.000 -ի կորուստը հռոմեցիների համար մի ճակատամարտում - կատաստրոֆա, ու ոչ մի հռոմեացի սուտասան պատմաբան չէր կարող թաքցնել:

Տրիբուն
07.07.2008, 12:30
Իրոք լավն էր... Բայց դու իզուր ես հեգնում, եղբայր:

Lion ջան, էլի անկեղծ եմ ասում, լրիվ լուրջ, մի գրամ հեգնանք չկա: Անկեղծ ես քո գրած այս սցենարներով նկարահնված հայրենասիրական ֆիլմեր կնայեի, մեծագույն հաճույքով: Ինչ պակաս ֆիլմ կլիներ ասենք, էն Մել Գիպսոնի Խիզած Սիրտը ֆիլմի համեմատությամբ:

Ավելացվել է 8 րոպե անց

... ռազմական պատմությունը ոչ լավ իմացող մարդիկ են վստահ, որ հռոմեական բանակը միշտ պահպանել է մանիպուլա-կահորտային մարտակարգը: Իսկ իրականում, սկսած արդեն 2-րդ դարի կեսերից, երբ այն սկսեց ավելի ու ավելի շատ որդեգրել պաշտպանողական մարտավարություն, լեգեոներների որակն ընկավ, իսկ կայսրության սահմանների վրա ճնշումը ավելի մեծացավ - հռոմեական բանակը ընդունեց ՖԱԼԱՆԳԱՅԻՆ մարտակարգը...


Այնպես որ ռազմագիտության ամբոններում իրոք չէր խանգարի սովորել որոշ բաներ...:)

Մի քիչ էլ ժամանակագրություն կարելի էր սովորել, ռազմագիտության ամբիոններում:

Քո նկարագրած ճակատամարտը վերաբերվում է մ.թ.ա 1-ին դարին, իսկ քո նակարագրած ֆալանգին անցնելու պրոցեսը 2-րդ դարին: Տարբերությունը մոտ 300 տարի է: Ավելին, Տիգրանի ժամանակ Հռոմը նոր նոր էր սկսվում ծավալվել ու նոր տարածքներ գրավել, այնպես որ պաշտպանության մասին Հռոմում դեռ ոչ մեկը չէր մտածում:

Lion
07.07.2008, 12:46
Lion ջան, էլի անկեղծ եմ ասում, լրիվ լուրջ, մի գրամ հեգնանք չկա: Անկեղծ ես քո գրած այս սցենարներով նկարահնված հայրենասիրական ֆիլմեր կնայեի, մեծագույն հաճույքով: Ինչ պակաս ֆիլմ կլիներ ասենք, էն Մել Գիպսոնի Խիզած Սիրտը ֆիլմի համեմատությամբ:

Եթե ես մի օր այդքան հարուստ եղա - կֆինանսավորեմ այդ ֆիլմերը: Մեր պատմությունը ԱՅՆՔԱՆ շատ էպիզոդներ ունի, որ, առանց չափազանցնելու, կհերիքի 1.000 <<Խիզախ սրտի>>

Խիզած Սիրտը - :D:D:D


Մի քիչ էլ ժամանակագրություն կարելի էր սովորել, ռազմագիտության ամբիոններում:

Քո նկարագրած ճակատամարտը վերաբերվում է մ.թ.ա 1-ին դարին, իսկ քո նակարագրած ֆալանգին անցնելու պրոցեսը 2-րդ դարին: Տարբերությունը մոտ 300 տարի է: Ավելին, Տիգրանի ժամանակ Հռոմը նոր նոր էր սկսվում ծավալվել ու նոր տարածքներ գրավել, այնպես որ պաշտպանության մասին Հռոմում դեռ ոչ մեկը չէր մտածում:

Իսկ ես ինչ է, Արածանիի ճակատամարտի կապակցությամբ օգտագործել եմ <<հռոմեական ֆալանգ>> հասկացությունը??? Այն օգտագործվել է Մծբինի 217 թ-ի ճ-մի կապակցությամբ: Շփոթում ես, եղբայր...

Lion
07.07.2008, 12:49
Կորուստների հարաբերակցությունը խիստ ռադիկալ է 600 հոգին 20.000-ի դեմ:
Գիտես ինչ է նշանակում 20.000 -ի կորուստը հռոմեցիների համար մի ճակատամարտում - կատաստրոֆա, ու ոչ մի հռոմեացի սուտասան պատմաբան չէր կարող թաքցնել:

Կատաստրոֆան դեռ քիչ է... Հապա ինչը ստիպեց գոռոզ ու ամբարտավա Լուկոլլոսին նահանջել, երբ մինչևԱրտաշատ մնացել էր ընդամենը մի քանի քայլ... Սա հռոմեական բանակի ԱՆՀԱՅՏ կատաստրոֆաներից մեկն է :)

Իսկ 20.000-ը ռեալ է, հաշվի առնելով ճակատամարտի ՍՊԵՑԻՖԻԿ ընթացքը, երբ դու հարվածում ես, սակայն ինքդ հարված չես ստանում...

Տրիբուն
07.07.2008, 12:49
Եթե ես մի օր այդքան հարուստ եղա - կֆինանսավորեմ այդ ֆիլմերը: Մեր պատմությունը ԱՅՆՔԱՆ շատ էպիզոդներ ունի, որ, առանց չափազանցնելու, կհերիքի 1.000 <<Խիզախ սրտի>>

Խիզած Սիրտը - :D:D:D



Իսկ ես ինչ է, Արածանիի ճակատամարտի կապակցությամբ օգտագործել եմ <<հռոմեական ֆալանգ>> հասկացությունը??? Այն օգտագործվել է Մծբինի 217 թ-ի ճ-մի կապակցությամբ: Շփոթում ես, եղբայր...
Հա էլի :))))))))))))))))))))))))))))))
դուզ ես ասում
Ընկեր, մի դռբից էնքան ճակատամարտ ես նկարագրում մարդ խառնվում է: Ընդունում եմ սխալս: Ոնց որ առաջին անգամ:

Տրիբուն
07.07.2008, 12:51
Կատաստրոֆան դեռ քիչ է... Հապա ինչը ստիպեց գոռոզ ու ամբարտավա Լուկոլլոսին նահանջել, երբ մինչևԱրտաշատ մնացել էր ընդամենը մի քանի քայլ... Սա հռոմեական բանակի ԱՆՀԱՅՏ կատաստրոֆաներից մեկն է :)

Իսկ 20.000-ը ռեալ է, հաշվի առնելով ճակատամարտի ՍՊԵՑԻՖԻԿ ընթացքը, երբ դու հարվածում ես, սակայն ինքդ հարված չես ստանում...
Լուրջ եմ ասում, Լուկոլլոսը մեղքս եկավ: Տարօրինակ է, որ նրան Հռոմում հում-հում չկերան դրանից հետո:

Lion
07.07.2008, 13:00
Լուրջ եմ ասում, Լուկոլլոսը մեղքս եկավ: Տարօրինակ է, որ նրան Հռոմում հում-հում չկերան դրանից հետո:

Էդ պոռոտախոս տականքի արևը իրոք որ Արածանիից հետո խամրեց: Հռոմում նրան զրկեցին բոլոր պաշտոններից, նրա կարերան վերջացավ ու նա սկսեց իր մխիթարությունը փնտրել միայն ցոփ խնջույքներում...

Չնայած նա Մեծ Հայքին շատ վնաս տվեցին, բայց դե հայերին էլ հաջողվեց դրա կյանքը խորտակել :hands

Lion
07.07.2008, 13:01
Հա էլի :))))))))))))))))))))))))))))))
դուզ ես ասում
Ընկեր, մի դռբից էնքան ճակատամարտ ես նկարագրում մարդ խառնվում է: Ընդունում եմ սխալս: Ոնց որ առաջին անգամ:

Ստացվումա - մի մոմենտ իմ սիրտն էլ կանգնավ, որ կարող տենց սխալ թույլ տված լիենմ :(

Տրիբուն
07.07.2008, 15:41
Էդ պոռոտախոս տականքի արևը իրոք որ Արածանիից հետո խամրեց: Հռոմում նրան զրկեցին բոլոր պաշտոններից, նրա կարերան վերջացավ ու նա սկսեց իր մխիթարությունը փնտրել միայն ցոփ խնջույքներում...

Չնայած նա Մեծ Հայքին շատ վնաս տվեցին, բայց դե հայերին էլ հաջողվեց դրա կյանքը խորտակել :hands
Լուկոլլոսին իրոք մեղադրանք է ներկայացվել Ասիայում պատերամզը արհեստականորեն ձգձգելու մեջ, հարստանալու նպատակով: Իսկ 63 թվականին, այսինք Արածանիից 5 տարի հետո, նա Տրիումֆով մտավ Հռոմ, որպես հաղթանակած զորավար: Ո՞վ թույլ կտար Հռոմում մի ճակատամարտում 20.000 զինվոր կորցրածին Տրիումֆ անել:

Lion
07.07.2008, 16:52
Դե այդ ժամանակվա Հռոմի խառնակ տասնամյակներում ավելի գեշ բաներ էլ էին լինում...

Տրիբուն
07.07.2008, 21:06
Դե այդ ժամանակվա Հռոմի խառնակ տասնամյակներում ավելի գեշ բաներ էլ էին լինում...
Lion, բա տենց կարելի՞ է փաստերը հերքել
Մարդը հաղթել էր, գնացել էր Հռոմը, մտել էր քաղաք Տրիումֆով, ու դու ասում ես, ամեն ինչ էլ հնարավոր էր;
Համ էլ տենց դաժան պարտությունից, ու էտքան զինվոր կորցնելուց հետո, մի հատ էլ քաղաքացիական պատերազմի միջով անցնելուց հետո, Հռոմը շուտով դառնում է աշխարհակալ պետություն, իսկ հաղթած երկիրը հանկարծ ամեն ինչ կորցնում է, ու շուտով վերածվում է երկու գերտերությունների արանքում դեսից դեն տատանվող թագավորության, որի թագավորին շուտով պիտի պարթևներն ուղարկեին, Հռոմն էլ պեչատ խփեր: Ինչ-որ զարգացումների ընդհանուր տրամաբանության կոնտեքստում չի տեղավորվում:

Lion
08.07.2008, 11:58
Չէ, դե Տիգրանի կայսրությունը ի վերջո փլուզվեց - դա փաստ է: Սակայն այն իրականում տեղի ունեցավ ՄԵԾԱՊԵՍ ՊՈՄՊԵՈՍԻ ջանքերով:

Իսկ Լուկոլլոսին փառաբանելը, տրիումֆի իրավունք տալը և այլն բացատրվում է շատ պարզ քաղաքական հաշվարկով.

Հռոմը ՉԷՐ ՈՒԶՈՒՄ ընդունել ու պռիզնատ գալ իր պարտությունը: Նույն կերպ էլ Չեչենական առաջին պատերազմի ԿԱՊԻՏՈՒԼՅԱՑԻԱՆ ստորագրած Լեբեդին ռուսական այն ժամանակվա ԶԼՄ-ները ներկայացրին որպես հերոս...

Ուղղակի երբեմն պետություններին ձեռնտու չէ ընդունել իրենց պարտությունը և անհատները դրանով փրկվում են:

Տրիբուն
08.07.2008, 20:41
Չէ, դե Տիգրանի կայսրությունը ի վերջո փլուզվեց - դա փաստ է: Սակայն այն իրականում տեղի ունեցավ ՄԵԾԱՊԵՍ ՊՈՄՊԵՈՍԻ ջանքերով:

Իսկ Լուկոլլոսին փառաբանելը, տրիումֆի իրավունք տալը և այլն բացատրվում է շատ պարզ քաղաքական հաշվարկով.

Հռոմը ՉԷՐ ՈՒԶՈՒՄ ընդունել ու պռիզնատ գալ իր պարտությունը: Նույն կերպ էլ Չեչենական առաջին պատերազմի ԿԱՊԻՏՈՒԼՅԱՑԻԱՆ ստորագրած Լեբեդին ռուսական այն ժամանակվա ԶԼՄ-ները ներկայացրին որպես հերոս...

Ուղղակի երբեմն պետություններին ձեռնտու չէ ընդունել իրենց պարտությունը և անհատները դրանով փրկվում են:
Գիտեք ինչ, ենթադրություններով փաստերն ապացուցելը կամ հերքելը անշնորհակալ գործ է: Մի բան կարող եմ ասել. քանի որ թեման նաև զգացական ընկալում ունի, ու ես հավատացած եմ, որ քո գրքի կարդացողների մեծ մասին շատ դուր են գալու այդ թվերը, ապա ուղղակի չեմ վիճելու, հուսալով, որ յուրաքանչյուր կարդացող, թվերի հետ ծանոթանալուց հետո, մի պահ կանգ կառնի ու ինքն իրեն հարց կտա - «տո՞ լավ է»:

Lion
08.07.2008, 20:44
Ես թույլ չեմ տա որևէ զգայականության ազդել իմ գրքի արժեքի վրա: Ես ստեղծել եմ մի գործ, որը ստեղծելիս նպատակ եմ դրել, որ այն մնա ոչ թե մեկ տարի, տաս տարի, այլ հարյուրամյակներ: Լուրջ եմ ասում...

Ու դրա համար էլ ես ինձ ԵՐԲԵՔ թույլ չեմ տա տուրք տալ ԶԳԱՅԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆԸ և խեղել իրականությունը: Հանգիստ եղեք, ես իմ գիրքը չափազանց բարձր եմ գնահատում այն նման էժանագին ձևով արժեզրկելու համար...

Իսկ իմ գրքում գրված ամեն մի տառի համար, երևի արդեն հասցրած կլինեք նկատած լինել, ես ունեմ պատասխան...

Տրիբուն
08.07.2008, 22:02
Իսկ իմ գրքում գրված ամեն մի տառի համար, երևի արդեն հասցրած կլինեք նկատած լինել, ես ունեմ պատասխան...

Ունեք
ոչ համոզիչ, գոնե իմ համար

Lion
09.07.2008, 19:16
Ինչ ասեմ, եղբայր… դա քո կարծիքն է. Առայժմ կարծես թե վերջին խոսքը իմն է

Հիշեցնեմ

1. Մեր զրույցը Ձիրավում հռոմեացիների մասին
2. Քո գրած <<հռոմեական ֆալանգ>>-ի պահը…

Տրիբուն
10.07.2008, 23:35
Ինչ ասեմ, եղբայր… դա քո կարծիքն է. Առայժմ կարծես թե վերջին խոսքը իմն է

Հիշեցնեմ

1. Մեր զրույցը Ձիրավում հռոմեացիների մասին
2. Քո գրած <<հռոմեական ֆալանգ>>-ի պահը…

հոպ, Ձիրավի հարցում համաձայնություն չենք էկել; ես ուղղակի համարել եմ վեճը սպառված, քանի որ ոչ մեկս ոչ մեկիս չենք համոզել

իսկ երկրորդ դեպքը թյուրիմացություն է

Lion
11.07.2008, 11:52
Այդ թեմայով վերջին գրառումը սա էր - N 27

http://www.akumb.am/showthread.php?t=17725&page=2

Դրան պատասխան չի ստացվել: Ուստի ես իրավունք ունեյի գալ իմ արտահայտած ենթադրությանը...

Գուցե առաջին դեպքն էլ??

Տրիբուն
11.07.2008, 13:43
Այդ թեմայով վերջին գրառումը սա էր - N 27

http://www.akumb.am/showthread.php?t=17725&page=2

Դրան պատասխան չի ստացվել: Ուստի ես իրավունք ունեյի գալ իմ արտահայտած ենթադրությանը...

Գուցե առաջին դեպքն էլ??
Lion, դու էլ ցանկանում ես քո նկարագրած բոլոր ճակատամարտերի պես միշտ հաղթող լինել ու նվազագույն կորուստներով: Հաղթեցի՛ր:

Կարող ես Լուկուլլոսի պես տրիումֆով մտնել Հռոմ:

Lion
11.07.2008, 18:35
Lion, դու էլ ցանկանում ես քո նկարագրած բոլոր ճակատամարտերի պես միշտ հաղթող լինել ու նվազագույն կորուստներով: Հաղթեցի՛ր:

Կարող ես Լուկուլլոսի պես տրիումֆով մտնել Հռոմ:

Ես քո մեջ մեծ մարդուն բնորոշ հատկանիշներ եմ նկատում, լուրջ եմ ասում:)

Ինձ տրիումֆներ պետք չեն, ինձ պետք է ընդամենը մի պարզ ու հասարակ բան – որ իմ ժողովուրդը իմանա իր ԻՐԱԿԱՆ ռազմական պատմությունը...

Ի դեպ, վերջերս բերած իմ ոչ բոլոր ճակատամարտերն էին հաղթական: Տես թեկուզ Մանազկերտ 1111-ը: Ու ես հատուկ եմ այդպես արել – չէ որ իրական կյանքը հեքիաթ չէ, որ այնտեղ միշտ բարին կամ լավը հաղթի... լինում են և պարտություններ...

Մի խոսքով, էսօր փիլիսոփայական կայֆերի մեջ եմ

Lion
31.07.2008, 12:52
Ուշադրություն! Եթե ինչ-որ մեկը գրագետ ձևով ու առանց իմաստային փոփոխությունների ռուսերեն թարգմանի ներքևում բերված տեքստը, ապա մեծ գործ արած կլինի հայագիտության համար

Հատված <<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 24>>-ից

Հյուսիսային Բագրատունիների հայկական այս թագավորությունը, որը հիմք ուներ դեռևս 782 թվականին Աշոտ Ատրներսեհի Բագրատունու ստեղծած իշխանությունը և որում կառավարում էր Հյուսիսային Բագրատունիների նորացված ճյուղը, տարբեր ժամանակներում և տարբեր չափով ընդգրկել է Մեծ Հայքի Տայք նահանգը, Բարձր Հայքի հյուսիսային գավառները, Գուգարք նահանգի կենտրոնական ու արևմտյան, ինչպես նաև Փոքր Հայք նահանգի արևելյան գավառները, ինչպես նաև նախկին Իբերիայի թագավորության տարածքի արևմտյան մասը:
Մեր պատմագիտության կողմից (օրինակ Լեոյի մոտ) այս թագավորությունը առանց բացառության և ավանդականորեն համարվել է վրացական ու ընկալվել որպես վրացական պետականության արտահայտություններից մեկը: Ավելին, այս թագավորության պատմությունը, որպես վրացական թագավորության պատմությունը, հայ պատմագիտության կողմից համառորեն չի ուսումնասիրվել: Այն երբեք չի դիտարկվել որպես հայ ժողովրդի պատմության բաղկացուցիչ մաս, իսկ նրա մասին բացառիկ հիշատակումներ արվել են միայն ընդգծելու համար վերջինիս <<վրացականությունը>> և դա այն դեպքում, երբ նրանում մինչև XI դարը <<վրացական>> կարող է համարվել լավագույն դեպքում միայն այն, որ նրա բնակչության բացարձակ մեծամասնությունը կազմող հայերի մի մասը եղել է վրացադավան:
Ավելին, <<ժողովուրդների բարեկամության>> տեսականորեն հիասքանչ, սակայն գործնականում անիրագործելի գաղափարը ամեն կերպ ընդգծել և փառաբանել ձգտող սովետահայ պատմագիտությունը կառուցել է հսկայական, սակայն լիովին սնանկ ու հակագիտական մի տեսություն, որը նպատակ ունի ցույց տալ այս ժամանակաշրջանում <<Հայոց և Վրաց թագավորությունների համագործակցությունը>>: Սակայն այս տեսությունը սեփական պատմական հիմնավորվածության տեսանկյունից ուղղակի ծիծաղելի է, քանի որ իրականում... համագործակցում էին երկու Հայկական թագավորություններ և այստեղ որևէ <<վրացական>> երևույթ ուղղակի բացակայում է:
Ընդհանրապես պետության և մասնավորապես միջնադարյան պետության էությունը բնորոշող կարևորագույն հատկանիշներից է.
ա) այն տարածքը, որի վրա գտնվում է այդ պետությունը,
բ) այն ժողովուրդը, որը բնակվում է այդ պետության մեջ,
գ) այն կառավարական տոհմը, որը իշխում է այդ պետությունում,
դ) այն պաշտոնական խորհրդանիշները, որոնք ընդունված են այդ պետության մեջ:
ա) Արտանուջի թագավորությունը գտնվում էր Հայաստանում: Սա այնքան ակնհայտ փաստ է, որ միայն ամեն կերպ <<ժողովուրդների բարեկամության>> կյանքից կտրված գաղափարը իդեալականացնող ու դրա կեղծ փայլից կուրացած պատմաբանները, ինչպես նաև վրացական ազգայնամոլությունը քարոզող և ողջ Հյուսիսային Հայաստանը (Գուգարքը, Տայքը, Բարձր Հայքի և Արարատի հյուսիս-արևելյան գավառները) <<վրացական տարածք>> հռչակած վրաց ազգայնամոլները կարող են հակառակը պնդել: Լիակատար պարզության համար նշենք, որ այս թագավորությունը հիմնականում ընդգրկում էր Հայաստանի Գուգարք և Տայք նահանգները, ինչպես նաև Բարձ Հայքի մի մասը,
բ) Արտանուջի թագավորության բնակչության ճնշող մեծամասնությունը հայեր էին: Սա ևս ակնհայտ փաստ է, քանի որ այդ մասին են վկայում նույնիսկ այժմ թուրքական վայրագությունները, ինչպես նաև վրացական պաշտոնական ու ոչ պաշտոնական վերաձևումները վերապրած և մատնանշված ողջ այդ տարածքում ցրված խաչքարները, վանքերը ու ամրոցները` իրենց ողջ ճարտարապետական և տոպոնոմիական առանձնահատկություններով: Բացի այդ Գուգարքի հյուսիսի, որպես Հայաստանի հյուսիսային սահմանի մասին են վկայում այնպիսի սկզբնաղբյուրներ, ինչպիսիք են Ստրաբոնը, Մովսես Խորենացին, Փավստոս Բյուզանդը, Ղազար Փարպեցին, Անանիա Շիրակացին և այլոք:
գ) Արտանուջի թագավորությունում իշխում էր իր ողջ գործունեությամբ տիպիկ հայ հանդիսացած, ինչպես նաև Հայաստանի ու հայերի շահերի պաշտպանության համար հոգևոր, աշխարհիկ և ռազմական ոլորտում հսկայական ավանդ ներդրած Բագրատունիների տոհմը:
Այս ակնհայտ փաստը ևս անտեսվել է:
Ավելին, վրաց ազգայնամոլները, ծիծաղելիորեն վերափոխելով պատմությունը, անտեսելով հայկական սկզբնաղբյուրների ուղղակի վկայությունները և դրա փոխարեն հիմք ընդունելով սեփական պատմականության տեսանկյունից լիովին անհիմ երկու լեգենդ, ճգնում են ապացուցել, որ Արտանուջի թագավորությունում իշխած Բագրատունիները ուղղակիորեն սերում են իրենց հերա նախնիներից, որևէ կապ չունեն իրենց հիմնական ճյուղի հետ և նրանցում որևէ հայականություն ուղղակի բացակայում է: Այսպես.
- ըստ առաջին լեգենդի, որը մեզ է փոխանցում Կոստանդին Ծիրանածինը, Արտանուջի թագավորության Բագրատունիները սերել են Իսրայել-Հուդայի թագավորության արքա Դավթից (մ.թ.ա. մոտ 1012-972) և Իբերիա են գաղթել V դարում: Սակայն ողջ այս լեգենդի ծիծաղելիությունը կայանում է նրանում, որ դրանում դեմքի լիովին լուրջ արտահայտությամբ ապացուցվում է, որ 500 տարում (V դարից մինչև Կոստանդին Ծիրանածինի ապրած ժամանակաշրջանը` X դարի կես) Իբերիայում գոյություն է ունեցել Բագրատունիների ընդամենը... երեք սերունդ:
- ըստ երկրորդ լեգենդի, որը փոխանցում է <<Քարթլիս Ցխովրեբա>>-ն, Բագրատունիների նախահայրը Սողոմոն անունով մի հրեայի որդի էր, որը ազգակցական կապ է ունեցել սուրբ Հովսեփի եղբայր Կլեոպասի հետ: Կլեոպասից 27 սերունդ հետո` VI դարի կեսերին Սողոմոնի յոթ որդիները գալիս են Եկեղյաց գավառում իշխող Ռաքել թագուհու մոտ և մկրտվում: Դրանից հետո այս յոթ եղբայրներից երեքը խնամիական կապեր են հաստատում հայ թագավորական տան հետ, իսկ մնացած չորսը հաստատվում են Հայաստանի հյուսիսային նահանգներում: Առաջին հայացքից ավելի կոռեկտ տեսք ունեցող այս լեգենդը ևս իրականում պատմականորեն լիովին սնանկ է, քանի որ Բագրատունիները, և դա ժխտելը ուղղակի հակագիտական է, Հայաստանում գոյություն են ունեցել VI դարից շատ ու շատ առաջ: Իր հերթին Եկեղյաց գավառում VI դարում իշխած որևէ Ռաքել թագուհու մասին որևէ փաստ հայտնի չէ և այստեղ ակնհայտորեն տեղի է ունեցել գիտակցված կամ պատահական խեղաթյուրում:
Իսկ այժմ ծանոթանանք Հյուսիսային Բագրատունիների տոհմաբանության հայկական տարբերակին:
Այս տարբերակը առավել ամբողջական տեսքով պահպանվել է Վարդան Արևելցու մոտ, ըստ որի. <<Այդ ժամանակ (VIII դարի երկրորդ կես – Մ.Հ.) իսմայելացիների մոտ (Արաբական խալիֆաթում – Մ.Հ) առաջացավ մեծ խառնաշփոթ: Հայաստանը մի քիչ հանգստացավ և հայ նախարարները սկսեցին ուժեղանալ իրենց կալվածքներում: Իսմայելացիների առաջնորդը (խալիֆը – Մ.Հ.) Աշոտ Պատրիկի (Աշոտ Կուրացյալ Բագրատունու (726-748) – Մ.Հ.) որդի Վասակի (Վասակ Բագրատունու – Մ.Հ.) տղա Ատրներսեհի (Ատրներսեհ Բագրատունու (782-786` համիշխան) – Մ.Հ.) որդի Աշոտին (Աշոտ Բագրատունուն (782-786` համիշխան, 786-826) – Մ.Հ.) տվեց վրաց երկիրը: Վերջինս, ժամանելով Վրաստան, հնազանդեցրեց այն և, օգնության համար դիմելով Լևոնին (Լևոն IV-ին (775-780) – Մ.Հ.), նրանից ստացավ կյուրողապատի կոչում>>: Մեկ այլ տեղում իր սթափ հայացքներով աչքի ընկնող Վարդանը կրկին անդրադառնում է քննարկվող հարցին. <<Մի քանի խոսք էլ ասենք Բագրատունիներից սերող հայոց և վրաց արքաների ծագման մասին: Ինչպես ասվեց վերևում` քաջ Վարդանից (Վարդան Քաջ Մամիկոնյանից (416-451) – Մ.Հ.) հետո մինչև Սմբատ Բագրատունին (Սմբատ Բագրատունի (693-726) – Մ.Հ.) հայոց իշխանները իրենց նշանակումը ստանում էին պատահական կերպով: Վերջինիս հաջորդեց Վասակի որդի Աշոտը (Աշոտ Կուրացյալ Բագրատունին (726-748) – Մ.Հ.), որը կուրացվեց Մամիկոնյան իշխանների կողմից: Աշոտը ուներ երկու որդի` Սմբատը (Սմբատ Բագրատունին (761-775) – Մ.Հ)` հայոց, և Վասակը (Վասակ Բագրատունին – Մ.Հ)` վրաց արքաների նախնին: Վասակը ուներ Ատրներսեհ անունով մի որդի (Ատրներսեհ Բագրատունի (782-786` համիշխան) – Մ.Հ.): Հենց սրանից ծնվեց Աշոտը (Աշոտ Բագրատունին (782-786` համիշխան, 786-826) – Մ.Հ.), որից` Բագրատը (Բագրատ Բագրատունին (826-876) – Մ.Հ.), որը սպանվեց իր զարմիկի կողմից, նրան էլ հաջորդեց որդին` Դավիթը (Դավիթ Բագրատունին (876-881) – Մ.Հ.)...: Ահա այսպիսին է վրաց արքաների հաջորդականությունը>>:
Ահա Հյուսիսային Բագրատունիների տոհմաբանության երկու տարբերակները: Որ՞ն է առավել ճշմարտանմանը. կարծիքդ ձևավորի դու, ընթերցող...
Իսկ իմ կարծիքով այս տարբերակների համեմատական վելուծությունը, ինչպես նաև առկա փաստերի և տեղեկատվության համակարգված վերլուծությունը բերում է միանշանակ հետևության. Հյուսիսային Բագրատունիները սերել են Հայոց իշխան Աշոտ Կուրացյալ Բագրատունուց (726-748), այսինքն ճշմարտությունը լիովին արտացոլված է ծագումնաբանության հայկական տարբերակում:

Lion
31.07.2008, 12:54
Իրավիճակը լիակտար պատկերացնելու համար ավելացնենք, որ արդեն VI դարի սկզբներից մինչ այդ էլ Հայաստանի հյուսիսային նահանգներում հսկայական ազդեցություն ունեցող Բագրատունիները առավել ուժեղացրին իրենց դիրքերը, իսկ 570 թ-ին Իբերիայի թագավորության վերացումից հետո, ժառանգականորեն վարելով Վրաստանի էրիսմտավարի պաշտոնը, մինչև VIII դարի կեսերը (Արմենիայի II ապստամբություն (736-737)) փաստացի դարձան Վրաստանի լիիրավ տերեր: Սակայն 737 թ-ից Հյուսիսային Բագրատունիները կորցրեցին գերիշխանությունը Վրաստանի տարածքում, իսկ նրանց տիրույթները սկսեցին սահմանափակվել Գուգարքի որոշ գավառներով: Եվ միայն 782 թ-ին, երբ Հայաստանի հյուսիսային գավառներում հաստատվում է Աշոտ Կուրացյալ Բագրատունու որդի Վասակ Բագրատունու սերունդը, Հյուսիսային Բագրատունիների նորացված ճյուղը կրկին ձեռք է բերում 737 թ-ից հետո կորցրած իր դիրքերը:
դ) Արտանուջի թագավորության արքաները 888-980 թվականներին կրում էին <<Թագավոր Վրաց և Հայոց>> տիտղոսը: Խիստ ուշագրավ այս փաստը ևս անտեսվել է և դրա փոխարեն առաջին պլան է մղվել միայն տիտղոսի մի մասը` <<թագավոր Վրաց>>-ը: Սակայն իրականում, ինչպես արդեն նշեցինք, Արտանուջի արքաների տիտղոսում առկա է նաև երկրորդ տեղում հիշատակվող <<թագավոր Հայոց>> բանաձևը: Ի՞նչը կարող էր ստիպել Հայաստանի տարածքում իշխող, որպես հպատակներ հիմնականում հայեր ունեցող և իրենց հայ համարող Հյուսիսային Բագրատունիներին ոչ միայն հռչակվել նաև <<թագավոր Վրաց>>, այլև տիտղոսային բանաձևում <<թագավոր Հայոց>>-ի նկատմամբ վերջինիս հատկացնել առաջնային տեղ:
Սա ևս ունի շատ ուշագրավ բացատրություն.
- բանն այն է, որ Արտանուջի արքաները իրենց թագավորությունը հռչակեցին 888 թ-ին: Իսկ մինչ այդ իրենց գլխավոր ճյուղը` Անիի Բագրատունիները, արդեն կրում էին <<Հայոց թագավոր>> տիտղոսը: Այս պայմաններում բնական է, որ համահայկական գերիշխանության ձգտող Բագրատունիները չէին կարող ունենալ երկու <<Հայոց թագավոր>>-ներ, մանավանդ որ Հյուսիսային ճյուղը քաղաքականապես ավելի թույլ էր և կախված էր իր գլխավոր ճյուղից` Անիի Բագրատունիներից,
- տիտղոսային այս բանաձևով Հյուսիսային Բագրատունիները, որոնք եռանդուն կերպով պայքարում էին Վրաստանի ողջ տարածքում գերիշխանություն ձեռք բերելու համար, ստեղծում էին <<իրավաբանական հիմք>> հավակնելու ողջ Վրաստանի տարածքին,
- նման ձևակերպմամբ Հյուսիսային Բագրատունիները, անմիջական կոնֆլիկտի մեջ չմտնելով իրենց գլխավոր ճյուղի հետ, համենայն դեպս ապահովում էին իրենց պահանջները նաև Հայոց գահի նկատմամբ: Ինչպես ցույց տվեց կյանքը, սա այնքան էլ տեսական դրույթ չէր, քանի որ 1044 թ-ից սկսած մինչև 18-րդ դարի վերջը Քարթլիի թագավորությունում իշխող արքայատոհմը հարմար առիթի դեպքում անմիջապես անդրադառնում էր համահայկական գահի նկատմամբ իր հավակնություններին և ձգտում գրավել Հայաստանի տարածքը:
Այսպիսով ըստ էության որևէ փաստարկ չի մնում Արտանուջի թագավորությունը համարելու վրացական և, դուրս մղելով նրա պատմությունը հայ ժողովրդի պատմության համատեքստից, մեխանիկորեն հրաժարվել նաև այս թագավորության տարածքը Հայաստանի բաղկացուցիչ մաս համարելուց:
Սակայն այս թեզը զարգացնելիս պետք չէ հետևել վրաց ազգայնամոլների օրինակին, ընկնել հակառակ ծայրահեղության մեջ և Հայկական հռչակել Արտանուջի թագավորության քաղաքական հետնորդը հանդիսացած հետագայի Քարթլիի թագավորությունը:
Պատմությունը լի է սահուն շրջադարձներով և հաճախ դժվար է ասել, թե երբ սկիզբ առավ այս կամ այն երևույթը, որը հետագայում բերեց հսկայական նշանակություն ունեցող փոփոխությունների: Օրինակ, ե՞րբ Հռոմեական կայսրությունը վերածվեց Բյուզանդիայի, իսկ հռոմեական պետությունը իր բնույթով դարձավ հունական: Պատմաբանները մինչ այժմ էլ վիճում են` առաջարկելով 330 (Կոստանդնուպոլսի հիմնումը), 395 (Հռոմեական կայսրության բաժանումը Թեոդոսիոս I Մեծի (379-394) որդիների միջև) և 476 (Հռոմի վերջին կայսեր Ռոմուլոս Ավգուստուլոսի (475-476) գահազրկումը) թվականները: Սակայն պետությունները, որպես էթնոմշակութային երևույթներ, չեն առաջանում մի քաղաքի հիմնադրումով, որևէ այլ պետության արհեստական բաժանմամբ կամ էլ ըստ էության որևէ իրական իշխանություն չունեցող ինչ-որ մի կայսեր գահազրկմամբ:
Իմ խորին համոզմամբ այսպես առաջանում է վարչա-քաղաքական միավորը, իսկ պետությունը, որպես էթնոմշակութային երևույթ, ստեղծվում է տասնամյակների, եթե ոչ հարյուրամյակների ընթացքում: Այս տեսանկյունից դիտարկելիս Բյուզանդիան առաջացել է 476 թ-ին, երբ մինչ այդ գոյություն ունեցող Հռոմեական կայսրությունը վերջնականապես կորցրեց Իտալիան: Հենց այս ժամանակից սկսած Բյուզանդիայում հունական տարրը վերջնականապես սկսեց գերիշխել հռոմեականի նկատմամբ` հետագա հարյուրամյակներում հռոմեացիների կայսրությունը աստիճանաբար վերածելով հույների կայսրության, որում արդեն հռոմեական էին թերևս միայն անցյալի խամրող հուշերը և մեկ էլ իր ուժից վեր հավակնություններ ունենալը: Այս ամենի մասին կարելի է երկար վիճել, սակայն իմ նպատակը այժմ այս հարցում վերջնական ճշմարտությանը հասնելը չէ: Ես ընդամենը ցանկացա այս օրինակի վրա ցույց տալ, որ պետությունները, որպես էթնոմշակութային երևույթներ, չեն առաջանում միանգամից:
Ո՞ր պահից հայկական թագավորությունը վերաճեց վրացականի, որ՞ն էր այն վճռական պահը, երբ հայոց այս թագավորությունը անդառնալի կերպով կանգնեց այն ուղու վրա, որը իրեն դարձրեց վրացական թագավորություն: Սա հայոց պատմության համար նույնքան կարևոր հարց է, ինչքան հունականի համար այն, թե որ պահից հռոմեացիների պետությունը դարձավ հույների պետություն:
Իմ կարծիքով որքան էլ զարմանալի է, սակայն Արտանուջի թագավորության հայականության կործանումը սկսվեց նրա ռազմա-քաղաքական ամենամեծ ձեռքբերումներից մեկից` այն պահից, երբ վերջինիս հաջողվեց իր կազմում ընդգրկել Աբխազական և Կամբեճան-Հերեթիի թագավորությունները, ինչպես նաև իրեն ենթարկեցնել Կախեթիի իշխանությունը:

Lion
31.07.2008, 12:56
Ոչ միանգամից (ավելի շուտ տասնամյակների ընթացքում), բայց ի վերջո պարզվեց, որ միավորված այս պետությունում արդեն հայերը, որոնք հիմնականում Տայքի և Գուգարքի բնակիչներն էին, ոչ մի կերպ բացարձակ մեծամասնություն չէին կազմում: Ու եթե առանձին վերցրած վերջիններս իրենց թվաքանակով դեռևս կարող էին համեմատվել վրացիների, աբխազների կամ ծանարների հետ, ապա վերջիններիս միասնական դիտարկման դեպքում հայերը անխուսափելիորեն մնում էին փոքրամասնություն դերում: Իսկ միջնադարում վրացիներին, աբխազներին ու ծանարներին կարելի էր որոշակի վերապահումներով դիտարկել որպես մեկ կրոնաքաղաքական ամբողջություն, քանի որ այս երեք ազգերն էլ, կենցաղով լինելով իրար շատ մոտ, դավանում էին նույն կրոնը` ուղղափառությունը:
Ընդ որում մեկ պետության մեջ միավորումից զարմանալիորեն շահեցին միայն վրացիները, իսկ հայերը, աբխազները և ծանարները հսկայական կորուստներ կրեցին: Փոփոխությունները կործանարար եղան հատկապես աբխազների ու ծանարների համար, քանի որ սրանք, վրացիների հետ լինելով նույն կրոնի և կենցաղով ու բարքով նրանց ավելի մոտ, տառացիորեն մի քանի տասնամյակում գրեթե անմնացորդ լուծվեցին վրացական էթնոսի մեջ` իրենց ծայրահեղ թուլացման հաշվին գենետիկորեն ուժեղացնելով վերջինիս: Ուշագրավ ժողովրդագրական այս գործընթացի մասին աղոտ կերպով գլխի են ընկել նաև ժամանակակիցները: Այսպես, 1020 թ-ի Անիի ճ-մ-ին մասնակցած Քարթլիի արքա Գեորգի I-ի (1014-1027) դեսպանին Մատթեոս Ուռհայեցին սկզբում կոչում է <<վրաց իշխան>>, մի քիչ հետո` <<աբխազաց իշխան>>, տառացիորեն մի քանի տող ներքև` կրկին <<վրաց իշխան>>, իսկ Քարթլիի թագավորություն էլ նա գրեթե միշտ անվանում է <<Աբխազաց թագավորություն>>: Նույն կերպ Հովհաննես Սիկլիցեսը Գեորգի I-ին կոչում է <<Աբխազիայի արխոնտ>>, իսկ Քարթլիի թագավորությունը` <<Աբխազիա>>:
Այս տեսանկյունից Տայքի, Գուգարքի և Բարձր Հայքի հայերը ավելի ամուր գտնվեցին, ինչը բացատրվում է նրանով որ նրանց սկզբում հարևան էր ուժեղ Անիի թագավորությունը, իսկ հետագայում` վերջինիս հոծ հայաբնակ շրջանները: Բացի այդ հայերը կրոնական տեսանկյունից տարբերվում էին վրացիներից և հետևաբար դժվար էին ձուլվում: Այնուհանդերձ ուղղափառությունը որոշակի տարածում գտավ նաև հայկական այս տարածքներում, որի հետևանքով շատ հայեր, հարյուրամյակների ընթացքում աստիճանաբար կորցնելով իրենց ազգային դիմագիծը, դառնալով վրացադավան և արդյունքում` վրացի, կրկին գենետիկորեն ուժեղացրին վրաց էթնոսը:
Երևույթը ունի զուտ տեսական-պատմական բովանդակություն ունեցող մեկ այլ կողմ ևս. գրականության մեջ բազում զտարյուն հայեր կոչված են <<վրացի>>: Այսպես, Քարադուռի իշխան, արմատներով Մամիկոնյաններից սերող Լիպարիտ Քաջ Օրբելյանին (1021-1058) Մատթեոս Ուռհայեցին անվանում է <<վրացի>>: Նույն կերպ է նա բնորոշում նաև Գրիգոր Բակուրյանին, որին Աննան (<<Ալեքսիական>>) ուղղակիորեն անվանում է <<հայ>> և որը, ի դեպ, ստորագրում էր հայերեն տառերով: Հետաքրքիր այս երևույթի վրա ուշադրություն է դարձրել դեռևս Նիկողայոս Մառը, իսկ ակադեմիկոս Հ. Բարթիկյանը, քննարկելով մատնանշված երևույթը և իրավացի կերպով բացատրելով այն, նշել է. <<Միջնադարում ազգության մասին դատում էին` ելնելով տվյալ անձնավորության դավանանքից: Նույն Ուռհայեցին բազմաթիվ զտարյուն հայերի անվանում է <<հոռոմ>>, իհարկե նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ նրանք հունադավաններ էին>>:
Վերադառնալով հիմնական թեմային` փորձենք ամփոփել այն և մատնանշենք Ժամանակակիցների համար լիովին աննկատ մնացած քաղաքական տրանսֆորմացիայի այս երևույթի հիմնական փուլերը.
ա) 978 թ. – Արտանուջի թագավորության անզավակ արքա Դավիթ II Մեծի (961-1000) որդեգիր, վերջինիս պապի պապ Ատրներսեհ I-ի (881-888, 888-923` արքա) թոռան թոռան որդի, Աբխազական թագավորության վերջին և անզավակ արքա Թեոդոսիոս III Կույրի (976-978, 987-988) քրոջ որդի, Քարթլիի կառավարիչ Բագրատը` Բագրատ I-ը (975-978` Քարթլիի կառավարիչ, 978-980` Քարթլիի կառավարիչ և Աբխազիայի արքա, 980-1014` Քարթլիի արքա), Դավիթ II Մեծի, ինչպես նաև վրաց իշխանների մի մասի և աբխազ իշխանների գործուն աջակցությամբ 978 թ-ին հռչակվում է Աբխազիայի թագավորության արքա` սկսելով կրել Աբխազական թագավորության արքայի տիտղոսը` <<թագավոր Աբխազաց>>-ը:
բ) 980 թ. – Բագրատ I-ը Դավիթ II Մեծի, ինչպես նաև վրաց և աբխազ իշխանների գործուն աջակցությամբ իր իշխանության տակ է գցում նաև Քարթլին: Ստեղծվում է Իբերիայի թագավորության արևմտյան մասը (Մծխեթ-Ալանաց Դուռ ամրոց ուղիղ գծից արևմուտք) և Աբխազիան ընդգրկող Քարթլիի թագավորությունը, իսկ նրա արքան ժառանգում է Արտանուջի թագավորության արքայական տիտղոսի մի մասը` <<թագավոր Վրաց>>-ը` հռչակվելով արդեն <<թագավոր Աբխազաց և Վրաց>>: Սրանով մինչ այդ Քարթլիի տարածքին տիրող Արտանուջի թագավորությունը, ինչպես 395 թ-ին Հռոմեական կայսրությունը, փաստացի կիսվեց է երկու մասի: Արդյունքում առաջացան է իր բոլոր հատկանիշներով հայկական Արտանուջի և իր բոլոր հատկանիշներով վրացական Քարթլիի թագավորությունները: Ընդ որում վերջինս ընդգրկում էր նաև Աբխազական թագավորության տարածքը: Սակայն X դարի վերջին` Դավիթ II Մեծի կենդանության օրոք, սա բացարձակապես որևէ նշանակություն չուներ, քանի որ Բագրատ I-ը Արտանուջի արքայի որդեգիրն էր, իսկ քաղաքականապես դեռևս թույլ Քարթլիի թագավորությունը լիովին գտնվում էր Դավիթ II Մեծի ազդեցության ոլորտում, որի փաստացի տիրապետության տակ էր հայտնվել նաև նախկին Աբխազական թագավորության տարածքը:
գ) 1000 թ. – Դավիթ II Մեծը մահանում է, նրա թագավորության տարածքը անցնում է Բյուզանդիային, իսկ տիտղոսը որդեգրին` <<թագավոր Աբխազաց և Վրաց>> Բագրատ I-ին, որը դրանից հետո սկսում է կրել <<թագավոր Աբխազաց, Վրաց և Հայոց>> տիտղոսը: Սրանով Արտանուջի թագավորությունը, ի դեմս արքայական տիտղոսի նոր կրողի, դե-յուրե միացավ Քարթլիի թագավորությանը, սակայն դե-ֆակտո կործանվեց, քանի որ նրա տարածքը անցավ Բյուզանդիային: Նույն կերպ 476 թ-ից հետո Արևմտյան Հռոմեական կայսրությունը դե-յուրե միացավ Բյուզանդիային, քանի որ Հռոմեական կայսեր տիտղոսի միակ կրողը մնաց Բյուզանդիայի կայսրը, սակայն դե-ֆակտո կործանվեց, քանի որ նրա տարածքը անցավ գերմանական վարձկանների առաջնորդ Օդոակրի (476-490) ստեղծած պետությանը, իսկ 490 թ-ից` Օստգոթերի թագավորությանը:
դ) XI դարի առաջին քառորդ – Կորցնելով իր բնօրրանը հանդիսացած տարածքների մի մասը` արդեն միայն դե-յուրե գոյություն ունեցող Արտանուջի թագավորությունը միայն էթնիկ տեսանկյունից չէ, որ սկսեց ձեռք բերել վրացական նկարագիր: Ի տարբերություն նախկինի, երբ վերջինիս տարածքի մեծ մասը կազմում էին հայկական հողերը և միայն փոքր մասը` վրացականը, այժմ նաև տարածքային ընդգրկման տեսանկյունից այս թագավորությունում վրացական, աբխազական և ծանարական տարածքները սկսեցին գերակշռել, իսկ հայկական հողերը կազմեցին թագավորության տարածքի շատ փոքր մասը: Իր հերթին կորցնելով հոծ հայաբնակ նահանգները` Բարձր Հայքի հյուսիսը, Տայքը և Գուգարքի արևմտյան գավառները, <<թագավոր Վրաց, Աբխազաց և Հայոց>> Բագրատ I-ը և նրա հետնորդները փաստորեն սկսեցին տիրել մի թագավորությունում, որի բնակչության մեծամասնությունը կազմում էր վրաց, ինչպես նաև արդեն գրեթե լրիվ վրացականացած աբխազա-ծանարական էթնոամբողջությունը: Նույն կերպ դե-յուրե Հռոմեական կայսրությունը, սակայն դե-ֆակտո միայն Բյուզանդիան, այն բանից հետո, երբ 476 թ-ին կորցրեց Ապենինյան թերակղզին, իր կազմում սկսեց ընդգրկել հիմնականում հունաբնակ տարածքները, որի արդյունքում հունական տարրը հռոմեականի նկատմամբ վերջնականապես ձեռք բերեց գերակշռություն` էթնոմշակութային տեսանկյունից վերջնականապես ստեղծելով հունական մի պետություն, որը այնուհանդերձ ժամանակակիցների կողմից այն շարունակվում էր ընկալվել որպես <<Հռոմեական կայսրություն>>:
դ) XI դարի կես – Քարթլիի թագավորության արքաները, որոնց նախորդները` Արտանուջի թագավորության արքաները, միայն ձևականորեն էին <<թագավոր Վրաց>> և այդ կոչումը կրում էին միայն Վրաստանի տարածքի նկատմամբ իրենց հավակնությունները հիմնավորելու նպատակով, աստիճանաբար վրացականացան ու դարձան վրացիների թագավորներ, քանի որ սկսեցին իշխել մի պետությունում, որի մեծ մասը կազմված էր վրացական տարածքից և իրենց տիրապետության տակ ունենալ հպատակների մի ամբողջություն, որի մեծ մասը վրացի էր:
Վերջում նշենք, որ թեև հայկական տարրը հայտնվեց երկրորդ տեղում, այնուհանդերձ այն շարունակեց և մինչև մեր օրերն էլ շարունակում է պահպանել իր ծանրակշիռ տեղն ու դերը Վրացական պետության պետական կառույցներում և ազգագրական ընդհանուր կառուցվածքում:

Մեղապարտ
31.07.2008, 13:04
Բացատրիր եթե դժվար չէ ,որտեղից ես վերցրել «Արիական Եռադաշինք» տերմինը, եթե այն քո ստեղծածն է ապա որ նյութերի հիման վրա ես եկել նման եզրակացության:
Որ աղբյուրներից էս օքտվել Գավգամելայի ճակատամարտի մասնակիցների թվա կազմը ներկայացնելիս ,ինչպես նաև կուզենաի իմանալ աղբյուրները որոնց օգնությամբ ներկայացնում ես հայկական կողմին: :B

Lion
31.07.2008, 13:10
Կուզենայի ես լինել այդ հիանալի հասկացության հեղինակը, բայց չե: Հիշում եք, չէ, Սոկրատեսը իմ ընկերն է, բայց...

Այդ արտահայտությանը ես հանդիպել եմ Մուրադ Օհանյանի <Ալեքսանդր Մակեդոնացու արևելյան արշավանքը և Հայաստանը> հիանալի աշխատությունում: Ես ուղղակի այս տերմինը դրել եմ ավելի ակտիվ շրջանառության մեջ:


Որ աղբյուրներից էս օքտվել Գավգամելայի ճակատամարտի մասնակիցների թվա կազմը ներկայացնելիս ,ինչպես նաև կուզենաի իմանալ աղբյուրները որոնց օգնությամբ ներկայացնում ես հայկական կողմին:

Օգտագործվել են առկա գրեթե բոլոր աղբյուրները - Արիանոս, Կուրտիուս Ռուֆոս, Պլուտարքոս և այլն: Ի դեպ, օգտագործվել են նաև մինչ այժմ խիստ թերագնահատված հայկական աղբյուրները - օրինակ, Թովմա Արծրունին...

Մեղապարտ
31.07.2008, 13:29
Հարցերը որ տալիս եմ իմ համար կարևոր նշանակություն ունեն :
«Արիական Եռադաշինք» տերմինը սխալ է անկախ նրանից թե ով է հեղինակը ,քանի որ այն իր հիմքում էմոցիոնալ է և ոչ պատմական :
Պետական բոլոր կազմավորումները բոլոր ժամանակներում արտահայտել են որև գաղափարախոսություն այդ անվան մեջ ենթադրյալ «արիական» բաղադրիչը չի արտ ահայտում դավանաբանական և աստվածատուր լինելու երևույթը:
Ինչ մնում է հայկական կողմը ներկայացնող աղբյուրներին կուզենայի ավելի կոնկրետ ,
հեղինակ գիրք,հրատարակման տարևթիվ ,պարբերություն և էջ:
:think

Մտահոգ
31.07.2008, 13:35
Հարցերը որ տալիս եմ իմ համար կարևոր նշանակություն ունեն :
«Արիական Եռադաշինք» տերմինը սխալ է անկախ նրանից թե ով է հեղինակը ,քանի որ այն իր հիմքում էմոցիոնալ է և ոչ պատմական :
Պետական բոլոր կազմավորումները բոլոր ժամանակներում արտահայտել են որև գաղափարախոսություն այդ անվան մեջ ենթադրյալ «արիական» բաղադրիչը չի արտ ահայտում դավանաբանական և աստվածատուր լինելու երևույթը:
Ինչ մնում է հայկական կողմը ներկայացնող աղբյուրներին կուզենայի ավելի կոնկրետ ,
հեղինակ գիրք,հրատարակման տարևթիվ ,պարբերություն և էջ:
:think

Վանական ջան , երևում է որ նոր անդամ ես... :think
ուրեմն ասեմ հեղինակը Լիոնն է, բոլոր հղումները իր գրած գրքից են.. իզուր ժամանակ չծախսես ու աղբյուրները, մատենագրություններ, ու այլոց աշխատություններ հղումների չսպասես, ամեն ինչ սկսվում է վերջանում է այդ գրքի մեջ,
ժամանակդ է ափսոս եղբայր, ու նյարդերդ..
Ողջ լեր

Մեղապարտ
31.07.2008, 13:46
Առավել ևս ,մարդը չարչարվել է հատորներով գիրք է գրում ,իմ մի տողին պատասխա նելը նրա համար հասարակ բան պետք է լինի::8

Մտահոգ
31.07.2008, 13:52
Առավել ևս ,մարդը չարչարվել է հատորներով գիրք է գրում ,իմ մի տողին պատասխա նելը նրա համար հասարակ բան պետք է լինի::8

տրամաբանորեն դու ճիշտ ես, միայն "հատոր"-ը մի քիչ վերապահումով կասեի, թեկուզ հենց էջերի քանակով, ասենք եթե Լեոն իր մի հատորը բաժաներ նման հատորների, մի գիրքը կլիներ մոտ 100 հատոր գիրք:

Chuk
31.07.2008, 16:19
Մոդերատորական: Թեմայի վերջին գրառումները ջնջվում են: Թեմայում քննարկումը պետք է համապատասխանի տվյալ թեմայի քննարկմանը, պահանջին: Տրված հարցերը պետք է լինեն թեմայի շրջանակներում:

Lion
31.07.2008, 17:50
mtahog

Դուք երևի ուզում եք, որ իմ պոստերը նմանվեն ասենք գլխի Մանանդյանի <<Տիգրան Մեծը և Հռոմը>> աշխատությունից?? Ասեմ, որ ես այստեղ գալիս եմ հանգստանալու և հետաքրքիր թեմաներով զրուցելու, այլ ոչ թե իմ պոստերը հղումներով լցնելու համար: Ընդ որում այդ հղումները, ինչքան անօգուտ են, այնքան էլ անտրամաբանական, քանի որ ես դրանցով ընդամենը ասում եմ ուրիշների մտքերը: Բայց մյուս կողմից էլ Դուք չեք կարող բերել որևէ օրինակ առ այն, որ ես չեմ հիմնավորել իմ խոսքերը, չեմ մատնանշել թեմային վերաբերվող հիմնական աշխատությունները: Իմ նպատակը սա է, և եթե ինձնից հարցնում են Տիգրան Մեծի մասին ինչ մենագրությունից եմ օգտվել, ես ասում եմ Մանանդյան <<Տիգրան Մեծը և Հռոմը>>: Այսքանը: Ես նպատակ չունեմ այստեղ մի ամբողջ գիտական աշխատանք շարադրել, իր համապատասխան հղումներով: Հետաքրքրում է մարդուն թեման, չի հավատում իմ խոսքերին, թող գրազ գա ինձ հետ ու փորձի փաստերով ժխտել ինձ: Իսկ հակառակ դեպքում ես պիտի բան ու գործս թողնեմ, ընկնեմ գրադարանները ու հղումներ ապահովեմ ֆորումի համար, ընդ որում, գրեթե վստահ լինելով, որ իմ ջանքերի արդյունքում հայտնված այդ հղումները կօգտագործվեն որևէ կուրսային կամ դիպլոմային գրելու... Շնորհակալ եմ:

Կրկնում եմ - ես պատասխանատու եմ և ունեմ հիմնավորում իմ ամեն մի տառի համար, իսկ որտեղ կասկածում եմ, ուղղակիորեն ասում եմ այդ մասին:

Ի դեպ, դուք ծանոթ եք Տարեգրքի որևէ մի հատորին??

Վանական


Հարցերը որ տալիս եմ իմ համար կարևոր նշանակություն ունեն :
«Արիական Եռադաշինք» տերմինը սխալ է անկախ նրանից թե ով է հեղինակը ,քանի որ այն իր հիմքում էմոցիոնալ է և ոչ պատմական :
Պետական բոլոր կազմավորումները բոլոր ժամանակներում արտահայտել են որև գաղափարախոսություն այդ անվան մեջ ենթադրյալ «արիական» բաղադրիչը չի արտ ահայտում դավանաբանական և աստվածատուր լինելու երևույթը:

Դուք ճիշտ եք: Եվ սա հենց այդ դեպքն է: Ինչու է <<Արիական Եռադաշինք>> արտահայտությունը ճիշտ հարցը Ձեր չափանիշներով քննարկելու դեպքում?? Որովհետև Դաշինքի գոյության ժամանակահատվածում սերտորեն համագործակցում էին ԱՐԻԱԿԱՆ արմատներ ունեցող 3 ազգեր` պարսիկները, հայերը և մարերը: Սա հաստատում են բոլոր սկզբնաղբյուրները: Այնպես որ տերմինը իմ կարծիքով լիովին տեղին է:


Ինչ մնում է հայկական կողմը ներկայացնող աղբյուրներին կուզենայի ավելի կոնկրետ ,
հեղինակ գիրք,հրատարակման տարևթիվ ,պարբերություն և էջ:

Հայկական սկզբնաղբյուրներ

1. Մովսես Խորենացի
2. Թովմա Արծրունի
3. Սեբեոս
4. Մխիթար Այրվանցի
5. Վարդան Արևելցի
6. հովհաննես Դրասխանակերտցի
7. և այլ

Իսկ դրանց հրատարակման տարեևթիվը կապ չունի, բոլոր հրատարակություններն էլ նույնն են:

Ինչ վերաբերվում է պարբերությանը: Այս պահին ձեռքիս տակ չկան համապատասխան գրքերը, իսկ հանրային վազելու ցանկություն էլ բնականաբար չունեմ: Կասեմ, որ Խորենացին սեղմ, սակայն արժանահավատ կերպով խոսում է Վահե Հայկազունու մասին, իսկ օրինակ Թողմա Արծրունին` Գավգամելայի ճմ-ին մասնակցած Աշոտ Արծրունու և Վահագն Հայկազի մասին...

Մեղապարտ
31.07.2008, 18:11
Հարքելիս ,ես քննարկում եմ այն ինչ առաջարկում ես դու ,Ես քննարկումը փորձում եմ տանել այն հարթության վրա որը պատշաճ է և ճիշտ:
«Արիական Եռադաշինք» տերմինը կարող եք օգտագործել բայց նշելով որ այն պայմա նական է:
Բոլորը, այդ թվում նաև դուք խառնում եք իրար մի քանի բաներ:Ինչ է նշանակում Արիա կան ,այս հարցի հստակ պատասխան տալուց հետո նոր միայն կարելի է այն տարածել պետական կազմավորման վրա:
Խնդիրը նրանում է որ իրոք նման եռակողմ համագործակցություն եղել է բայց ոչ այդ անվան տակ:
Հղումների մասին ես հարցնում եմ այն պարզ պատճառով որ դուք նշում եք շատ կոնկրետ թվեր:
Նման համոզիչ լուաբանումների արդյունքում մենք դարձել ենք ուրարտացիներ և արդեն
համաձայնվել ենք այդ մտքի հետ ,որմ մեմք մենք չենք ,մենք ուրարտ ենք:
Այ ,ինձ այս մոտեցումն է խանգարում ,որը ծնում է սխալ տերմին նա ընդհամենը մոտ է ճշմարտությանը և ոչ ավել::B

Lion
31.07.2008, 18:29
Հարքելիս ,ես քննարկում եմ այն ինչ առաջարկում ես դու ,Ես քննարկումը փորձում եմ տանել այն հարթության վրա որը պատշաճ է և ճիշտ:
«Արիական Եռադաշինք» տերմինը կարող եք օգտագործել բայց նշելով որ այն պայմա նական է:
Բոլորը, այդ թվում նաև դուք խառնում եք իրար մի քանի բաներ:Ինչ է նշանակում Արիա կան ,այս հարցի հստակ պատասխան տալուց հետո նոր միայն կարելի է այն տարածել պետական կազմավորման վրա:

Լաաավ, և ինչ է նշանակում <<Արիական>> ըստ Ձեզ?? Ես իմ բնորոշումը տվեցի...


Հղումների մասին ես հարցնում եմ այն պարզ պատճառով որ դուք նշում եք շատ կոնկրետ թվեր:

Օրինակ որ կոնկրետ թիվն է Ձեզ հետաքրքիր?


Նման համոզիչ լուաբանումների արդյունքում մենք դարձել ենք ուրարտացիներ և արդեն
համաձայնվել ենք այդ մտքի հետ ,որմ մեմք մենք չենք ,մենք ուրարտ ենք:

Մենք մենք ենք, իսկ որևէ ժողովուրդ <<ուրարտ>> անունով բնության մեջ չի եղել: Եղել են հայեր, Արարատյան թագավորության բնակիչներ:

Արիացի
31.07.2008, 18:39
Լիոն ջան, կցանկանայի իմ երախտագիտությունը հայտնել քեզ ազգանվեր գործի համար: Ես նոր եմ ծանոթանում քո գրքերի հետ ու ասեմ, որ ամեն նոր հատորը կարդալուց ավելի է իմ մեջ ամրապնդվում այն միտքը, որ մենք ունեցել ենք խոր և դարավոր պատմություն: Շատ հաճելի է, որ մեր պատմության այդ աստիճան աղավաղումները ունենալով, մեր մեջ գտնվում են մարդիկ, որոնք կարողանում են, այդ աղավաղումները զտել և հասարակությանը ներկայացնել մեր իրական կերպարը: Իհարկե կան մարդիկ, որոնք վախենում են քո գրքերի նման գրքերից (օրինակ` վախենում են Արիացի, Հայկական Համաշխարհային գերիշխանություն և նման այլ տերմիններից), բայց դա նրանից է, որ ժողովուրդը տեղյակ չէ իրական պատմությանը: Բայց հիմա արդեն շատ են հայտնվում մարդիկ, որոնք սկսում են վերջապես խոսել մեր իրական պատմությունից, հեռուստատեսային հաղորդումներն են շատանում և նույնիսկ մի ֆիլմ է նկարահանվում (վերջերս ֆիլմ է նկարահանվելԱրևմտյան Հայաստանի Նեմրութ լեռան լանջերին հայտնաբերված հեթանոսական հուշարձանի մասին) և հետևաբար հեռու չէ այն ժամանակը, երբ վերջապես մեր իշխանություններն էլ կսկսեն վերանայել մեր պատմության դասագրքերը ու մեր նոր սերունդը վերջապես կիմանա մեր իսկական` Արիական պատմությունը ու կիմանա, որ օրինակ` Հայկը ոչ թե առասպելական կերպար է, այլ Հայ ազգի մեծագույն առաջնորդներից մեկը, որ մենք հայ ազգը ունեցել է Արամ թագավոր, որը աշխարհն է գրավել, ու միևնույն ժամանակ ազատություն տվել բոլոր ենթակա ազգերին, որ մենք ունեցել ենք նավատորմ, որը եգիպտական նավատորմին է հաղթել, որ մենք այսօր մեր երկրում եվրոպական դեմոկրատիա ենք ուզում հաստատել, մինչդեռ առաջին դեմոկրատիան հաստատվել է Արատտայում 4000 տարի առաջ: Ես համոզված եմ` կգա ժամանակը ու մեր հասարակությունը այդ ամենը կիմանա: Եվ իմացիր, Լիոն ջան, այդ գործում դու քո մեծ ավանդը արդեն ներդրել ես:

Lion
31.07.2008, 19:01
Հոգաչափ շնորհակալ եմ եղբայր: Դու ուղղակի չես պատկերացնում, թե քո պոստն ու քո վերաբերմունքը ինչ նշանակություն ունեն ինձ համար: Գիտես, այդ աշխատությունը ստեղծել եմ տաս տարվա տքնաջան աշխատանքով: Սակայն այդ աշխատանքը չէր, որ հաճախ վախեցնում էր ինձ: Ինձ վախեցնում էր այն հարցը, արդյոք պետքական գործ եմ, անում, արդյոք սա իմ ժողովրդին պետք կգա...

Քո պոստերի պես պոստերը կարդալուց ես հասկանում եմ, որ իզուր չեմ այդքան ժամեր անցկացրել հանրայինում, իզուր չեմ այդքան աչքի լույս փչացրել կոմպի առաջ, որ իզուր չէ իմ կյանքի անբաժանելի մասը հանդիսացող Գիրքս:

Գիտեմ, եղբայր, արդեն զգում եմ, որ կգա ժամանակ, երբ մարդիկ կզգան, կգանահետ իրենց իսկական պատմությունը, կզգան իրենց արմատները...

Կրկին շնորհակալություն ջերմ խոսքերիդ համար - դրանք ինձ համար անսահման թանկ արժեն:)

Մեղապարտ
31.07.2008, 19:51
Հարգելիս մի բանում կարող ես վստահ լինել դու աշխատանք ես կատարում որը իրոք գնահատման կարիք ունի :
Քո անցկացրած տարիները իզուր չեն եղել, դրա արդյուքը այդ աշխատությունն է որը հիմա արդեն որպես փաստ դրված է սեղանին և այն շրջանցել չի կարելի:Իմ վերաբեր մունքը քո աշխատության նկատմամբ դրական է այդ պատճառով է որ ես փորձում եմ քննարկել այն նյութերի շրջանակներում որոնցով դու հանդես ես գալիս:
Հայկազնի գլխավորած Մեծ Հայքի Հայկական (մոտ 50.000, որից մոտ 8.000 հեծյալ ինչպես նաև Մարդպետական գունդը և 50 մանգաղակիր մարտակառք) ու նրան ենթակա կովկասյան և արևմտակասպիական ցեղերի ռազմիկներից (մոտ 8.000, այդ թվում մոտ 1.000-ական կատիշներ, կապադովկիացիներ, ասորիներ, ատրպատականցիներ, աղվաններ, կովկասցիներ, սարմատներ, սկյութեր) կազմված բանակը, ինչպես նաև սատրապ Միթրդատի գլխավորած XIII սատրապության Հայկական (մոտ 10.000` որից մոտ 2.000 հեծյալ) ու նրան ենթակա ցեղերի ռազմիկներից (մոտ 8.000, այդ թվում մոտ 1.000-ական փռյուգացիներ, կատաոններ, կարիացիներ, հորտուացիներ, բաբելացիներ, բելիտներ, սիտակեններ, պարթևներ) կազմված բանակը շարժվեց թշնամուն ընդառաջ:
Խոսքը այս փաստերին է վերաբերվում :
«Արիական» բառը կրոնական տերմին է, առաջինը և ամենա գլխավորը այն չի մատնա նշում ազգային պատկանելիություն ինչպես և ՈՒրարտու բառը ,որը նույնպես կրոնա կան է և գաղափարախոսական և ոչ էթնիկական::B

Lion
31.07.2008, 20:20
Հարգելիս մի բանում կարող ես վստահ լինել դու աշխատանք ես կատարում որը իրոք գնահատման կարիք ունի :
Քո անցկացրած տարիները իզուր չեն եղել, դրա արդյուքը այդ աշխատությունն է որը հիմա արդեն որպես փաստ դրված է սեղանին և այն շրջանցել չի կարելի:Իմ վերաբեր մունքը քո աշխատության նկատմամբ դրակլան է այդ պատճառով է որ ես փորձում եմ քննարկել այն նյութերի շրջանակներում որոնցով դու հանդես ես գալիս:

Շնորհակալ եմ:) Իմ նպատակն էլ հենց սա է - քննարկումների միջոցով հասու դարձնել մեր հասարակությանը այս ամենին: Բնականաբար կոնկրետ թվերը սկզբնաղբյուրներում չկան: Ճակատող բանակների թվակազմերի հարցը ամենալուրջ մեթոդոլոգիական հարցերից մեկն էր, որը ես ստիպված եղա լուծել, մինչև ածխատությունս սկսելը: Իմ աշխատանքի մեթոդոլոգիան շարադրված է Տարեգրքի առաջին հատորում; Այսպես.

Երբ ես սկսեցի աշխատել ՙՀայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք՚ աշխատության վրա, պարզվեց, որ նմանատիպ աշխատություն չի գրվել ոչ միայն Հայաստանում, այլև արտասահմանում: Դրա համար էլ այն գրելիս ես գրեթե զրոյից ստեղծեցի ոչ միայն լիովին նոր սկզբունքներ, այլև կառուցեցի նմանատիպ աշխատանք գրելու մեթոդական լիովին նոր մի համակարգ:
...9. իրադարձությունները լուսաբանելիս հետևել հստակ սխեմայի` այսպես կոչված ՙՍխեմատիկ մոտեցման՚: Այսպես, ես պատերազմները և ճակատամարտերը նկարագրելիս սկզբում նշել եմ աշխատության մեջ իրադարձության հերթական թիվը (ընդ որում Հայկական բանակի մասնակցությամբ պատերազմները և ճակատամարտերը, ինչպես նաև ասպատակումները տրված են առանձին, իսկ օտար բանակների միջև Հայաստանի տարածքում տեղի ունեցած իրադարձությունները` առանձին համարակալմամբ), հետո նրա ժամանակը, ապա վայրը, հնարավորինս նաև` իրադարձությունների ընթացքը: Աշխատությունում տեղ գտած պատերազմների և ճակատամարտերի մեծամասնությունը նկարագրելիս ես ղեկավարվել եմ այն սկզբունքով, որ պետք է անպայման նշվեն հակամարտող բանակների ցանկալի է կոնկրետ, եթե ոչ` գոնե մոտավոր թվակազմերը, ինչպես նաև կրկին ցանկալի է կոնկրետ, եթե` ոչ, գոնե` մոտավոր, կողմերի կորուստները, որոնք ընդգրկում են սպանվածներին, վիրավորներին և գերիներին: Ընդ որում միայն առանձին դեպքերում եմ ես հարմար գտել կորուստները դիտարկել առանձին` ըստ սպանվածների, վիրավորների և գերիների:
Հատկապես ուզում եմ ընթերցողի ուշադրությունը հրավիրել այս հանգամանքի վրա, քանի որ բերված ճակատամարտերի ճնշող մեծամասնության վերաբերյալ մարտնչող բանակների թվական տվյալները, ինչպես նաև կորուստները հայտնի չեն: Այս դեպքում կա սկզբունքային երկու լուծում.
ա) ընդհանրապես չանրադառնալ թվական տվյալներին և կորուստներին,
բ) փորձել այնուհանդերձ գոնե մոտավորապես նշել դրանք` հիմնվելով եղած տեղեկատվության վերլուծության, իրադարձության ընթացքի, պետությունների ու նրանց բանակների ռազմական պոտենցյալների, ճակատամարտի ընթացքի ու տևողության և այլ կողմնակի հանգամանքների վրա:
Ես ընտրել եմ երկրորդ լուծումը, քանզի թվական տվյալները չնշելը ցանկացած դեպքում ելք չէ, այն դեպքում, երբ իմ կողմից տրված լուծման դեպքում ընթերցողը գոնե մոտավոր պատկերացում կունենա մարտնչող բանակների թվակազմի և նրանց կրած կորուստների մասին, որն էլ իր հերթին հիմք կտա առավել ամբողջական պատկերացում կազմել իրադարձության վերաբերյալ:
Ուզում եմ հատկապես ուշադրություն հրավիրել մի կարևոր հանգամանքի վրա: Ենթադրաբար տրված թվերը երբեք էլ չեն ենթադրում որևէ կամայական մոտեցում: Յուրաքանչյուր, այո, ընթերցող, առանց չափազանցության ես դա կարող եմ ասել, յուրաքանչյուր նման դեպքում իրականացվել է մարտնչող բանակների և երկրների ռազմական պոտենցյալի, պատերազմի ու ճակատամարտի ընթացքի, ռազմա-քաղաքական և այլ հանգամանքների խորը ու բազմակողմանի վերլուծություն` բազմաբնույթ հանգամանքների համակարգային հաշվառումով:
Հատկապես պահանջկոտ ընթերցողին հրավիրում եմ իրականացնել նմանատիպ տվյալների փոքրիկ վերլուծություն և ես վստահ եմ, որ նա ևս, օբյեկտիվ և անկողմնակալ մոտեցման դեպքում, կհանգի մոտավորապես իմ բերած թվերին…

Մանրամասն տես

http://www.armenian-history.com/military/historical_battles/Metod_issues_Research_armenian_military_history.htm

Այսպիսով, ինչ վերաբերվում է


*Հայկազնի գլխավորած Մեծ Հայքի Հայկական (մոտ 50.000, որից մոտ 8.000 հեծյալ ինչպես նաև Մարդպետական գունդը և 50 մանգաղակիր մարտակառք) ու նրան ենթակա կովկասյան և արևմտակասպիական ցեղերի ռազմիկներից (մոտ 8.000, այդ թվում մոտ 1.000-ական կատիշներ, կապադովկիացիներ, ասորիներ, ատրպատականցիներ, աղվաններ, կովկասցիներ, սարմատներ, սկյութեր) կազմված բանակը, ինչպես նաև սատրապ Միթրդատի գլխավորած XIII սատրապության Հայկական (մոտ 10.000` որից մոտ 2.000 հեծյալ) ու նրան ենթակա ցեղերի ռազմիկներից (մոտ 8.000, այդ թվում մոտ 1.000-ական փռյուգացիներ, կատաոններ, կարիացիներ, հորտուացիներ, բաբելացիներ, բելիտներ, սիտակեններ, պարթևներ) կազմված բանակը շարժվեց թշնամուն ընդառաջ:*
Խոսքը այս փաստերին է վերաբերվում :

այս փաստերին, ապա նրանում հիշատակվող թվերը տրված են, հաշվի առնելով վերը շարադրվածը: Ընդ որում, գուցե Դուք ուշադիր չեղաք, սակայն թվերից առաջ գրված է <<մոտ>>, որը ասում է այն մասին, որ թվերը մոտավոր են և տրվել են միայն համապատասխան վերլուծության արդյունքում:


«Արիական» բառը կրոնական տերմին է, առաջինը և ամենա գլխավորը այն չի մատնա նշում ազգային պատկանելիություն ինչպես և ՈՒրարտու բառը ,որը նույնպես կրոնա կան է և գաղափարախոսական և ոչ էթնիկական::B

Իմ կարծիքով <<արիական>> բառը ժողովրդագրական տերմին է, իսկ մինչև մ.թ.ա. 16-րդ դարը եղել է հոմանիշ <<հայկական>>-ին, իսկ <<Ուրարտու>> բառը ընդհանրապես արհեստական է...

Մեղապարտ
31.07.2008, 21:16
http://www.armenian-history.com/military/historical_battles/Metod_issues_Research_armenian_military_history.htm
Ցավոք սրտի այն անգլերեն է և ինձ համար անհասկանալի:
Այսպիսով, ինչ վերաբերվում է

այս փաստերին, ապա նրանում հիշատակվող թվերը տրված են, հաշվի առնելով վերը շարադրվածը: Ընդ որում, գուցե Դուք ուշադիր չեղաք, սակայն թվերից առաջ գրված է <<մոտ>>, որը ասում է այն մասին, որ թվերը մոտավոր են և տրվել են միայն համապատասխան վերլուծության արդյունքում:
Նկատել եմ բայց այն չի բավարարում քանի որ շեղման թույլատրելիության չափը նշված չէ:

Իմ կարծիքով <<արիական>> բառը ժողովրդագրական տերմին է, իսկ մինչև մ.թ.ա. 16-րդ դարը եղել է հոմանիշ <<հայկական>>-ին, իսկ <<Ուրարտու>> բառը ընդհանրապես արհեստական է...[/QUOTE]
Հարկավոր է հստակ հասկանալ թե ինչ է նշանակում <<արիական>> տերմինը բոլորն էլ մոտավորապես գիտեն տերմինի իմաստը կարծիքի սահմաններում , հոմանիշ ները կարող են միայն օգնել այն էլ շատ քիչ::):B

Lion
01.08.2008, 11:58
http://www.armenian-history.com/mili...ry_history.htm
Ցավոք սրտի այն անգլերեն է և ինձ համար անհասկանալի:

Եղբայր, ես հենց նոր բացեցի, հայերեն է բացում: կրկին փորձիր կամ ինչ-որ մի նաստռոյկա փոխիր:)


այս փաստերին, ապա նրանում հիշատակվող թվերը տրված են, հաշվի առնելով վերը շարադրվածը: Ընդ որում, գուցե Դուք ուշադիր չեղաք, սակայն թվերից առաջ գրված է <<մոտ>>, որը ասում է այն մասին, որ թվերը մոտավոր են և տրվել են միայն համապատասխան վերլուծության արդյունքում:
Նկատել եմ բայց այն չի բավարարում քանի որ շեղման թույլատրելիության չափը նշված չէ:

Նայած որ դեպքում: 1.000-ի մոտ թվերի դեպքում շեղումը +/- 100-300 է, 10.000-ի դեպքում` +/- 1.000-3.000. Ամեն դեպքում ավելրոդ չեմ համարում կրկնել, որ յուրաքանչյուր դեպքում ես տվել եմ ըստ իս ամենահավանական թիվը: Իսկ <<ըստ իս>>-ը պատկանում է մի մարդու, որը շատ լրջորեն խորացել է ռազմական պատմության պրոբլեմների մեջ...:)


Իմ կարծիքով <<արիական>> բառը ժողովրդագրական տերմին է, իսկ մինչև մ.թ.ա. 16-րդ դարը եղել է հոմանիշ <<հայկական>>-ին, իսկ <<Ուրարտու>> բառը ընդհանրապես արհեստական է...
Հարկավոր է հստակ հասկանալ թե ինչ է նշանակում <<արիական>> տերմինը բոլորն էլ մոտավորապես գիտեն տերմինի իմաստը կարծիքի սահմաններում , հոմանիշները կարող են միայն օգնել այն էլ շատ քիչ:

Համաձայն եմ: Ես տվեցի իմ պատկերացումը: Պատրաստ եմ հետագա քննարկումներին:)

Մեղապարտ
01.08.2008, 13:56
Առաջարկում եմ մեր համատեղ քննարկումը կատարել «Հայերի ծագումը» բաժնում:)

Lion
25.08.2008, 13:00
Բագրատ II-ի (1027-1072) դեմ Լիպարիտ Քաջ Օրբելյանի (1021-1058) ապստամբությունը երբեք չի դիտարկվել որպես հայերի լայն մասնակցությամբ իրականացված ապստամբություն և երբևիցե չի ընկալվել որպես հայոց պատմության բաղկացուցիչ մաս, թեև ապստամբների հիմնական մասը հայեր էին և այն ծավալվում էր հոծ հայկական բնակչություն ունեցող բնիկ հայկական տարածքում` Գուգարքի հյուսիսային շրջաններն ընդգրկող Քարադուռի Օրբելյանների իշխանությունում:
Քարթլիի թագավորությունում հայերի և վրացիների միջև սրված հարաբերությունները, որոնք ի վերջո հանգեցրեցին հայկական տարածքներում բռնկված ապստամբության, ունեին խորը արմատներ և հարցը չի կարող իր բավարար բացատրությունը ստանալ լոկ Քարթլիի թագավորության ֆեոդալական բնույթի կամ Լիպարիտի փառասիրական նկրտումների մասին ընդհանուր դատողություններով:
Իրականում ապստամբության համար հիմք հանդիսացավ վերևում արդեն իսկ քննարկված գործընթաց` Արտանուջի թագավորության վերաճումը Քարթլիի թագավորության և վրացիների, աբխազների ու ծանարների միաձուլում, որի արդյունքում նախկինում առաջնային տեղ և դեր ունեցող հայ ազնվականները իրենց խաղացած դերով աստիճանաբար մղվեցին հետին պլան: Այս գործընթացը սկսվեց դեռևս Բագրատ I-ի թագավորության կեսերից, որը ոչ միայն աստիճանաբար իր հենարանը դարձրեց աբխազներին ու վրացիներին, այլև սկսեց բռնություններ գործադրել նաև հենց իր տոհմակիցների նկատմամբ (օրինակ` Արտանուջի դքսության անեքսիան և նրա տիրակալների ձերբակալումն ու սպանությունը): Այս գործընթացը իր զարգացումը ստացավ հատկապես Բագրատ I-ի երկարատև իշխանության ընթացքում: Իսկ ժամանակակիցների հոգեբանության մեջ Բագրատ II-ի թագավորությունը դեռևս ընկալվում էր որպես մի թագավորություն, որտեղ առաջնային դերը պետք է պատկաներ հայերին: Եվ հենց այդ տրամադրությունների կրողը հանդիսացավ Քարադուռի իշխանությունը, որի իշխան Լիպարիտը, ուղղորդելով հայերին, անջատվեց Քարթլիի թագավորությունից:
Այս պայմաններում, երբ Քարթլիի թագավորության Բագրատունիների արքայատոհմը Բագրատ II-ի օրոք վերջնականապես կորցրեց իր հայականությունը, իսկ հայերը սկսեցին սպառնալ Քարթլիի թագավորության ամբողջականությանը, Քարթլիի արքան վերջնականապես սկսեց հենվել իրենց ընդհանուր թվով թագավորությունում հայերին գերազանցող վրացիների, աբխազների և ծանարների վրա:
Եվ քանի որ աբխազները և ծանարները XI դարի վերջերին արդեն հիմնականում ասիմիլացվել էին վրացիների կողմից, իսկ կործանված Անիի ու Կարսի թագավորություններից շատ հայեր շարժվել էին դեպի հյուսիս և հաստատվել Գուգարքում ու Քարթլիի թագավորության հարավային այլ տարածքներում, ապա վրացիներից հետո կրկին Քարթլիի թագավորությունում իրենց թվով, ազդեցությամբ և մարտունակությամբ առաջնային տեղը սկսեցին զբաղեցնել հայերը:

Lion
25.08.2008, 13:01
Ստեփանոս II Աբլասադի (821-830) սպանությունից հետո Միհրանյանների տոհմը սպառվեց: Միաժամանակ դադարեց գոյություն ունենալ նաև Արցախ-Ուտիքի թագավորի տիտղոսը: Փոխարենը Արցախում և մասնավորապես Ուտիքում Միհրանյանների կալվածքներն անցան մինչ այդ գահակալ իշխաններ հանդիսացող Առանշահիկներին, որոնք դրանից հետո սկսեցին վերելք ապրել` վերածվելով գահերեց իշխանների: Արդյունքում Արցախում և Ուտիքում առաջացան Առանշահիկների երկու իշխանություններ:
ա) Խաչենի իշխանությունը: Այն ընդգրկում էր Արցախի և Ուտիքի հյուսիսային գավառները: Վարազ-Տրդատ II-ի (մոտ 760 - ուղ. 821) և նրա որդիների սպանությունից հետո Վարազ-Տրդատ II-ի մանկահասակ աղջիկը ամուսնացավ Սահլի (821-859) մանկահասակ որդի Ատրներսեհի հետ: Արդյունքում Սահլը, դառնալով իր որդու և հարսի խնամակալը, փաստացի իր, իսկ հետագայում նաև իր տոհմի տիրապետությունը հաստատեց Վարազ-Տրդատ II-ի տիրույթների ողջ հյուսիսային մասի վրա: Այս ժամանակաշրջանում Խաչենի Առանշահիկների իշխանացանկը ունի հետևյալ տեսքը.
1. Սմբատ տոհմից (մոտ 780 - ուղ. 821)
2. Սահլ որդի (821 - մոտ 850)
բ) Դիզակի իշխանությունը: Այն ընդգրկում էր Արցախի կենտրոնական և հարավային գավառները: Վարազ-Տրդատ II-ի (մոտ 760 - ուղ. 821) և նրա որդիների սպանությունից հետո Միհրանյանների տոհմի վերջին ներկայացուցիչ, անմիջական ժառանգ չունեցող Ստեփանոս II Աբլասադը որոշ ժամանակ իշխեց Արցախի կենտրոնական ու հարավային գավառներում: Սակայն արդեն 830 թ-ին վերջինիս սպանությունից հետո նրա տիրույթները անցան իր քրոջ և Հովսեփ Առանշահիկի որդի Եսայիին: Արդյունքում վերջինս ևս փաստացի իր, իսկ հետագայում նաև իր տոհմի տիրապետությունը հաստատեց Վարազ-Տրդատ II-ի տիրույթների կենտրոնական ու հարավային մասի վրա:
Այս ժամանակաշրջանում Դիզակի Առանշահիկների իշխանացանկը ունի հետևյալ տեսքը.
1. Հովսեփ տոհմից (մոտ 780-830)
2. Եսայի որդի (մոտ 830 - ուղ. 854)

Lion
25.08.2008, 13:03
Սկսած V դարից, սխալ մեկնաբանելով ‘‘Աղվանք’‘, ‘‘աղվանցի’‘ և նմանատիպ մնացած տերմինները, սովետահայ պատմագիտությունը չի նկատել, որ տարբեր հոլովաձևերով հանդիպող ‘‘Աղվանք’‘, ‘‘աղվանցի’‘ և մնացած նմանատիպ տերմինները արդեն կիրառվում են նոր իմաստով, որոնց տակ նկատի է ունեցվում միայն Կուրի աջափնյակը` Ուտիքը և Արցախը: Սա ունի շատ ուշագրավ մի բացատրություն:
Բանն այն է, որ Մեծ Հայքի թագավորության անբաժանելի մասը կազմող Արցախ և Ուտիք նահանգները 428 թ-ին Մեծ Հայքի թագավորության անկումից հետո չընդգրկվեցին Հայոց Մարզպանության մեջ, այլ կցվեցին 370 թ-ից միայն Աղվանքի տարածքն ընդգրկող, սակայն արդեն մեծապես մազքութական էթնիկ կազմ ունեցող Աղվանքի (Մազքութական) թագավորությանը, որը իր հերթին ոչնչացավ 451 թ-ին: Դրանից հետո Կուրի ձախափնյակից մինչև Կասպից ծով, Դերբենդ ու Կովկասյան լեռներ ձգվող տարածքում ստեղծվեցին մանր ցեղային թագավորություններ (օրինակ` Լփինների, Ճղբերի, Բաղասականների, Մազքութների թագավորություններ): Ուստի ստացվեց այնպես, որ այս տարածքը ‘‘Աղվանք’‘ կոչելը արդեն չուներ որևէ կիրառական նշանակություն և գործնականում ավելի հարմար ու քաղաքական տեսանկյունից ավելի ճիշտ էր ասել օրինակ Լփինների, Ճղբերի, Բաղասականների կամ Մազքութների թագավորություն:
Իր հերթին միացյալ Աղվանքի (Մազքութական) թագավորության ոչնչացումից հետո բնականաբար անկախ թագավորություն հռչակվեց նաև մի կուռ էթնոմշակութային ամբողջություն հանդիսացող Արցախը և Ուտիքը: Ավելին, եթե լփինները, ճղբերը կամ բաղասականները, ղեկավարվելով նեղ ցեղային շահերով ու արժեքներով, որևէ կերպ չցանկացան հետագա կապ ունենալ ‘‘Աղվանք’‘ հասկացության հետ, ապա Արցախում և Ուտիքում գերագահության իրավունքով իշխող Առանշահիկները, դրսևորելով ավելի մեծ լայնախոհություն, ընդհակառակը, սեփականացրին այն ու սկսեցին իրենց կոչել Աղվանից արքաներ: Դրանով վերջիններս իրենց վարկը բարձրացնելուց զատ հետապնդում էին ևս մի և ավելի կարևոր նպատակ` ստեղծել ‘‘իրավաբանական հիմք’‘ հավակնելու Կուրի ձախափնյակին, այսինքն ողջ նախկին Աղվանքի (Մազքութական) թագավորության տարածքին:
Փաստորեն ընդամենը այս նպատակներով իրենց կոչելով ‘‘Աղվանից արքա’‘-ներ, իսկ Արցախ-Ուտիքի թագավորությունը` ‘‘Աղվանքի թագավորություն’‘, Առանշահիկ արքաները իրենցից անկախ ներկա ադերբեջանական պատմաբաններին առիթ տվեցին ոչ միայն ամեն կերպ խեղաթյուրելով պատմությունը ադերբեջանցիներն ներկայացնել որպես աղվանցիների հետնորդներ, այլև Սյունիներից, իսկ նրանց միջոցով նաև Գեղամից (մ.թ.ա. 1908-1858) սերած Արցախի-Ուտիքի ‘‘Աղվանից արքա’‘ տիտղոսը կրող Առանշահիկ արքաներին, ինչպես նաև լիովին հայ հպատակներ ունեցող, սակայն ‘‘Աղվանքի թագավորություն’‘ հռչակված Արցախ-Ուտիքի թագավորությունը հայտարարել էթնիկ աղվանական, հետևաբար, ըստ իրենց տրամաբանության, նաև ադերբեջանական:
Սակայն նախ աղվան ժողովրդի հետ ներկայիս ադերբեջանցիների ընդհանրությունը կայանում է ընդամենը միայն նրանում, որ ադերբեջանցիները ներկայումս ապրում են աղվանցիների պատմական հայրենիքում, հետո` Արցախը և Ուտիքը, երբեք չպատկանելով Աղվանքի թագավորությանը, միայն անունով Աղվանքի, սակայն իրականում Մազքութական թագավորությանն են բռնակցված եղել միայն 428-451 թվականներին և ի վերջո` աղվանցիները երբեք էլ մասսայականորեն չեն բնակվել Հայաստանի հիշատակված նահանգներում:

Lion
25.08.2008, 13:04
Հյուսիսային II պատերազմը ավանդականորեն համարվել է վիպական և ուսումնասիրության չի ենթարկվել, ինչը սխալ է: Հովհան Մամիկոնյանի կողմից տրվող այս պատերազմի ճակատամարտերի նկարագությունը դրանք առասպել ընդունելու իրոք որևէ հիմք չի թողնում, քանի որ նկարագրությունները իրենց բնույթով նման են մեր պատմիչների կողմից նկարագրված այն բազում ճակատամարտերին, որոնք երբևէ առասպելական լինելու կասկած չեն առաջացրել: Իր հերթին այս իրադարձությունները, որոնց թիվը հնարավոր է ասել խիստ որոշակիությամբ (այս մասին մանրամասն` ստորև) իրենց ճշգրիտ տեղն են գտնում նաև տարածաշրջանային իրադարձությունների ընդհանուր ֆոնի վրա դիտարկելիս:
Ըստ ‘‘Քարթլիս Ցխովրեբա’‘-ի (Լեոնտիոս Մրովելի) Իբերիայի արքա Միհրան III-ը (մոտ 255-320) III դարի վերջին և IV դարի սկզբին համառ և փոփոխակի հաջողությամբ պայքար էր մղում հյուսիսից կատարվող ներխուժումների դեմ: Վրացական աղբյուրը ուղղակիորեն չի խոսում Իբերիայի արքայի որևէ խոշոր պարտության մասին, սակայն, ըստ Հովհան Մամիկոնյանի ուղղակի վկայության, Միհրան III-ը նահանջել է դեպի Մեծ Հայքի թագավորության տարածք և օգնություն է խնդրել Տրդատ II Մեծից, ինչը վկայում է նրա կրած անհաջողության մասին: Իր հերթին Իբերիայի արքայի այս արարքի հետևանքը եղավ այն, որ, հետապնդելով վերջինիս, հյուսիսականները հարձակվեցին Մեծ Հայքի թագավորության վրա` սկսելով Հյուսիսային II պատերազմը:

Lion
25.08.2008, 13:05
Պատմագիտության մեջ տարօրինակ է դասավորվել Հայոց Միջագետքի թագավորության ճակատագիրը: Շատ հաճախ Հայոց Միջագետք նահանգն ընդգրկող այս թագավորությունը չի համարվել և չի համարվում հայկական, իսկ այս ժամանակաշրջանի նրա ամենատաղանդավոր արքա Աբգար V Մեծը (մ.թ.ա. 23 - մ.թ. 50) սովետահայ պատմագիտության կողմից հայ չհամարված, անարդարացիորեն մոռացված, չընդունված, ժխտված և հայոց պատմության մեջ լիովին անհիմ իր արժանի տեղից զրկված արքաներից մեկն է: Ընդ որում այս ժխտողական մոտեցումը իրականացվել է հիմնականում հասկանալի կրոնա-քաղաքական մոտիվներով, այն ենթատեքստով, որ, ժխտելով նրա գոյությունը կամ վերջինիս մասին եղած բոլոր հիմնական տեղեկությունները հայտարարելով ‘‘հնարովի ու վիպական’‘, ժխտվի նաև այդ կապակցությամբ հիշատակվող Հիսուս Քրիստոսի մասին հիշատակությունը և վերջինիս հետ կայացած Աբգար V Մեծի ունեցած նամակագրության փաստը: Վերջին փաստը գուցե և իրոք չի եղել, սակայն ոչ մի հիմք չկա միայն այդ հանգամանքը հիմք ընդունելով ժխտել մնացած փաստերը:
Այս կապակցությամբ անհրաժեշտ է նշել, որ նույնիսկ իր անաչառության մեջ երբեմն ծայրահեղությունների հասնող Մովսես Խորենացին (Գիրք 2, գլուխ 24) այս դեպքում լիովին վստահ, առանց կասկածի որևէ ստվերի և մեծ սիրով է պատմում Աբգար V Մեծի, որպես հայոց արքայի մասին` նույնիսկ չնչին ակնարկ իսկ չանելով վերջինիս հայ չլինելու վերաբերյալ: Իր հերթին.
1. Հայոց Միջագետքի թագավորությունը գտնվում էր Հայաստանի հիմնական նահանգներից մեկում` Հայոց Միջագետքում,
2. վերջինիս բնակչության ճնշող մեծամասնությունը հայեր էին,
3. Աբգար IV Սևը (մ.թ.ա. 26-23) Տիգրան II Մեծի թոռ Արտաշես II-ի (մ.թ.ա. 31-20) որդին էր (այս մասին մանրամասն` ստորև),
4. Աբգար V Մեծի (մ.թ.ա. 23 - մ.թ. 50) մասին հիմնական տեղեկություններում վերջինս հանդես է գալիս ոչ միայն որպես տիպիկ հայ, այլև` որպես Հայոց Միջագետքի և Մեծ Հայքի արքա,
5. թագավորության արքաների և արքայազնների մեծամասնությունը կրում է զուտ հայերին բնորոշ անուններ ու մականուններ, իսկ մնացած մասը` պարթևներից հայերին անցած անուններ (Սանատրուկ, Պակուրի, Բակուր, Պարթանասպատ և այլն): Այսպես, զուտ հայկական են հետևյալ անուններն ու մականունները.
ա) Աբգար. տիպիկ հայկական անուն, որը բառացիորեն նշանակում է ‘‘ավագ այր’‘ (Մովսես Խորենացի, գիրք 2, գլուխ 26): Տեղական արքաների ամենատարածված անունն էր, որը երբեմն հանդես էր գալիս որպես հիմնական, իսկ երբեմն էլ` որպես միայն արքայատոհմին բնորոշ անուն, որը հերթական արքան կրում էր իր հիմնական անվան հետ միաժամանակ (ինչպես օրինակ ‘‘Արշակ’‘ անունը Պարթևական թագավորության արքաների պարագայում):
բ) Արա. տիպիկ հայկական անուն, որը կրել է թագավորության հիմնադիր Արան (մ.թ.ա. 160 - մոտ 127): Այս անունը գրականության մեջ հաճախ փոխանցվում է ‘‘Օրհոյ’‘ կամ ‘‘Օրա’‘ տեսքով, ինչը ճիշտ չէ:
գ) Արման. տիպիկ հայկական անուն, որը կրել են իշխող արքայատոհմի բազում ներկայացուցիչներ: Այն ուղղակիորեն նշանակում է ‘‘հայ մարդ’‘` կազմված լինելով հայերին և հայերենին անչափ բնորոշ ‘‘Ար’‘ (հայ) և արիական ժամանակաշրջանի հայերենին բնորոշ ու այդ ժամանակներից էլ հայերենում պահպանված ‘‘մեն’‘ (մարդ) բառերից (վերջինս անաղարտ տեսքով պահպանվել է հայերենի հետ ընդհանուր արիական արմատներ ունեցող անգլերենում ‘‘man/men’‘ տեսքով): Ըստ Խորենացու, սակայն, տեղական բարբառով անունը վերափոխվել է և սկսել է հնչել պարզապես ‘‘Ման’‘ տեսքով (գիրք 2, գլուխ 24):
դ) Բաղդասար. տիպիկ հայկական անուն, որը կրել է Բաղդասարը (մ.թ.ա. մոտ 120-115): Այս անունը գրականության մեջ հաճախ փոխանցվում է ‘‘Բարադասար’‘ տեսքով, ինչը ճիշտ չէ:
ե) Վահե. տիպիկ հայկական անուն, որը կրել է Վահեն (162-164): Այս անունը գրականության մեջ հաճախ փոխանցվում է ‘‘Վահի’‘ տեսքով, ինչը կրկին ճիշտ չէ:
զ) Արիարմեն. տիպիկ հայկական մականուն, որը բառացիորեն նշանակում է ‘‘քաջ հայ’‘: Այս մականունը կրել է Աբգար II-ը (մ.թ.ա. մոտ 69 - ուղ. 53) և նա արժանի է եղել դրան, քանզի նրա, որպես բացառիկ հատկանիշներով օժտված մարդու մասին, մեծ գովեստով է խոսում նույնիսկ խիստ բացասաբար տրամադրված Պլուտարքոսը (‘‘Կրասոս’‘, մաս 21, 22):
է) Հայզուտ. տիպիկ հայկական մականուն, որը կազմված է ‘‘Հայ’‘ և ‘‘զուտ’‘ (վերջինս ունի նվազեցնող, փոքրությունը ընդգծող իմաստ) բառերից: Այս մականունը կրել են Աբգար VII-ը (110-116) և Արման VII-ը (121-138):
ը) Երվանդ. տիպիկ հայկական անուն, որը կրել է Աբգար VII Հայզուտի որդին` արքայազն Երվանդը:
Հետաքրքիր է, որ օտարազգի մասնագետներն ավելի ակտիվ և որոշակիորեն են խոսում այս թագավորության հայկական էության մասին, թեև բնականաբար արտահայտվում են ոչ լրիվ, քանի որ մի կողմից լիովին ծանոթ չեն հայկական աղբյուրներին, իսկ մյուս կողմից էլ` գտնվում են հռոմեական աղբյուրների հայտնած տեղեկությունների ազդեցության տակ: Այսպես. ըստ եգիպտացի պատմաբան Ֆաուդ Հասան Հաֆիզի ‘‘Հայ ժողովրդի պատմությունը սկզբից մինչև մեր օրերը’‘ աշխատության (ըստ Ն. Հովհաննիսյան ‘‘Արաբական երկրների պատմությունը’‘, Երևան 2003, էջ 72-73). ‘‘Մ.թ.ա. 136 - մ.թ. 216 թվականներին գոյություն է ունեցել Ուրֆայի (Եդեսիայի – Մ.Հ.) հայ-արաբական էմիրությունը’‘:
Այսպիսով, հաշվի առնելով բերված փաստերի ամբողջությունը և դրանց վերլուծությունը, ակնհայտ է, որ մենք գործ ունենք Հայաստանի տարածքում գտնվող, հայ հպատակներ ունեցող և հայ արքաների կողմից կառավառվող մի թագավորության հետ և ուղղակի ոչ մի հիմք չկա վերջինիս ‘‘ոչ հայականության’‘ մասին խոսելու համար:

Lion
25.08.2008, 13:07
Պլուտարքոսի բերած տվյալներին ընդհանրապես և թվական տվյալներին հատկապես, որոնք գրված են ռասիստական դիրքերից և նպատակ ունեն ամեն կերպ փառաբանել հռոմեական պետությունը և բանակը, պետք է վերաբերվել չափազանց զգուշորեն ու դեն նետել նրանք, որոնք չեն տեղավորվում հստակ տրամաբանական շրջանակներում:
Ավելին, Պլուտարքոսի ակնհայտ հորինված թվերը պարզորեն երևում են հետևյալից:
Ըստ Պլուտարքոսի Լուկոլլոսը. ‘‘… Սոռնատիոսին թողնելով 6.000-անոց զորամասով Պոնտական մարզը պահպանելու, ինքը 12.000 հետևակով և 3.000-ից էլ պակաս հեծյալներով մեկնեց հաջորդ պատերազմը մղելու’‘: Այսինքն արշավանքի սկզբում Լուկոլլոսը, ըստ վերջինիս, ուներ 15.000-ից մի քիչ էլ քիչ ռազմիկ:
Սակայն արդեն մ.թ.ա. 69 թ-ի հոկտեմբերի 6-ի Տիգրանակերտի ճակատամարտում ըստ նույն Պլուտարքոսի. ‘‘Մուրենային 6.000 հետևակով նա (Լուկոլլոսը – Մ.Հ.) թողեց պաշարումը շարունակելու, իսկ ինքը վերցրեց իր հետ 24 կահորտ, որը կազմում էր ոչ ավել, քան մեկ բյուր ծանրազեն հետևակ, ինչպես նաև ամբողջ հեծելազորը (3.000 – Մ.Հ.) և շուրջ 1.000 պարսատիկավոր ու աղեղնավոր և նրանց հետ շարժվեց թշնամու վրա…’‘: Այսպիսով ինչ-որ մի հրաշքով Տիգրանակերտի տակ հռոմեական 15.000-անոց բանակը հանկարծ դառնում 20.000, չհաշված դեռ այն, որ թշնամական երկրում խորացող հռոմեական բանակը իր կոմունիկացիաները ապահովելու համար պետք է գոնե մի քանի կարևոր վայրերում կայազորներ թողներ, այսպիսով ավելի քչացնելով, այլ ոչ թե շատացնելով իր թիվը:
Պլուտարքոսի բերած տվյալների անիրականությունն իր գագաթնակետին է հասնում Տիգրանակերտի ճակատամարտի մասին պատմելիս, թե իբր Մեծ Հայքի բանակի հետևազորից սպանվել է 100.000 մարդ, իսկ հեծելազորից շատ քչերն են ազատվել, այն դեպքում, երբ հռոմեական բանակը կորցրել է ընդամենը… 5 հոգի (քիչ է մնում մեր կողմից ավելացնենք, թե այդ 5 հոգուն էլ ամենևին հայերը չսպանեցին. նրանք, որ ունեին մի քանի հազարամյա ռազմական ավանդույթներ, բազմիցս տարածաշրջանում ընդհարվել էին աշխարհակալ պետությունների հետ ու ետ մղել նրանց ոտնձգությունները, մի քանի անգամ հասել էին գերիշխանության ու հենց նոր էլ ստեղծել էին մի հսկայական կայսրություն, դրանում լրիվ անընդունակ էին, ուղղակի հռոմեական բանակի զինվորներից մեկը ընկավ ձիուց, մյուսը մահացավ սրտի կաթվածից, երրորդին սխալմամբ հենց հռոմեացիները նետահարեցին, չորորդին օձը կծեց, իսկ վերջինին հարվածել էր իր անձնական թշնամին և ընդհանրապես նա միայն ծանր վիրավորված էր…):

Lion
25.08.2008, 13:07
Այն բանից հետո, երբ մ.թ.ա. 248 թ-ին Դահ ցեղախմբի Ապար ցեղի ներկայացուցիչ Արշակ I Քաջը (մ.թ.ա. 248-247) գրավեց Պարթևստանը և դարձավ Պարթևական թագավորության առաջին արքան, վերջինիս եղբայրը հենց նույն ժամանակ էլ հայ նախարարների և հատկապես Բագրատունիների համաձայնությամբ ու ակտիվ աջակցությամբ, ամենայն հավանականությամբ Սելևկյանների թագավորության դեմ Հայաստանի և Պարթևստանի միասնական ճակատ ապահովելու նպատակով, բազմեց Մեծ Հայքի գահին: Այսպիսով հաստատվում է ավանդականորեն չընդունվող Վաղարշակ I-ի (մ.թ.ա. 247-225) իրականությունը և նրա թագավորության տարիները (22 տարի (Գիրք 2, գլուխ 8)), որից հետո իր հաստատումն է գտնում նաև վերջինիս որդի Արշակ I-ի (մ.թ.ա. 225-212) իրականությունը և թագավորության տարիները (13 տարի (Գիրք 2, գլուխ 9)): Ըստ Մովսես Խորենացու ‘‘Արշակը, Վաղարշակի որդին, Հայոց վրա թագավորեց 13 տարի’‘ (Գիրք 2, գլուխ 9): Զարգացնելով այս սխեման, կարելի է հստակորեն տալ նաև նրան հաջորդած որդու՝ Արշակ I-ի (մ.թ.ա. 225-212) թագավորության տարիները: Հենց Արշակ I-ի մասին տվյալներով էլ վերջանում է Խորենացու երկի սկզբնական մասի համար հիմնական և արժանահավատ աղբյուր հանդիսացած Մար Աբաս Կատինայի աշխատությունը, շնորհիվ որի Խորենացու աշխատանքի այդ մասը հարթ, հստակ և ժամանակագրական տեսանկյունից համեմատականորեն կոռեկտ տեսք ունի:
Դրանից հետո աղբյուրների սղության և խառնաշփոթի պատճառով Խորենացին ընկնում է շփոթմունքի մեջ: Հայտնելով ճիշտ այն տեղեկությունը, որ Արշակ I-ին հաջորդել է նրա որդին՝ Արտաշեսը (Գիրք 2, գլուխ 11), Խորենացին սխալմամբ վերջինիս չի նույնացնում Մեծ Հայքի սկզբում կառավարիչ, իսկ հետագայում՝ արքա, Արտաշես I-ի (մ.թ.ա. 201-189՝ կառավարիչ, մ.թ.ա. 189-160՝ արքա) հետ, այլ, ինքն էլ զարմանալով (Գիրք 2, գլուխ 13), սակայն չդիմանալով հունական աղբյուրների հայտնած խիստ արժանահավատ (բացառությամբ այն բանի, որ Տիգրան I Աշխարհակալը (մ.թ.ա. 569-565` գահակից, 565-522) այստեղ կոչվում է Արտաշես) տեղեկությունների ճնշմանը և, չմտածելով, որ դրանք վերաբերվում են հայոց մեկ ուրիշ արքայի, նրան վերագրում է իրականում մոտ 300 տարի առաջ ապրած Տիգրան I Աշխարհակալի արարքները:
Իր հերթին իրական Արտաշես I-ին, որի մասին Խորենացին այնուհանդերձ տեղեկություններ ունեցել է, նա ներկայացնում է որպես այլ, Արշակ I-ի որդի Արտաշեսի հետ կապ չունեցող և իրականում գոյություն էլ չունեցած անձնավորության. որպես Մեծ Հայք թագավորության Սանատրուկ (75-110) արքայի որդի Արտաշեսի, և տեղադրում է մոտավորապես II դարում:
Այսպիսով Մովսես Խորենացու աշխատության 2-րդ գրքի 9-րդ գլխի ավարտից հետո հեղինակը, օբյեկտիվորեն ու իր կամքից անկախ ընկնելով շփոթմունքի մեջ և հայտնելով տեղեկություններ, որոնք չեն վերաբերվում տվյալ ժամանակահատվածին ու այդ ժամանակահատվածում գործող անձանց, ‘‘պատմության թելը’‘ կրկին գտնում է 2-րդ գրքի 15-րդ գլխից սկսած՝ խոսելով Պոմպեոսի արևելք գալու մասին, որից հետո նրա տեղեկությունները կրկին դառնում են խիստ արժանահավատ և ճիշտ, պարունակելով չափազանց արժեքավոր, բացառիկ ու այլ աղբյուրներում չհանդիպող տվյալներ Հայաստանի մ.թ.ա. I - մ.թ. I դարերի պատմության մասին:
Հետագայում, սակայն, Խորենացին իր երկի 2-րդ գրքի 37-ից 63-րդ գլուխներում կրկին սխալմունքի մեջ է ընկնում, բայց այս անգամ այդ սխալն ավելի պարզ է և վերը նշվածի ֆոնի վրա՝ ավելի բացատրելի: Հավատարիմ իր կառուցած սխալ ժամանակագրական սխեմայի՝ նա Արտաշես I-ին վերաբերվող հիմնական տեղեկությունները տեղափոխել է II դար, որը, ինչպես արդեն նշվեց, սխալ է:
Հիմք ընդունելով այս ամենը՝ կարելի է ասել, որ Արշակ I-ի որդի Արտաշեսը հորական կողմից հանդիսանում էր Վաղարշակ I-ի թոռը և պարթևների առաջին արքա Արշակ I Քաջի և երկրորդ արքա Տրդատ I-ի (մ.թ.ա. 247-211) եղբոր թոռը, իսկ մորական կողմից նա, ինչպես հայտնում է Սեբեոսը (Սեբեոս, մաս 1), սերել է Բագրատունիների (Բագրատունի էր նրա հոր մայրը` Բագրատ Բագրատունու աղջիկը և Վաղարշակ I-ի կինը) և, ըստ երևույթին նաև, ինչպես հայտնվում է իր թողած արձանագրություններում, Երվանդունիների տոհմից (ամենայն հավանականությամբ Երվանդունի է եղել նրա մայրը՝ Արշակ I-ի կինը):
Շփոթմունքից խուսափելու համար տանք ողջ ուսումնասիրության արդյունքում հստակեցված Մեծ Հայքի թագավորության առաջին Հայ Արշակունիների գահացանկը՝
1. Վաղարշակ I (մ.թ.ա. 247-225)
2. Արշակ I որդի (մ.թ.ա. 225-212)
3. Երվանդ III Երվանդունի (մ.թ.ա. 212-201)

Lion
25.08.2008, 13:08
Սխալ է թվում սկսած Խորենացու առաջին կրկնակողներից և նրա աշխատությունից առաջինը օգտված պատմիչներից մինչև այսօր գրականության մեջ տարածված այն տեսակետը, թե Բագրատունիները ի սկզբանե ազգությամբ հրեա էին և միայն մ.թ.ա. VI դարի վերջին, գաղթելով Հայաստան, աստիճանաբար հայացել են: Ինչպես ցույց է տալիս Մովսես Խորենացու բերած տվյալների (գիրք 1, գլուխ 22) ուշադիր վերլուծությունը` իրականում խոսքը գնում է Հուդայի թագավորությունում Արմենիին ներկայացնող հարգարժան մի հայի մասին, որը դեպքերի բերումով հրեաների հետ հայտնվել էր գերության մեջ: Դրա մասին է վկայում այն, որ.
1. արդեն մ.թ.ա. 716-715 թվականներին կա հիշատակություն Բագրատունյաց մի իշխանի, ըստ երևույթին տոհմի գլխավորի, մասին, որը քաջաբար պայքարում էր Արարատյան թագավորության և Ռուսա I-ի (մ.թ.ա. 735-713) իշխանության ամրապնդման համար, այնպես որ Բագրատունիները ոչ մի կերպ չէին կարող առաջանալ դրանից մոտ 220 տարի հետո,
2. նույն ինքը` Խորենացին (գիրք 1, գլուխ 22), խոստովանում է, որ դեռ V դարում պահպանվել էր անկասկած նախաքրիստոնեական ժամանակներից մնացած տեսակետ, ըստ որի Բագրատունիների տոհմը իրականում սերում է Հայկ Նահապետից (մ.թ.ա. 2492-2411), իսկ Սեբեոսը ուղղակիորեն նշում է, որ Բագրատունիները հանդիսանում են Արմենակի (մ.թ.ա. 2026-1980) ‘‘երեխաները’‘ (Սեբեոս, մաս 1): Սակայն Պատմահայրը, անկասկած ցանկանալով առավել մեծացնել իր մեցենատի տոհմի հեղինակությունը, Բագրատունիներին համարում է սերված ոչ թե հեթհանոս արքայից, այլ աստվածաշնչում այդքան հարգի հրեաներից,
3. հիշատակված ‘‘Սմբատ’‘ անունը ոչ այն ժամանակ, ոչ միջնադարում և ոչ էլ հիմա չի հանդիպում հրեաների մոտ, այլ ընդհակառակը, խիստ տարածված է հենց հայերի շրջանում,
4. քիչ հավանական է, որ Հրաչյան (մ.թ.ա. 612-590) կմիջնորդեր, փաստացի կխնդրեր ինչ-որ մի անհայտ հրեայի համար, դրանով իսկ հարվածի տակ դնելով իր բարիդրացիական հարաբերությունները Բաբելոնի հզոր արքա Նաբուգոդոնոսոր II-ի (մ.թ.ա. 605-562) հետ, որը այդ ժամանակ չափազանց բարկացած էր հրեաների վրա: Իսկ այն դեպքում, երբ խոսքը գնում է իր հայրենակցի, առավել ևս` իր դեսպանի մասին, Արմենիի արքան բոլոր հիմքերն ուներ նույնիսկ այս բարդ պայմաններում միջնորդել նրա ազատության համար:

Lion
25.08.2008, 13:09
Ընդհանրապես համաշխարհային և հայկական պատմագիտության մեջ մ.թ.ա. 716 թ-ի Ուտիքի ճակատամարտը, հիմնվելով ասորեստանյան հետախույզների զեկուցագրերի վրա, ավանդականորեն համարվել է Հայկական բանակի կողմից տանուլ տրված: Սակայն ինչպես ցույց են տալիս ճակատամարտին հաջորդող իրադարձությունները, այն, իրոք Հայկական բանակի համար լինելով չափազանց ծանր, տակտիկական տեսանկյունից ունեցել է անորոշ ելք, քանզի թշնամու առաջխաղացման մասին որևէ տեղեկություն չկա, որից էլ կարելի է ենթադրել, որ Հայկական բանակը պահել է դիրքերը: Իսկ ստրատեգիական տեսանկյունից Հայկական բանակը շահեց այս ճակատամարտը, քանի որ դրանից հետո թշնամին, նույնիսկ չփորձելով առաջխաղացում իրականացնել, նահանջեց: Այսինքն Հայկական բանակը վերջին հաշվով կատարեց իր մարտական առաջադրանքը: Հատկանշական է, որ այս ճակատամարտից հետո կիմերները Առաջավոր Ասիա արշավելիս համառորեն շրջանցում էին Արարատյան թագավորությունը և ընդհանրապես խուսափում էին նրա հետ ռազմական բախման մեջ մտնել:

Lion
25.08.2008, 13:10
Ամենազարմանալի համընկնումը, որ գոյություն ունի Չամչյանի գահացանկի և այսպես կոչված ‘‘համընդհանուր ընդունված’‘ կամ դասական պատմության հետ, դա Չամչյանի նշած` Զարմայրի (մ.թ.ա. 1194-1180) գահակալության տարիներն են, որն ըստ Խորենացու (Գիրք 1, գլուխ 32) մասնակցել է Տրոյական պատերազմին և զոհվել այդ ժամանակ: Տրոյական պատերազմը ու Տրոյայի կործանումը, որը մոտավորապես տեղադրվում էր մ.թ.ա. XII դարում, ներկայումս մասնագետների մեծամասնությունը ավելի կոնկրետացնում է մ.թ.ա. 1190-1180 թ-երին՝ որպես ամենածանրակշիռ հիմնավորում ունենալով այն հանգամանքը, որ Խեթթիի վերջին արքա Սուպիլուլիումա II-ը, որը գահ է բարձրացել մ.թ.ա. 1190 թ-ին, գրեթե հետք չի թողել իր մասին և նրա կարճատև տիրապետությունից հետո Խեթթին տառացիորեն ջնջվել է պատմության թատերաբեմից: Այս հանգամանքը ներկայումս բացատրվում է մ.թ.ա. 1190 թ-ից Բալկանյան թերակղզուց ներխուժումներ սկսած այսպես կոչված ‘‘Ծովի ժողովուրդներ’‘-ի (միկենյան հույներ, աքայացիներ, փռյուգացիներ և այլն) մասսայական և չտեսնված ավերիչ արշավանքով, որոնք ըստ Եգիպտոսի փարավոն Ռամզես III-ի (մ.թ.ա. 1184-1153) ‘‘Անալներ’‘-ի կործանեցին Խեթթին և հավանական է, որ հենց նույն ժամանակ էլ 10 տարվա պաշարումից հետո գրավեցին Տրոյան: Այս ամենից պարզ է դառնում, որ Զարմայրը ևս, որը հաշվի առնելով ‘‘Ծովի ժողովուրդներ’‘-ի արշավանքի աննախադեպ չափերը, իր ուժերով օգնում էր Տրոյային, նպատակ ունենալով արգելակել ներխուժողների հնարավոր հետագա արշավանքը դեպի Հայաստան, զոհվել է հենց ճշգրիտ այն տարում, երբ ընկել է Տրոյան: Հետաքրքիր է նաև, որ կրկին ըստ Մխիթար Այրիվանցու (մաս 2) Զարմայրը իշխում էր այն ժամանակ, երբ. ‘‘Հռոմեացիների վրա թագավորեց Էնեյը (Էնեյ (մ.թ.ա. մոտ 1230-1190) – Մ.Հ.)’‘:

Lion
25.08.2008, 13:10
Բարև ձեզ!

Երևանի կենտրոնական գրախանութներում արդեն վաճառքի է դրված իմ նոր գիրքը <Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք - Գիրք Առաջին /մ.թ.ա. 3000-1561/> վերնագրով: Այստեղ, բացի նրանից, որ խրոնոլոգիական հերթականությամբ տվել եմ Հայկական բանակի տվյալ ժամանակաշրջանի պատերազմներն ու ճակատամարտեր, անդրադարձել եմ նաև տվյալ ժամանակաշրջանի որոշ վիճահարույց հարցերին. և Հայկի և այսպես կոչված Բելի ճակատամարտին, և այսպես կոչված կուտիական գերիշխանությանը Միջագետքում ու արիա-հայկսոսյան արշավանքներին, և ըստ Խորենացու ու Չամչյանի տրված Հայկազունիների գահակալական ցանկին, և առանձին արքաների գործունեության վերլուծությանը /օրինակ Արամ 1-ին և Արա 1-ին Գեղեցիկ/...

Շատ կուզենայի իմանալ պատմությամբ և հատկապես ռազմական պատմությամբ հետաքրքրվող մարդկանց կարծիքները սույն աշխատության վերաբերյալ: Ասեմ, որ ծրագիրը ոչ առևտրական է, չնայած որ հեռանկարում ես չէի հրաժարվի գործարար առաջարկից... Գիրքը հրատարակվել է սահմանափակ քանակությամբ...

Ի դեպ, շարունակությունները ամենայն հավանականությամբ կհետևեն: Ընդհանուր առմամբ Գիրքը հնարավորին մանրամասնությամվ ընդգրկում է մոտ 4500 փաստ Հայկական բանակի տված պատերազմների և ճակատամարտերի մասին` մ.թ.ա. 3000-մ.թ. 2007 թ-երին:

Հուսով եմ, որ այն կհետաքրքրի ընթերցողին, քանզի մեծապես հենց դրանից է կախված շարունակությունների հրատարակությունը...

Ի դեպ, վերջերս մտքովս անցավ, որ գիրքը կարելի է հասանելի դարձնել նաև արտասահմանում գտնվող և ինտերնետից օգտվող ընթերցողին...

Մեղապարտ
25.08.2008, 16:35
[[QUOTE=Lion;1064341]Բարև ձեզ!
<Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք - Գիրք Առաջին /մ.թ.ա. 3000-1561/> վերնագրով: Այստեղ, բացի նրանից, որ խրոնոլոգիական հերթականությամբ տվել եմ Հայկական բանակի տվյալ ժամանակաշրջանի պատերազմներն ու ճակատամարտեր, անդրադարձել եմ նաև տվյալ ժամանակաշրջանի որոշ վիճահարույց հարցերին. և Հայկի և այսպես կոչված Բելի ճակատամարտին, և այսպես կոչված կուտիական գերիշխանությանը Միջագետքում ու արիա-հայկսոսյան արշավանքներին, և ըստ Խորենացու ու Չամչյանի տրված Հայկազունիների գահակալական ցանկին, և առանձին արքաների գործունեության վերլուծությանը /օրինակ Արամ 1-ին և Արա 1-ին Գեղեցիկ/...
/QUOTE]
Ըստ ներկայացվածի հետաքրքիր աշխատանք է ,հարգելի Լիոն հակիրճ եթե կարելի է ներկայացրեք խդրեմ այդ ինչպես ՞ եղավ որ պատմաբան Արտակ Մովսիսյանը հայերին որպես ազգ և էթնոս պատմական դաշտ է մտցնում մ.թ.ա.2500 -ին իսկ դու 500 տարի ավելի վաղ ::B

Մեղապարտ
25.08.2008, 17:33
Կուզենայի ընդհանուրից առնձնացնեինք Տրոայի պատերազմը և Զարմայրին սա շատ կարևոր խնդիր է մեր էթնոսի համար և կցանկանայի որ այս ուղղությամ պարզաբանում ներ կատարեիր:

Lion
25.08.2008, 18:34
Տրոյական պատերազմին Արմենիի արքա Զարմայրի մասնակցության մասին ուղղակիորեն հայտնում է Խորենացին: Հենց նա էլ ավելացնում է, որ Զարմայրն ընկավ <<հելենացոց քաջերից>>: Կարելի է կարծել, որ Զարմայրը, որը անկասկած տեղյակ է եղել <<ծովի ժողովուրդներ>>-ի արշավանքի աննախադեպ հսկայական չափերին և ավերիչ բնույթին, ձգտել է Տրոյայի տակ, որպես Արմենիի յուրօրինակ մի ֆորպոստում, կանգնեցնել թշնամուն, կամ էլ փոխել նրանց արշավանքի ուղղությունը:

Երկրորդ նպատակը նրան մասսամբ հաջողվեց, քանզի դրանից հետո թշնամին ուղղություն վերցրեց դեպի Ասորիք և Եգիպտոս, թեև նույնիսկ այս դեպքում էլ Կիլիկիայի թագավորությունն ընկավ նվաճողների հարվաշների տակ…:(

Lion
25.08.2008, 18:36
Առանց չափազանցությունների և ավելորդ համեստությամ կարող եմ ասել – սա ԱՆՆԱԽԱԴԵՊ աշխատանք է, իսկ ընդգրկված ինֆորմացիայի ծավալի և վերլուծությունների տեսանկյունից մեծապես լույս է սռում Հայ ժողովրդի ռազմական պատմության բազմաթիվ մութ հարցերի վրա:

Գիտեք, ինչ-որ չեմ հանդիպել, որ Արտակը ուղղակիորեն այդպիսի միտք արտահայտած լինի:)

Մեղապարտ
25.08.2008, 19:45
Տրոյական պատերազմին Արմենիի արքա Զարմայրի մասնակցության մասին ուղղակիորեն հայտնում է Խորենացին: Հենց նա էլ ավելացնում է, որ Զարմայրն ընկավ <<հելենացոց քաջերից>>: Կարելի է կարծել, որ Զարմայրը, որը անկասկած տեղյակ է եղել <<ծովի ժողովուրդներ>>-ի արշավանքի աննախադեպ հսկայական չափերին և ավերիչ բնույթին, ձգտել է Տրոյայի տակ, որպես Արմենիի յուրօրինակ մի ֆորպոստում, կանգնեցնել թշնամուն, կամ էլ փոխել նրանց արշավանքի ուղղությունը:

Երկրորդ նպատակը նրան մասսամբ հաջողվեց, քանզի դրանից հետո թշնամին ուղղություն վերցրեց դեպի Ասորիք և Եգիպտոս, թեև նույնիսկ այս դեպքում էլ Կիլիկիայի թագավորությունն ընկավ նվաճողների հարվաշների տակ…:(

Այս հարցը ես բարձրացրեցի հիմնականում հետևյալ նպատակով քո ուսումնասիրութ յունների ժամանակ բնականաբար դու անդրադարձել ես Տրոյական պատերազմին և հավա նաբա ծագած կլինի հարց հանուն ինչի ՞էին հայերը կռվում Տրոայում և որտեղ է գտնվում Տրոյան :
Այս հարցի հետ կապված հիմա եվրոպայում լուրջ քննարկումներ են գնում որի առիթը դարձավ Շվեցարացի Ռաուլ Շրոթի գրած «Հոմերոսի հայրենիքը» գիրքը:
Հեղինակը Տրոյան տեղադրում է հայկական միջագետքում ՝Կիլիկիայում և բերում է իր փաստերը այն մասին որ Շլիմանյան Տրոյան հնարած է:
Դու ինչ՞ կարծիք ունես այս ուղղությամբ ,ասեմ իմ վերաբերմունքը ,ես հավատում եմ որ
Շրոթի ներկայացրած տեսակետը ավելի ճիշտ է:

Մեղապարտ
25.08.2008, 22:39
Շատ կուզենայի աշխատանքտ կարդալ, առանց կարդալու դժվարանում եմ շատ ,բայց ունեմ մի քանի հարցեր, որտեղից ես վերցրել կամ ինչ փաստարկների հիման վրա ես կառուցել քո դոկտրինան ,այն մասինոր մեր պատմությունը սկսվում է մ.թ.առաջ 3000-ին::think
Ես այլ կարծիք ունեմ , մեր պատմությունը սկսվում է ավելի վաղ ես ունեմ համապատասխան փաստարկներ որ այն սկսվում է վաղ::)

Արիացի
26.08.2008, 11:07
Շատ կուզենայի աշխատանքտ կարդալ, առանց կարդալու դժվարանում եմ շատ ,բայց ունեմ մի քանի հարցեր, որտեղից ես վերցրել կամ ինչ փաստարկների հիման վրա ես կառուցել քո դոկտրինան ,այն մասինոր մեր պատմությունը սկսվում է մ.թ.առաջ 3000-ին::think
Ես այլ կարծիք ունեմ , մեր պատմությունը սկսվում է ավելի վաղ ես ունեմ համապատասխան փաստարկներ որ այն սկսվում է վաղ::)
Վանական ջան, դու ճիշտ ես և իրոք մեր պատմությունը սկսում է շատ ավելի վաղ քան մ.թ.ա. 3000 թվականը: Սակայն Լիոնի գրքերը վերաբերում են մեր ռազմական պատմությանը, որը սկսել է հենց մ.թ.ա. 3000 թվականներից, քանի որ այդ ժամանակ են ձևավորվել մյուս ազգերը, որոնք մինչ այդ չկային, և հետևաբար չկար նաև ռազմական պատմություն:
Ինչ վերաբերում է գրքերին, խորհուրդ կտամ կարդաս: Հիանալի աշխատություն է և իմ կարծիքով բոլորը պետք է կարդան:

Մեղապարտ
26.08.2008, 13:26
Վանական ջան, դու ճիշտ ես և իրոք մեր պատմությունը սկսում է շատ ավելի վաղ քան մ.թ.ա. 3000 թվականը: Սակայն Լիոնի գրքերը վերաբերում են մեր ռազմական պատմությանը, որը սկսել է հենց մ.թ.ա. 3000 թվականներից, քանի որ այդ ժամանակ են ձևավորվել մյուս ազգերը, որոնք մինչ այդ չկային, և հետևաբար չկար նաև ռազմական պատմություն:
Ինչ վերաբերում է գրքերին, խորհուրդ կտամ կարդաս: Հիանալի աշխատություն է և իմ կարծիքով բոլորը պետք է կարդան:

Հարգելի Արիացի իսկ դու կարդացել ես՞ , եթե այո , կցանկանայի լսել քո կարծիքը , այն ինձ համար շատ կարևոր է և անունտ էլ հուշում է որ հետաքրքրվում ես պատմությունով:
Ինձ հետաքրքիր է , թե արդյոք կա գրքում ինչ որ նյութ , որի հետ դու համաձայն չես:

Lion
26.08.2008, 19:03
Շատ կուզենայի աշխատանքտ կարդալ, առանց կարդալու դժվարանում եմ շատ ,բայց ունեմ մի քանի հարցեր,

Ուզում ես...կարդա:)


որտեղից ես վերցրել կամ ինչ փաստարկների հիման վրա ես կառուցել քո դոկտրինան ,այն մասինոր մեր պատմությունը սկսվում է մ.թ.առաջ 3000-ին:

Ես չեմ ասել, որ ՄԵՐ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ ՍԿՍՎՈՒՄ Է 3000-ից:) ՈՒղղակի առաջին տվյալը ռազմական բախման մասին, որին մասնակցել են հայերը , վերաբերվում է մ.թ.ա. 2600 թ-ին... Ընդ որում այդ բախման ժամանակ Հայկական բանակը լիովին կազմակերպված մի պետության բանակ էր, ինչը հիմք է տալիս ԱՌՆՎԱԶՆ 400 տարով ետ տանել այն պետության ստեղծումը, որի բանակն էր նա... Այսինքն մոտ մ.թ.ա. 3000 թվական: Խնդրեմ, ցույց տվեք ինձ հավաստի հիմքերով <<ավելի հին>> մի ճակատամարտ և ես հեշտությամբ կհրաժարվեմ մ.թ.ա. 3000-ից:)


Ես այլ կարծիք ունեմ , մեր պատմությունը սկսվում է ավելի վաղ ես ունեմ համապատասխան փաստարկներ որ այն սկսվում է վաղ:

Լիովին համամիտ եմ...


Վանական ջան, դու ճիշտ ես և իրոք մեր պատմությունը սկսում է շատ ավելի վաղ քան մ.թ.ա. 3000 թվականը: Սակայն Լիոնի գրքերը վերաբերում են մեր ռազմական պատմությանը, որը սկսել է հենց մ.թ.ա. 3000 թվականներից, քանի որ այդ ժամանակ են ձևավորվել մյուս ազգերը, որոնք մինչ այդ չկային, և հետևաբար չկար նաև ռազմական պատմություն:

:)


Ինչ վերաբերում է գրքերին, խորհուրդ կտամ կարդաս: Հիանալի աշխատություն է և իմ կարծիքով բոլորը պետք է կարդան:

Շնորհակալ եմ: Ինձ համար շատ թանկ է Ձեր կարծիքը: Չեք պատկերացնի ինչ հաճելի է, երբ աշխատանքդ գնահատվում է...:hands

Lion
26.08.2008, 19:09
Այս հարցը ես բարձրացրեցի հիմնականում հետևյալ նպատակով քո ուսումնասիրութ յունների ժամանակ բնականաբար դու անդրադարձել ես Տրոյական պատերազմին և հավա նաբա ծագած կլինի հարց հանուն ինչի ՞էին հայերը կռվում Տրոայում և որտեղ է գտնվում Տրոյան :

Իհարկե:) Հայերը կռվում էին հանուն նրա, որ հեռու վանեն թշնամուն իրենց Հայրենիքից, ընդ որում, հեռու վանեին ոչ թե միայն այն ժամանակ, երբ թշնամին կլիներ իրենց Հայրենիքի սահմանների մոտ - այլ դրանից շատ առաջ...


Այս հարցի հետ կապված հիմա եվրոպայում լուրջ քննարկումներ են գնում որի առիթը դարձավ Շվեցարացի Ռաուլ Շրոթի գրած «Հոմերոսի հայրենիքը» գիրքը:
Հեղինակը Տրոյան տեղադրում է հայկական միջագետքում ՝Կիլիկիայում և բերում է իր փաստերը այն մասին որ Շլիմանյան Տրոյան հնարած է:
Դու ինչ՞ կարծիք ունես այս ուղղությամբ ,ասեմ իմ վերաբերմունքը ,ես հավատում եմ որ
Շրոթի ներկայացրած տեսակետը ավելի ճիշտ է:

Ոչ մի:) Ես այդ ամենի մասին կարծիք կհայտնեմ, միայն եթե ծանոթանամ այն ապացուցողական բազային, որն ընկած է Շրոթի պնդման հիմքում:)

Մեղապարտ
26.08.2008, 19:50
[QUOTE=Lion;1068417]

ՈՒղղակի առաջին տվյալը ռազմական բախման մասին, որին մասնակցել են հայերը , վերաբերվում է մ.թ.ա. 2600 թ-ին... [QUOTE

Սա շատ կարևոր փաստ է մեր էթնոսի կյանքում , ես համոզված եմ որպես աշխարհա կալ գաղափարախոսության բարձրագույն ներկայացուցիչ նա ունեցել է իրեն կոչմանը արժանի բանակ ,բայց կուզենայի հակիրճ ներկայացներիր ում դեմ է կռվում հայկական բանակը և որոշ այլ մանրա մասներ:

Lion
26.08.2008, 20:01
Ենթադրում եմ, որ Արամը Ուրարտական (Արարատյան) առաջին թագավորն էր :)

Չէ: Սա որևէ կապ չունի Հայկազունիների հետ: Խոսքը գնում է ոչ պակաս փառահեղ Արամ II-ի (մ.թ.ա. 883-840) մասին, որի օրոք Հայկազունիները, ի դեմս Արմենիի, կորցրին մինչ այդ թեկուզ և ձևականորեն, իրենց պատկանող գերագահության իրավունքը հայկական պետական միավորների նկատմամբ և այն անցավ Արարատյան թագավորության գահակալներին...

Արամ II-ը հիմք դրեց Արարատյան թագավորության հզորությանը:)

Lion
26.08.2008, 20:16
[QUOTE=Lion;1068417]

ՈՒղղակի առաջին տվյալը ռազմական բախման մասին, որին մասնակցել են հայերը , վերաբերվում է մ.թ.ա. 2600 թ-ին... [QUOTE

Սա շատ կարևոր փաստ է մեր էթնոսի կյանքում , ես համոզված եմ որպես աշխարհա կալ գաղափարախոսության բարձրագույն ներկայացուցիչ նա ունեցել է իրեն կոչմանը արժանի բանակ ,բայց կուզենայի հակիրճ ներկայացներիր ում դեմ է կռվում հայկական բանակը և որոշ այլ մանրա մասներ:

Համաձայն սալիկների վրա պահպանված <<Էնմերքարը և Էնսուխքեշդանան>> շումերական վիպերգի -

Մ.թ.ա. մոտ 2600 – Էրեշ քաղաքի ճ-մ (Եփրատի ափին): Ուրուկի բանակը (մոտ 10.000)` Էնմերքարի գլխավորությամբ, ետ մղեց Համազի (Վերին Զաբ գետի հովիտ) կործանված երկրի խնդրանքով դեպի Ուրուկ արշավանք սկսած Արատտայի քրմապետության Հայկական բանակին (մոտ 10.000)` Էնսուխքեշդանա Մեծ քրմի գլխավորությամբ: Հայերը կորցրին մոտ 2.000, թշնամին` մոտ 2.000 զինվոր:

Մեղապարտ
26.08.2008, 20:47
[QUOTE=Վանական;1068526][COLOR="Black"]

Համաձայն սալիկների վրա պահպանված <<Էնմերքարը և Էնսուխքեշդանան>> շումերական վիպերգի -

Մ.թ.ա. մոտ 2600 – [B]Էրեշ քաղաքի ճ-մ (Եփրատի ափին): Ուրուկի բանակը (մոտ 10.000)` Էնմերքարի գլխավորությամբ, ետ մղեց Համազի (Վերին Զաբ գետի հովիտ) կործանված երկրի խնդրանքով դեպի Ուրուկ արշավանք սկսած Արատտայի քրմապետության Հայկական բանակին (մոտ 10.000)` Էնսուխքեշդանա Մեծ քրմի գլխավորությամբ: Հայերը կորցրին մոտ 2.000, թշնամին` մոտ 2.000 զինվոր:

ՈՒրախ եմ որ նորից պետք է քննարկենք ավանդապատում, հիմա մտքերս ի մի բերեմ և մեկ ժամվա ընթացքում լուրջ կքննարկենք այսավանդապատումը::)

Մեղապարտ
27.08.2008, 12:43
Հարգելի Լիոն պարզաբանիր խնդրում եմ, <<Էնմերքարը և Էնսուխքեշդանան>> ասելով ի նկատի ունես «Enmerkar and Ensuhkeshdana» առասպելը՞:

Lion
28.08.2008, 12:45
Հարգելի Լիոն պարզաբանիր խնդրում եմ, <<Էնմերքարը և Էնսուխքեշդանան>> ասելով ի նկատի ունես «Enmerkar and Ensuhkeshdana» առասպելը՞:

Այո:)

Մեղապարտ
29.08.2008, 03:17
Այո:)

Հարգելի Լիոն դու ինձ կանգնեցրել ես փաստի առաջ, արդեն օր և կես մտածում եմ սկսել քննարկումը թե ոչ, չեմ կողմնորոշվում ,պատճառը այն է որ այս ավանդապտում ների շարքը լուրջ դիցաբանական և դավանաբանական տեղեկություններ է պարունակ ում իր մեջ ,որոնք կարող են շատ լուրջ բացահայտումներ կատարել :
Տպավորություն չառաջանա որ սրանով ցանկանում եմ ինչ որ բան քողարկել ,քննար կումը քո թույլտվությամբ սկսում են ավանդապատման խորագրից:
Հասկանալի է որ խորագիրը իմաստ ունի իր մեջ <<Էնմերքարը և Էնսուխքեշդանան>> / «Enmerkar and Ensuhkeshdana» և այն ամենա գլխավորն է ,մենք կարող ենք երկար վիճբա նել, ինչոր բաներ ճշտել, սակայն մի բան փասր է որ առասպելի թարգմանության հետ որևէ հայ կապ չունի, առավել ևս որևէ թարգմանիչ կամ «շումերոլոգ»ցանկություն չէր ունենա որ առասպելը կապված լիներ մեր էթնոսի հետ :
Բայց լեզուն հզոր փաստ է այն հաստատում է մեր ներկայությունը հնագույն աշխարհում
կատարենք ամենա հասարակ վերլուծությունը և կարդակք առասպելի խորագիրը <Էնմերքարը և Էնսուխքեշդանան>> և ցանկացած ֆորումականի հարցնենք կարդալուց հետո ասի ինչ՞ հասկացավ և փորձի տալ այդ երկու բառի ավելի լայն մեկնաբանությունը:
Խնդիրը հեշտացնելու նպատակով կատարեմ փոգրիկ օգնություն:
«Էն մեր քարը և Էն սուհ քեշ դանան»
Առաջ անցնելով ասեմ ինչ միտք, որ այսօր մենք հասկանում ենք կարդալուց ,այդ նույն միտքը կարդալուց հասկացել են այսպես կոչված«շումերները»:

Տատ
29.08.2008, 03:22
«Էն մեր քարը և Էն սուհ քեշ դանան» :hands

Lion
29.08.2008, 17:20
Հետաքրքիիիրր էէէ... Իսկ ըստ քեզ <<Էն սուհ քեշ դանա>> ինչ է նշանակում հայերեն?

Մեղապարտ
29.08.2008, 17:47
Հետաքրքիիիրր էէէ... Իսկ ըստ քեզ <<Էն սուհ քեշ դանա>> ինչ է նշանակում հայերեն?

Հարգելի Լիոն այն ես քեզ կուղարկեմ նամակով,:)

Lion
29.08.2008, 17:49
Տեսնեենք:)

Bergmann
30.08.2008, 12:30
Հետաքրքիիիրր էէէ... Իսկ ըստ քեզ <<Էն սուհ քեշ դանա>> ինչ է նշանակում հայերեն?

Էն սուրը քեզ դառնա :))
իսկ եթե լուրջ պետք չի հայերեն բան ման գալ ստեղ

Մեղապարտ
30.08.2008, 13:35
Էն սուրը քեզ դառնա :))
իսկ եթե լուրջ պետք չի հայերեն բան ման գալ ստեղ

Ապրես, մեկ քայլ էլ մոտեցար ճշմարտությանը:)
Խնդիրը այն է որ ես հայերեն բաներ ման չեմ գալիս , այլ անում եմ մեկ ուրիշ աշխա տանք որը կոչվում է «բառակազմական հնագիրություն»: Ինչպես ամեն մի նյութ , այն պես էլ խոսքը զարգացում է ապրել:
Հնագույն եվրասիկան էթնոսներից որոնք հայտնի են 6000 տարի պահպանվել են Հայերը, (Յաէրը, խայերը), Հրեանե (Յրէանք), Հույները(Յոյնք, կամ ահայայա) հետո նոր մնացած էթնոսները:
Չպահպանված էթնոսների հնագույն գրավոր մշակույթները հասել են մեզ
հետևյալ անունների տակ
Ասիրոիդական հետագայում Արմենոիդական, Եգիպտական, Շումերական, Աքքադա կան, Ասօրական, էլլամ, Հաթ և այլն:
Այս հսկայածավալ մշակութային դաշտի ուսումնասիրման ժամանակ համդիպում ենք անունների և բարդ տերմինների որոնք հնարավոր է կարդալ և հասկանալ միայն հայերեն : Ինչու է այդպես , դա այլ խնդիր է մենք միայն արձանագրում ենք փաստը և անցնում ենք առաջ:
Տպավորություն չառաջանա որ Վանականը կարծես թե շեղված է :)
Լեզվական գաղտնիքերը այնքան շատ են որոնց բացահայտումը կարող են փոխել շատ հարցեր:
Բերեմ վերջի օրինակը «Գիր» բառը բոլորիս հասկանալի է , ունենք «գրաբար» և հունա կան «գրափո» որը տվել է ժամանակակից «գրաֆիկա» բառը :
Բերել եմ այս օրինակը և կատարում եմ հարցադրում , բառը անցել է հայերենից հունարեն թե հակառակը :
Ասեմ , որ լեզվի եվրասիկան մշակույթի մեջ սա ամենա գլխավոր տերմինն է , ով առաջինը օգտա գործել է այս տերմինը նա հիմնադիրն է գրավոր մշակույթի, հասկանում էք շատ պարզ է «խնձորը պետք է ընկներ և ընկավ » ::)
Հարցեր կան դիմեք::hands
Հետ վերադառնալով Լիոնի բերած նյութին ասեմ, որ այն շատ լուրջ է, միայն այն բանի համար որ Լիոն մտել է այդ դաշտ, կարելի է կիսանդրը տեղադրել մատենադարանում:
Լիոն եթե առաջարկածս բավարար չէ ,ներող կլինես:

Lion
30.08.2008, 18:41
Հետ վերադառնալով Լիոնի բերած նյութին ասեմ, որ այն շատ լուրջ է, միայն այն բանի համար որ Լիոն մտել է այդ դաշտ, կարելի է կիսանդրը տեղադրել մատենադարանում:
Լիոն եթե առաջարկածս բավարար չէ ,ներող կլինես:

Մերսի, բայց երևի շատ կլինի: Մի խելոք ու իր երկրի համար շատ բան արած մարդու հարցնում են – վատ չի, որ քո արձանը չկա? Պատասխանում է – ավելի լավ է չլինի ու ասեն, թե ինչ վատ է, որ չկա, քան թե լինի ու ասեն – յախկ, յանըմ ինչա արել, որ արձանը դրել են…

Ըստ իս, Վանական, դու ճիշտ ուղու վրա ես, բայց ուշադիր եղիր ծայրահեղությունների մեջ չընկնես…

Մեղապարտ
30.08.2008, 19:08
Մերսի, բայց երևի շատ կլինի: Մի խելոք ու իր երկրի համար շատ բան արած մարդու հարցնում են – վատ չի, որ քո արձանը չկա? Պատասխանում է – ավելի լավ է չլինի ու ասեն, թե ինչ վատ է, որ չկա, քան թե լինի ու ասեն – յախկ, յանըմ ինչա արել, որ արձանը դրել են…

Ըստ իս, Վանական, դու ճիշտ ուղու վրա ես, բայց ուշադիր եղիր ծայրահեղությունների մեջ չընկնես…

Նամակիտ կպատասխանմ :
Հիմա մի երկու հարց ,
խնդրում եմ ինձ ասես ըստ քեզ, ով ՞ում դեմ էր կռվում
և որն էր կռվի հիմնական պատճառ :
Ինձ համար քո պատասխանը շատ կարևոր է , մի գուցե մենք կարողանանք մի հարց գլուխ բերել , դու քո դիտարկումների տեսանկյունից ես իմ:
Անհամբեր սպասում եմ:

Lion
30.08.2008, 19:16
Մ.թ.ա. մոտ 2600 թ-ի Էրեշի ճ-մ-ում??

Գոյություն ուներ մի երկիր, Համազի անունով: Մինչև հիմա էլ նրա տեղը ճշգրիտ հայտնի չի, բայց մոտավորապես այն գտնվելիս է եղել Հյուսիսային Միջագետքում:

Այս երկրի վրա հարձակվել ու այն ոչնչացրել էր Ուրուկը: Իսկ սրա վտարանդի կառավարությունը օգնություն էր խնդրել Արատտայից… Վերջինս էլ խառնվեց…

Մեղապարտ
30.08.2008, 19:41
Մ.թ.ա. մոտ 2600 թ-ի Էրեշի ճ-մ-ում??

Գոյություն ուներ մի երկիր, Համազի անունով: Մինչև հիմա էլ նրա տեղը ճշգրիտ հայտնի չի, բայց մոտավորապես այն գտնվելիս է եղել Հյուսիսային Միջագետքում:

Այս երկրի վրա հարձակվել ու այն ոչնչացրել էր Ուրուկը: Իսկ սրա վտարանդի կառավարությունը օգնություն էր խնդրել Արատտայից… Վերջինս էլ խառնվեց…

Ավելի մանրամասն կարելի է՞

Lion
30.08.2008, 19:54
Մի քիչ երկար է, բայց մեր զրույցի համար օգտակար կլինի…

Энмеркар и повелитель Аратты

Однажды Энмеркар, жрец-повелитель шумерского города Урука, сын солнечного бога Уту, решил подчинить себе государство Аратту. Он заручился поддержкой могущественной богини Инанны, которая обещала во всем помогать ему. Энмеркар отправляет гонца в Аратту с требованием, что-бы ее жители не только выплатили ему дань золотом, серебром и драгоценными камнями, но и приняли участие в строительстве храма бога Энки в Эриду.
Гонец, перейдя семь гор, прибывает к месту назначения и передает ультиматум местному прави-телю. Но тот отказывается покориться Энмеркару, гордо ссылаясь на то, что царем его сделала сама богиня Инанна и он находится под ее покровительством. Тогда гонец сообщает ему, что Инанна теперь живет в Уруке и во всем поддерживает Энмеркара.
Это заявление приводит правителя Аратты в замешательство. После некоторых раздумий он дает гонцу ответ. Вместо вооруженного столкновения он предлагает состязание двух воинов, защи-щающих интересы своих царств. Кроме того, если Инанна покинула Аратту, то он готов говорить о подчинении урукскому царю только в том случае, когда тот пришлет много зерна. Гонец воз-вращается в Урук и вручает это послание Энмеркару
Сначала Энмеркар советуется с шумерской богиней мудрости Нидабой и выполняет какие-то ри-туальные действия. Затем он отправляет в Аратту караван в зерном и гонца с повелением доста-вить в Урук драгоценные камни, золото и серебро. Люди Аратты приходят в полный восторг от большого количества зерна и готовы предоставить Энмеркару драгоценности и строителей для возведения храма. Однако правитель категорически отказывает гонцу и даже выдвигает свои тре-бования по выплате ему дани.
Гонец возвращается в Урук, рассказывает все Энмеркару и тот опять проводит какие-то ритуаль-ные действия с некой травой "сушима". Он в третий раз посылает гонца в Аратту, но уже без вся-кого послания, а с наказом вручить местному правителю жезл.
Этот жезл производит на правителя Аратты должное впечатление, он горько сетует на то, что Инанна покинула его и предлагает Энмеркару состязание - пусть царь Урука пришлет своего представителя, но он не должен быть ни черным, ни белым, ни коричневым, ни желтым, ни пестрым.
Энмеркара вовсе не смущают эти на первый взгляд бессмысленные требования, возможно речь идет не о цвете кожи, а об одежде. Он в очередной раз посылает в Аратту гонца с довольно жесткими условиями. Он готов принять вызов правителя Аратты и посылает для этого своего предста-вителя, но он требует отправки золота, серебра и драгоценностей. В противном случае он грозит Аратте полным разрушением.
Далее следует не очень вразумительный отрывок, из которого, если он верно понят, следует, что Энмеркар был первым человеком ставшим писать послания на глиняных табличках. Гонец вруча-ет такую табличку правителю Аратты и ждет ответа. На этот раз Аратте неожиданно приходит на помощь бог дождя и бури Ишкур. Ветром в город приносит целую кучу зерен дикой пшеницы и бобов. При виде этого чуда к правителю Аратты вернулась былая самоуверенность. Он сообщает гонцу, что Инанна ни в коем случае не оставит его.
Далее текст очень плохо сохранился, но по оставшимся фрагментам можно заключить, что жители Аратты все же выплатили Уруку дань в виде золота, серебра и ляпис-лазури.

Энмеркар и Энсукушсиранна

Однажды правитель Аратты Энсукушсиранна прислает к царю Урука, Энмеркару, своего послан-ца. Он требует, чтобы Урук признал его повелителем, а также хочет перенести центр почитания богини Инанны в Аратту.
Ответ Энмеркара тверд и полон презрения. Он долго перечисляет любимцев каких богов он явля-ется и искренне удивляется, зачем это Инанне менять блистательный город Урук на какую-то Аратту. Под конец своей речи Энмеркар предлагает Энсукушсиранне полностью подчиниться ему и тогда он будет считать инцендент исчерпанным.
Гонец приносит ответ царя Урука в Аратту и Энсукушсиранна собирает совет жрецов, чтобы при-нять решение. Сам правитель склоняется к тому, чтобы воевать с надменным Энмеркаром. Тут слово берет жрец, названный в тексте "манмаш", возможно чародей. Он говорит собранию, что сумеет силой своей магии подчинить урукитов. Восторгам Энсукушсиранны нет предела, он щед-ро одаривает жреца и отправляет его в Урук.
По дороге жрец попадает в стойла богини Нидабы и выпивает молока от священной коровы и ко-зы. Очевидно он совершил святотатство, потому что у священных животных пропадает молоко. Пастухи со слезами склоняют колени в молитве великому богу Солнца Уту.
Жрец продолжает свой путь, но на берегу Евфрата встречает старую Сагбурру, возможно послан-ную кем-то из богов. Они какое-то время состязаются в колдовстве и Сагбурру, конечно, выигры-вает. Она говорит жрецу, что он видимо потерял разум, если осмелился явиться в любимый город богов Урук и заниматься там чародейством. Жрец, предвидя свою печальную кончину, просит пощады, но Сагбурру неумолима. Она убивает его и бросает труп в реку.
Как только Энсукушсиранна узнал о печальной участи жреца, он тут же отправил посланцев к Энмеркару и полностью признал его владычество над собой и всем народом Аратты.

Ավելացվել է 2 րոպե անց
Лугальбанда и Энмеркар

Долго бродит Лугальбанда в одиночестве по горам. Наконец пришло ему в голову, что если удастся каким-то образом угодить чудесному орлу Анзуду, то тот сможет помочь герою найти войско Урука.
Так он и поступил. Нашел на вершине скалы огромное дерево, в котором Анзуд свил гнездо, дождался, пока гигантская птица отправится на охоту, и начал всячески ублажать маленького орленка. Накормил его разными лакомствами, глаза сурьмой подкрасил, душистым можжевельником украсил, и венец на голову возложил.
Тут возвращается птица Анзуд, несет в когтях дикого быка. Подлетая к гнезду, крикнул орел. Раньше голодный птенец всегда отвечал криком, а теперь молчит. Испугался Анзуд, что его орленка похитили и вдруг видит, что сияет его гнездо как жилище богов, а сам птенец сидит ухоженный, сытый и довольный.
Обрадовался орел и поклялся выполнить любое желание того, кто это сделал. Вышел Лугальбанда из укрытия и попросил орла назначить ему судьбу. Анзуд предлагает герою богатства несметные, Лугальбанда не принимает. Орел предлагает оружие непобедимое, Лугальбанда не принимает. Птица чудесная предлагает славу громкую, Лугальбанда не принимает. Наконец попросил герой у Анзуда наделить его даром быстро покрывать любые расстояния без устали. Орел соглашается и на прощание предупреждает Лугальбанду, чтобы тот никому не рассказывал об их встрече.
Тут же герой отправляется в путь, находит урукское войско и присоединяется к нему. Радости его друзей нет предела. Они не знают, куда его посадить и чем накормить. Однако дела у войска обстоят очень плохо. Подошли они к стенам Аратты, а взять город не могут.
Положение начинает складываться отчаянное. Тогда Энмеркар, правитель урукского войска, обращается к своим воинам и просит прислать ему добровольцев, чтобы отнести его послание в Урук богине Инанне. Считал Энмеркар, что разгневал чем-то богиню, раз бросила она его в столь трудную минуту. Никто из воинов не вызвался быть гонцом - шутка ли сказать, опять горы Хурум пересечь!
Лугальбанда говорит, что он готов идти один. Друзья пытаются отговорить его, убеждают, что эта затея невыполнима, и он не сможет в одиночку совершить такой трудный путь. Но Лугальбанда, так и не открыв им своего секрета, отправляется в дорогу.
Моментально добрался герой до жилища богини Инанны, пал перед нею в молитвах и пересказал просьбу Энмеркара. Сжалилась Инанна над его мольбами и научила, что надо сделать. Речь идет о какой-то диковинной рыбе, которую надо поймать в реке и чаше, которую необходимо сделать из тамариска.
К сожалению, окончание мифа не сохранилось.

Մեղապարտ
30.08.2008, 20:17
Մ.թ.ա. մոտ 2600 թ-ի Էրեշի ճ-մ-ում??

Գոյություն ուներ մի երկիր, Համազի անունով: Մինչև հիմա էլ նրա տեղը ճշգրիտ հայտնի չի, բայց մոտավորապես այն գտնվելիս է եղել Հյուսիսային Միջագետքում:

Այս երկրի վրա հարձակվել ու այն ոչնչացրել էր Ուրուկը: Իսկ սրա վտարանդի կառավարությունը օգնություն էր խնդրել Արատտայից… Վերջինս էլ խառնվեց…

Շնորհակալություն, ես նյութին տեղյակ եմ,բայց հիմա նորից կնաեմ , խնդրում եմ տեղեկություններ քո վերլուծություններից

Lion
31.08.2008, 11:26
Ավելացնեմ, որ այստեղ լեգենդի քողի տակ ներկայացված են իրական քաղաքական իրադարձությունները: Ակնհայտ է, որ Արատտան օգնել է համազցիներին, սակայն մոգերի մենամարտի էպիզոդից պարզ է դառնում, որ եթե նա չի պարտվել, ապա համենայն դեպս չի էլ հաղթել…

Dyutazn
05.09.2008, 06:22
нмеркар и повелитель Аратты
Энмеркар и Энсукушсиранна
Лугальбанда и Энмеркар
Ողջույն,իսկ հայերեն,և անգլերեն տարբերակները այս դյուցազնավեպի ունես:

Lion
05.09.2008, 12:48
Չէ...:(

Lion
16.09.2008, 12:17
<< "Հուրի" անվանումը ռուսալեզու գրականության մեջ անցյալ դարում բացատրելիորեն սխալ կերպով (քանի որ ռուսական այբուբենը չունի "հ" տառը) սկսեց գրվել "Խուրի" կամ "Խուռի" և այդ տեսքով հետագայում սկսեց արտաբերվել հայալեզու գրականության մեջ (օր.` ՀՍՀ հատոր 5, էջ 102)` ավելի հեռացնելով այն իր սկզբնական տեսքից, այն դեպքում, երբ "հ" տառ ունեցող այբուբեններով գրականությունում` օրինակ ֆրանսալեզու գրականության մեջ (պրոֆեսոր G. Contenau ,La Civilisation des Hittites et Hurrites du Mitanniiե, Paris 1948) նրանք կոչվում են իրականության ավելի մոտ` "հուրի" անունով, ինչպես նրանց իրականում կոչել են օրինակ եգիպտացիները: Իր հերթին հանրահայտ է "ա" և "ու" տառերի նույնացումը սեպագիր լեզվում (ամենահայտնի օրինակը` Արարատ-Ուրարատ և այլն): Այսպիսով կարելի է ասել, որ "Հուրի"-ին իրականում հնչվել կամ գրվել է որպես "Հարի", որն էլ իր հերթին ակնհայտորեն հանգում է "Հայարի"-ի: Հետաքրքիր է, որ այս "Հայարի"-ների ակտիվությունը Փոքր Ասիայում և Մերձավոր Արևելքում հանընկնում է Հայկական մեծաքանակ հեծյալ բանակի` "Հակսոս"-ների ("Հակսոս" անվանումը այստեղ օգտագործվում է պայմանականորեն, խառնաշփոթից խուսափելու համար, քանզի "Հակսոս"-ներն ուղղակիորեն հայերն էին. այս մասին վերևում արդեն խոսվել է), Եգիպտոսից Պաղեստինի ուղղությամբ հեռանալու հետ: Այս գործընթացը սկսվեց արդեն մ.թ.ա. մոտ XVII դարի կեսերից և ավարտվեց մ.թ.ա. 1561 թ-ին: Իսկ մ.թ.ա. 1561 թ-ից հետո ըստ Մանեթոնի "Հուրի (Հայարի – Մ.Հ.) երկրից" եկած "Հակսոս"-ների մասին տեղեկությունները իսպառ դադարում են (ինչը բնական է, քանի որ այդպես Եգիպտոս մտած հայերին կոչում էին եգիպտացիները, իսկ այժմ նրանց մեծ մասը, չհաշված անկասկած "անարժան հիշատակման" որոշակի թվով գերիների, այլևս Եգիպտոսում չէր) և դրա փոխարեն աղբյուրները սկսում են ավելի ակտիվորեն խոսել "Հայարի"-ների մասին: Հատկանշական է, որ.
1. Եգիպտոսից իր ժողովրդի և բանակի հետ հեռացած Հայկազուտների հերթական արքայի անունը` Կեռտա, մի, այն էլ իրար նման տառի (որը լիովին կարող էր շփոթվել արձանագրություններում կամ դրանց վերծանություններում) ճշգրտությամբ համապատասխանում է Միտանիի թագավորության առաջին արքայի անունին` Կիռտա, որը հատկապես վերևում ասվածի ֆոնի վրա, լիակատար հիմք է տալիս ասելու, որ դրանք նույն անձիք են:
2. Եգիպտոսից Մովսեսի հեռանալու հայտնի պատմությունը տեղադրվում է այս իրադարձություններից մոտ 100 տարի հետո, մի հանգամանք, որը, հիմք ունենալով նաև հայ և հրեա ազգերի ընդհանրությունները, հիմք է տալիս համարձակ ենթադրություն անելու այն մասին, որ Պաղեստինում գտնվող հրեական ազգի սեմիտական նախնական էթնոզանգվածին խառնվել են Եգիպտոսում մ.թ.ա. 1561 թ-ին Հայկական հիմնական բանակի հեռանալուց հետո գերի մնացած և միայն հետագայում Մովսես անունով իրենց առաջնորդի գլխավորությամբ դժվարությամբ փախուստի դիմած հայեր ու արդյունքում վերջնականապես ձևավորվել է հրեական ազգը:
3. Հարիներն արևապաշտ էին, որը բնորոշ է Հայկական լեռնաշխարհին, իսկ նրանց գերագույն աստվածներն էին Արևը և համաշխարհային գրականության մեջ Ինդրա անունով ընդունված աստվածը: Սակայն երբ "Ինդրա" անունը կարդում ենք ոչ թե ձախից աջ, այլ հակառակը, ապա ստանում ենք այդ ժամանակաշրջանում Հայկական լեռնաշխարհի աստվածներից մեկի անունը` "Արդնի":
Համաշխարհային գրականության մեջ այժմ գերիշխում է այն տեսակետը, որ "Հակսոս"-ներն ազգակից են եղել Հարիներին ("Հայարի"-ներին) կամ էլ ուղղակիորեն եղել են Հարիական ցեղեր (վերջին տեսակետի հիմնադիրն է հայտնի եգիպտոլոգ Վ. Հելկը): Այսպիսով հաստատելով ճշմարտությունը խառնաշփոթ կերպով ներկայացնող այս սխեման, կարելի է ուղղակի պարզաբանելով ճշգրտել այն և ասել, որ Հարիները (իրականում` "Հայարի"-ները) պարզապես հայերն էին, որոնք մտնելով Եգիպտոս և այստեղ կոչվելով "Հակսոս"-ներ ու հետագայում Պաղեստինով նահանջելով իրենց Հայրենիքի ուղղությամբ, Հյուսիսային Ասորիքում և Հայոց Միջագետքում իրենց կոչել կամ շրջապատի կողմից կոչվել են "Հարի" ("Հայարի")` կամ այն պատճառով, որ այդ ժամանակահատվածում "Հայ" և "Արի" անվանումները նույնացվում և դեռևս հավասարապես օգտագործվում էին (այդ հետագայում էր հայերի մեջ ամրապնդվելու "Հայ"-ը, իսկ օտարների մեջ` "Արի"-ին համարժեք "Արմեն"-ը) կամ էլ դրանով Եգիպտոսի Հայկազուտների դինաստիայի "Հայարիները" իրենց առանձնացնում էին ընդհանուր "արիական" տարածքից արդեն որպես առանձին ժողովուրդներ առանձնացած այլ "Արի"-ներից (օրինակ` Հնդկաստանի հյուսիսում և Պարսկաստանի արևելքում իշխող "Մարտի նետվող" Հայկերի դինաստիայի "Հնդարի"-ներից): Հայրենիք վերադարձած Հարիները ("Հայարի"-ները) "տեղ չգտնելով" (թող սա ճիշտ իմաստով հասկացվի) Արատտայի կենտրոնական շրջաններում (որը բնականաբար զբաղեցված էր ժամանակին իրենց Հայրենիքից չհեռացած անձանց կողմից) ստիպված հաստատվեցին համեմատաբար նոսր բնակեցված Արատտայի ծայրամասային շրջաններում` Հայոց Միջագետքում և Հյուսիսային Ասորիքում, որտեղ հիմնեցին նոր Հայկական պետություն` Միտանիի թագավորությունը, որը արիական գերիշխանության վերջնական փլուզումից հետո ձեռք բերեց լիակատար ինքնուրույնություն:>>

Lion
03.10.2008, 12:57
Բարև Ձեզ!

Բարեկամներ: Լույս են տեսել <Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք> մատենաշարի հերթական հատորները`

1. Գիրք Երեսունչորսերորդ (1097-1104)
2. Գիրք Երեսունհինգերորդ (1104-1118)
3. Գիրք Երեսունվեցերորդ (1118-1137)
4. Գիրք Երեսունյոթերորդ (1137-1168)
5. Գիրք Երեսունութերորդ (1168-1198)
6. Գիրք Երեսունիններորդ (1198-1220)

Գրքերում արտացոլված է ռազմա-քաղաքական բազմաբնույթ և չափազանց հետաքրքիր իրադարձություններով հարուստ մի ժամանակաշրջանի ողջ պատկերը` ժամանակաշրջան, որը սկիզբ առավ խաչակրաց առաջին արշավանքով: “Խաչակրաց արշավանքները միջնադարի պատմության ամենավառ էջերից էին: Դրանք իրենց տեսակի մեջ բացառիկ արկածախնդրություններ էին, որոնք նման չէին ոչ միգրացիայի ու ոչ էլ գաղութացման և որոնցում իրենց մասնակցությունն ունեցան որևէ կենտրոնացված կառավարում չունեցող կամավորներ Եվրոպայի բոլոր անկյուններից”,- այսպես է բնորոշում քննարկվող ժամանակաշրջանի հիմնական բովանդակությունը հանդիսացող Խաչակրաց I արշավանքի էությունը Պեռնու Ռեժին` բավականին ճշգրիտ բնութագրելով այն: “Ոչ մի ազգ խաչի զինվորներին այնչափ հոժարությամբ օգնության չասավ, որքան հայերը, որոնք հայթայթեցին զորք, զենք, ձի և պարեն”,- հետագայում կգրի Հռոմի Գրիգոր XIII պապը` խաչակրաց արշավանքների հետ առնչված այն բացառիկ գործիչներից մեկը, որը իրոք գնահատել է հայերի ցույց տված օժանդակությունը խաչակիրներին:
Գրքերում վերլուծված է նաև Հայաստանի տարածքում գործող, ինչպես նաև նոր ստեղծված սելջուկյան էմիրությունների ռազմական-քաղաքական հարաբերություների ամբողջությունը քրիստոնյաների հետ, անդրադարձ են կատարվել նաև այլ հարցերի: Փաստորեն ընթերցողին հնարավորություն է ընձեռնված ըստ էության և ամենայն մանրամասնությամբ ծանոթանալ պատմական վճռորոշ մի ժամանակաշրջանի ռազմական համայնապատկերին, համայնապատկեր, որը նման ամբողջական տեսքով ներկայացվում է առաջին անգամ:
Գրքերում մեծ տեղ է հատկացված Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը` բյուզանդական բանակի, Ֆաթիմյանների էմիրության և Հայ ռազմական պետությունների բանակների կազմում, լուսաբանված է վերջիններիս մասնակցությանը խաչակրաց արշավանքին, ինչպես նաև հետագայում ծավալված իրադարձություններին: Բնականաբար աչքաթող չեն արվել նաև Հայ ռազմական պետությունների մղած մարտերը, մարտեր, շնորհիվ որոնց Հայաստանի մի լայն հատվածում հայ ժողովուրդը ձեռք բերեց հարաբերական ապահովություն և որն էլ հիմք հանդիսացավ հետագա անկախ պետականության վերականգման համար: Գրքում առանձին ցուցակով ներկայացվել է նաև ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը:
Լույս տեսած հատորներում, առաջին անգամ մեր իրականության մեջ, համակարգված տեսքով և ժամանակագրական հստակ հերթականությամբ շարադրված են 12-13 դարերում Հայաստանի ազատագրման ուղղությամբ Վրաց թագավորության մղած մարտերը, ինչպես նաև ցույց է տրված դրանցում Հայ ռազմիկների ու նախարարական տոհմերի` Զաքարյանների, Օրբելյանների, Արծրունիների, Աղբակյանների և այլոց մասնակցությունը:
Ուզում եմ նշել, որ գրքերը կարող են հատկապես օգտակար լինել այն մարդկանց, ովքեր ցանկանում են համակարգված պատկերացնում կազմել քննարկվող ժամանակաշրջանի մասին, որը, ինչպես արդեն նշվեց, անչափ հարուստ ու հագեցած լինելով ռազմաքաղաքական իրադարձություններով, միաժամանակ մինչ այժմ այդպես էլ չէր ստացել համակարգված շարադրում:
Շատ բան կարելի էր ավելացնել… Կարելի էր հիշատակել անհայտ մնացած բազմաթիվ քաջարի իշխանների (ինչ արժեն հենց միայն անհայտ մնացած Միքայել Կարկառեցին և նրա որդի Կոստանդինը), կարելի էր խոսել խաչակիրների բանակում հայ ռազմիկների ցուցաբերած քաջության մասին (օրինակ` Ապլասաթ Մամիկոնյանի մասին դժվար թե շատերը իմանան), Ֆաթիմյանների բանակում հայերի ձեռք բերած հսկայական նշանակության վերաբերյալ (քչերը գիտեն, որ Ֆաթիմյանների բանակում հայերի թիվը հասնում էր 10.000-ի), բայց… այս պոստում այսքանը: Մնացածը կպարզաբանեմ հետաքրքրասերներին` մյուս պոստերում…

Բարեկամներ, գրքերը, ինչպես և նախորդ հատորները, կարելի է ձեռք բերել
- Հանրապետության Հրապարակի երկու գրախանութներում
- Մաշտոցի պողոտայի վրա գտնվող նախկին <<Բուկինիստ>> գրախանութում,
- Երևանի պետական համալսարանի կենտրոնական մուտքում գտնվող գրախանութում,
- Բուժքույրական ուսումնարանի մոտ գտնվող գրախանութում,
- Ինձնից – պարզ մեիլ [email protected] հասցեով ուղարկելով կամ այլ կերպ ինձ հետ կապվելու միջոցով:

Lion
07.10.2008, 18:22
http://www.akumb.am/showthread.php?p=1223501#post1223501


Հարգելի Լիոն մեկ անգամ արդեն խոսել ենք «եռադաշնության» վերաբերյալ , որտեղ ես արտահայտել եմ իմ կարծիքը այն մասին որ «Արիական Եռադաշինք» տերմինը սխալ է:

Հարգելի Վանական

Խնդիրն այն է, որ նույն տերմինի տակ ես ավելի շատ դնում եմ ԻՐԱՎԱԲԱՆԱԿԱՆ իմաստ, իսկ դու հոգևոր-կրոնական: Իրավաբանորեն մ.թ.ա. 605-331 թ-երին հայերի, պարսիկների և մարերի միջև ստեղծված հարաբերությունների ամբողջությունը հենց իսկն ու իսկը եռադաշինք էր - կոնֆեդերացիա. այսքան բան:)

Lion
07.10.2008, 18:29
Հատված << Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք - Գիրք 1>>-ից

<<Եգիպտոս մտած Հայկական բանակի ռազմիկները բնականաբար իրենց անվանում էին "հայք" այսինքն "հայեր", որտեղ "ք"-ն ինչպես գիտենք հավասար է ներկայիս հայերենի հոգնակի "ներ" կամ "եր" վերջածանցին: Իր հերթին տեղաբնիկները, չունենալով "յ"-ին հավասարժեք հիերոգլիֆ, գրավոր աղբյուրներում սկսեցին նրանց անվանել "հաք": Հետագայում, եգիպտական տաճարներում պահպանված պապիրուսներից օգտված հելլենականացված պատմիչ Մանեթոնի, ինչպես նաև Եվսեբիոս Կեսարացու ու Հովսեփ Փլավիոսի մոտ այն հնչյունափոխվեց "հակսոս"-ի (որտեղ "սոս"-ը լոկ զուտ հունական վերջածանց է, իսկ "ա"-ն "ու"-ի վերափոխվելու հատկության մասին արդեն խոսվել է), իսկ ներկայումս` "հյուկսոս"-ի: Այս հարցին ներկայումս հանգամանալից անդրադարձել է Սուրեն Այվազյանը` իր "Ռուսաստանի պատմություն. Հայկական հետք" (Մոսկվա 1997) (ռուսերեն) աշխատության մեջ: Ավելացնենք նաև, որ "հակսոսներ"-ի աստվածային պանթեոնում առաջնային տեղ ուներ կայծակի աստվածը և նրա կին Անահիտը: Հետաքիքիր է նաև, որ Եգիպտոսը գրավելուց հետո հայերն հիմնեցին իրենց նոր մայրաքաղաքը, կոչելով այն "Ավարիս", այսինք "սա իմ ավարն է` Ավարս": Այս մայրաքաղաքի երկրորդ անունը, ի դեպ "Հայ-արու" (ըստ իմ ձեռքի տակ եղած ռուսական աղբյուրների` "Խայարու") էր, որը ակնհայտորեն նշանակում է "Հայ տղամարդ"` հավանական է այն պատճառով, որ սկզբնական շրջանում այս քաղաքում, որն այդ ժամանակ դեռևս մի լայնատարած ռազմական ճամբար էր, բնակվում էին միայն հայ տղամարդիկ, քանզի արշավանքի և նվաճման բնականաբար մեկնել էին հենց նրանք, իսկ կանայք մնացել էին տանը: Եգիտոսում իշխած և Հայկազունիների ճյուղը հանդիսացող տեղի արքայական դինաստիան կոչվում էր Հայկազուտներ: Հայկազուտների գահացանկը, որի անունների շարանում ի դեպ ակնհայտ են հայկական արմատ ունեցող անունները, ունի հետևյալ տեսքը (փակագծերում տրվում է այս անունների "միջազգային-ընդունված" ձևը),
1. Սասուն (Սեսու) (մ.թ.ա. 1725-1707)
2. Հակուբ-հայր (Իակուբհեր) (մ.թ.ա. 1707-1699)
3. Օհանե Հիանալի (Իանե Հիանա) որդի (մ.թ.ա. 1699 - մոտ 1650)
4. Հակոբ I (Ապոպի I) (մ.թ.ա. մոտ 1650-1610)
5. Հակոբ II (Ապոպի II) (մ.թ.ա. մոտ 1610-1600)
6. Կիռնակ (Կեռտա, Կիռտա) (մ.թ.ա. մոտ 1600-1561)

"Հուրի" անվանումը ռուսալեզու գրականության մեջ անցյալ դարում բացատրելիորեն սխալ կերպով (քանի որ ռուսական այբուբենը չունի "հ" տառը) սկսեց գրվել "Խուրի" կամ "Խուռի" և այդ տեսքով հետագայում սկսեց արտաբերվել հայալեզու գրականության մեջ (օր.` ՀՍՀ հատոր 5, էջ 102)` ավելի հեռացնելով այն իր սկզբնական տեսքից, այն դեպքում, երբ "հ" տառ ունեցող այբուբեններով գրականությունում` օրինակ ֆրանսալեզու գրականության մեջ (պրոֆեսոր G. Contenau ,La Civilisation des Hittites et Hurrites du Mitanniiե, Paris 1948) նրանք կոչվում են իրականության ավելի մոտ` "հուրի" անունով, ինչպես նրանց իրականում կոչել են օրինակ եգիպտացիները: Իր հերթին հանրահայտ է "ա" և "ու" տառերի նույնացումը սեպագիր լեզվում (ամենահայտնի օրինակը` Արարատ-Ուրարատ և այլն): Այսպիսով կարելի է ասել, որ "Հուրի"-ին իրականում հնչվել կամ գրվել է որպես "Հարի", որն էլ իր հերթին ակնհայտորեն հանգում է "Հայարի"-ի: Հետաքրքիր է, որ այս "Հայարի"-ների ակտիվությունը Փոքր Ասիայում և Մերձավոր Արևելքում հանընկնում է Հայկական մեծաքանակ հեծյալ բանակի` "Հակսոս"-ների ("Հակսոս" անվանումը այստեղ օգտագործվում է պայմանականորեն, խառնաշփոթից խուսափելու համար, քանզի "Հակսոս"-ներն ուղղակիորեն հայերն էին. այս մասին վերևում արդեն խոսվել է), Եգիպտոսից Պաղեստինի ուղղությամբ հեռանալու հետ: Այս գործընթացը սկսվեց արդեն մ.թ.ա. մոտ XVII դարի կեսերից և ավարտվեց մ.թ.ա. 1561 թ-ին: Իսկ մ.թ.ա. 1561 թ-ից հետո ըստ Մանեթոնի "Հուրի (Հայարի – Մ.Հ.) երկրից" եկած "Հակսոս"-ների մասին տեղեկությունները իսպառ դադարում են (ինչը բնական է, քանի որ այդպես Եգիպտոս մտած հայերին կոչում էին եգիպտացիները, իսկ այժմ նրանց մեծ մասը, չհաշված անկասկած "անարժան հիշատակման" որոշակի թվով գերիների, այլևս Եգիպտոսում չէր) և դրա փոխարեն աղբյուրները սկսում են ավելի ակտիվորեն խոսել "Հայարի"-ների մասին: Հատկանշական է, որ.
1. Եգիպտոսից իր ժողովրդի և բանակի հետ հեռացած Հայկազուտների հերթական արքայի անունը` Կեռտա, մի, այն էլ իրար նման տառի (որը լիովին կարող էր շփոթվել արձանագրություններում կամ դրանց վերծանություններում) ճշգրտությամբ համապատասխանում է Միտանիի թագավորության առաջին արքայի անունին` Կիռտա, որը հատկապես վերևում ասվածի ֆոնի վրա, լիակատար հիմք է տալիս ասելու, որ դրանք նույն անձիք են:
2. Եգիպտոսից Մովսեսի հեռանալու հայտնի պատմությունը տեղադրվում է այս իրադարձություններից մոտ 100 տարի հետո, մի հանգամանք, որը, հիմք ունենալով նաև հայ և հրեա ազգերի ընդհանրությունները, հիմք է տալիս համարձակ ենթադրություն անելու այն մասին, որ Պաղեստինում գտնվող հրեական ազգի սեմիտական նախնական էթնոզանգվածին խառնվել են Եգիպտոսում մ.թ.ա. 1561 թ-ին Հայկական հիմնական բանակի հեռանալուց հետո գերի մնացած և միայն հետագայում Մովսես անունով իրենց առաջնորդի գլխավորությամբ դժվարությամբ փախուստի դիմած հայեր ու արդյունքում վերջնականապես ձևավորվել է հրեական ազգը:
3. Հարիներն արևապաշտ էին, որը բնորոշ է Հայկական լեռնաշխարհին, իսկ նրանց գերագույն աստվածներն էին Արևը և համաշխարհային գրականության մեջ Ինդրա անունով ընդունված աստվածը: Սակայն երբ "Ինդրա" անունը կարդում ենք ոչ թե ձախից աջ, այլ հակառակը, ապա ստանում ենք այդ ժամանակաշրջանում Հայկական լեռնաշխարհի աստվածներից մեկի անունը` "Արդնի":
Համաշխարհային գրականության մեջ այժմ գերիշխում է այն տեսակետը, որ "Հակսոս"-ներն ազգակից են եղել Հարիներին ("Հայարի"-ներին) կամ էլ ուղղակիորեն եղել են Հարիական ցեղեր (վերջին տեսակետի հիմնադիրն է հայտնի եգիպտոլոգ Վ. Հելկը): Այսպիսով հաստատելով ճշմարտությունը խառնաշփոթ կերպով ներկայացնող այս սխեման, կարելի է ուղղակի պարզաբանելով ճշգրտել այն և ասել, որ Հարիները (իրականում` "Հայարի"-ները) պարզապես հայերն էին, որոնք մտնելով Եգիպտոս և այստեղ կոչվելով "Հակսոս"-ներ ու հետագայում Պաղեստինով նահանջելով իրենց Հայրենիքի ուղղությամբ, Հյուսիսային Ասորիքում և Հայոց Միջագետքում իրենց կոչել կամ շրջապատի կողմից կոչվել են "Հարի" ("Հայարի")` կամ այն պատճառով, որ այդ ժամանակահատվածում "Հայ" և "Արի" անվանումները նույնացվում և դեռևս հավասարապես օգտագործվում էին (այդ հետագայում էր հայերի մեջ ամրապնդվելու "Հայ"-ը, իսկ օտարների մեջ` "Արի"-ին համարժեք "Արմեն"-ը) կամ էլ դրանով Եգիպտոսի Հայկազուտների դինաստիայի "Հայարիները" իրենց առանձնացնում էին ընդհանուր "արիական" տարածքից արդեն որպես առանձին ժողովուրդներ առանձնացած այլ "Արի"-ներից (օրինակ` Հնդկաստանի հյուսիսում և Պարսկաստանի արևելքում իշխող "Մարտի նետվող" Հայկերի դինաստիայի "Հնդարի"-ներից): Հայրենիք վերադարձած Հարիները ("Հայարի"-ները) "տեղ չգտնելով" (թող սա ճիշտ իմաստով հասկացվի) Արատտայի կենտրոնական շրջաններում (որը բնականաբար զբաղեցված էր ժամանակին իրենց Հայրենիքից չհեռացած անձանց կողմից) ստիպված հաստատվեցին համեմատաբար նոսր բնակեցված Արատտայի ծայրամասային շրջաններում` Հայոց Միջագետքում և Հյուսիսային Ասորիքում, որտեղ հիմնեցին նոր Հայկական պետություն` Միտանիի թագավորությունը, որը արիական գերիշխանության վերջնական փլուզումից հետո ձեռք բերեց լիակատար ինքնուրույնություն:>>
__________________

Մեղապարտ
08.10.2008, 18:24
http://www.akumb.am/showthread.php?p=1223501#post1223501



Հարգելի Վանական

Խնդիրն այն է, որ նույն տերմինի տակ ես ավելի շատ դնում եմ ԻՐԱՎԱԲԱՆԱԿԱՆ իմաստ, իսկ դու հոգևոր-կրոնական: Իրավաբանորեն մ.թ.ա. 605-331 թ-երին հայերի, պարսիկների և մարերի միջև ստեղծված հարաբերությունների ամբողջությունը հենց իսկն ու իսկը եռադաշինք էր - կոնֆեդերացիա. այսքան բան:)

Բարեկամս խնդիրը այն է որ պատմական դեպքերի վերականգման ժամանակ հարկավոր է առաջին հերթին պահպանել իրական փոխհարաբերությունները որոնք իրար հետ կապված էին առավելապես կրոնական և կապերով :
Մ.թ. առաջ 605-330 թվականները ընկած ժամանակահատվածում փոխհարաբերության հիմքում դրված չէր երեք կողմերի դաշինքի գաղափարը , չկար «եռադաշիբքը» որպես հիրարխիկ ուղղահայաց համակարգ :
Կար համադաշնություն որտեղ յուրաքանչյուրը ազատ էր և կարող էր իր հարաբե րությունները կառուցել իր հարևանների հետ այնպես , ինչպես ինքն էր պատկերացնում:
Կարող էր դուրս գալ համադաշնության կազմից առանց հետագա հետևանքների ,որը չի ենթադրում ուղղահայաց համակարգ եռադաշինքը:
Եռադաշինքը ըստ իս խիստ կենտրոնացված համակարգ է որտեղ կառավարումը կատարվում է մեկ կենտրոնից և կառավարման լծակները գտնվում են գերագույն տիրակալի ձեռքին:
Համադաշնության դեպքում մենք տեսնում ենք կառավարման տարբեր կենտրոններ որոնք իրար հետ կապմած են ռազմական դաշինքով և ռազմական դաշինքի շրջա նակներում ծագած իրավունքներով և պարտականություններով:
Որտեղ յուրաքանչյուր մասնակից կարող էր ինքնուրույն որոշել իր մասնակցության աստիճանը:Երեք հիմնական էթնոսների կողմից ստեղծված միության կառավարման համակարգի ինչպես նաև փոխհարաբերությունների ուսումնասիրությունը թույլ է տալիս եզրակացնել որ Հայ-Արիքի կառավարման համակարգը իրար նկատմամբ ուներ հորիզոնական դասավորվածություն որը քիչ կենտրոնացված էր ի հակառակ եռադաշնության ուղղահայաց դասավորվածության այդ պատճառով այն համադաշ նություն է որտեղ ընդգծված առաջնորդը ունի իրավունքների սահմանափակում:

Lion
08.10.2008, 18:56
Եղբայր, քո ասածների հետ սկզբունքորեն համաձայն եմ: Ես էլ եմ նույն բանն ասում: Ուղղակի մենք տարբեր կերպ ենք ընկալում <դաշինք> հասկացությունը: Ինչքան գիտեմ, <դաշինք>-ը հենց այն իրավիճակն է, որը դու կոչում ես <համադաշնություն>, երբ չկա հիերարխիկ կառուցվածք, հարաբերությունները հորիզաոնական են և այլն…

Այսինքն երկուսս էլ համաջայն ենք այն բանում, թե իրականում ինչ հարաբերություններ են եղել 605-331 թվականներին հայերի, մարերի ու պարսիկների մեջ – ուղղակի ըարբեր կերպ ենք ընկալում իմ կողմից կիրառված <դաշինք> տերմինը: Ի դեպ <Արիական Եռադաշինք> տերմինը ես առաջին անգամ հանդիպել եմ Մուրադ Օհանյանի մոտ

Մեղապարտ
08.10.2008, 23:34
Եղբայր, քո ասածների հետ սկզբունքորեն համաձայն եմ: Ես էլ եմ նույն բանն ասում: Ուղղակի մենք տարբեր կերպ ենք ընկալում <դաշինք> հասկացությունը: Ինչքան գիտեմ, <դաշինք>-ը հենց այն իրավիճակն է, որը դու կոչում ես <համադաշնություն>, երբ չկա հիերարխիկ կառուցվածք, հարաբերությունները հորիզաոնական են և այլն…

Այսինքն երկուսս էլ համաջայն ենք այն բանում, թե իրականում ինչ հարաբերություններ են եղել 605-331 թվականներին հայերի, մարերի ու պարսիկների մեջ – ուղղակի ըարբեր կերպ ենք ընկալում իմ կողմից կիրառված <դաշինք> տերմինը: Ի դեպ <Արիական Եռադաշինք> տերմինը ես առաջին անգամ հանդիպել եմ Մուրադ Օհանյանի մոտ

Հարգելի Լիոն ինձ թվում է որ իմ հարցադրման մեջ որևէ վատ բան չկա և այն խիստ կառուցողական է և անկողմնակալ:
Ճիշտ ասած ես չեմ հիշում ում մոտ եմ առաջին անգամ հանդիպել , սակայն կարող եմ ասել թե որ աշխատանմքի մեջ , մի գուցը այն կլինի քեզ ծանոթ:Հեղինակը գրել է Ալեքսանդր Մակեդոնացու մասին և ես իմ կարծիքը և մտորումները այդ տերմինի՝« Ար իական եռադաշինքի» վերաբերյալ ժամանակին հայտնել եմ:
Նորից անդրադառնանք « Արիական եռադաշինք» բառակապակցությանը, հարկավոր է մեկընդմիշտ հիշել որ «Արի» տերմինը կրոնական է :
Ինչ՞ է նշանակում կրոնի և աշխարհիկ կյանքում«Արի» բոլորս ել գիտենք:Սակայն բացարձակապես մոռացության է տրվել այն հանգամանքը որ արևապաշտական գաղափարախոսության մեջ այն ներկայացնում են երկու գաղափարախոսներ որոնք իրենց հերթին բաժանվում են երկու խմբի «Արք և Զարք» կամ «բանախոսներ և բանակ» , որտեղ «Արք բանախոսներ» ներկայանում էին Հայերը իսկ «Զարք բանակ» ներկայանում էին մարերը և պարթևները:
Սա սկզբունքային նշանակություն ունի, այդ պատճառով «Արիական» տերմինի փոխարեն նպատակահարմար է օգտագործել «Հայ-Արիք» տերմինը որը բաժանում է ինչպես նաև ցույց է տալիս արևապաշտական գաղափակրին առանձին և ռազմական թևին առանձին:
Բառակապակցության «եռադաշինք»երկրորդ մասը նույնպես չի արտահայտում արևա պաշտության հիմնական դրույթները :«Եռադաշինք»տերմինը արտահայտում է վերևից ներքև ենթակայություն այն դեմ է արևապաշտության ներքին կառուցվածքին:
Արևապաշտության ներքին կառուցվածքը հիմնված է հորիզոնական հարաբերու թյունների վրա որին ավելի շատ բնորոշ է համադաշնությունը:
Այսպիսով հայկակն մարակն և պարսկական համագործակցությունը բարձրագույն արևապաշտական գաղափարախոսության գերագույն շտանդարտների ներքո հնարավոր էր միայն հորիզոնական փոխհարաբերությունների պայմաններում :
Հետևաբար նպատակահարմար է և ավելի արդարացված է հետագայում օգտա գործել«Արիկան եռադաշինքի» փոխարեն «Հայ-Արիքի համադաշնություն»::)

Lion
09.10.2008, 11:59
Հարգելի Լիոն ինձ թվում է որ իմ հարցադրման մեջ որևէ վատ բան չկա և այն խիստ կառուցողական է և անկողմնակալ:

:)


Ճիշտ ասած ես չեմ հիշում ում մոտ եմ առաջին անգամ հանդիպել , սակայն կարող եմ ասել թե որ աշխատանմքի մեջ , մի գուցը այն կլինի քեզ ծանոթ:Հեղինակը գրել է Ալեքսանդր Մակեդոնացու մասին և ես իմ կարծիքը և մտորումները այդ տերմինի՝« Ար իական եռադաշինքի» վերաբերյալ ժամանակին հայտնել եմ:

Խոսքը իմ կողմից հիշատակված Մուրադ Օհանյանի մասին է - <Ալեքսանդր Մակեդոնացու արևելյան արշավանքը և Հայաստանը> - հիանալի աշխատանք է:)


Նորից անդրադառնանք « Արիական եռադաշինք» բառակապակցությանը, հարկավոր է մեկընդմիշտ հիշել որ «Արի» տերմինը կրոնական է :

Համաձայն չեմ: Ըստ իս այն ունի ԱՅԴ ԹՎՈՒՄ ՆԱև կրոնական իմաստ: Սակայն այն ՆԱև ունի ազգագրական, մշակութային, էթնիկ և մի քանի այլ իմաստներ...


Ինչ՞ է նշանակում կրոնի և աշխարհիկ կյանքում«Արի» բոլորս ել գիտենք:Սակայն բացարձակապես մոռացության է տրվել այն հանգամանքը որ արևապաշտական գաղափարախոսության մեջ այն ներկայացնում են երկու գաղափարախոսներ որոնք իրենց հերթին բաժանվում են երկու խմբի «Արք և Զարք» կամ «բանախոսներ և բանակ» , որտեղ «Արք բանախոսներ» ներկայանում էին Հայերը իսկ «Զարք բանակ» ներկայանում էին մարերը և պարթևները:

Իսկ ապացույցներ, որ ԴԱ ԱՅԴՊԵՍ Է?


Սա սկզբունքային նշանակություն ունի, այդ պատճառով «Արիական» տերմինի փոխարեն նպատակահարմար է օգտագործել «Հայ-Արիք» տերմինը որը բաժանում է ինչպես նաև ցույց է տալիս արևապաշտական գաղափակրին առանձին և ռազմական թևին առանձին:

Ըստ իս <արիական> բառը պետք է դիտարկել և օգտագործել ԻՐ ԺԱՄԱՆԱԿԻ կոնտեքստում: Այսպես, մինչև մ.թ.ա. 16-րդ դարի վերջը դա նշանակում էր ուղղակի ՀԱՅ

Դրանից հետո այն սկսեց նշանակել ազգակից հնդեվրոպական ժողովուրդներին...


Բառակապակցության «եռադաշինք»երկրորդ մասը նույնպես չի արտահայտում արևա պաշտության հիմնական դրույթները :«Եռադաշինք»տերմինը արտահայտում է վերևից ներքև ենթակայություն այն դեմ է արևապաշտության ներքին կառուցվածքին:

Ոչ: <Դաշինինք> բառը նշանակում է ՀԱՎԱՍԱՐՆԵՐԻ ՄԻՈՒԹՅՈՒՆ հանուն ընդհանուր նպատակի:

Պանդուխտ
09.10.2008, 17:08
Իմ կարծիքով որքան էլ զարմանալի է, սակայն Արտանուջի թագավորության հայականության կործանումը սկսվեց նրա ռազմա-քաղաքական ամենամեծ ձեռքբերումներից մեկից` այն պահից, երբ վերջինիս հաջողվեց իր կազմում ընդգրկել Աբխազական և Կամբեճան-Հերեթիի թագավորությունները, ինչպես նաև իրեն ենթարկեցնել Կախեթիի իշխանությունը:

Ապրես, շատ լաւ բացատրութիւններ են:
Հենց այդ պատճառով էլ, մերոնք, յոյներին տուել են հոռոմանունը, որ բնապէս Հռովմ Rome քաղաքի անունն է: Ժողովրդական մակարդակի վրայ, մոռացուել է որ այդ անունը եկել է, Կայսրութեան մայրաքաղաքը Իտալիայում՝ Հռոմում եղած ժամանակից:


Տայքի, եւ Գուգարքի (կղարջքի) հիւսիս արեւմտեան մի շարք գաւառների վրացումը ճիշտ եւ տրամաբանական էք նկարագրել: Բաց սահմանների առկայութեամբ, մի պետութեան մէջ, վրացիք, իրենց բազմագոյն ցեղերով, հաւանաբար, ազատ ու անկաշկանդ եկել գնացել կամ մնացել են: Չմոռանանք նաեւ այն միջնադարեան ստրկատիրական կարգը, ըստ որի, ամբողջ գիւղեր ու գաւառներ, պատկանել են իշխանական տներին, ու այդ իշխանական տների գաղթի, կամ տեափոխման հետ միատեղ տեղափոխուել են ճորտերը՝ գիւղերի ու գիւղախումբերի բնակիչները, ամբողջ ծուխեր: Պատմութիւնը վկայում է հայերի գաղթ ի մասին՝ իրենց հայ տէրերի հետ միասին, դէպի Վրաստան խորքը՝ Քութայիս, Գորի, Կախեթի եւայլն: Հաւանաբար, վրացիք էլ եկել են Տայք, բնակելով հաստատուել: Չմոռանալ կրթութեան դերը, եկեղեցու միջոցով, որի դերը անհամեմատ մեծ է եղել այդ դարերում: Հայ Քաղկեդոն Եկեղեցին չի դիմացել վրացացման ուժեղ յորձանուտին, ու վրացել է: Այնումենայնիւ, Տայքի տեղանունները մնացել են հայկական, ինչպէս Տայոց Քար բերդի անունը, որ ընդհանրանալով դարձել է տարածքի անունը: Վրացիք այդ տարածքը կոչում են Taos Kareli, որն ակնյայտօրէն հայերէն բառակապակցութիւն է:
Ի դէպ՝ վաղուց ուզում եմ գրել, սակայն հարմար առիթ եմ սպասում: Կարծում եմ, վրաց Իրանեան gurj / գյուրջ անունը առաջացել է վերոյիշեալ տարածքում՝ Գուգարքի հիւսիսում գտնուող երբեմնի Գոդերձական երկրի անունից:
Գոդերձական բառի «ական» բաղադրիչը երկրի անուն կերտող ածանց է, մնում է գոդերձ goderdz, որի ձ/dz տառը Իրանեանում "ջ" է: Օրինակ՝ Ասպնջական>Ասպինձա:
Goderj բառում, հաւանաբար, d հնչիւնի թուլացումով, ու ժամանակի ընթացքում անհետանալով՝ մնացել է Gorj, որ արաբական տառերի օգտագործումով (Իրանեան գրականութիւնում) կարդացւում է նաեւ Gurj: Միջնադարի պատմական արձանագրութիւններում յիշատակուած Ջուրզան Jurzan երկիրն էլ կարող է իր անունը ստացած լինի Goderdzakan երկրի տարբեր արտասանումից: G/J հնչիւնային փոխանցումները շատ սովորական են արաբների մօտ, ինչպէս՝ Գոհար եւ Ջուհար:
Այս Գոդերձականը տեղաւորւում է մօտաւորապէս պատմական Կողքիսում (Կոլխիդա):
Ինձ շատ է հետաքրքրում պատմական Հերեթ-Կամբեճանի ազգային կազմը: Ովքե՞ր են եղել նրանք: Երբեմն անկախ, երբեմն էլ Աղուանքի կազմում գտնուող այս տարածքը, արդեօ՞ք վրաց կողմից չի իւրացուել:
Ծանարները ո՞վքեր են: Վրացական ժողովուրդ ե՞ն, թէ Ադըղական կամ Չեչենական: Հիմա ո՞ր ժողովուրդի կազմում են: Անհետացե՞լ են: Կարծում եմ սվանները չեն, քանզի պատմական յիշատակութիւններում սվաններից անկախ են յիշատակւում:

Մեղապարտ
10.10.2008, 02:14
:)



Խոսքը իմ կողմից հիշատակված Մուրադ Օհանյանի մասին է - <Ալեքսանդր Մակեդոնացու արևելյան արշավանքը և Հայաստանը> - հիանալի աշխատանք է:)



Համաձայն չեմ: Ըստ իս այն ունի ԱՅԴ ԹՎՈՒՄ ՆԱև կրոնական իմաստ: Սակայն այն ՆԱև ունի ազգագրական, մշակութային, էթնիկ և մի քանի այլ իմաստներ...



Իսկ ապացույցներ, որ ԴԱ ԱՅԴՊԵՍ Է?



Ըստ իս <արիական> բառը պետք է դիտարկել և օգտագործել ԻՐ ԺԱՄԱՆԱԿԻ կոնտեքստում: Այսպես, մինչև մ.թ.ա. 16-րդ դարի վերջը դա նշանակում էր ուղղակի ՀԱՅ

Դրանից հետո այն սկսեց նշանակել ազգակից հնդեվրոպական ժողովուրդներին...



Ոչ: <Դաշինինք> բառը նշանակում է ՀԱՎԱՍԱՐՆԵՐԻ ՄԻՈՒԹՅՈՒՆ հանուն

ընդհանուր նպատակի:

Կպատասխանեմ վաղը ներող երղիր:)

Lion
10.10.2008, 12:02
Ինձ շատ է հետաքրքրում պատմական Հերեթ-Կամբեճանի ազգային կազմը:Ովքե՞ր են եղել նրանք: Երբեմն անկախ, երբեմն էլ Աղուանքի կազմում գտնուող այս տարածքը, արդեօ՞ք վրաց կողմից չի իւրացուել:


Այստեղ շատ էին հայերը, որոնք հաճախ կազմում էին ճնշող մեծամասնություն: Ավելին, այս տարածքը 9-րդ դարի վերջերից ընդգրկվել է Խաչենի Առանշահիկների հզոր թագավորության կազմում /այն իր հերթին ընդունում էր Անիի թագավորության գերիշխանությունը/, իսկ հետագա տասնամյակներում, մինչև 10-րդ դարի 3-րդ քառորդը, եղել է նրա ազդեցության ոլորտում: Բայց նրա վերջին իշխանները դարձան վրացադավան, վրացադավան դարձրին իրենց ժողովրդին ու աստիճանաբար ձուլեցին վրացիներին: Արդյունքում իրենք էլ կորցրին իշխանությունը և արդեն 10-րդ դարի վերջերին այդ տարածքները պատկանում էին Քարթլիի թագավորությանը...


Ծանարները ո՞վքեր են: Վրացական ժողովուրդ ե՞ն, թէ Ադըղական կամ Չեչենական: Հիմա ո՞ր ժողովուրդի կազմում են: Անհետացե՞լ են:

Չեմ կարող վստահ ասել: Ինչքան գիտեմ ծագումով կովկասցի լեռնեցիներ էին, բայց սկսած 10-րդ դարի սկզբներից սկսեցին ենթարկվել ուշեղ վրացական ազդեցությանը և 11-րդ դարի վերջերին արդեն լրիվ ձուլվեցին վրացիներին...


Կարծում եմ սվանները չեն, քանզի պատմական յիշատակութիւններում սվաններից անկախ են յիշատակւում:

Չէ, սվանները չեն:)

Lion
10.10.2008, 12:03
Հռոմ/հոռոմի ու Գոդերձական/Գուրջ-ի պահով լիովին համամիտ եմ: Ավելացնեմ, որ հիշատակված տարածքները հատկապես ուժեղ վրացականացան 13-րդ դարի վերջերից սկսա, երբ մոնղոլական ավերածություններն ու հիվանդությունները մեծ քանակությամբ հայեր ոչնչացրին, որոնց տեղը գրավեցին բուն Վրաստանից գաղթած վրացիները: Որ ամեն ինչ պարզ լինի ասեմ, որ վրացիները գաղթում էին հիշյալ տարածքներ, քանի որ այդ տարածքների տեր Սարգիս Ջակելին իր հողերը վերածել էր ինջուի /արտոնյալ հողի կարգավիճակ Մոնղոլական կայսրությունում/ և, ի տարբերություն Վրաստանի այլ մասերի, այս տարածքներում վիճակը ավելի տանելի էր... ԲԱցի այդ հենց ինքը` Սարգիս Ջակելին, վրացի էր ու բնականաբար պետք է խրախուսեր իր ազգի շատացումը այդ տարածքներում, որ ավելի ամրապնդեր իր դիրքերը...


Ինձ շատ է հետաքրքրում...

http://www.akumb.am/showthread.php?p=1233553#post1233553

Javakhk
11.10.2008, 23:43
Ի դեպ, այս Սարգիս Ջակելու մասին ի՞նչ պատմական վկայություններ կան:

Մեղապարտ
12.10.2008, 23:06
Հարգելիս մի խնդրանք ,եթե կարող ես Բագրատունիների տոհմածառը հակիրճ ներկայացրու:

Morpheus_NS
13.10.2008, 00:05
Իսկ ի՞նչ արժեն գրքերը:

Lion
13.10.2008, 11:24
Հայկական առասպելաբանույան մեջ Հայկից հետո հաջորդ առանցքաին կերպարը Տորք Անգեղն է, նրա մասին նույնպես շատ հրապարակումներ կան :Շրջացելով այդ հրապարակումները մեք կբացահայտենք նրա սկզբնաղբյուրը և կապը առասպելական այնպիսի երևույթների հետ որոք հասնում են մինչև մ.թ.առաջ 2000 թվականները:

Անգեղյաց նահապետ Տորքը մեր հնագույն պատմության ամենաքիչ ուսումնասիրված, սակայն ամենահետաքրքիր ֆիգուրներից է: Ով էր նա, մարդ, աստված, թե... մարդ, որը հետագայում աստվածացվեց: Ես հակված եմ վերջին տարբերակի օգտին: Մի բան ամեն դեպքում պարզ է. Տորքը ՍՈՎՈՐԱԿԱՆ մարդ չէր: Նա մի մարդ էր, որ իր մտավոր ու ֆիզիկական ունակություններով այնպիսի տպավորություն էր թողել շամանակակիցների վրա, որ հիշվել է հազարամյակներ անց էլ:

Ըստ իս Տորքը Հայկի թոռը չէր, քանի որ նրանց միջև ընկած է գրեթե մեկ հազարամյակ: Բայց հնարավոր է, որ Անգեղացիները սերված լինեն Հայկազունիներից ու այդ իմաստով կիրառված լինի "թոռ" տերմինը:

Ըստ իմ ուսումնասիորւթյունների` Տորք Անգեղացին ապրել է մ.թ.ա. մոտավորապես 1410-1350 թվականներին: Հենց այդ ժամանակ էլ նա մասնակցեց /գլխավորեց/ այն ճակատամարտը, որը նրան այդպիսի փառքի արժանացրեց:

Հիշում եք, ավազակները ծովից հարձակվում են, Տորքը ուշանում է, իսկ երբ տեղ է հասնում, պարզվում է, որ թշնամու նավերն արդեն բաց ծովում են: Եվ նա սկսում է քարեր "նետել", որի արդյունքում խորտակում է թշնամու նավերը...

Իմ գիրքը գրելիս ընտրածս մեթադական սկզբունքներիցս մեկը ուներ հետևյալ տեսքը.

Հատված "Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 1"-ից

"8. առաջնորդվել օտար և հայ սկզբնաղբյուրների հայտնած տեղեկությունների սինթեզման մեթոդով: Սովորաբար յուրաքանչյուր ազգային պատմաբան իր ազգի պատմությունը ներկայացնելիս որպես առաջնային հիմք է ընդունում իր ազգային սկզբնաղբյուրները: Հատկապես վերջին տարիներին այդ թերությունը մասսամբ սկսել է տիրել նաև մեր պատմագիտության մեջ: Սակայն դա անխուսափելիորեն բերում է հայոց պատմագիտության միակողմանիության, իսկ երբեմն էլ բացահայտ սխալների: Ես առաջնորդվել եմ այլ մեթոդով, որի էությունը կայանում է հետևյալում: Ի սկզբանե վեր կանգնել ցանկացած տեսակի կանխակալ կարծիքներից և անկողմնակալ հայացքով ուսումնասիրության ենթարկել բոլոր աղբյուրների հայտնած տվյալները, նախապես նախապատվությունը չտալով ոչ մեկին, և դրանց քննարկման ու համաշխարհային պատմական իրադարձությունների հետ համադրման արդյունքում (վերջինն անվանենք "Համադրման մեթոդ") հասնել տրամաբանական եզրահանգման: Օրինակ` ինչքան էլ արժեքավոր լինեն Մովսես Խորենացու հայտնած տվյալները, որոշ դեպքերում դրանցում առկա են բացահայտ, հաճախ Պատմահոր կամքից անկախ տեղ գտած, սխալներ: Եվ այս դեպքում ամենևին էլ պետք չէ պնդել այդ տեղեկությունները, բացահայտ հակասության մեջ մտնելով հիմնավորված և համընդհանուր ճանաչում ստացած սխեմաների հետ, այլ դրա փոխարեն պետք է փորձել գտնել նման տեղեկատվության հայտնման պատճառը և նրա իրական տեղը հայոց պատմության մեջ ` իր հերթին չընկենելով հակառակ ծայրահեղության մեջ` դրանք համընդհանուր ժխտելով ու հեքիաթային կամ վիպական հռչակելով"

Եվ այսպես, կիրառելով "Համադրման մեթոդ"-ը, փարձենք պարզել, թե ինչ է եղել իրականում: Նախ ակնհայտ է, որ իրադարձությունը տեղի է ունեցել ծովի ափին: Կա երկու "հայկական" ծովափ - Կիլիկիան և Փոքր Հայքը: Ես կողմնակից եմ Փոքր Հայքին, քանի որ մի կողմից այն ավելի մոտ է Խեթթիին, մյուս կողմից էլ` Անգեղացիների տիրույթներին: Չնայած դրան` Կիլիկիայի տարբերակը լիովին բացառել չի կարելի: Ինչ վերաբերվում է նրա թվականին, ապա.

Հատված "Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 2"-ից

"Այս իրադարձությունն արձանագրելիս ես որպես հիմք ընդունել եմ Մովսես Խորենացու և Մխիթար Այրիվանցու բերած տվյալները: Մասնավորապես նրա թվականը` ըստ Մխիթար Այրիվանցու, որը խոսելով Եգիպտոսից Մովսեսի` իր ժողովրդի հետ հեռանալու ժամանակաշրջանի և դրան հաջորդող իրադարձությունների մասին, հայտնում է. "Մովսեսից (Մովսես (մ.թ.ա. մոտ 1460-1400) – Մ.Հ.) հետո Հիսուսը (Մովսեսի աշակերտ և հետնորդ Հիսուս Նավինը (մոտ 1400-1373) – Մ.Հ.) թագավորեց քսանյոթ տարի: … Այս ժամանակ ապրեց Տորքը": Այսպիսով նրա թվականը տրվել է` հաշվի առնելով վերոշարադրյալը և իրադարձությունների զարգացման ընդհանուր ընթացքը:"

Այսպիսով

Տարածաշրջան - Փոքր Հայք
ժամանակաշրջան - մ.թ.ա. 14 դարի առաջին կես

Իսկ այս ժամանակաշրջանում այդ տարածաշրջանում ռեգուլյար ծովային ավազակությամբ կարող էր զբաղվել միայն Խեթթիի նավատորմը: Գուցե դա նույնիսկ ավազակային հարձակում էլ չի եղել, այլ հանդիսացել է Խեթթիի դեմ մղվող երկարատև պատերազմի դրվագներից մեկը...

Եվ վերջում - "Քարեր նետել"-ու էպիզոդը ըստ իս ևս առասպելական չէ: Հնարավոր է Տորքը կիրառել է... կատապուլտներ:)

Lion
13.10.2008, 11:50
Ի դեպ, այս Սարգիս Ջակելու մասին ի՞նչ պատմական վկայություններ կան:

Համեմատաբար քիչ եմ խորացել, բայց կարող եմ ասել հետևյալը: Ջակելիները, որոնց կարծեմ երբեմն կոչում են նաև ԱԽԼՑԽԵԼԻՆԵՐ, պատմության թատերաբեմում են հայտնվում 11-րդ դարի սկզբից: Վրաց մանր ազնվականներ էին, որոնք խոշոր տիրույթներ ստացան 12 դրի վերջերից սկսած ու մի քանի հարյուրամյակ տիրեցին Գուգարքի արևմուտքի /Ախլցխա, Արդահան, Ապնջակ /Ասպինձա/, Կղարջք և այլն/... Այս Սարգիսը, օօգտվեց Քարթլիի թագավորության թուլացումից և դ-ֆակտո իր տարածքով անկախացավ: 14 դարի կեսերին Ջակելիների տարածքը կրկին ընկավ Քարթլիի թագավորության տիրապետության տակ, բայց 15-րդ դարի վերջերից 200-250 տարով էլի անկախացավ. ստեղծվեց այսպեց կոչված "Սամցխե-Սաաթբագոյի իշխանությունը"...


Իսկ ի՞նչ արժեն գրքերը:

Պատկերացրեք թանկ չէ: Խանութում դրված է հատը 1200 դրամ:)

Ավելացվել է 4 րոպե անց

Հարգելիս մի խնդրանք ,եթե կարող ես Բագրատունիների տոհմածառը հակիրճ ներկայացրու:

Խնդրեմ:)

1. Անանուն Բագրատունի (մ.թ.ա մոտ 740 - ուղ. 715)
2. Անանուններ (մ.թ.ա 715 - մոտ 600)
3. Սմբատ տոհմից (մ.թ.ա մոտ 600-550)
4. Աշոտ որդի (մ.թ.ա մոտ 550-510)
5. Անանուններ (մ.թ.ա մոտ 510-270)
6. Բագրատ տոհմից (մ.թ.ա մոտ 270-235)
7. Բյուրատ որդի (մ.թ.ա մոտ 235-215)
8. Սմբատ Քաջ որդի (մ.թ.ա մոտ 215-155)
9. Տրդատ Սմբատ Քաջի որդի (մոտ 155-95)
10. Բագրատ որդի (մոտ 95-50)
11. Անանիա Բագրատի որդի (մ.թ.ա. մոտ 50-10)
12. Սափատիա որդի (մ.թ.ա. մոտ 10 - մ.թ. 30)
13. Տուվիա որդի (մոտ 30-70)
14. Անանուններ տոհմից (մոտ 70-150)
15. Տրդատ տոհմից (մոտ 150-ուղ.164)
16. Սմբատ որդի (164-մոտ 180)
17. Աշոտ որդի (մոտ 180-220)
18. Տրդատ որդի (մոտ 220-270)
19. Բագրատ որդի (մոտ 270-290)
20. Սմբատ որդի (մոտ 290 - ուղ. 314)
21. Բագրատ որդի (314 - մոտ 350)
22. Սմբատ որդի (մոտ 350-380)
23. Սահակ եղբայր (մոտ 380 - ուղ. 388)
24. Համազասպ որդի (388 - մոտ 410)
25. Սահակ որդի (մոտ 410-420)
26. Սմբատ որդի (մոտ 420-440)
27. Տիրոց Ուրացող որդի (մոտ 440-475)
28. Սահակ եղբայր (մոտ 475 - ուղ. 482)
VI դարից գոյություն ուներ Բագրատունի տոհմի երեք ճյուղ:
ա) Բագրատունիների (գլխավոր) իշխանացանկը այս ժամանակաշրջանում ունի հետևյալ տեսքը.
1. Սմբատ Սահակի որդի (482 - մոտ 505)
2. Սպանդիատ որդի (մոտ 505-545)
3. Մանվել որդի (մոտ 545-580)
4. Սմբատ Բազմահաղթ որդի (մոտ 580 - ուղ. 617)
5. Աշոտ եղբայր (595-596)
6. Պապ որդի (596-603)
7. Վարազ-Տիրոց Սմբատի որդի (617-634)
8. Սմբատ որդի (634-647)
9. Սմբատ Վարազ-Սահակի որդի (647-672)
10. Աշոտ որդի (672-689)
11. Սմբատ եղբայր (689-726)
12. Աշոտ Կուրացյալ Վասակի որդի (726-748)
13. Սահակ Բագրատի որդի (748-761)
14. Սմբատ Աշոտ Կուրացյալի որդի (761-775)
15. Աշոտ Սահակի որդի (775-782)
16. Սմբատ որդի (782-804)
17. Աշոտ Քաջ Աշոտ Կուրացյալի տղա Սմբատի որդի (804-824)
18. Սմբատ Խոստովանող որդի (824-855)
19. Աշոտ որդի (855-885, 885-890` Հայոց արքա)
բ) Հյուսիսային Բագրատունիների իշխանացանկը այս ժամանակաշրջանում ունի հետևյալ տեսքը.
1. Գուրգեն-Գուարամ Սմբատի որդի (527-532)
2. Բագրատ որդի (532-568)
3. Գուրգեն-Գուարամ որդի (568-595)
4. Ստեփանոս որդի (595-627)
5. Ստեփանոս որդի (627-650)
6. Ատրներսեհ որդի (650-685)
7. Գուրգեն-Գուարամ որդի (685-693)
8. Վարազ-Բակուր որդի (693-705)
9. Ներսես եղբայր (705-725)
10. Ատրներսեհ որդի (725-737. 737-779` Տայքում)
11. Ստեփանոս եղբայր (725-734` Կղարջքում)
12. Միր որդի (734-737` Կղարջքում)
13. Արչիլ եղբայր (737-739` Կղարջքում)
14. Հովհան որդի (739-770` Ջավախքում)
15. Ատրներսեհ Ներսեսի որդի (725-737, 737-779` Տայքում)
16. Հովհան Միրի որդի (739-770` Ջավախքում)
17. Ներսես որդի (770-772, 775-779` Ջավախքում)
18. Ֆիլիպ որդի (772-775` Ջավախքում)
19. Ստեփանոս եղբայր (779-782` Ջավախքում)
20. Ատրներսեհ Աշոտ Կուրացյալի տղա Վասակի որդի (782-786` համիշխան)
21. Աշոտ որդի (782-786` համիշխան, 786-826)
22. Բագրատ Ատրներսեհի տղա Աշոտի որդի (826-876)
23. Դավիթ որդի (876-881)
24. Ատրներսեհ Ատրներսեհի տղա Աշոտի որդի (876-881` համիշխան Կղարջքում)
25. Գուրգեն որդի (881-888` համիշխան Կղարջքում)
26. Ատրներսեհ I Դավիթի որդի (881-888, 888-923` արքա)
գ) Արևելյան Բագրատունիների ճյուղի հիմնադիր հանդիսացավ Սմբատի մյուս որդին` Սահակը (527 - մոտ 550), որը ամուսնացավ արու զավակ չունեցող Կախեթիի իշխան Ներսեսի դստեր հետ և դրանով իր հերթին հիմք դրեց Հյուսիսային Բագրատունիների կրտսեր ճյուղը հանդիսացող Արևելյան Բագրատունիներին:
1. Աանուն Սահակի որդի (մոտ 550 - ուղ. 595)
2. միացում Հյուսիսային ճյուղի հետ (595-627)
3. Ատրներսեհ Գուրգեն-Գուարամի թոռ, Ստեփանոսի որդի (627-639)
4. միացում Հյուսիսային ճյուղի հետ (639-772)
5. Ստեփանոս Ներսեսի եղբոր տղա (772 - մոտ 775)
6. Արչիլ որդի (մոտ 775-780)
7. Հովհան որդի (մոտ 780-785)
8. միացում Հյուսիսային ճյուղի հետ (785-826)9. Գուրգեն-Գուարամ Ատրներսեհի տղա Աշոտի որդի (826-881)
10. Նասր որդի (881-888)
դ) 826 թ-ից Կղարջքում սկսեց իշխել Բագրատունիների հերթական ճյուղը: Հյուսիս-արևմտյան Բագրատունիների իշխանացանկը ունի հետևյալ տեսքը.
1. Ատրներսեհ Ատրներսեհի տղա Աշոտի որդի (826-876, 876-881` համիշխան Տայքում)
2. Գուրգեն որդի (881-888` համիշխան Տայքում)
ե) 782 թ-ից Տարոնը անցավ Բագրատունիներին, որտեղ սկսեց իշխել այս տոհմի հերթական ճյուղը: Հարավային Բագրատունիների իշխանացանկը ունի հետևյալ տեսքը.
1. Սահակ Աշոտ Քաջի որդի (մոտ 782 - ուղ. 826)
2. Բագրատ եղբայր (826-851)
3. Աշոտ որդի (858-878)
4. Դավիթ Արքայիկ եղբայր (878-895)
զ) IX դարի սկզբից Սասունում սկսեց իշխել Հարավային Բագրատունիներից սերող հերթական ճյուղը: Հարավ-արևմտյան Բագրատունիների իշխանացանկը ունի հետևյալ տեսքը.
1. Թոռնիկ Սմբատի որդի Աշոտի տղա Բագրատի որդի (մոտ 828-845)
2. Հովհան որդի (մոտ 845-852)
3. Թոռնիկ Թոռնիկի որդի (մոտ 852-860)
4. Սահակ տոհմից (մոտ 860-890)
է) 804 թ-ից Սպերում սկսեց իշխել Բագրատունիների հերթական ճյուղը: Այս ժամանակաշրջանում Արևմտյան Բագրատունիների իշխանացանկը ունի հետևյալ տեսքը.
3. Շապուհ Աշոտ Կուրացյալի տղա Սմբատի որդի (804-829)
4. Աշոտ որդի (829 - մոտ 840)
5. Իշխանիկ որդի (մոտ 840-860)

Պանդուխտ
13.10.2008, 21:08
Ոչ միանգամից (ավելի շուտ տասնամյակների ընթացքում), բայց ի վերջո պարզվեց, որ միավորված այս պետությունում արդեն հայերը, որոնք հիմնականում Տայքի և Գուգարքի բնակիչներն էին, ոչ մի կերպ բացարձակ մեծամասնություն չէին կազմում: Ու եթե առանձին վերցրած վերջիններս իրենց թվաքանակով դեռևս կարող էին համեմատվել վրացիների, աբխազների կամ ծանարների հետ, ապա վերջիններիս միասնական դիտարկման դեպքում հայերը անխուսափելիորեն մնում էին փոքրամասնություն դերում: Իսկ միջնադարում վրացիներին, աբխազներին ու ծանարներին կարելի էր որոշակի վերապահումներով դիտարկել որպես մեկ կրոնաքաղաքական ամբողջություն, քանի որ այս երեք ազգերն էլ, կենցաղով լինելով իրար շատ մոտ, դավանում էին նույն կրոնը` ուղղափառությունը:
Տայքը եւ Գուգարքը (եւ ոչ միայն սրանք), հետագայում ենթարկուեցին ժողովրդագրական խեղումների, թուրքմենական աւազակապետութիւնների եւ Օսմանեան կայսրութեան շրջանին: Ոմանք կորցրին լեզու, ուրիշներ՝ լեզու եւ կրօն, ուստի այժմ դժուար է ստոյգ ասել, թէ՝ սրանց յետնորդներից ո՞վքեր են ծագումով հայ, կամ ծագումով վրացական:
Գործ եմ ածում «վրացական» եզրը (տերմինը), քանզի տուեալ ժամանակաշրջանին, տակաւին մի ազգ չէին ճանաչւում վրաց ազգերը:

Ընդ որում մեկ պետության մեջ միավորումից զարմանալիորեն շահեցին միայն վրացիները, իսկ հայերը, աբխազները և ծանարները հսկայական կորուստներ կրեցին: Փոփոխությունները կործանարար եղան հատկապես աբխազների ու ծանարների համար, քանի որ սրանք, վրացիների հետ լինելով նույն կրոնի և կենցաղով ու բարքով նրանց ավելի մոտ, տառացիորեն մի քանի տասնամյակում գրեթե անմնացորդ լուծվեցին վրացական էթնոսի մեջ` իրենց ծայրահեղ թուլացման հաշվին գենետիկորեն ուժեղացնելով վերջինիս
Ինչ վերաբերի «Աբխազական թագաւորութեան», կարծեմ այս թագաւորութեան մէջ մեծ պէտք լինէր մեգրելների, լազերի, եգրերի (այժմու աջարների նախնի՞ք) համեմատութիւնը, եւ եթէ այդպէս է, ապա Աբխազական թագաւորութիւնը կարելի է նաեւ անուանել «արեւմտավրացական թագաւորութիւն»: Աբխազները այժմ էլ վրացի չեն ու իրենց լեզուն չի պատկանում Կովկասի քարթվելական լեզուաընտանիքին, ինչպէս է մեգրելերէնի պարագան, այլ՝ Կովկասի Արեւմտեան լեզուաընտանիքին (Աբխազ-ադըղական), որին պատկանում են չերքեզերէնը եւ կաբարդիներէնը: Այլ խօսքով՝ ինչպէս հայ բագրատունիները գիտակցաբար կամ անգիտակցաբար վրացական պետութիւն ստեղծեցին ու զարգացրին, նմանապէս աբխազական թագաւորները վրացական թագաւորութիւն ստեղծեցին, թէեւ Աբխազիան մաս էր կազմում այս թագաւորութեան:
Կովկասում բազմաթիւ ցեղակից եւ ոչ ցեղակից լեզուների առկայութիւնը վկայում է այն մասին, որ տարածքում ընդհանրապէս չի եղել կենտրոնական ձուլող պետութիւն, եւ ազգ-ցեղերը ընդհանրապէս ապրել են ինքնորոյն ու կիսանկախ: Նոյնը է եղել իրավիճակը երբեմնի Բուն Աղուանքում (մինչեւ վերջնական թուրքացումը. ուտիներն ու լեզգիները չհաշուած): Իսկ Վրաստանում առ այսօր շարունակւում է վրացման գործընթացը, որի վերջին զոհերը կարելի է համարել Խորին Վրաստանում բնակած, նախապէս ազգային լեզուն կորցրած ու հետագայում՝ կարմիր յեղափոխութեամբ, ազգային եկեղեցին էլ կորցրած հայերը, որոնց հայութիւնից մնացած վերջին «եան» մասնիկ էլ փոխարինուել է վրացականով, վերջնականապէս անհետացնելու համար հայկականութեան որեւէ նշոյլ: Նման ձուլող ու իր մէջ այլակերպող միապետութիւններ են եղել Հիւսիսային Կովկասում իրերայաջորդ ռուս պետութիւնները:

<<Միջնադարում ազգության մասին դատում էին` ելնելով տվյալ անձնավորության դավանանքից: Նույն Ուռհայեցին բազմաթիվ զտարյուն հայերի անվանում է <<հոռոմ>>, իհարկե նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ նրանք հունադավաններ էին>>:
Մինչեւ 19-րդ դարի սկիզբը, կաթոլիկ հայերն իրենք իրենց համարում էին ֆրանկ (ֆրանսիացի) կամ լատին, բողոքական հայերը՝ ինգիլիզ, Առաքելական հայերը՝ գրիգորեան, կամ լուսաւորչական:
Իսկ Յիսուսն ընդհանրապէս ազգութեամբ հայ էր, այդ ժամանակուայ ռամիկ հայի մտապատկերում: Կրօնի դերը այնքան խոշոր է եղել, որ մարդիկ չեն վարանել անուանակոչուելու Իսրայէլ անունով: Այժմ էլ կան Իսրայէլեան ազգանունով մարդիկ:

Lion
14.10.2008, 12:14
Տայքը եւ Գուգարքը (եւ ոչ միայն սրանք), հետագայում ենթարկուեցին ժողովրդագրական խեղումների, թուրքմենական աւազակապետութիւնների եւ Օսմանեան կայսրութեան շրջանին: Ոմանք կորցրին լեզու, ուրիշներ՝ լեզու եւ կրօն, ուստի այժմ դժուար է ստոյգ ասել, թէ՝ սրանց յետնորդներից ո՞վքեր են ծագումով հայ, կամ ծագումով վրացական:
Գործ եմ ածում «վրացական» եզրը (տերմինը), քանզի տուեալ ժամանակաշրջանին, տակաւին մի ազգ չէին ճանաչւում վրաց ազգերը:

Ինչ-որ տեղ ճիշտ ես, բայց մյուս կողմից վիճակը այդքան էլ խառը չէ...


Ինչ վերաբերի «Աբխազական թագաւորութեան», կարծեմ այս թագաւորութեան մէջ մեծ պէտք լինէր մեգրելների, լազերի, եգրերի (այժմու աջարների նախնի՞ք) համեմատութիւնը, եւ եթէ այդպէս է, ապա Աբխազական թագաւորութիւնը կարելի է նաեւ անուանել «արեւմտավրացական թագաւորութիւն»: Աբխազները այժմ էլ վրացի չեն ու իրենց լեզուն չի պատկանում Կովկասի քարթվելական լեզուաընտանիքին, ինչպէս է մեգրելերէնի պարագան, այլ՝ Կովկասի Արեւմտեան լեզուաընտանիքին (Աբխազ-ադըղական), որին պատկանում են չերքեզերէնը եւ կաբարդիներէնը: Այլ խօսքով՝ ինչպէս հայ բագրատունիները գիտակցաբար կամ անգիտակցաբար վրացական պետութիւն ստեղծեցին ու զարգացրին, նմանապէս աբխազական թագաւորները վրացական թագաւորութիւն ստեղծեցին, թէեւ Աբխազիան մաս էր կազմում այս թագաւորութեան:

Ճիշտ ես: Ես էլ եմ այդ կարծիքին:)


Մինչեւ 19-րդ դարի սկիզբը, կաթոլիկ հայերն իրենք իրենց համարում էին ֆրանկ (ֆրանսիացի) կամ լատին, բողոքական հայերը՝ ինգիլիզ, Առաքելական հայերը՝ գրիգորեան, կամ լուսաւորչական:
Իսկ Յիսուսն ընդհանրապէս ազգութեամբ հայ էր, այդ ժամանակուայ ռամիկ հայի մտապատկերում: Կրօնի դերը այնքան խոշոր է եղել, որ մարդիկ չեն վարանել անուանակոչուելու Իսրայէլ անունով: Այժմ էլ կան Իսրայէլեան ազգանունով մարդիկ:

:) - Ճիշտ ես...


Իսկ Վրաստանում առ այսօր շարունակւում է վրացման գործընթացը, որի վերջին զոհերը կարելի է համարել Խորին Վրաստանում բնակած, նախապէս ազգային լեզուն կորցրած ու հետագայում՝ կարմիր յեղափոխութեամբ, ազգային եկեղեցին էլ կորցրած հայերը, որոնց հայութիւնից մնացած վերջին «եան» մասնիկ էլ փոխարինուել է վրացականով, վերջնականապէս անհետացնելու համար հայկականութեան որեւէ նշոյլ:

Միգուցե - բայց այդ մասնիկը ԿԱՐԾԵՄ սվանների մոտ էլ է հանդիպում...:think

Պանդուխտ
14.10.2008, 14:31
Միգուցե - բայց այդ մասնիկը ԿԱՐԾԵՄ սվանների մոտ էլ է հանդիպում...:think
Այդ մասնիկը, ի հարկէ, ծագումով Իրանեան է: Հայերի մօտ տարածուել է եան, եանց, ենց, ունց ազգանուան ածանցները որպէս հայկական պատկանելիութեան գրաւական: ԿԱՐԾԵՄ վրաց մօտ այդ ածանցը yani ձեւով է: Ջաբա Յոսելիանի, Սոսո Բակուրիանի եւն:
Ինչ վերաբերի եկեղեցւոյ կապակցութեամբ ասածիս. արդարեւ, եկեղեցին միակն էր, որ կապում էր իրենց հայութեան, ու խորհրդային կարգերի հաստատումով՝ այդ կապն էլ վերացաւ: Օրինակ՝ համիդեան կոտորածների ժամանակ Գորիի Հայոց Առաջնորդարանը (կամ Քութայիս) մեծագումար օգնութիւն է հաւաքել աղիտեալների համար, ինչ որ ասուածի լաւագոյն վկայութիւնն է, թէ այդտեղ կային հայեր:

Lion
14.10.2008, 17:26
Վրաստանում հայերը միշտ էլ բնակչության լրջագույն մասն են կազմել...

Պանդուխտ
14.10.2008, 17:40
Օրինակ՝ համիդեան կոտորածների ժամանակ Գորիի Հայոց Առաջնորդարանը (կամ Քութայիս) մեծագումար օգնութիւն է հաւաքել աղիտեալների համար, ինչ որ ասուածի լաւագոյն վկայութիւնն է, թէ այդտեղ կային հայեր:
Լէո-ի գրքում եմ կարդացել (որպէս ստուգում):

Lion
14.10.2008, 17:44
Լեոի գիրքը լավն է փաստերի ընդգրկման տեսակետից, բայց նրանում կան լրջագույն թերություններ, իսկ լացուկոցն ուղղակի զզվեցնում է...

Պանդուխտ
14.10.2008, 18:47
Լեոի գիրքը լավն է փաստերի ընդգրկման տեսակետից, բայց նրանում կան լրջագույն թերություններ, իսկ լացուկոցն ուղղակի զզվեցնում է...
Եթէ մենք, Ցեղասպանութեան ժամանակն ապրէինք, ու մեր աչքի առաջ. Երեւանում, Էջմիածնում հարիւր հազարաւոր արեւմտահայ գաղթականները սովից, համաճարակից, ցրտից կոտորուէին, հաւանաբար մենք էլ առնուազն նրա նման լալկան կլինէինք, մանաւանդ որ պաշտելի Հայրենիքը նոր է հայաթափուել, ու ժողովուրդի մեծամասնը կոտորուել է:

Lion
15.10.2008, 12:08
Ճիշտ ես եղբայր, ապրես: Դու մեծ դիտողականությամբ զգացել ես Լեոին: Ես էլ դա գիտեմ: Դա բացատրում և որոշակիորեն արդարացնում է Լեոին, բայց... չի վերացնում նրա աշխատանքի թերությունը:)

Lion
15.10.2008, 12:20
http://www.akumb.am/showthread.php?p=1244598#post1244598

Ըստ իս - խոսքը Սպեր գավառում ապրող հայերի մասին է:)

Հատված "Հայ ժողովրդի Ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 8"-ից

"Կարելի է ենթադրել, սակայն, որ իրականում այդ անունները ոչ թե մարդկանց այդ խմբերի, այլ նրանց բնակության վայրերի անուններն էին, քանզի անտիկ հեղինակները (օրինակ` Հերոդոտ, Ստրաբոն, Քսենոֆոն և այլն) հաճախ էին նույն ժողովրդին տարբեր անուններով կոչում ըստ նրանց բնակության վայրի և արդյունքում տպավորություն էր ստացվում, թե խոսքը տարբեր ցեղերի կամ ժողովուրդների մասին է: Այս դեպքում ևս խոսքը գնում է ոչ թե տարբեր ցեղերի կամ ժողովուրդների, այլ ուղղակի տարբեր գավառների կամ շրջանների բնակիչների մասին:
Ասվածը ավելի ակնառու ներկայացնելու համար պատկերացնենք (հաշվի առնելով իհարկե մեր ինֆորամցված դարաշրջանի և հին աշխարհի աշխարհագրական պատկերացումների, մեղմ ասած, աղոտության տարբերությունը) Արցախով, Գեղարքունիքով, Երևանով և Շիրակով ճանապարհորդող հարգարժան բիրմացուն, որին ամեն մի մարզում տեղի հայերը ներկայանում են ոչ թե որպես հայեր, ինչը ըստ տեղացիների պետք է որ ինքնին հասկանալի լինի, այլ "ղարաբաղցիներ", "քյավառցիներ", "երևանցիներ" և "լենինականցիներ": Արդյունքում, բավարար պարզաբանումներ չստացած օտարերկրացին իր երկիր վերադառնալով և հուշեր գրելով, կնկարագրի ներկայիս Հայաստանի Հանրապետության բնակչությանը որպես տարբեր ցեղերի կամ ժողովուրդների մի ամբողջություն, իսկ մի քանի հազար տարի հետո նրա գրվածքը հիմք ընդունելու դեպքում ներկայիս Հայաստանի Հանրապետության հյուսիս-արևմուտքն օրինակ բնակեցված կլինի "լենինականցիներ" անվանումով տարօրինակ մի "ցեղով":"

Մեղապարտ
15.10.2008, 23:49
1. Անանուն Բագրատունի (մ.թ.ա մոտ 740 - ուղ. 715)
2. Անանուններ (մ.թ.ա 715 - մոտ 600)
3. Սմբատ տոհմից (մ.թ.ա մոտ 600-550)
4. Աշոտ որդի (մ.թ.ա մոտ 550-510)
5. Անանուններ (մ.թ.ա մոտ 510-270)
Եթը կարելի այս մարդկանց մասին առավելագույն տեղեկություն տուր ինձ:

Lion
16.10.2008, 12:19
http://www.akumb.am/showthread.php?p=1250266#post1250266

Հատված "Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 5"-ից

"Ռուսա I-ի (մ.թ.ա. 735-713) ու Արարատյան թագավորության համար քաջաբար պայքարած և զոհված Բագրատունյաց իշխանի տոհմի հետնորդ, Բաբելոնյան գերությունից հաջողությամբ ազատված Սմբատ Բագրատունու (մ.թ.ա մոտ 600-550) որդի Աշոտի (մ.թ.ա մոտ 550-510) շառավիղը հանդիսացող Բագրատի (մ.թ.ա մոտ 270-235) օրոք Բագրատունիների տոհմը, որը վերը հիշատակված Աշոտի օրոք ընդհարվել էր Հայկազունիների հետ և դրա արդյունքում, դատելով ըստ ամենայնի, լուրջ անկում էր ապրել ու հեռացել առաջատար նախարարական տոհմերի շարքից, կրկին սկսում է վերելք ապրել:
Արդեն Բագրատը, որը արտահայտելով հայ ժողովրդի գրեթե միասնական կամքը, ակտիվորեն օժանդակել էր Վաղարշակ I-ի գահ բարձրանալուն, ստացավ թագադիր ասպետի ժառանգական գործակալությունը, Մեծ Հայքի թագավորության Հյուսիս-արևմտյան կուսակալության ղեկավարությունը և, բացի այդ, Վաղարշակ I-ի օրոք նա նաև Հայկական բանակի սպարապետն էր: Բագրատի որդին` Բյուրատը (մ.թ.ա մոտ 235-215), ամենայն հավանականությամբ շարունակել է վարել հոր պաշտոնները և միայն Արշակ I-ի սպանությունից հետո էր, որ Բագրատունիները, սպանված արքայի մորական կողմի ազգականները, բնականաբար զրկվեցին բոլոր պաշտոններից և կրկին շնորհազրկվեցին:
Ավելին. իր հորաքրոջ թոռ, փոքրիկ Արտաշես արքայազնին փրկելով Պարթևական թագավորություն հեռացած Բյուրատի որդի Սմբատ Քաջի (մ.թ.ա մոտ 215-155) այս արարքից հետո նրանց տիրույթները նույնիսկ բռնագրավվեցին:"

Lion
16.10.2008, 12:20
1. Անանուն Բագրատունի (մ.թ.ա մոտ 740 - ուղ. 715)
2. Անանուններ (մ.թ.ա 715 - մոտ 600)
3. Սմբատ տոհմից (մ.թ.ա մոտ 600-550)
4. Աշոտ որդի (մ.թ.ա մոտ 550-510)
5. Անանուններ (մ.թ.ա մոտ 510-270)
Եթը կարելի այս մարդկանց մասին առավելագույն տեղեկություն տուր ինձ:

http://www.akumb.am/showthread.php?p=1250985#post1250985

Մեղապարտ
20.10.2008, 23:43
http://www.akumb.am/showthread.php?p=1250266#post1250266

Հատված "Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 5"-ից

"Ռուսա I-ի (մ.թ.ա. 735-713) ու Արարատյան թագավորության համար քաջաբար պայքարած և զոհված Բագրատունյաց իշխանի տոհմի հետնորդ, Բաբելոնյան գերությունից հաջողությամբ ազատված Սմբատ Բագրատունու (մ.թ.ա մոտ 600-550) որդի Աշոտի (մ.թ.ա մոտ 550-510) շառավիղը հանդիսացող Բագրատի (մ.թ.ա մոտ 270-235) օրոք Բագրատունիների տոհմը, որը վերը հիշատակված Աշոտի օրոք ընդհարվել էր Հայկազունիների հետ և դրա արդյունքում, դատելով ըստ ամենայնի, լուրջ անկում էր ապրել ու հեռացել առաջատար նախարարական տոհմերի շարքից, կրկին սկսում է վերելք ապրել:
Արդեն Բագրատը, որը արտահայտելով հայ ժողովրդի գրեթե միասնական կամքը, ակտիվորեն օժանդակել էր Վաղարշակ I-ի գահ բարձրանալուն, ստացավ թագադիր ասպետի ժառանգական գործակալությունը, Մեծ Հայքի թագավորության Հյուսիս-արևմտյան կուսակալության ղեկավարությունը և, բացի այդ, Վաղարշակ I-ի օրոք նա նաև Հայկական բանակի սպարապետն էր: Բագրատի որդին` Բյուրատը (մ.թ.ա մոտ 235-215), ամենայն հավանականությամբ շարունակել է վարել հոր պաշտոնները և միայն Արշակ I-ի սպանությունից հետո էր, որ Բագրատունիները, սպանված արքայի մորական կողմի ազգականները, բնականաբար զրկվեցին բոլոր պաշտոններից և կրկին շնորհազրկվեցին:
Ավելին. իր հորաքրոջ թոռ, փոքրիկ Արտաշես արքայազնին փրկելով Պարթևական թագավորություն հեռացած Բյուրատի որդի Սմբատ Քաջի (մ.թ.ա մոտ 215-155) այս
արարքից հետո նրանց տիրույթները նույնիսկ բռնագրավվեցին:"
Սա ինձ համար շատ կարևոր տեղեկություն է ,եթե հնարավոր է ավելին մանրամասն տեղեկություններ ստանալ , շատ շնորհակալ կլինեմ:

Lion
21.10.2008, 12:01
Կոնկրետ որ պահն է մանրամասն հետաքրքրում:) Թե չէ ամբողջովին մանրամասնելը մի հսկայածավալ գործ է...

Մեղապարտ
21.10.2008, 22:54
"[B]Ռուսա I-ի (մ.թ.ա. 735-713) ու Արարատյան թագավորության համար քաջաբար պայքարած և զոհված Բագրատունյաց իշխանի տոհմի հետնորդ, Բաբելոնյան գերությունից հաջողությամբ ազատված Սմբատ Բագրատունու (մ.թ.ա մոտ 600-550) որդի Աշոտի (մ.թ.ա մոտ 550-510).....

Այս հատվածի պարզաբանման խնդիր կա ինձ համար
Բաբտլոնյան գերությունից ազատված Սմբատ Բագրատունու մասին հնարավորինս հագեցած տեղեկություն այն անմիջապկանորեն կապվում է մի շարք դավանաբանա կան խնդիրների հետ, որոնց պարզաբանումը ավելի հասկանալի կրադձնի կրոնական դաշտում տեղի ունեցեող փոփոխությունները:

1) Երբ գերվեց
2)Ով ացատագրեց
3)Ինչ պայմաններում հայտնվեց նա ացատագրվելուց հետո և այլն:

Lion
22.10.2008, 12:08
Հիմնական տվյալները վերցված են Մովսես Խորենացուց /ներեղություն եմ խնդրում մոդեռներից ռուսերեն ցիտատի համար - թվային տարբերակով Խորենացու պատմության տեսքստը ինտեռնետում չգտա:(/

МОВСЕС ХОРЕНАЦИ
«История Армении»

КНИГА ПЕРВАЯ


"22

Ряд наших царей и их перечисление от отца к сыну

... Этот назван Храчеа из-за особенно светлого лика и огнен­ных очей. Говорят, что в его время жил Навуходоносор, царь Вавилона, уведший в плен иудеев. И он, говорят, выпросил у Навуходоносора одного из пленных иудейских вождей, по имени Шамбат, привел его и поселил в нашей стране, с большими поче­стями. Летописец утверждает, что именно от него происходит род Багратуни, и это правда. Мы потом обстоятельно расскажем, ка­ких усилий стоило нашим царям склонить их к идолопоклонству, или сколькие из них и кто именно поплатились жизнью за богопочитание."

МОВСЕС ХОРЕНАЦИ
«История Армении»

КНИГА ВТОРАЯ

"14

О царствовании Тиграна Среднего и отпоре греческим войскам;
о строи­тельстве храмов и о походе в Палестину

Итак, соорудив храмы и устроив перед ними алтари, он пове­левает всем нахарарам приносить жертвы, сопровождая их коленопреклонением. Мужи же из рода Багратуни не соглашаются на это. Отрубив язык одному из них, по имени Асуд, за оскорбле­ние статуй, других он не стал истязать, ибо те согласились вкушать от жертвоприношений царя и есть свинину, хотя сами и не стали коленопреклоненно приносить жертвы."

Լիակատար պարզության համար նշենք, որ վերջին մասում խոսքը վերաբերվում է Տիգրան I-ի և Տիգրան II Մեծի գործերին, որոնք սխալմամբ վերագրված են իրականում գոյություն չունեցած "Տիգրան Միջինին"... Կոնկրետ Բագրատունիներին վերաբերվող պահը վերաբերվում է Տիգրան I-ին, ինչն էլ հիմք է տալիս ինձ որոշակի վերապահումներով պնդելու, որ Բագրատունիների Հայոց այս արքայի օրոք ընդհարվել են Հայկազունիների հետ: Անուղղակիորեն այդ է հաստատում նաև այն հանգամանքը, որ մինչև Վաղարշակ I-ը Բագրատունիները Մեծ Հայքում որևէ էական դեր չեն խաղում...

Մեղապարտ
22.10.2008, 17:17
... Этот назван Храчеа из-за особенно светлого лика и огнен­ных очей. Говорят, что в его время жил Навуходоносор, царь Вавилона, уведший в плен иудеев. И он, говорят, выпросил у Навуходоносора одного из пленных иудейских вождей, по имени Шамбат, привел его и поселил в нашей стране, с большими поче­стями. Летописец утверждает, что именно от него происходит род Багратуни, и это правда. Мы потом обстоятельно расскажем, ка­ких усилий стоило нашим царям склонить их к идолопоклонству, или сколькие из них и кто именно поплатились жизнью за богопочитание."


Սա կարևոր հատված է ամեն դեպքում շնորհակալություն:
Պարզաբանեմ խնդրո առարկան , համաձայն դավանաբանության և մեզ հասած այս տեղեկության Բագրատունիները ունեն հրեական ծագում ,մենք այսօր այս ելակետից
ենք մոտենում հարցին,մոռանալով մի քանի ելակետային դրույթներ:
Ես իմ գրառումների մեջ շեշտել եմ որ այդ ժամանակների համար առաջնային էր դավանանքը :
Խորենացին չեր կարող չիմանալ այդ մասին ,ինչևէ գերավարված հրեաներից ազատա գրվում է մեկը և մեծ հարգանքների արժանանալով տեղափոխվում է Հայաստան :
1)Գերի
2)Ազատագրում
3)Հարգանք
4)Ճանաչում որպես արժանավորի
Այս հարցերը պետք է պատասխան ունենան ,հայտնի է բոլոր ժամանակներում ազատագրված գերին կարող է նման հարգանքի արժանանալ երկու դեպքում , կամ նա նույն ազգից է կամ նա նույն դավանանքի կրողն է:

Lion
23.10.2008, 11:57
http://www.akumb.am/showthread.php?t=13353&page=2

Հատված "Հայ ժողովրդի ռազմական Տարեգիրք, Գիրք 4"-ից

"Այստեղ որոշակիորեն թեմայից շեղվելով կուզենայի մասնագետների ուշադրությունը հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ սխալ է թվում սկսած Խորենացու առաջին կրկնակողներից և նրա աշխատությունից առաջինը օգտված պատմիչներից մինչև այսօր գրականության մեջ տարածված այն տեսակետը, թե Բագրատունիները ի սկզբանե ազգությամբ հրեա էին և միայն մ.թ.ա. VI դարի վերջին, գաղթելով Հայաստան, աստիճանաբար հայացել են: Ինչպես ցույց է տալիս Մովսես Խորենացու բերած տվյալների (գիրք 1, գլուխ 22) ուշադիր վերլուծությունը` իրականում խոսքը գնում է Հուդայի թագավորությունում Արմենիին ներկայացնող հարգարժան մի հայի մասին, որը դեպքերի բերումով հրեաների հետ հայտնվել էր գերության մեջ: Դրա մասին է վկայում այն, որ.
1. արդեն մ.թ.ա. 716-715 թվականներին կա հիշատակություն Բագրատունյաց մի իշխանի, ըստ երևույթին տոհմի գլխավորի, մասին, որը քաջաբար պայքարում էր Արարատյան թագավորության և Ռուսա I-ի (մ.թ.ա. 735-713) իշխանության ամրապնդման համար, այնպես որ Բագրատունիները ոչ մի կերպ չէին կարող առաջանալ դրանից մոտ 220 տարի հետո,
2. նույն ինքը` Խորենացին (գիրք 1, գլուխ 22), խոստովանում է, որ դեռ V դարում պահպանվել էր անկասկած նախաքրիստոնեական ժամանակներից մնացած տեսակետ, ըստ որի Բագրատունիների տոհմը իրականում սերում է Հայկ Նահապետից (մ.թ.ա. 2492-2411), իսկ Սեբեոսը ուղղակիորեն նշում է, որ Բագրատունիները հանդիսանում են Արմենակի (մ.թ.ա. 2026-1980) "երեխաները" (Սեբեոս, մաս 1): Սակայն Պատմահայրը, անկասկած ցանկանալով առավել մեծացնել իր մեցենատի տոհմի հեղինակությունը, Բագրատունիներին համարում է սերված ոչ թե հեթհանոս արքայից, այլ աստվածաշնչում այդքան հարգի հրեաներից,
3. հիշատակված "Սմբատ" անունը ոչ այն ժամանակ, ոչ միջնադարում և ոչ էլ հիմա չի հանդիպում հրեաների մոտ, այլ ընդհակառակը, խիստ տարածված է հենց հայերի շրջանում,
4. քիչ հավանական է, որ Հրաչյան (մ.թ.ա. 612-590) կմիջնորդեր, փաստացի կխնդրեր ինչ-որ մի անհայտ հրեայի համար, դրանով իսկ հարվածի տակ դնելով իր բարիդրացիական հարաբերությունները Բաբելոնի հզոր արքա Նաբուգոդոնոսոր II-ի (մ.թ.ա. 605-562) հետ, որը այդ ժամանակ չափազանց բարկացած էր հրեաների վրա: Իսկ այն դեպքում, երբ խոսքը գնում է իր հայրենակցի, առավել ևս` իր դեսպանի մասին, Արմենիի արքան բոլոր հիմքերն ուներ նույնիսկ այս բարդ պայմաններում միջնորդել նրա ազատության համար:"

Lion
23.10.2008, 11:59
http://www.akumb.am/showthread.php?p=1273637#post1273637

Մեղապարտ
23.10.2008, 15:45
http://www.akumb.am/showthread.php?p=1273637#post1273637".......Խորենացու առաջին կրկնակողներից և նրա աշխատությունից առաջինը օգտված պատմիչներից մինչև այսօր գրականության մեջ տարածված այն տեսակետը, թե Բագրատունիները ի սկզբանե ազգությամբ հրեա էին և միայն մ.թ.ա. VI դարի վերջին, գաղթելով Հայաստան, աստիճանաբար հայացել են: Ինչպես ցույց է տալիս Մովսես Խորենացու բերած տվյալների (գիրք 1, գլուխ 22) ուշադիր վերլուծությունը` իրականում խոսքը գնում է Հուդայի թագավորությունում Արմենիին ներկայացնող հարգարժան մի հայի մասին, որը դեպքերի բերումով հրեաների հետ հայտնվել էր գերության մեջ: Դրա մասին է վկայում այն, որ.
1. արդեն մ.թ.ա. 716-715 թվականներին կա հիշատակություն Բագրատունյաց մի իշ խանի, ըստ երևույթին տոհմի գլխավորի, մասին, որը քաջաբար պայքարում էր Արարատյան թագավորության և Ռուսա I-ի (մ.թ.ա. 735-713) իշխանության ամրա պնդման համար, այնպես որ Բագրատունիները ոչ մի կերպ չէին կարող առաջանալ դրանից մոտ 220 տարի հետո,
2. նույն ինքը` Խորենացին (գիրք 1, գլուխ 22), խոստովանում է, որ դեռ V դարում պահպանվել էր անկասկած նախաքրիստոնեական ժամանակներից մնացած տեսակետ, ըստ որի Բագրատունիների տոհմը իրականում սերում է Հայկ Նահապետից (մ.թ.ա. 2492-2411), իսկ Սեբեոսը ուղղակիորեն նշում է, որ Բագրատունիները հանդիսանում են Արմենակի (մ.թ.ա. 2026-1980) "երեխաները" (Սեբեոս, մաս 1): Սակայն Պատմահայրը, անկասկած ցանկանալով առավել մեծացնել իր մեցենատի տոհմի հեղինակությունը, Բագրատունիներին համարում է սերված ոչ թե հեթհանոս արքայից, այլ աստվածաշնչում այդքան հարգի հրեաներից,
3. հիշատակված "Սմբատ" անունը ոչ այն ժամանակ, ոչ միջնադարում և ոչ էլ հիմա չի հանդիպում հրեաների մոտ, այլ ընդհակառակը, խիստ տարածված է հենց հայերի շրջանում,
4. քիչ հավանական է, որ Հրաչյան (մ.թ.ա. 612-590) կմիջնորդեր, փաստացի կխնդրեր ինչ-որ մի անհայտ հրեայի համար, դրանով իսկ հարվածի տակ դնելով իր բարիդրացիական հարաբերությունները Բաբելոնի հզոր արքա Նաբուգոդոնոսոր II-ի (մ.թ.ա. 605-562) հետ, որը այդ ժամանակ չափազանց բարկացած էր հրեաների վրա: Իսկ այն դեպքում, երբ խոսքը գնում է իր հայրենակցի, առավել ևս` իր դեսպանի մասին, Արմենիի արքան բոլոր հիմքերն ուներ նույնիսկ այս բարդ պայմաններում միջնորդել նրա ազատության համար:"

Լրտացնելով իրար կարող ենք ասել հետևյալը, Բագրատունյաց արքայատոհմը համաձայն բոլոր մեր ունեցած տվյալների , արդեն մ.թ.ա. 716-715 թվականներին էթնիկ հայ էին իստ դավանանքով արևապաշտ:
Բոլոր այն կարծիքները որ Բագրատունիները հրեական արմատներ ունեն շինծու են

Lion
23.10.2008, 17:21
Բագրատունիների արևապաշտության վերաբերյալ ինչ ապացույցներ կան? Մնացածի հետ համաձայն եմ...

Lion
06.11.2008, 18:12
Ասորիքում ու Հայաստանի հարավ-արևմտյան տարածքներում ընթացող ռազմական գործողությունների առթիվ հռոմեական աղբյուրները որպես Հռոմի հակառակորդ հիմնականում ընդունում ու նշում են միայն պարթևներին: Այս տեսակետը, սակայն, բավականին մակերեսային է, քանի որ անտեսում է այդ ժամանակ արդեն իսկ գործող հայ-պարթևական դաշինքի պայմաններում ծավալվող իրադարձություններում Հայկական բանակի ունեցած դերակատարության փաստը:
Լրիվ տրամաբանական այս սխեմայից զատ կարելի է բերել նաև մի քանի այլ ուղղակի և անուղղակի ապացույցներ: Այսպես.
1. Մովսես Խորենացին, պատմելով Կրասոսի պարտությանը անմիջապես հաջորդող իրադարձությունների մասին (Գիրք 2, գլուխ 18), հայտնում է, որ Հայկական բանակը փորձել է անցնել Եփրատը և ներխուժել Ասորիք, որը սակայն, արդեն ըստ հռոմեական աղբյուրների, հաջողվել է միայն պարթևական բանակի հետ միավորվելուց հետո,
2. պատմելով Արտավազդ III-ի մասին (Գիրք 2, գլուխ 22)` Պատմահայրը մասնավորապես հայտնում է. □Մանավանդ, որ Անտոնիոսը Միջագետքը (նկատի է ունեցվում Ասորիքը – Մ.Հ.) առել էր նրանից, զայրացած հրամայեց զորքեր հանել... (որից հետո) Ատրպատական նահանգի բյուրավորների, Կովկաս լեռան բնակիչների, աղվանցիների և վրացիների հետ շարժվում գնում է Միջագետք և հալածում հռոմեական զորքերը□` փաստորեն այս հաղորդման մեջ տալով տվյալներ, որոնք վերաբերվում են մ.թ.ա. 41 թ-ի դեկտեմբերին Ասորիքում և Պաղեստինում ծավալված իրադարձություններին,
3. մեկ այլ տեղում (Գիրք 2, գլուխ 19) Խորենացին ուղղակիորեն տեղեկացնում է դեպի Ասորիք ու Պաղեստին Հայկական բանակի արշավանքի մասին, որը գլխավորել են Բարզափրան Ռշտունին և Գնել Գնունին,
4. հռոմեական պատմիչների մոտ ևս պահպանվել են խիստ կցկտուր հաղորդումներ այս տարածաշրջանում տվյալ ժամանակահատվածում Մեծ Հայքի բանակի մղած ռազմական գործողությունների վերաբերյալ: Մասնավորապես հայտնի է մ.թ.ա. 51 թ-ին Անտիոքի պաշարմանը մասնակցած և նույն տարում Անտիգոնիայի ճ-մ-ում զոհված Վասակ Մամիկոնյանի մասին, որը չէր կարող հանդես գալ առանց Հայկական բանակի գոնե մի մասի,
5. այս ժամանակ արդեն գործում էր հայ-պարթևական դաշինքը և բնական է, որ Մեծ Հայքի բանակը պետք է ձեռնամուխ լիներ իր դաշնակցային պարտավորությունների իրականացմանը, առավել ևս, որ այդ ժամանակաշրջանում հռոմեացիներին էլ Հայաստանում, մեղմ ասած, առանձնապես չէին սիրում,
6. Մեծ Հայքի և Հայոց Միջագետքի թագավորությունների բանակները մասնակցել են մ.թ.ա. 53 թ-ի հունիսի 7-9-ի Խառանի ճ-մ-ին,
7. ռազմական գործողությունները հաճախ ընթանում էին հենց Հայաստանում,
8. հռոմեացի հեղինակների մոտ հիմնականում միայն պարթևների մասին նշումը բացատրվում է նրանով, որ նրանց պատկերացմամբ իրենք պատերազմում էին Պարթևական թագավորության դեմ, քանի որ Մեծ Հայքը հանդիսանում էր Հռոմի □դաշնակից և բարեկամ□-ը ու պարթևներին օգնում էր հիմնականում ներքին կարգով: Իսկ պատերազմի դաշտում զգալ, որ հռոմեացիները կռվում են հայ և պարթև ռազմիկների դեմ, հիմնականում դեպքերին ոչ ականատես հեղինակները անկարող էին:
Այսպիսով ակնհայտ է, որ բոլոր հիմնական բախումներին պարթևական բանակի հետ դաշնակցած մասնակցել է Մեծ Հայքի և Հայոց Միջագետքի բանակը:

Chuk
13.11.2008, 13:56
Լիովին համաձայն եմ: բայց միաժամանակ նաև լիովին համաձայն չեմ այդ աֆորիզմի կիրառմանը իմ արտահայտած մտքերի և դիրքորոշումների վերաբերյալ:)

Այդ դեպքում թույլ տուր մի քիչ անկեղծանալ:
Ինքս պատմությունից թույլ եմ, կասեի շատ թույլ, թեև հետաքրքրվում եմ:
Ահա այդ հետաքրքրությունն էր պատճառներից մեկը, որ տեսնելով գրքիդ մասին թեմաները ոգևորված ուզեցի այն առնել: «Հայաստանի ռազմական տարեգիրք»: Հրաշալի էր հնչում: Գրախանութում երկար փորձում էի հասկանալ, թե ինչի վաճառողուհու դեմքը թթված ու ձանձրացած կերպարանք ընդունեց, ապա զարմացած հարցրեց, թե ախր էդ ո՞նց ա, որ էդքան մարդ գիտի էդ գրքի մասին ու գալիս առնում են: Իր խոսքից հասկացա, որ ինքը լուրջ արժեք չի համարում գիրքը (իր գործն է, դա ոչինչ չի նշանակում) ու բացատրեցի, որ թերևս գովազդի էֆֆեկտն է, քանի որ գիրքը ինտերնետում ակտիվ պրոպագանդվում է: Հասկացող տոնով «Հաաա՜» ասաց, ապա ինչ-որ տեղից բերեց գրքի առաջին երկու հատորները՝ յուրաքանչյուրը մի տետրի հաստության, յուրաքանչյուրը հազար դրամ արժողությամբ: Խոստովանեմ, որ «գրքի» ծավալներն արդեն ինձ շփոթեցրին: Ես մտքումս հաշվեցի դրա տպագրման ինքնարժեքը ու ինձ «խաբված» զգացի: Այն չէր, ինչ սպասում էի:

Ինչևէ, եկա տուն և թեմայում ոգևորված, այնուամենայնիվ ոգևորված, գրեցի որ գրքերը ձեռք եմ բերել: Հիշում եմ, խնդրեցիր կարծիք գրել, ես էլ խոստացա գրել, ու շատ մեծ ընդմիջումից հետո նոր խոստումս կատարում եմ: Այն ժամանակ չգրեցի, քանի-որ չէի ցանկանում պրպտող մտքին հուսախաբ անել բացասական կարծիքովս:

Բայց դա իմ կողմից անկեղծ չէր: Այո՛, իմ տեսակետը չի հավակնում բացարձակ ճշմարտության ու բացարձակ օբյեկտիվության: Այն ընդամենը շարքային քաղաքացու սուբյեկտիվ, բայց խիստ հուսահատված ու բացասական կարծիք է: Խոստովանում եմ, որ բացառիկ գնումներիցս է, որի համար փոշմանել եմ. իսկ գրքերի մեջ միակն է, որ փոշմանել եմ գնելու համար: Թերթելով այդ «գրքերը» ես տեսել գիտաֆանտաստիկ և ոչ մի հավատ չներշնչող պատմությունների նկարագրություններ, մարտիկների գիտաֆանտաստիկ թվերով, գիտաֆանտաստիկ իբր հաղթական ելքերով: Ես անշուշտ այն մարդը չեմ, որ կարող է կետ առ կետ հիմնավորել դրանց գիտաֆանտաստությունը, ես ընդամենը ներկայացնում եմ իմ տպավորությունները:

Իսկ տպավորությունս այն էր, որ պատմություն է երկնվում, հորինվում, այլ ոչ թե նկարագրվում իրականությունը: Հետևաբար, անկեղծորեն, ես ափսոսել եմ իմ տված գումարը, որը պիտի նպաստեր այդ գրքի հետագա հատորների ստեղծմանը (ինչն իմ կարծիքով վատ է, եթե իսկապես այնպիսին է, ինչպիսին ես եմ պատկերացնում) ու այդ համատեքստում խիստ տեղին է իմ աֆորիզմը:

Ի դեպ, գիրք հրատարակելի կարելի է մեկ ընդարձակ գիրք հրատարակել, բազում էջերով և շատ ավելի էժան կլինի թե դրա ինքնարժեքը, թե գնորդի համար մատչելի կլինի, թե հարմար կլինի պահելու համար, թե կարդալու, թե աշխատելու:

Lion
13.11.2008, 14:20
Այդ դեպքում թույլ տուր մի քիչ անկեղծանալ:

Թույլ տալը որնա?? Ես այս է քանի ամիս է, ինձ ճղում եմ, որ իմ գրքի մասին անկեղծ լինեք: Ինձ պետք է անկեղծություն, միայն ու միայն անկեղծություն: Ես գերադասում եմ իմ գրքի մասին անկեղծ ասած ամենավերջին փնովումը, քան կեղծ ու դատարկ գովքը:

Եղբայր, քննադատությունն է մարդուն աճեցնում, դա է իմ խորին համոզմունքը: Ու դու հիմա ուղղակի չես պատկերացնում, թե ես ինչ հաճույքով եմ պատրաստվում կարդալ քո հաջորդ տողերը...:hands


Ինքս պատմությունից թույլ եմ, կասեի շատ թույլ, թեև հետաքրքրվում եմ:

Սա կարևոր հանգրվան է: Ներքևում կասեմ - ինչու:)


Ահա այդ հետաքրքրությունն էր պատճառներից մեկը, որ տեսնելով գրքիդ մասին թեմաները ոգևորված ուզեցի այն առնել: «Հայաստանի ռազմական տարեգիրք»: Հրաշալի էր հնչում:

Վերնագրի վրա երկար եմ մտածել...


Գրախանութում երկար փորձում էի հասկանալ, թե ինչի վաճառողուհու դեմքը թթված ու ձանձրացած կերպարանք ընդունեց, ապա զարմացած հարցրեց, թե ախր էդ ո՞նց ա, որ էդքան մարդ գիտի էդ գրքի մասին ու գալիս առնում են:

Ազնիվ խոսք - մեր վաճառողուհիների պրոֆեսիոնալիզմը թողնում է միայն ավելի լավը ցանկանալ: Ես ինքս հաճախ մտնում եմ գրախանութ և, երբ հարցնում եմ իմ գրքի մասին, կամ տեղյակ չեն լինում, կամ էլ... այն գտնում են միայն լուրջ հուշումներից հետո: Տխուր է...


բացատրեցի, որ թերևս գովազդի էֆֆեկտն է, քանի որ գիրքը ինտերնետում ակտիվ պրոպագանդվում է:

Դե այս թվին առանց դրա ոչ մի կերպ չի կարելի: Բայց այստեղ մի կարևոր պահ կա. հուսամ կհավատաս ներքոգրյալ խոսքերիս, քանի որ ես գրում եմ լիակատար անկեղծությամբ: Եղբայր, գովազդի նպատակը գիրքը վաճառելն է, բայց... ոչ թե նրա համար, որ Մհեր Հակոբյանը հարստանա: Եթե մի քիչ ծանոթ ես հրատարակչական գործին ու ներկա իրականությանը, կհամաձայնես, որ դրա վրա լուրջ փողեր չես աշխատի: Դե այդ ճանապարհով փող աշխատել ինձ պետք էլ չի, բայց... գովազդի միջոցով ես փորձում եմ ցրել իմ գաղափարները, ցրել... հույսով, որ ինչ-որ մի տեղ ինչ-որ մեկը կզարգացնի դրանք: Տես - Չամչյանը գրել է 1780-ականներին, բայց իմ պես մարդը այսօր շունչը պահած կարդում է նրա գիրքը, կամ Ալիշանը - գրել է 19-րդ դարի վերջին... Այնպես որ գովազդվում է մեկ հիմնական նպատակով - որ մեր ազգը հրաժեշտ տա զոհի կոմպլեքսին, որ սահմանում կանգնած մեր ռազմիկը չընկալի իրեն որպես զոհի հետնորդ, այլ լավ իմանա, որ իր հայրերն ու պապերը իրենից էլ դեռ շատ ու շատ առաջ չափվել են տարաբնույթ աշխարհակալ ու "անպարտելի" հորջորջված ռազմիկների հետ ու հասցրել են նրանց ատամներին, տպագրվել է... որովհետև, պատկերացնում ես, գոյություն ունի "Վոյեննայա էնցիկլոպեդիա ամերիկանսկիխ ինդեեցեվ", բայց հայ ժողովրդի փառահեղ ռազմական պատմությունը... լուսաբանված է չափազանց դժգույն:


Հասկացող տոնով «Հաաա՜» ասաց, ապա ինչ-որ տեղից բերեց գրքի առաջին երկու հատորները՝ յուրաքանչյուրը մի տետրի հաստության, յուրաքանչյուրը հազար դրամ արժողությամբ: Խոստովանեմ, որ «գրքի» ծավալներն արդեն ինձ շփոթեցրին: Ես մտքումս հաշվեցի դրա տպագրման ինքնարժեքը ու ինձ «խաբված» զգացի: Այն չէր, ինչ սպասում էի:

Իզուր: Ասեմ քեզ, որ միայն գունավոր էջերը արդեն արժեն մի քանի հարյուր դրամ: Այնպես որ, ես քեզ խոսք եմ տալիս, գիրքը դրված է հնարավորինս ՑԱԾՐ գնով... Հետքրքրիվիր, այ հենց հիմա մտիր ցանկացած տպարան և հարցրու, թե ինչ արժե մեկ էջ գունավոր տպագրությունը: Իսկ իմ գրքում դրանք երկուսն են...


Խոստովանում եմ, որ բացառիկ գնումներիցս է, որի համար փոշմանել եմ. իսկ գրքերի մեջ միակն է, որ փոշմանել եմ գնելու համար: Թերթելով այդ «գրքերը» ես տեսել գիտաֆանտաստիկ և ոչ մի հավատ չներշնչող պատմությունների նկարագրություններ, մարտիկների գիտաֆանտաստիկ թվերով, գիտաֆանտաստիկ իբր հաղթական ելքերով:

Իսկ այ այստեղ մոտեցանք շա կարևոր մի հարցի: Եթե դու


Ինքս պատմությունից թույլ եմ, կասեի շատ թույլ, թեև հետաքրքրվում եմ:

և


Ես անշուշտ այն մարդը չեմ, որ կարող է կետ առ կետ հիմնավորել դրանց գիտաֆանտաստությունը,

ապա, թույլ տուր հարցնել - ինչի վրա է հիմնված քո տպավորություները? Արդյոք ոչ նրա վրա, որ մեջդ չափազանց ուժեղ են նստած սովետահայ դասագրքերի սերմանած ազգային թերարժեքության արմատները? Հը? Մի վիրավորվիր, ազնիվ խոսք, սա չեմ ասում քեզ նսեմացնելու համար, ուղղակի... մտածիր այս մասին:)


Իսկ տպավորությունս այն էր, որ պատմություն է երկնվում, հորինվում, այլ ոչ թե նկարագրվում իրականությունը: Հետևաբար, անկեղծորեն, ես ափսոսել եմ իմ տված գումարը, որը պիտի նպաստեր այդ գրքի հետագա հատորների ստեղծմանը (ինչն իմ կարծիքով վատ է, եթե իսկապես այնպիսին է, ինչպիսին ես եմ պատկերացնում) ու այդ համատեքստում խիստ տեղին է իմ աֆորիզմը:

Ի դեպ - գրքի 1000 դրամը... ընդամենը 2,5 ժամ ինտերնետ կլուբից ինտերնետ մտնելու գինն է - այս մասին էլ արժե մտածել:B


Ի դեպ, գիրք հրատարակելի կարելի է մեկ ընդարձակ գիրք հրատարակել, բազում էջերով և շատ ավելի էժան կլինի թե դրա ինքնարժեքը, թե գնորդի համար մատչելի կլինի, թե հարմար կլինի պահելու համար, թե կարդալու, թե աշխատելու:

Ռուսերեն մմի խոսք կա - "Նե ուչիտե պապու լյուբիտ մամու":) Հավատա, ես մինչ հրատարակությունը լրջորեն քննարկել եմ բոլոր տարբերակները...

Chuk
13.11.2008, 14:36
Իզուր: Ասեմ քեզ, որ միայն գունավոր էջերը արդեն արժեն մի քանի հարյուր դրամ: Այնպես որ, ես քեզ խոսք եմ տալիս, գիրքը դրված է հնարավորինս ՑԱԾՐ գնով... Հետքրքրիվիր, այ հենց հիմա մտիր ցանկացած տպարան և հարցրու, թե ինչ արժե մեկ էջ գունավոր տպագրությունը: Իսկ իմ գրքում դրանք երկուսն են...

Ռուսերեն մմի խոսք կա - "Նե ուչիտե պապու լյուբիտ մամու":) Հավատա, ես մինչ հրատարակությունը լրջորեն քննարկել եմ բոլոր տարբերակները...
Շնորհակալություն հուշումների համար, սակայն ասեմ, որ իմ գիտակից գրեթե ողջ կյանքը, սկսած իններորդ դասարանից առ այսօր աշխատում եմ գրահրատարակչական ոլորտում: Ներկայումս նույնպես աշխատում եմ հրատարակչությունում:



Իսկ այ այստեղ մոտեցանք շա կարևոր մի հարցի: Եթե դու
...
և
...
ապա, թույլ տուր հարցնել - ինչի վրա է հիմնված քո տպավորություները? Արդյոք ոչ նրա վրա, որ մեջդ չափազանց ուժեղ են նստած սովետահայ դասագրքերի սերմանած ազգային թերարժեքության արմատները? Հը? Մի վիրավորվիր, ազնիվ խոսք, սա չեմ ասում քեզ նսեմացնելու համար, ուղղակի... մտածիր այս մասին:)
Իմ տպավորությունը հիմնված է նաև հասարակ տրամաբանության՝ ֆիզիկոսի տրամաբանության վրա, ինչպես նաև այն միայն իմ կարծիքը չէ: Քանի որ ասացիր որ հետաքրքրում է գրքի մասին տպավորությունները, ապա ասեմ, որ ցույց եմ տվել պատմությամբ հետաքրքրվող մի քանի մարդկանց, ովքեր մի քանի «հոդված» կարդալուց հետո չեն ցանկացել շարունակել: Անշուշտ սա նույնպես մնում է սուբյեկտների սուբյեկտիվ կարծիք այլ ոչ թե բացարձակ ճշմարտության հավակնող գնահատական:


Ի դեպ - գրքի 1000 դրամը... ընդամենը 2,5 ժամ ինտերնետ կլուբից ինտերնետ մտնելու գինն է - այս մասին էլ արժե մտածել:B
Ես շատ կցանկանայի, որ հայ իրականությունում գիրքը լիներ ամենաթանկարժեք ապրանքը (եթե իհարկե միջի նյութն արժեքավոր է), միաժամանակ ունենալով պահանջարկ, միաժամանակ հասանելի լինելով ընդհանուր կենսամակարդակին: Սակայն ունենք այն ինչ ունենք: Իսկ ունենք այն, որ այսօր 1000 դրամով վաճառքի են հանվում նոր տպագրված բավական հաստափոր գրքեր: Ինչևէ, գրքի արժեքը որոշվում է ըստ իր ինքնարժեքի և հեղինակի կամ հրատարակչի հայեցողության, իսկ գնորդը որոշում է այդ գնի նպատակահարմարությունը տվյալ գիրքն այդ գնով գնելու համար:

Լուսաբեր
13.11.2008, 15:14
... այսօր 1000 դրամով վաճառքի են հանվում նոր տպագրված բավական հաստափոր գրքեր:
Chuk ջան կարդացի գրածդ ու գիտես անգամ ուրախացա,որովհետև ես շատ եմ լինում գրախանութներում ու չեմ նկատել այն ինչ դու էս ասում:esim Ու մեկ ել Lion -ի գիրքը (<<ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՌԱԶՄԱԿԱՆ ՏԱՐԵԳԻՐՔԸ>>) ամեն մի մասնա 1000 դրամ իսկ դա հաստափոր չի ընդամենը 27 էջ,պատկերացնում ես ինչ կարժենար այն հավաքական մի գրքի տեսքով?? Դա չեմ ասում որ թանկա,ընդհակառակը(լավը միշտ պետկա տանկ լինի), շատ լավա մտածված,փող չունես հատ-հատ առ,կարդա, համ ել ավելի լավ կհասկանանք ինչա գրված, մեր պատմության մասին խորհելու ժամանակ շատ կլինի...:think

Chuk
13.11.2008, 15:18
Chuk ջան կարդացի գրածդ ու գիտես անգամ ուրախացա,որովհետև ես շատ եմ լինում գրախանութներում ու չեմ նկատել այն ինչ դու էս ասում:esim Ու մեկ ել Lion -ի գիրքը (<<ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՌԱԶՄԱԿԱՆ ՏԱՐԵԳԻՐՔԸ>>) ամեն մի մասնա 1000 դրամ իսկ դա հաստափոր չի ընդամենը 27 էջ,պատկերացնում ես ինչ կարժենար այն հավաքական մի գրքի տեսքով?? Դա չեմ ասում որ թանկա,ընդհակառակը(լավը միշտ պետկա տանկ լինի), շատ լավա մտածված,փող չունես հատ-հատ առ,կարդա, համ ել ավելի լավ կհասկանանք ինչա գրված, մեր պատմության մասին խորհելու ժամանակ շատ կլինի...:think
Ուրեմն, Լուսաբեր ջան, ի գիտություն ասեմ, որ մոտ 300 էջանոց, գունավոր, հաստոտ կազմով, որը հավասարազոր ա Լիոնի ասած գունավոր էջերին, դեռ մի բան էլ ավել, ընդ որում լամինացիա արված կամ լաքապատ, գրքի ինքնարժեքը 300-ից 500 օրինակի դեպքում մոտավորապես 1000 դրամ է, մի քիչ ավելի քիչ: Լավ կաց ;)

Lion
13.11.2008, 18:51
Շնորհակալություն հուշումների համար, սակայն ասեմ, որ իմ գիտակից գրեթե ողջ կյանքը, սկսած իններորդ դասարանից առ այսօր աշխատում եմ գրահրատարակչական ոլորտում: Ներկայումս նույնպես աշխատում եմ հրատարակչությունում:

Ուրեմն, Լուսաբեր ջան, ի գիտություն ասեմ, որ մոտ 300 էջանոց, գունավոր, հաստոտ կազմով, որը հավասարազոր ա Լիոնի ասած գունավոր էջերին, դեռ մի բան էլ ավել, ընդ որում լամինացիա արված կամ լաքապատ, գրքի ինքնարժեքը 300-ից 500 օրինակի դեպքում մոտավորապես 1000 դրամ է, մի քիչ ավելի քիչ: Լավ կաց

Եղբայր, Ես ուզում եմ վերատպել իմ հատորներից ոմանք: Ասենք հատոր 1-ը, որը կազմում է 52 էջ... Եթե ըստ քո տրամաբանության - 300 էջանոց, գունավոր, հաստոտ կազմով, որը հավասարազոր ա Լիոնի ասած գունավոր էջերին, դեռ մի բան էլ ավել, ընդ որում լամինացիա արված կամ լաքապատ - գրքի մի հատը արժե 300-ից 500 օրինակի դեպքում մոտավորապես 1000 դրամ, ապա 50 էջանոցս կարժենա 6 անգամ քիչ: 1.000-ը բաժանած 6-ի հավասար է 166.6 դրամ: Հանուն մեր ընկերության կլորացնում եմ 170 և առաջարկում եմ քեզ կամ քո տպագրատանը: Ես ուզում եմ իմ առաջին հատորից տպել 300 օրինակ հենց այդ գնով ու այդ պայմաններով... Համաձայն ես/եք?

Երկու դեպքում էլ շահում եմ: Համաձայնության դեպքում էժան ու շատ որակով տպում եմ գիրքս, իսկ մերժման դեպքում /ասեմ, որ հեց այս տարբերակն էլ կլինի/, հաստատում եմ խոսքերիս ճշմարտացիությունը: Ասածս լրիվ լուրջ առաջարկ է... Դե, Ձեզ տեսնեմ:)


Իմ տպավորությունը հիմնված է նաև հասարակ տրամաբանության՝ ֆիզիկոսի տրամաբանության վրա, ինչպես նաև այն միայն իմ կարծիքը չէ:

Միանգամից ասեմ, որ գրքի մասին դրական կարծիքը ևս միայն իմը չէ: Պատմական գիտությունների դոկտոր Հենրիկ Իսահակյանը, բանասիրական գիտությունների թեկնածու Թադևոս Տոնոյանը, ոչ անհայտ քաղաքական գիտությունների դոկտոր Արմեն Այվազյանը և այլոք բաձր կարծիքի են գրքի մասին:)


Քանի որ ասացիր որ հետաքրքրում է գրքի մասին տպավորությունները, ապա ասեմ, որ ցույց եմ տվել պատմությամբ հետաքրքրվող մի քանի մարդկանց, ովքեր մի քանի «հոդված» կարդալուց հետո չեն ցանկացել շարունակել:

Փոխանցեք այդ մարդկանց իմ հրավերը "ջարդելու" գիրքս այս ֆորումում: Ես իրենց ձեռնոց եմ նետում, չնայած վստահ եմ, որ չեն վերցնելու: Իրենք, գիտեք, "անլուրջ" գործեր չեն մեկնաբանում... Միջակությունների մշտական արդարացումն է:

Իսկ Լուսաբերը միանգամայն ճիշտ է նկատել, թ ես ինչու եմ մաս-մաս տպել գիրքը: Ամբողջովին այն կկազմի, ուշադիր եղեք, 65 հատոր: Յուրաքանչյուր հատորը միջինը 30 էջ է: Արեց 1.800 էջ... մնացածը դու հաշվիր...

Ի դեպ - Chuk ջան, ուզում եմ մի խիստ կարևոր բան ասել: Ասածս շատ կարևոր է, կարելի է ասել ամենակարևորը մեր վեճում: Դրա համար էլ խնդրում եմ ուշադիր եղիր: Այսպիսով

Իմ գիրքը վերաբերվում է Հայ ժողովրդի ռազմական պատմությանը: Ընդգրկում է մ.թ.ա. 3000 - մ.թ. 2008 թվականները: Սա շատ կարևոր է, դրա համար էլ շեշտում եմ - ՌԱԶՄԱԿԱՆ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆԸ, այլ ոչ թե Հայ ժողովրդի ՀՆԱԳՈՒՅՆ պատմությանը: Հնագույն, այսինքն այն մասը, որը քեզ և քո կողմնակիցներին դուր չի գալիս, կազմում է 65 հատորներից լավագույն դեպքում 2-ը` Հատորներ Առաջին և Երկրորդ: Երրորդ հատորից սկսվում է Արարատյան թագավորության ռազմական պատմությունը...

Ասածս ինչ է... Դու սխալ ես դնում շեշատադրումը: Հնագույն մասը կարևոր է, սակայն նույնիսկ եթե դու ճիշտ ես ու այն "զիբիլ" է /չնայած դա այդպես չէ/, ապա մնում են ևս 63 հատորներ, որոնք, առաջին անգամ հայ իրականության մեջ, ոչ միայն համընդգրկուն կերպով լուսաբանում են մեր ազգի անցած ռազմական ուղին, այլև տալիս են անհրաժեշտ վերլուծական նյութ: Ես չէի ուզենա, որ իմ գիրքը քննարկվեր միայն ՀՆԱԳՈՒՅՆ պատմության մասով, ինչն էլ շատ հաճախ կատարվում է: Եվ դու, եղբայր, հիշիր, որ գիրքը ընդգրկում է նաև Հին դարաշրջանը, Միջնադարը, մեր թվականները... այսինքն քո քննադատությունը լավագույն դեպքում վերաբերվում է... 1 և 2 հատորներին:

Մտածիր այս մասին:

Հ.Գ. Մարտահրավերս ուժի մեջ է մնում 1 շաբաթ, չնայած վստահ եմ, որ այն ընդունող չի լինի...

Chuk
14.11.2008, 15:46
Եղբայր, Ես ուզում եմ վերատպել իմ հատորներից ոմանք: Ասենք հատոր 1-ը, որը կազմում է 52 էջ... Եթե ըստ քո տրամաբանության - 300 էջանոց, գունավոր, հաստոտ կազմով, որը հավասարազոր ա Լիոնի ասած գունավոր էջերին, դեռ մի բան էլ ավել, ընդ որում լամինացիա արված կամ լաքապատ - գրքի մի հատը արժե 300-ից 500 օրինակի դեպքում մոտավորապես 1000 դրամ, ապա 50 էջանոցս կարժենա 6 անգամ քիչ: 1.000-ը բաժանած 6-ի հավասար է 166.6 դրամ: Հանուն մեր ընկերության կլորացնում եմ 170 և առաջարկում եմ քեզ կամ քո տպագրատանը: Ես ուզում եմ իմ առաջին հատորից տպել 300 օրինակ հենց այդ գնով ու այդ պայմաններով... Համաձայն ես/եք?

Երկու դեպքում էլ շահում եմ: Համաձայնության դեպքում էժան ու շատ որակով տպում եմ գիրքս, իսկ մերժման դեպքում /ասեմ, որ հեց այս տարբերակն էլ կլինի/, հաստատում եմ խոսքերիս ճշմարտացիությունը: Ասածս լրիվ լուրջ առաջարկ է... Դե, Ձեզ տեսնեմ:
Մենք տպագրատուն չունենք, սակայն եթե իսկապես ցանկանում ես, ապա կարող եմ կապել համապատասխան տպարրանների հետ: Գնի հաշվարկդ, հենց հիմա ասեմ, սխալ է: Պրիմիտիվ 6-ի բաժանումն այս դեպքում չի անցնում: Ինչևէ, եթե հետաքրքրում է, ապա կկապվես իմ հետ կապի անհատական միջոցներում, իսկ եթե վերջում կպարզվի որ ես սխալ եմ ասել կամ չափազանցրել եմ, ապա հրապարակային ներողություն կխնդրեմ: Սակայն ես հակված եմ կարծել, որ քեզ բավական թանկ գին են ասել:

Մնացածի քննարկումը ես դադարեցնում եմ, քանի որ ասելիքս արդեն իսկ ասել եմ: Այս պահին ավելացնելու պարզապես ոչինչ չունեմ: Ես գիտեմ, որ դու հզոր գործ ես արել, վիթխարի գործ ու խոնարհվում եմ աշխատասիրությանդ ու ձգտումներիդ առաջ: Բայց շարունակում եմ մնալ հին կարծիքիս: Ոչ, այդ մարդիկ չեն գա այստեղ գիրքդ «ջախջախելու», փոխարենը, ես նկատել եմ, որ շատ հարցերում այստեղ «ջախջախողներ» եղել են, բայց ասվածները քո կողմից չեն ընդունվել ;)

Chuk
14.11.2008, 15:55
հ.գ.

Իսկ Լուսաբերը միանգամայն ճիշտ է նկատել, թ ես ինչու եմ մաս-մաս տպել գիրքը: Ամբողջովին այն կկազմի, ուշադիր եղեք, 65 հատոր: Յուրաքանչյուր հատորը միջինը 30 էջ է: Արեց 1.800 էջ... մնացածը դու հաշվիր...
Մենք կառաջարկեինք գիրքը տպել 4-ից 5 հատորով: Հաստատ ընթերցողը ստիպված չէր լինի ամբողջը ձեռք բերելու համար 65000 դրամ ծախսել:
ՎԵրջին տարիներին հրատարակված պատմական ամենահզոր գիրքն, իմ համեստ ու պատմությունից բան չհասկացող կարծիքով ամենահզորը և բազում պատմաբանների կարծիքով ևս, Տեր-Պետրոսյանի «Խաչակիրները և հայերը» գիրքն է:

Առաջին հատորը 550 էջ է, շքեղ հաստ կազմով, որակյալ թղթով, լավ տպագրությամբ, գունավոր քարտեզների էջերով, վաճառվում է 9000 դրամով:
Երկրորդ հատորը 670 էջ է, շքեղ հաստ կազով, որակյալ թղթով, լավ տպագրությամբ, վաճառվում է 8500 դրամով:

Ի դեպ գունավոր նկարների մասով մի բան ասեմ, նորից հիմնվելով հիշողությանս վրա, որովհետև գրքույկներդ փնտրեցի ու չգտա, չեմ հիշում ուր եմ դրել կամ ում մոտ եմ թողել: Դրանցում կարծես ինտերնետից սեյվ արած նկարներ լինեին, խիստ անորակ՝ տպագրության տեսանկյունից: Սա պարզապես մասնագիտական խորհուրդ: Գիրքը պետք է նաև լավ «ապրանքային» տեսք ունենա, բացի բովանդակությունից: Ավելի լավ է դրանցում նկարներ չլինեն, քանց թե լինեն այդ որակի նկարներ:

Լուսաբեր
14.11.2008, 16:23
հ.գ.
Մենք կառաջարկեինք գիրքը տպել 4-ից 5 հատորով: Հաստատ ընթերցողը ստիպված չէր լինի ամբողջը ձեռք բերելու համար 65000 դրամ ծախսել:
:
Գրքով հետաքրքրվողը ու դրանք զեռք բերել ցանկացողը միշտ մի ելք կգտնի որ դրանք ունենա ձեռքի տակ(Անձնական փորձից եմ ասում):Գինը արդեն երկրորդական խնդիր է դառնում:

Ավելացվել է 3 րոպե անց

հ.գ.
Ի դեպ գունավոր նկարների մասով մի բան ասեմ, նորից հիմնվելով հիշողությանս վրա, որովհետև գրքույկներդ փնտրեցի ու չգտա, չեմ հիշում ուր եմ դրել կամ ում մոտ եմ թողել: Դրանցում կարծես ինտերնետից սեյվ արած նկարներ լինեին, խիստ անորակ՝ տպագրության տեսանկյունից: Սա պարզապես մասնագիտական խորհուրդ: Գիրքը պետք է նաև լավ «ապրանքային» տեսք ունենա, բացի բովանդակությունից: Ավելի լավ է դրանցում նկարներ չլինեն, քանց թե լինեն այդ որակի նկարներ:
Ու ժող. ջան ինչ նշանակություն ունեն նկարները... Կարևորը մեջի գրածնա, ավելի լավ կլինի դրանց վրա ուշադրություն դարձնենք...:think

Chuk
14.11.2008, 16:38
Ու ժող. ջան ինչ նշանակություն ունեն նկարները... Կարևորը մեջի գրածնա, ավելի լավ կլինի դրանց վրա ուշադրություն դարձնենք...:think
Գրքի արտաքին տեսքը միշտ էլ նշանակություն ունեցել է, և մեծ նշանակություն: Դրա արժեքը հայերն էլ են իմացել վաղուց, դրա համար էլ կային հատող ծաղկողներ, ում նկարազարդած գրքերը արվեստի գլուխգործոցներ էին: Էական է ոչ միայն նկարի որակը, այլև տեքստի շարվելու ձևը, տողադարձերի ձևը, բազում մանրուքներ, որոնք առաջին հայացքից կարելի է անտեսել, բայց որոնցից իրականում ձևավորվում է գրքի արտաքին տեսքը, որը խիստ էական ազդեցությունի ունի: Անշուշտ գրքի համար կարևորագույնը նրա բովանդակությունն է: Բայց դա չի նշանակում, որ մնացածին պետք չի ուշադրութուն դարձրել: Կրկնում եմ, ես այդ մասին ասացի որպես մասնագիտական խորհուրդ:

Lion
14.11.2008, 18:05
Մենք տպագրատուն չունենք, սակայն եթե իսկապես ցանկանում ես, ապա կարող եմ կապել համապատասխան տպարրանների հետ:

Կապվիր, ցանկանում եմ:


կկապվես իմ հետ կապի անհատական միջոցներում,

Հենց հիմա նամակ կուղարկեմ:


իսկ եթե վերջում կպարզվի որ ես սխալ եմ ասել կամ չափազանցրել եմ, ապա հրապարակային ներողություն կխնդրեմ: Սակայն ես հակված եմ կարծել, որ քեզ բավական թանկ գին են ասել:

Առանց այդ էլ հարգում էի քեզ արտահայտած մտքերի համար, իսկ այն, որ պատրաստ ես սխալդ ընդունել` առավել մեծացրեց հարգանքս: Բայց, հարգարժան Chuk այս խոստումդ չեմ մոռանա ու որոշ ժամակա անց մեծ հաճույքով կհիանամ հրապարակային ներողությամբդ:) Հիշում ես, չէ, այն հեքիաթը, որ սատանան բիձեքին ուտելիք է տալիս, բայց խոստում է վերցնում, որ գիշերը կգա նրանց հետևից...:D


Ես գիտեմ, որ դու հզոր գործ ես արել, վիթխարի գործ ու խոնարհվում եմ աշխատասիրությանդ ու ձգտումներիդ առաջ:

Սա ակնհայտորեն վերաբերվում է 3-65 հատորներին: Մերսի...


Բայց շարունակում եմ մնալ հին կարծիքիս:

Իսկ սա` 1 և 2 հատորներին... հասավ:)


Ոչ, այդ մարդիկ չեն գա այստեղ գիրքդ «ջախջախելու»,

Չեն էլ կարա: Հենց տենց: /ռուս./ իմ սլաբօ:D


փոխարենը, ես նկատել եմ, որ շատ հարցերում այստեղ «ջախջախողներ» եղել են, բայց ասվածները քո կողմից չեն ընդունվել

Ըհը, ուրեմն ջախջախողներ եղել են, հա? Սսիլկեքը կտաս, հիանամ իմ անհայտ ջախջախումներով?? :)


Մենք կառաջարկեինք գիրքը տպել 4-ից 5 հատորով: Հաստատ ընթերցողը ստիպված չէր լինի ամբողջը ձեռք բերելու համար 65000 դրամ ծախսել:

Ափսոս Ձեզ ուշ եմ հանդիպել...:(


ՎԵրջին տարիներին հրատարակված պատմական ամենահզոր գիրքն, իմ համեստ ու պատմությունից բան չհասկացող կարծիքով ամենահզորը և բազում պատմաբանների կարծիքով ևս, Տեր-Պետրոսյանի «Խաչակիրները և հայերը» գիրքն է:

Իմ համեստ կարծիքով, մասսամբ ես ճիշտ:


Առաջին հատորը 550 էջ է, շքեղ հաստ կազմով, որակյալ թղթով, լավ տպագրությամբ, գունավոր քարտեզների էջերով, վաճառվում է 9000 դրամով:

Իրոք, շատ, շատ ու շատ լավն է, թեև, ուշադրություն դարձրու, գրքի արժեքը մեծապես բարձրացնում են նաև հայտնի երկերի թարգմանումները, ինչը պատմա-բովանդակային առումով Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ կապ չունի: Չնայած դրան, կրկնում եմ, բուն իր վերլուծությունը հիանալի է, իսկ թարգմանությունները ներկայիս հայագիտությանը շատ են պետք...


Երկրորդ հատորը 670 էջ է, շքեղ հաստ կազով, որակյալ թղթով, լավ տպագրությամբ, վաճառվում է 8500 դրամով:

Այ այս հատորի վերաբերյալ պրետենզիաներս ավելի մեծ են: Ըստ իս նախորդի դժգույն շարունակությունն է...:(


Ի դեպ գունավոր նկարների մասով մի բան ասեմ, նորից հիմնվելով հիշողությանս վրա, որովհետև գրքույկներդ փնտրեցի ու չգտա, չեմ հիշում ուր եմ դրել կամ ում մոտ եմ թողել: Դրանցում կարծես ինտերնետից սեյվ արած նկարներ լինեին, խիստ անորակ՝ տպագրության տեսանկյունից: Սա պարզապես մասնագիտական խորհուրդ: Գիրքը պետք է նաև լավ «ապրանքային» տեսք ունենա, բացի բովանդակությունից: Ավելի լավ է դրանցում նկարներ չլինեն, քանց թե լինեն այդ որակի նկարներ:

Մերսի բարի ցանկություններիդ համար: Երբևէ փորձել ես իներնետում Հայ ռազմիկների նկարներ գտնել? Եթե չէ, փորձի ու ես շատ կզարմանամ, որ գտնես... այն էլ որակով: Իսկ ես գտել եմ, երկարատև չարչարանքներից հետո ու ասեմ - իմ ընտրությունը նկարների հարցում այնքան էլ լայն չէր: Բայց ասեմ, որ նկարները, ըստ համընդհանուր կարծիքի, շատ մոտ են իրականությանը... Բացի այդ նոր հատորներում նկարների որակը անհամեմատ բարձր է:)


Գրքով հետաքրքրվողը ու դրանք զեռք բերել ցանկացողը միշտ մի ելք կգտնի որ դրանք ունենա ձեռքի տակ(Անձնական փորձից եմ ասում):Գինը արդեն երկրորդական խնդիր է դառնում:

Ապրես:) Տես, հարգելի Chuk, սա էլ ընթերցողիս կարծիքը...:)


Ու ժող. ջան ինչ նշանակություն ունեն նկարները... Կարևորը մեջի գրածնա, ավելի լավ կլինի դրանց վրա ուշադրություն դարձնենք...

Եվ կրկին ապրես:hands Նկարները շատ կարևոր են, զարդարում են իմ գիրքը, վիզուալ ինֆորմացիա են փոխանցում ընթերցողին ռազմական պատմության վերաբերյալ, բայց... դրանք ես համարում եմ գրքիս արժանիքների լավագույն դեպքում 5 տոկոսը: Գլխավորը բովանդակությունն է...